Morgunblaðið - 22.10.1940, Qupperneq 6

MORGUNBLAÐ HB
Þriðjudagur 22. október 1940
6
■-<
Frásögn Pjeturs Pjeturssonar
PRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
daga hafði útvarp og blöð hald-
ið því fram, að herinn stæði sig,
Þjóðverjum væri viðnám veitt.
Alt væri í góðu gengi. En alt
reyndist lýgi og skrum. Þýski
herinn var að nálgast borgina.
Við lögðum þrír af stað í litl-
um bíl klukkan fimm að morgni
þess 15, Svíi, Norðmaður og
jeg. Bílinn átti finski konsúll-
inn. Og við fengum sendisveit-
arvegabrjef. Bíllinn var lítill.
Við höfðum farangur okkar á
þakinu og tróðum í bílinn því,
sem komst.
Fórum við sem leið liggur til
Genth, 50 km. frá Antwerpen
og áfram til landamæranna, en
ér þangað kom urðum við að
þvælast þar fram og aftur, því
landamærunum var þá lokað
þar sem við komum að þeim,
en komumst lokst til Dunkerque
á laugardagskvöld, eftír 2 daga
ferð.
Á landamærunum, þar sem
við loks komumst 1 gegn, var
mikið þvarg. Þar sem landa-
fnærin voru lokuð ætlaði fólk
að æða áfram og urðu hermenn
að ota byssustingjum til þess
að aftra því, að fólkið færi það
sem það ætlaði sjer.
En þar sem fólki var hleypt
yfir, þar gengu HoHendingar
og Belgir fyrir. Og með þeim
kómst jeg. Jeg sagðist vera frá
íslandi og landamæravörðurinn
virtist kannast við það, sem part
af Hollandi, að jeg held, víst
einhver hollensk eyja með því
nafni.
Báða þá daga höfðum við
verið í flóttamanna þvögum,
þar sem þúsundir og hundruð
þúsunda manna drógst áfram
eftir vegunum, hungrað, hrætt,
örvinglað. Það var hræðilegt.
Og verra varð það.
1 Dunkerque.
Við ætluðum að gista í
sænska sjómannaheimilinu í
Ðunkerque. En þegar þangað
kom, var það lokað. Fólkið flú-
ið, og þá fórum við í enska
sjómannaheimilið. Þar var fult
ar hermönnum. En þar áttum
Við að fá svefnpláss í skálanum.
Qg þar fengum við að þvo okk-
ur, og mat. Það voru ágætar
viðtökur.
Við þóttumst nú vel staddir,
og fórum að spila billiard. En
er við erum að byrja á því,
kemur sprengja niður rjett hjá
sjómannaheimili þessu, gler-
þakið yfir billiardstofunni hryn-
ur niður á okkur. Allar rúður
í. húsinu brotna. Þetta var nið-
tfr við höfn. Flugvjelarnar
höfðu komið alveg að óvörum.
Éngin loftvarnamerki gefin. Og
við vissum ekki betur en eng-
ar loftvarnabyssur hefðu verið
þar í borginni, neraa á herskip-
tfm í höfninni. En flugvjelarn-
ar voru 70.
Flugvjelarnar ætluðu sýni-
lega að hitta 7 herskip, er þar
voru. Þær hittu ekkert þeirra
þá nótt.
Við vorum í kjallara sjó-
mannaheimilisins alla nóttina.
Þar var á annað hundrað
manns. Þar kyntumst við fyrst
hvernig það er að heyra hvin-
Landsvæðið þar sem Pjetur
Pjetursson og fjelagar hans
lentu í hrakningum. Borgirnar
Etaples, Touquet og Berck, eru
á ströndinni milli Abbeville og
Boulogne.
inn í sprengjunum sem er svo
hár, að manni finst þær ein-
mitt vera að koma yfir mann.
Um morguninn, er árásinni
linti fórum við út. Þá sást, að
hús rjett hjá sænsku kirkjunni
hafði farið í rúst, og veggurinn
einn úr kirkjunni. En þar ætluð-
um við að vera, og þangað
hefðum við farið, ef við hefðum
komist inn um kvöldið. Bornar
voru leifar af 14 líkum inn í
enska sjómannaheimilið. — Það
voru menn, sem höfðu verið
á torginu þar fyrir utan, er
sprengjan kom niður, og orðið
of seinir að leita sjer skýlis
Við fórum um morguninn út
í norskt skip, sem var við hafn-
argarð þar skamt frá. Það
hafði legið utan á öðru skipi
kvöldið áður, en það skip flutti
sig, og komst norska skipið þá
upp að garðinum. En sprengja
kom niður um nóttina utan við
norska skiuið á staðinn, þar
sem það hafði legið áður. Þar
munaði litlu þar.
England lokað.
Þann 19. maí fórum við frá
Dunkerque í bílnum, en gistum
um nóttina hjá bændafólki þar
í nágrenninu, sem tók ágætlega
á móti okkur og lofaði okkur
að liggja á eldhúsgólfi sínu. —
Þetta fólk hugsaði sjer ekki
að flýja. Þangað heyrðum við
þungan sprengjugný frá árás-
um á Dunkerque.
Og daginn eftir hjeldum við
til Calais. Hjeldum við að
reyndandi væri að komast það-
an til Englands. Þar var fjöldi
manns í þeim erindum. En þar
frjettum við hjá enska konsúln-
um, að Errgland væri með öllu
lokað; þangað kæmist engir.n
lengur frá Calais.
Þarna var fólk frá ýnisum þjóð-
um — og, ekki síst Englendingar.
Þeir voru þar hundruðum saman.
Jeg sá þar bæði unga og gamla
Englendinga, konur og karla, er
grjetu fögrum tárum, er þeir sáu
strönd ættlands síns yfir sundið
og var neitað um að komast yfir
um hvað sem í boði væri. En við
hjeldum áfram suður með strönd-
inni til Boulogne og ætluðum til
Le Havre eða Rouéit? og reyna að
komast þar í Ameríkuskip eða
eitthvað. Við vorum vongóðir, því
við vissum ekki betur, en við vær-
um altaf að fjarlægjast vígstöðv-
arnar og hinn þýska innrásarher
En það reyndist á annan veg.
Kviksögur gengu að vísu fjöll-
unum hærra á þessum slóðum, að
Brússel væri skotin í rúst og Ant-
werpen í rústum. En það reyndist
ekki rjett, sem betur fór.
Þegar til Boulogne kom, og við
ætluðum að hitta enska konsúlinn
þar, var hann að flýja þaðan með
alt, sem hann gat tekið með sjer.
Gistum við næstu nótt á bóndabæ
nálægt Boulogne. Við vorum þar
10 saman og fengum að sofa á
fjölum yfir svínastíu. Það var góð
nótt. Nema fyrir einn okkar. Hann
bylti sjer til um nóttina, svo fjal-
imar brotnuðu og hann datt nið-
ur á svínin. Fallið var ekki hátt,
svo enginn meiddi sig. Við feng-
um mjólk og egg um morguninn.
Það vom dýrðlegar veitingar. En
brauð fjekst ekki.
Skothríðin
á vegunum.
Nú var 21. maí. Við lögðum af
stað í bílnum kl. 5 og ætluðum til
Rouen. Um hádegi vomm við
komnir til borgarinnar Bereh. Þar
rjett hjá er brú á ánni Authne.
Þá brú höfðu Þjóðverjar sprengt.
Lengra varð ekki komist þessa
leið. Nú versnaði útlitið. Þúsund-
ir ef ekki miljónir flóttamanna
voru þarna við ána, matarlausir,
húsnæðislausir, örvita af hræðslu.
Því þegar hjer var komið sögu
voru árásirnar á flóttafólkið á
vegunum komnar í algleyming.
— Var skotið á flóttafólkið ?
— Já.
— Urðuð þið oft fyrir slíku?
— Já. Oft á dag. Og altaf var
það jafn ógurlegt. Flugvjelarnar
flugu lágt yfir vegunum. Þær
flugu oft lægra yfir okkur en
húsin eru há hjerna í Austurstræti.
Vjelbyssukúlnahríðin dundi á veg-
unum, á farangrinum, á fólkinu.
Ekkert var annað að gera, en
fleygja sjer niður, helst í vega-
skurðina, ef þeir vora nokkrir.
Einu sinni fleygði maður sjer nið-
ur við hliðina á mjer. Það var
Belgíumaður. Hann fjekk skot í
handlegginn. Framhandleggurinn
flettist sundur. Við bundum snæri
um handlegginn á honum til að
stöðva blóðrásina. Þetta var jeg
næst því að særast sjálfur, svo
jeg vissi til.
En fjöldinn allur var skotinn
til bana þarna á vegunum. Líkin
voru dysjuð við vegina, oft mörg
saman. Oft vissu menn, sem að
því unnu, ekkert hvaða fólk þetta
var. Það þurfti að dysja líkin sem
fyrst. Hitinn var svo mikill þarna.
Settur var trjerkoss yfir hverja
dys.
Einu sinni sá jeg mann vera að
skera nafn á slíkan lítinn trje-
kross. Hann var að setja nafn
litlu dóttur sinnar á krossinn.
Hann sagðist vera frá Brússel.
Það er rjett að taka það fram,
að flugmennirnir, sem skutu á
flóttafólkið, voru druknir, eða af
einhverjum orsökum viti sínu
fjær. Það sást á þeim, sem náð-
ust lifandi úr flugvjelum þeim,
sem skotnar voru niður. Sumir
ar einhverjar sprautur tii að gera
þá ærða. Jeg veit það ekki. En
alls gáðir menn gátu ekki fram-
kvæmt það, sem fyrir þá var lagt.
Það þori jeg að fullyrða.
lnnikróaðir.
Um sama leyti og við stöðvuð-
umst við Berch frjettum við að
þýski herinn væri sama sem kom-
inn til strandar fyrir sunnan okk-
ur, eða til Abbeville. Og þá viss-
um við, að, við vorum á innikró-
uðu svæði.
í Bérch fengum við ekki gisting
og hvorki vott nje þurt og hring-
sóluðumst þar allan daginn, en
hjeldum síðan norðureftir til hafn-
arborgarinnar Etaple. Þar rjett
hjé er stór brú, sem Þjóðverjar
höfðu líka hitt ineð einni spreng.ju
sinni. En sprengjan sprakk ekki.
í Etaple lentum við í loftárás.
En þar urðum við fyrir því happi
að geta keypt 3 stór franskbrauð
á 20 franka stykkið. Það var mik-
ilí fengur.
200 grömm á dag.
Síðan fórum við til baðstaðar
ins Toquet. Þar eru mikil sjúkra-
hús. Þeijji stað var þyrmt fyrir
loftárásum. Þar voru langar rað-
ir af bílum við hvert sjúkraskýli
með særða menn. Þangað voru
fluttir bæði Frakkar og Þjóðverj-
ar. Það þótti mjer einkennilegt.
Þarna vorum við í fjóra daga.
Þar fengum við inni í skólahúsi
og lágum þar á bekkjum eða borð-
um. Þarna var flóttafólki gefið
kaffi á morgnana, eða vökvi, sem
kallaður var því nafni, og súpa á
daginn, eða annarskonar vökvi
með þyí nafni. Kl. 10 á morgn
ana gat maður farið á ráðhús stað
arins og fengið brauðkort uppá
200 grömm af brauði. Það tók
2—3 klukkutíma að fá kortið. Og
aðrar 2—3 klukkutíma að fá brauð
ið hjá bakaranum. Brauðið var
klest og vont. En hvað xun það.
Fyrir peninga fjekst ekkert,
nema helst rauðvín. Nóg til af
því. Þó sást aldrei vín á neinum.
Einu sinni henti mig það happ,
að jeg komst til karls, sem hafði
búðarholu, og fjekk að gera hreint
í búðinni og fjekk fyrir það of-
urlitla klínu af smjörlíki. Hann
sagði að jeg mætti eiga það, ef
jeg fyndi eitthvað ætilegt í rusla-
kompu á bak við búðina. Og þar
fann jeg nokkrar kartöflur í poka.
Flóttatilraun.
En við ætluðum ekki að deyja
ráðalausir eða láta fjrrirberast
þarna lengi. Niður við ströndina
vaf mikið af bátum. Við ákváð-
um að stela einum þeirra og freista
að komast á honum yfir Ermar-
sund. Það var að vísu glæfraför.
En við hugsuðum sem svo, að við
værum þar aldrei í meiri lífs-
háska en við værum vanir. Við út-
sáum okkur bát. Hann var með
seglum. En hann var áralaus. Við
tókum árar úr öðrum bát.
Og svo var það nestið. Við át-
um ekki 200 gramma brauðskamt-
inn þann dag, sem þetta var í
undirbúningi. Fengum okkur vatn
á flöskur og dálítið af rauðvíni.
Svo um kvöldið, þegar við ætluð-
um að ganga frá þessu og alt var
til, til þess að strjúka um nótt-
í fjöru. Og
hvað hittum við þar? Þýska her-
deild. Þjóðverjarnir vorú þá
komnir þarna norður með strönd-
inni.
— Tóku þeir bæinn, án þess
þeim væri viðnám veitt?
— Við urðum ekki varir við-
það. Þá var barist norður undir
Boulogne. Þjóðverjarnir spurðu,
hvað við værum að gera þarna.
Við sögðumst vera að leita okk-
ur áð húsaskjóli. Síðan hörfuðum
við úr fjörunni og upp í okkar
skóla, dauðsvektir af þessari út-
reið. En við fengum tvöfaldan
brauðskamt þann daginn.
Þegar Þjóðverjarnir voru komn-
ir til Toquet, tóku þeir bílinn af
þeim fjelögum, enda þá ekki til
neins að hafa bílinn, því ekkert
bensín var að fá.
Þá nældu þeir sjer í reiðhjól og
fóru á þeirn til Antwerpen. Það
tók 9 daga. Lentu þeir í miklum
hætt um og erfiðleikum á þeirri
ferð.
Um miðjan ágúst fjekk Pjetur
að fara með 37 Dönum, sem send-
ir voru frá Belgíu og Frakklandi
heim til sín.
Petsamo-klúbburinn
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
urinn á Esju, Friðrik Halldórs-
son. En áður en fundi var slitið,
gaf hann upphæðina sem fyrsta
tillag til „Petsamo-sjóðs“, er þar
með var stofnaður, og þótti vel
til fallið.
Að kaffidrykkju lokinni söng
Petsamokórinn nokkur lög og
tóku allir undir er kyrjað var
Petsamoljóðið, og sunginn ísl-
þjóðsöngurinn, ó, guð vors lands.
Petsamo-farar skoða
Háskólann.
Er „ballið“ stóð sem hæst, var
öllum Petsamoförum af Stúdenta-
ráði boðið að skoða Háskólann þá
þegar. En þeirri för var frestað til
næsta dags, og fjölmentu þá Pet-
samofarar suður í Háskóla, með
stúdentaráð í broddi fylkingar.
★
í bráðabirgðastjórn Petsamo-
klúbbsins voru kosin: Ásgeir Sig-
urðsson skipstj., Ólafur Jóhann-
esson læknir, Regína Þórðardóttir
leikkona, Lárus Pálsson leikari og
Þórunn Hafstein blaðam.
„Lagarfoss11
fer hjeðan annað kvöld
(miðvikudagskvöld) vestur
or norður.
FARFUGLAFUNDUR
fyrir alla ungmennafjelaga,
hvaðanæfa af landinu sem er,
verður haldinn í Kaupþingssaln-
um í kvöld kl. 8y%. Þar heldur
Helgi Hjörvar rithöfundur er-
indi, er hann nefnir; Æskan
og framtíðin. Þar verður kvæða
upplestur og annar gleðskapur.
hjeldu að þeim hefðu verið gefn- ina, fórum við niður