Morgunblaðið - 17.10.1940, Page 5

Fimtudagur 17. okt. 1940.
JplorjgimMafctd
Útg-ef.: H.f. Árrakur, Heykjavlk.
Rltatjðrar:
Jön RJartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Áuglýsingar: Árni Óla.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgreiCsia:
Austurstrœti 8. — Siasl 1800.
Aakriftargjald: kr. 8,60 á m&nuBl
innanlands, kr. 4,00 utanlanda.
f lausasölu: 20 aura elntaktt),
26 aura meO Iieabök.
• •
,Olmusugjafir“
SÍÐASTLIÐINN sunnudag birti
Morgunblaðið viðtal við Ólaf
'Thors, formann Sjálfstæðisflokks-
ins, um skattamálin. í þessu við-
tali taldi Ólafur rjettmætt og
sanngjarnt, að almenn endurskoð-
on færi fram á skattalögunum á
næsta þingi óg það enda þótt að
með því yrði gengið á rjett út-
■ gerðarinnar, sem heitið er með
sjerstökum lögum ívilnun í skatt-
greiðslu vist árabil. Yildi Ólafur
]áta arð útgerðarinnar fyrir 1940
sæta sjerstakri meðferð, en að
skattalögin í heild yrði þannig
sniðin, „að hægt væri að byggja
hjer upp heilbrigðan atvinnurekst-
ur, án undanbragða“.
Út af þessu ræðst Alþýðublaðið
með heift mikilli á Ólaf. Það er
«inkum sú uppástunga Ólafs, að
ríkið innheimti ekki tekjuskatt af
arði útgerðarinnar á þessu ári,
gegn því að útgerðin leggi fram
fje til að reisa veglegt híis handa
sjómannaskólanum, sem Alþýðu-
• blaðinu finst svo ósvífin, að'með
'henni sje verið að biðja um ölmusu
til handa útgerðinni.
Sleppum því hugarfari, sern
hjer kemur fram í garð sjómanna.
En hitt, að tala um ölmusugjafir
í þessu sambandi, er nokkuð
djarft. Veit ekki Alþýðublaðið, að
útgerðin nýtnr nú að lögnm íviln-
unar um skattgreiðslu fyrir arð
yfirstandandi árs ? Og þó að allir
verði sammála um, að þessi lög
beri að endurskoða þegar á næsta
þingi, dettur víst engum óbrjáluð-
nm manni í hug, að skattleggja
þær skuldagreiðslur, sem farið
liafa fram á þessu ári. Sennilega
verða þeir einnig margir, þótt Al-
þýðublaðsmenn virðist ekki í
þeirra liópi, sem vilja að útgerðir.
leggi fje til hliðar, fyrir væntan-
legri endurnýjun flotans og að
það f je nyti einhverrar ívilnunar
í skatti.
En þegar þetta hvorttveggja
hefir verið gert, greiddar skuldir
útgerðarinnar og lagt til hliðar
hæfileg fúlga til endurnýjunar
skipastólsins, hvað er þá orðið af-
gangs af arðinum 1940, sem til
skatts kemnr? Yrði sú fúlga mik-
ið meiri en kostaðLað reisa veg-
legt skólahús handa sjómanna-
gtjettinni?
Það er vitanlega mjög auðvelt
fyrir þá menn, sem eru andvígir
því að reist verði slíkt skólahús,
að segja sem svo, að þessi aðferð
við öflun fjárins til byggingarinn-
ar sje ekki viðeigandi. Ríkið eigi
að leggja f.jeð fram úr hinum al-
menna sjöði, ríkissjóði, en ekki á
þann hátt, sem hjer er lagt til.
Er ekki ástæða til að óttast, að
-dráttur kúnni að verða á því, að
ríkið leggi fram fjeð.? Og hafa
ekki sjómennirnir til þess unnið,
• að fá skólana einmitt nú?
5
Halldér Jénsson Sellátrum skrifar efffirff*»randi
*
opið brfef til Jénasar Gullmundssonar:
SPOR AFTUR Á BAK
Alþýðublaðið flytur í 158. og
159. tbl. þessa árs grein, sem
þjer hafið ritað um* Eskifjörð. I
grein þessari gerið þjer meðal
annars að umtalsefni búskapinn i
jörðnnum Svínaskála og Svína-
skálastekk í Helgustaðahreppi og
segið, að á annari jörðinni sje
einn maður, en enginn á hinni.
Jeg sje af ummælum greinar-
Niðurstaðan verður, að rjett sje
að taka jarðir þessar eignarnámi
til afnota fyrir Eskifjarðarlirepp
innar, að yður eru ekki kunnar
staðreyndir viðvíkjandi þe^ssum
jörðum og vil því skýra þetta meo
nokkrum orðum, sjerstaklega
hvað snertir Svínaskálastekk.
★
Búskapur okkar á Svínaskála-
stekk byrjaði á þann hátt, að við
hræður fluttumst þangað með for-
eldrum okkar árið 1886, og höf-
um við búið þar síðan. Tiinið á
jörðinni var þá bæði lítið og þýft.
Allar stundir afgangs öðrum
störfum voru notaðar til að
sljetta og færa út túnið, og var
þannig haldið áfram til ársins
1909, að nóg þótti að gert á ann-
ars manns eign.
Leituðum við þá eftir að fá
jörðina keypta og fengum það
með því að bjóða fimtán hundruð
krónur fyrir jarðarhundraðið.
Þetta litla kot var aðeins tvö
hundruð að fprnu mati og kost-
aði þrjú þúsund krónur. Axel
Tulinius, sýslumaður á Eskifirði
sagði, að þetta væri hæsta verð,
sem hann vissi til að greitt hefði
verið á Austurlandi fyrir jarðar-
hundrað í hlunnindalausri jörð.
TJm þessar mundir tóku for-
ystumenn í búnaðarmálum og
stjórnmálum að hvetja hændur til
að rækta ábýlisjarðir sínar sem
hest. Yið bræður á Svínaskála-
stekk fórum bókstaflega eftir
þessum fyrirmælum forystumanna
þjóðarinnar og lögðum talsvert af
peningum og óteljandi svitadropa
í jarðabætur á Svínaskálastekk.
Árin liðu og alt gekk þetta að
óskum til ársins 1935. í septem-
ber það ár gerði stórrigningu, og
kom þá mikið aurklaup, sem lenti
á túninu og skemdi það mikið.
Tvisvar áður höfðu komið hlaup
úr sama læk og skemt túnið tals-
vert, en þetta síðasta sýndi, að
bæði það, sem enn vaj; óskemt aí
túninu, og einnig bæjarhúsin voru
í yfirvofandi hættu, svo að ekki
þótti verjandi að hafa fólk í hús-
unum til frambúðar. Til mála kom
að rífa bæinn og byggja aftur á
öðrum stað. Frá því var horfið
vegna aurhlaupahættunnar á tún-
ið, því að við hefðum ekki haft
á neinu að lifa í nýja húsinu, ef
meiri hluti timsins hefði lent und-
ir aur. Niðurstaðan varð sú, að
við keyptum jörðina Sellátur, sem
er svo skamt frá Svínaskálastekk,
að kleift er að hafa húsaskjól á
Sellátrum, en heyja og hirða fje
á Svínaskálastekk, því að vega-
lengd á milli landamerkja jarð-
anna er tæpur hálfur kílómeter.
Árið 1936 fluttum við frá
Svínaskálastekk að Sellátrum.
Það ár lánuðum við fjölskyldu-
mönnum alt túnið á Svínaskála-
stekk. Næsta ár, 1937, lánuðum
við fjölskyldumönnum á Eskifirði
jafnmikið af túninu á Svínaskála-
stekk og það tún reyndist, sem
við vorum nú búin að fá til af-
nota á Sellátrum. Þannig hefir
þetta verið haft síðan. Á þessn
sumri hafa átta fjölskyldumenn
á Eskifirði tíu dagsláttur úr tún-
inu á Svínaskálastekk til afnota.
★
Yður til frekari skilningsauka á
viðhorfi mínu vil jeg skjóta inn
dálítilli skýringu.
Við bræðurnir bjuggum altaf
saman á Svínaskálastekk. Samt
voru fjölskyldurnar tvær. Þetta
sjest glögt á fasteignamatsbók-
inni frá 1932, því að þár er talið
tvíbýli á Svínaskálastekk. Þessar
fjölskyldnr búa saman ennþá og
eru jafnt eigendur að Svínaskála-
stekk. Önnur fjölskyldan mundi
geta lifað af landinu á Sellátr-
um en alls ekki báðar. Þess skal
getið, að búið var að byggja
grasbýli úr Sellátralandi, þegar
við, keyptum jörðina.
Við þurftum þrjátíu ár til að
koma túninu á Svínaskálastekk í
þá rækt, sem það nú er,' og tit
þess að afla okkur fljótvirkari
áhalda, syo sem sláttuvjelar,
rakstrarvjelar og áburðardreif-
ara, en nú ætlið þjer að taka
þetta frá okkur á einum degi. Svo
miklum mun fljótvirkari eru hin
eyðandi öfl en hin skapandí.
Jeg vil taka það fram, að nú
er ekki til í landi Svínaskála-
stekkjar neitt af ræktanlegu
landi annað en það, sem fullrækt-
að er eða girt.
Jeg vil því biðja yður að
blekkja hvorki yður sjálfan eða
aðra með skrifum, sem gefa í
skyn, að Svínaskálastekkur væri
hvorki fullræktaður eða fullnot-
aður. f grein yðar teljið þjer að
enginn maður sje á jörðinni og
látið þess ógetið, að hún er not-
uð af átta fjölskvldum af Eski-
firði og tveimur úr Helgustaða-
hreppi.
Jeg teldi það mjög ófagran leik
af forystumönnum þjóðarinnar,
gagnvart okkur eigendum Svína-
skálastekkjar. ef þeir ljetu taka.
jörðina eignarnámi af okkur, þeg-
ar við höfum eftir hvatningu
þeirra lagt þrjátíu ára erfiði í
ræktun hennar.
Þá teljið þjer í grein yðar, að
á Svínaskála búi einn maður og
að jörðin sje hentug sem tún-
stæði. Hvorugt þetta er rjett. TJt-
an túns er þar ekkei’t af ræktan-
legu landi og túnið er fremur
lítið. Aftur á móti eru þar mjög
vönduð og dýt’ bæjarhús: Ef að
sú jörð vrði keypt aðallega til að
ná í túníð, myndi hver dagslátta
með húsunum kosta rúmar eitt
Jnisund krónur. Heimilisfólkið er
fimm að tölu, sem stæði eftir at-
vinnulaust, ef jörðin væri tekin
frá því, og yrði því samkvæmt
tillögu yðar að fá Hfeyri úr rílc-
issjóði.
Hólmar í Reyðarfirði, sem Eski-
fjarðarhreppur hefir nú til afnota,
er ein af þeim mörgu góðu jörð-
um, sem framtíð og fjölgun ís-
lensku þjóðarinnar hlýtur að
byggjast á. Jeg veit ekki hvað
mörg hundruð dagsláttnr þar eru
af ræktanlegu landi, en jeg veit
að það er lítill hluti af landinu,
sem húið er að taka til ræktun-
ar. Alt hið óræktaða land bíður
eftir því, að dugandi hendur noti
sjer þau ógrynni af lieyi og öðr-
um gæðmn, sem hægt er að fram-
leiða þar. Aðeins ef menn heimta
ekki ofhátt taxtakaup í bvrjun
Þnngavöru má flytja milli Ilólma
og Eskifjarðarþorps, jafnt á bíl-
um sem bátum. Lendingarstaðir
eru ágætir á Hólmum. •
Þjer leggið til að Eskfirðingar
hætti að afla sjer heyja á Hólm-
um. Jeg lít svo á, að þjer hefðnð
átt að segja við lireppsnefndina
á Eskifirði:
„Umfram alt leggið kapp á jarð-
ræktina á Ilólmum, svo að þjer
getið fullnægt öllum beiðnum um
túnbletti þar. Þjer hafið alt, sem
til þess þarf. Nóg af ræktanlegu
landi, vinnukraft eftir þörfum,
dráttarvjel, með öllum fullkomn-
ustú verkfærum. Hikið ekki við
að verja árlega einum fjórða til
einum þriðja af styrknum fra rík-
inu til arðberandi framkvæmda
fremur en í beina framfærslu-
styrki. Þegar þjer svo eruð bún-
ir að brjóta og rækta nægilega
mikið af landinu, þa skal jeg
koma og hjálpa yður til að mynda
fjelag meðal þeirra, sem vilja
nota liið ræktaða land. Hinu ný-
stofnaða fjelagi mun jeg svo
hjálpa til að útvega sjer mótor-
sláttuvjel, svo að einn maður geti
slegið fyrir alla. Þurkun heysin'í
annast svo kvenmenn, unglingar
og einstaka aldraðir karlmenn.
Til flutninga útvega jeg fjelag-
inu fjögurra tonna bíl, sem fje-
lagið verður að eiga sjálft. og hafa
öll umráð yfir. TJm heyannir get-
ið þjer látið bílinn fara fastar
ferðir kvölds og morgna milli
Eskif jarðar og Hólma og getur þá
lieyskaparfólkið valið um að búa
í tjöldum eða vera heima. Allir
karlmenn á besta aldri tel jeg
víst, að sjeu þá við þorsk- eða síld
veiðar, í vegavinnu eða kaupa-
vinnu í sveit og geri því ekki ráo
fyrir þeim við heyskapinn“.
Þetta áttuð þjer að segja. Til-
laga yðar í þessu máli, að liætta
við að rækta, land á Hólmum, en
taka heldur túnbletti af smábænd-
um, sem ekki hafa neitt annað til
framfæris sjer og sínum, er
lengsta skref, sem jeg hefi vitað
nokkurn mann stíga aftur á bak,
TJmmæli yðar um kostajörðina
Vattarnes tel jeg rjett. Jeg trúi
því, að þar geti myndast dálítið
þorp með góðum skilyrðum til að
lifa. En þetta gerist ekki á
skömmum tíma. Ekki er til neins
að flytja þangað „landkrabba“.
Aðeins „sjóúlkar“, sem vilja vera
á sjó, geta lifáð á Yattarnesi.
Þjer finnið Eskifirði margt til
foráttu og einnig það, að fjörð-
urinn sje of langur. Best er að
sleppa öllum fullyrðingum og at-
huga málið. Þjer kannist við, að
yst við fjörðinn sje einhver besti
útræðisstaður á Austfjörðuni
(Vattarnes). Lítið eitt innar við
fjörðinn ern tveir ágætir útræð-
isstaðir, Litla Breiðuvík og
Hafranes. Mörg undanfarin sum-
ur hafa Færeyingar komið að
Vattarnesi og fiskað þar á trillu-
bát og gefist vel. í sumar voru
trillubátar á Suðurlandi fluttir í
aðra landsfjórðunga til fiskveiða.
Mundi það þá ekki geta blessasv,
að trillubátar af Eskifirði stund-
uðu fiskveiðar frá Vattarnesi og
hinum nefndu verstöðvum, sem
geta veitt viðtökn 20 trillubátum
eða fleiri. Jeg sje ekki annað en
við höfum þarna komið auga á
sæmilega atvinnu handa 80 körl-
um og tíu konum. Fjórir menn á
bát, kvenmaður með bverjum
tveimur bátum til að hirða íbúð-
ina, matreiða og' fleira.
Fyrir útgerð stærri vjelbáta
finst mjer Eskifjörður hafa eins
góða aðstöðu að bjóða eins og
Norðfjörður eða Fáskrúðsfjörður.
Höfnin á Eskifirði er miljónar
virði og góð og örugg höfn er
besti kostur, sem fiskiþorp getur
veitt flota sínum.
Atbugum málið méð því að
taka dæmi: Gerum ráð fyrir að
10—12 bátar 15—20 tonna gengu
til veiða frá Eskifirði. Tveir og
tveir fylgdust að og stunduðu á
vetrarvertíð veiðar frá Hornafirði
eða einhverjum stað við Faxaflóa,
en væru svo tveir um nót að síld-
veiðum fyrir Austur- eða Norður-
landi um síldveiðitímann. Getið
þjer sjeð nokkra ástæðu til þess,
að arður af þessum veiðum yrði
meiri, ef bátarnir ættu heima 4
Norðfirði eða Fáskrúðsfirði?
Heiman frá Eskifirði færu þess-
ir báta'r að líkindum eina 20 róðra
milli vertíða. Jafnvel þó að þeir
eyddu þá í hvern róður tveimur
lítrum af olíu meira en Fáskrúðs-
fjarðarbátar, vegna lengri inn- og
útsiglingar, þá munar slíkt engu.
★
í nefndri ritgerð yðar um Eski-
fjörð víkið þjer að því, að ef um
fjárhagsörðugleika Eskifjarðar-
hrepps megi kenna einum eða öðr-
um pólitjskum flokki, þá sje vissu-
lega fleiri en einum flokki um að
kenna. Væri nú svo, að þólitísk
stefna, sem hefði för með sjer
margvísleg gæði, meðan henni er
stilt í hóf, hafi þar lent út í öfg-
ar og orsakað vandræði, þá er
algerlega rangt að vera að kenna
lengd fjarðarins eða liæð Hólma-
haldsins um vandræðin.
Þjer nefnið einnig, að á Eski-
firði sje margt dugandi manna,
sem hjálpi sjer sjálfir. Jeg þekki
marga slíka menn á Eskifirði og
þar á meðal trillubátaeigendur og
vjelbátaeigendur. Þessir menn
fljóta ekki ofan á vegna þess, að
þeir hafi betri kúahaga og nær-
teknari slægjur, og ekki bafa þeir
heldur fundið styttri leíð út fjörð-
inn. Halldór Jónsson.