Morgunblaðið - 09.10.1940, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 9. okt. 1940
Kjöt- og mjólkurveröiö
Greinargerð Páls
Zophóníassonar
Það hefir upp á síðkastið talsvert verið ritað í blöð
um verðlag á innlendum nauðsynjum, þar á meðal kjöti
og mjólk. Morgunblaðið hefir alvarlega varað við kapp-
hlaupinu, sem nú er háð milli verðlags og kauplags, með
þeim augljósu afleiðingum, að dýrtíð og kaupgjald hlýtur
að skrúfast upp jafnt og þjett, sem raun ber vitni.
Formaður kjötverðlagsnefndar og mjólkurverðlags-
nefndar, Páll Zophoníasson alþm., hefir sent Morgun-
hlaðinu eftirfarandi greinargerð og óskað að hún yrði
birt í blaðinu til þess að almenningur í hænum hafi
tækifæri til að kynnast sjónarmiðum þeirra, er ákveðið
hafa verðið á kjöti og mjólk.
Með því að hjer eiga í hlut hálf-opinberar nefndir,
þykir sjálfsagt að birta greinargerðina, svo að almenn-
ingur sjái hvað fyrir þeim mönnum vakir, sem ákveða
verðlag á þessum nauðsynjavörum og á hverju þeir
kyggja sínar ákvarðanir.
$
I JWorcpttiMa&fd
Otgef.: H.f. Árvakur, ReykJaTlk.
! Rltstjörar:
J6n KJartanaaon,
Valtýr Stefánason (ábyreSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Rltstjórn, augl-Ýsingar og afgreiOsla:
Austurstræti 8. — Sissl 1*00.
j Áskriftargjald: kr. 8,60 á m&nuBi
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
t lausasölu: 20 aura eintakiB,
26 aura meti Lesb&k.
Kaupgjaldið
að er sýnilegt hvert stefnir
í kaupgjaldsmálnnnm. Laga-
ákvæði þau, sem binda kaupgjald-
3ð í ákveðnu hlutfalli við dýrtíð-
;3na, gilda aðeins til áramóta.
Verklýðsfjelögin eru þegar far-
í3n að undirbúa uppsögn á samn-
ingum. Sjómannafjelag Reykja-
VÍkur lætur fram fara allsherjar-
• atkvæðagreiðslu á togurunum og
verslunarfrotanum um það, hvort
segja skuli upp samningum. Hin
stærri verklýðsfjelög eru einnig
:.farin að undirbúa uppsögn.
Ganga má út frá því sem gefnu,
að öll verklýðsfjelög segi upp
samningum frá áramótum og er
:því rjett að gera sjer strax ljóst,
,hvað við tekur.
Svo sem kunnugt er, hefir alt
kaupgjald verið löghundið síðan
'í aprflmánuði 1939. í gengislögun-
mn var kaup verkamanna fast-
skorðað í ákveðnu hlutfalli við
■dýrtíðina. Verkamenn fengu ekki
fnlla uppbót á kaup sitt, miðað
við dýrtíðina, og uppbótin kom
■ aldrei fyr en 3 mánuðum á eftir
■dýrtíðmni. Þetta kom þó ekki
mjög að sök hjá verkamönnum,
því að þeir hafa á þessu ári haft
meiri og stöðugri vinnu en mörg
nndanfarin ár, vegna mikillar
vinnu hjá setuliðinu. Bn þetta
: fyrirkomulag kom harðara niður
á láglaunafólki hjá ríki, bæjar-
fjelagi og einkafyrirtækjum.
En hvað tekur nú við frá ára-
mótum? Allir ættu að geta orðið
sammála um, að forðast heri kaup
■deilur og verkföll á þessum alvar-
legu tímum.
Morgunblaðið hefir þráfaldlega
varað við því kapphlaupi) sem
háð hefir verið milli verðlags og
'tauplags. Bn það virðist hafa ver
ið þegjandi samkomulag um það
á hærri stöðum, að gefa dýrtíð-
inni að mestu lausan tauminn og
:lofa kaupgjaldinu að skrúfast
npp. Vjer erum áfram þeirrar
skoðunar, að þetta sje röng og
hættuleg stefna og hljóti að hefna
sín síðar, enda eru fyrstu afleið-
ingarnar auðsæar.
Á næstu áramótum hlýtur alt
kaupgjald að hækka í rjettu hlut-
falli við dýrtíðina og þannig á-
fram, að kaupgjaldið fylgi jafnan
■ dýrtíðinni. Úr því sem komið er,
er ekki til neins að ætla að sporna
við þessu. Er því rjett, að láta
kauplagsnefnd halda áfram að
reikna út dýrtíðina til áramóta,
því að kaupgjaldið á áramðtum
á að reiknast í rjettu hlutfalli
við hana og fylgja henni úr því.
Auðvitað verður ekki hjá því
komist, að kaupgjaldið fylgi dýr-
tíðinni fastara eftir frá áramót-
nm og heldur þá kapphlaupið
~milli verðlags og kauplags áfram
í enn ríkara mæli. En það er bú-
íð að marka þessa stefnu og verð
~nr þá að taka afleiðingunum.
ær nefndir, sem hafa það
hlutverk að ákveða út-
söluverð á kjöti og mjólk og
mjólkurvörum, hafa fengið
margt hnjóðsyrðið í haust.
Bændunum þykir verðið hafa
verið ákveðið of lágt og sjer
gert órjett með því. Kaupstaðar-
búunum sumum hverjum þykir
verðið hafa verið sett svo hátt,
að með öllu sje óviðunandi, og í
því sambandi tala sumir um, að
„bændurnir okri á kjötinu“.
Bæjarblöðin taka yfirleitt undir
kvartanir bæjarmanna, og sum
gera það með miklum hávaða og
kröfum og jafnvel hótunnm. Og
þeir, sem eru nógu biblíufróðir,
sækja sjer fyrirmynd þangað og
kalla um hið háa verð á strætum
og gatnamótum, svo það verði
sem flestum ljóst hversu hinir
óvitru ráðamenn bændanna í Kjöt,-
verðlagsnefndinni settu kjötverðið
hátt, og hve heimskulegt það sje
að leggja sjer þá vöru til munns.
Nii veit jeg ekki hve mikið
menn leggja upp úr því, sem hróp-
að er á strætum og gatnamótum.
,Mjer sýnist oft að það orðið falli
í grýttan jarðveg. En þó gæti
• maður ætlað, að öll skrifin og
alt talið um hið óhæfilega háa
verð gæti orðið til þess að ein-
hver tryði og keypti sjer heldur
eitthvað annað en kjöt í matinn.
Og ef sú yrði raunin á, þá væri
illa farið. Það hefir verið siður
margra mætra manna, að kaupa
að haustinu nokkurn forða til
vetrarins. Bæði er að vissar vör-
ur er vart að fá nema þá, og
aðrar eru þá ódýrastar, en svo
hafa líka ýmsir meiri1 auraráð að
haustinu, eftir sumaratvinnuna, en
aðra tíma árs, og vilja þá kaupa
vörurnar, áður en peningarnir
fara í annað. Þessi siður er góð-
ur og lofsverður og jeg vildi vona
að blaðaskrifin um háa verðið á
innlendu vörunum hindruðu menn
ekki í því að kaupa nokkurn vetr-
arforða, því það horgar sig altaf
Kjötið er þá ódýrast, slátur er
ekki að fá nema þá og grípa skal
gæsina þegar jhún gefst.
Án þess í þessari grein, að ætla
að tala uni sláturverð, þá vildi
jeg biðja þá, sem mest tala um háa
verðið á slátrunum, ag vega mat-
inn á hausnum, vega lifrina, vega
hjartað, vega garnmörinn, og þeg-
af þeir hafa gert þetta, þá vildi
jeg mælast til þess að einhver
þeirra ritaði um hið háa verð á
siátrunum, og rökstyddi það með
þunganum á hinum viktuðu hlut-
um slátursins og næringargildi
þeirra samanborið við annað mat-
arkyns. Jeg hefði gaman af að sjá
þann samanburð; því sannleikur-
inn er sá, að slátrið er, þrátt fyrir
þá hækkun sem á því hefir orðið,
einhver allra ódýrasti matur sem
'menn geta fengið, en matreiðslan
á því er aftur dýr ef hana þarf
'að kaupa sjerstaklega eða borga
með tíipakaupstaxta. Og þá getur
slátrið orðið dýrt ef matreiðslan
er reiknuð. En verðákvörðun slát-
ursins er ekki ákveðin af neinni
nefnd, svo ekki þarf það að vera
hátt þess vegna.
T sambandi við verðákvörðun
kjötsins^ og mjólkurinnar vil jeg
henda mönnum á það, að þær
vörur hafa hækkað minna í verði
en flestar aðrar lífsþarfir manna.
Þegar núverandi verð á mjólk
og mjólkurvörum og kjöti var
ákveðið var verðlag á vörum í
Reykjavík sem hjer segir miðað
við haustið 1938:
Mjólkin og^ mjólkurvörurnar
voru 0—29% dýrari, en urðu 25
—50% dýrari.
Nautakjöt og svínakjöt var 43%
dýrara; ltindakjötið var ákveðið
67% dýrara.
Fiskur var 62—116% dýrari, en
hefir hækkað síðan.
Feitmeti annað en smjör var 62
^-116% dýrara, og er því alt
hækkað meira en smjörið.
Brauðvörur voru 46—110% dýr-
ari, og smákökur mikið meir. Síð-
an hefir brauðaverð verið lækkað
lítilsháttar.
Mjölmatur var 49—151% dýr-
ari. Síðan hafa sumar tegundir
hans verið lækkaðar, svo hann er
nú 49—143% dýrari en 1938.
Sykur var 108—151% dýrari, en
sumar tegundir hans hafa lækkað
síðan. |
Eldsneyti var 59—156% dýrara
en 1938 og hreinlætisvörur voru
liðlega 135% dýrari.
Af þessu sjá menn, að þegar
undan er tekið hveiti og fransk-
brauð, þá eru allar vörur hækkað-
ar mikið meir en þessar innlendu
vörur, sem mest er talað um, og
það væri mjjög slæmt, ef
þeim sem hæst gala um hækkun
þeirra gæti tekist að fá einhvern
til þess að kaupa minna af þeim,
en aftur í staðinn einhverja hina
erlendu aðfluttu vöru sem mikið
meir hefir hækkað að tiltölu. Jeg
vildi að svö færi ekki, og jeg held
nú. eftir reynslu minni, að
menn sjeu yfirleitt skynsamari
en svo, að þeir trúi því sem sagt
er, án þess að rannsaka það sjálf-
ir. Og rannsaki þeir hækkun vöru-
verðsins sjálfir, þá er engin hætta
á að þeir ekki kaupi innlendu vör-
urnar. Þeim fer þá eins og bænd-
unum, sem eru ákveðnir í því að
nota þær meira í bú sín en und-
anfarin ár, af því að þær eru til-
tölulega ódýrari en erlendi korn-
maturinn.
Það er talað úm „kapphlaup
milli vöruverðsins og kaupgjalds-
ins“ og að það sje óheppilegt.
Það er rjettilega hent á það, að
með verðfellingu krónunnar í
fyrra, hafi verið ákveðið í „geng-
islögunum" að kaupgjald, verð á
kjöti og mjólk skyldi ekki breyt-
ast, heldur vera eins og það var
1938. Þegar lögunum síðan var
breytt voru ákvæðin um kjötið og
mjólltina tekin út úr, en ákvæðin
um kaupið látin standa til 1. jan.
1941. Sumir hafa viljað halda því
fram, að þó ákvæðin um kjötið og
mjólkina hafi verið tekin út úr
lögunum, þá hafi verið samkomu-
lag um það milli flokkanna, að
það skyldi fylgjast að, og borið
Framsóknarflokknum á brýn svik
á því samkomulagi nú þegar hlut-
fallinu milli kaups og vöruverðs
hefir verið raskað. Jeg geri ráð
fyrir því að mjer, sem formanni
beggja þeirra nefnda er ákveða
verðlagið á þessum innlendu vör-
um, hefði verið eitthvað kunnugt
um slíkt samkomulag, að minsta
kosti að mjer hefði verið sagt frá
því, en því fer fjarri að svo hafi
verið. Því inn slíkt samkomulag
var ekki talað, og það af þeirri
einföldu ástæðu að í því var og
er ekkert vit að hugsa 'sjer að
milli kaupgjalds annarsvegar og
verðs á vörum sem ekki eru ein-
göngu seldar á innlendum mark-
aði, geti gilt sama hlutfall frá
ári til árs. Það er ólík atriði sem
hafa áhrif á það hvað hægt er
að borga í kaup hjer í Reykjavík,
og hvað t. d. Englendingar eða
Norðmenn vilja gefa okkur fyrir
kjöt eða osta. Kaupið og vöru-
verðið hækkar og lækkar ekki
eftir sama lögmáli eða lögmálum,
og getur því ekki fylgst að. Það
hefir þá líka aldrei fylgst að hjer
á landi eins og sjest á töflu þeirri
er hjer fylgir, og sýnir tímakaup
í Reykjavík á ári hverju síðan
1914, og jafnframt verð á mjólk
í lausu máli, kjöti í heilum
skrokkum til einstaklinga, og
framfærsluvísitölu 5 manna fjöl-
skyldu eftir Hagtíðindum. En þó
þær vörur sem seljast á erlendum
markaði samhliða og þær seljast
hjer hljóti að hlýta öðrum lögum
um hækkun og lækkun en kaup-
gjald, þá gildir öðru máli með
þær sem bara 'seljast á innlendum
markaði eins og t. .d. mjólk. Það
væri eðlilegt að milli verðs henn-
ar og kaupgjaldsins væri ákveðið
hlutfall, en eftir að finna hvað
það ætti að vera. í Noregi og
víðar erlendis er talið hæfilegt að
verkamaðurinn geti fengið 2.4—
2,6 lítra af mjólk fyrir tímakaup-
ið .Hvað það hlutfall ætti að vera
hjer er ekki fullrannsakað, og um
það er engu slegið föstu, en gott
væri, ef hægt væri að finna hlut-
fall milli kaupgjaldsins og mjólk-
urverðsins í framtíðinni.
Meira.
Stöðugt ftugsamband við Þýskaland...
Breska Ilampden-sprengjuflugvjelin, sem sjest hjer á flugi,
er að koma úr leiðangri frá Þýskalandi og á flugvellinum er
önnur sprengjuflugvjel tilbúin að leggja af stað í annan leið-
angur til Þýskalands. Þannig má segja að breski flugherinn
haldi uppi stöðugu „flugsambandi" milli Englands og Þýskal.