Morgunblaðið - 11.02.1941, Qupperneq 5

TÞriðjudagur 11. febrúar 1941
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiBsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,50 á mánuói
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
f lausasölu: 20 aura eintakiö,
25 aura meíS Lesbók.
Flugufregnir
Könmmarflug ÞjóÖverja hing-
að til lands vekur að sjálf-
sögðu talsvert umtal. Hve oft.þýsk
ar flugvjelar hafa koinið hingað
til lands á þessum vetri vita menn
ekki. Þær geta komið svo lítið
beri á. Þær geta hafa lent í dimm-
viðri og ekki hafa sjest og flug-
menn ekkert sjeð, og þær geta
flogið svo hátt, að lítið sem ekki
verður þeirra vart í björtu, og
alls ekki að sjálfsögðu er dimma
íekur.
Tvisvar hefir borið á þeim að
degi til hjer yfir Reykjavík, tvis-
var verið skotið til þeirra af
loftvarnabyssum. Talið er líklegt
• að einu sinni eða tvisvar hafi þýsk
flugvjel farið hjer yfir, svo lítið
bæri á. Kannske oftar.
í nóvember í haust, er þýsk
flugvjel kom hjer yfir bæinn sól-
bjartan sunnudagsmorgun, eltu
breskar flugvjelar hana langt vest,
nr í haf. Á sunnudaginn var kom
enn þýsk flugvjel liingað og einn-
ig nú á sólbjörtum degi. Ekki er
blaðinu kunnugt um neina eftir-
':för breskra flugvjela á sunnúdag-
inn var, og gerði þó hin þýska
vart við sig hjá setuliðinu.
Menn hugleiða livert muni vera
erindi þessara flúgvjela, tilgang-
urinn með þessum njósnum úr
lofti. Að fá að vita úrn viðbúnað
■ breska setuliðsins ?
Einkennilegt hve njósnir þessar
fara fram á takmörkuðu sA7æði.
.Aðallega um Suðurlandsundirlend-
ið og Revkjavík. Má vera að \Teð-
■orathuganir sjeu aukaerindi, því
inælt, er, að oft komi þeim illa
'Þjóðverjum að hafa ekki veður-
vfregnir af þessum slóðum.
En það stoðar lítt fyrir okkur
íslendinga um þetta að hugsa. Því
'vegir hernaðar og liernaðarþjóða
•eru okkur lítt kunnir. Ráðlegast
ao láta ekki slíkar heimsóknir sem
þessar altof mikið á okkur fá„
Því ekki verður gert út af við
okkur í svipan, þó til einhverra
átaka kunni að koma hjer. Og
> engan veginn mega þær verða til
þess, að allskonar furðusögur fái
byr undir vængi, og menn trúi
þeim. Strax í gær bar á því, að
heimsóknin í fyrradag varð til
þess. að ýmiskonar kviksögur kom-
ust, á loft.
En annað er það, að skyndiflug
’ Þjóðverjanna hingað og eftir-
■ grenslanir þeirra geta orðið okkur
áminning um, að vera sein best,
við öllu búnir, öllu sem að hönd-
um ber, bæði að því er snertir við -
búnað þann, sem irið getum kom-
ið við, og eins viðbúuir að taka
‘ hverskonar vandræðum ,sem styrj-
öldin kann að leiða yfir okkur,
með karlmensku og stillingu. Vera
viðbúnir ]nú illa, en gleðjast yfir
því, eí betnr fer en þeir svartsýnu
sjiá.
Austurbærinn veröur
aö byggjast upp
Eftir Hörð Bjarnason
T ræðu, sem borgarstjórinn
-*• hjelt nýlega um ýmislegt
varðandi bæjarmál Reykja-
víkur, hreyfði hann m. a.
skipulagsmálum bæjarins.
Vjek hann að því, hve marg-
ar stærri og minni lóðir í ýms-
um hverfum innan Hringbrautar
væru illa hagnýttar. Borgarstjóri
taldi það eitt af mestu nauðsynja-
málum í byggingu bæjarins, að
fundin yrði leið til þess að hag-
nýta svæði þessi betur.
★
Þetta sama viðfangsefni hefi jeg
einnig drepið á í blaðagreinum,
en það er hverjum manni Ijóst,
sem nokkuð þekkir til bygginga-
mála bæjarins, að það samrýmist
á engan hátt hag hæjarfjelags og
borgara, að skilin sjeu eftir stór
óbygð eða nær óbygð svæði í að-
albænum,, á sama tíma, sem bygð-
in teygir langa rana um holt og
hæðir, utan takmarka hins eig-
inlega bæjarstæðis, meðan slíks á
ekki að vera þörf.
Hver sem um Reykjavíkurþæ
gengur, rekur augun í fjölda ó-
bv'gðra lóða, og ber einkum mik-
ið á þessu í Austurbænum. Ank
þessa eru allstórar lóðir, sem að-
eins eru bygðar skúrum og öðr-
um A'erðlithnn og notalitlum bygg-
ingum.
Margar þessar lóðir liafa staðið
ónotaðar um margra ára sheið —
og jafnvel sumar í áratugi, þótt
flestar liggi þær rjett við mestu
athafnasvæðin, í kjarna bæjarins.
★
Ymsir eru þeir, sem ekki hafa
áttað sig á afleiðingunum af út-
þenslu bæjarins, og telja hana
jafnvel æskilega. En þessir menn
gæta þess ekki, að hver ný gata
í nýjum úthverfnm kostar bæj-
arfjelagið oí‘ fjár. Hverri götu
fylgja margvíslegar leiðslur, sem
eru dýrar, auk þess, sem mikil út-
þensla gatnakerfisins, í mörgum
hæjarhlutmn samtímis, kostar ó-
trúlega mikið fje, ef svo er frá
gengið, að í lagi megi teljast.
Utvíkkun- bæjarins veldur einn-
ig samgönguerfiðleikum, og svo
mætti lengi telja.
En i’egna þess, hversu kostnað-
ur og óþægindi eru mikil af ó-
þarfri útvíkkun bæjarins, þá ligg’-
ur í augum uppi, að bæjarfjelag-
ið getur ekki látið það afskifta-
laust, að fjöldi i’erðmætra lóða
innan Hringbrautar standi ónot-
aðar, eða lítt notaðar til lengdar.
Jeg bendi í þessu sambandi sjer-
staklega á austurbygð bæjarins,
frá Klapparstíg rnilli Skúlagötu
og Skólavörðuholts. Þar standa
óvenju nimir húsareitir svo til
óbygðir eða mjög illa hagnýttir
(að Laugavegs-bygðinni undan-
skilinni), en svo má ekki lengi
verða hjer eftir.
Afleiðing-in af hinni ótímabæru
útþenslu bæjarins er sú, að vegna
hins mikla fjáransturs í ný gatna-
kerfi, er minni sóma hægt að sýna
sjálfum innbænum. Dæmin eru
deginum Ijósari, því víða innan
Hringbrautar eru stórar eyður og
ljelegar götur, á sama tíma, sem
ný hverfi rísa upp utan aðal bygð-
arinnar.
★
En þá vaknar spurningin um
það, hvaða leið beri að fara til
þess að bæta úr þeim ágöllum,
sem hjer hefir verið lýst.
Auðsjeð er, að það er meiri
óhagur fyrir bæjarfjelagið, að
lóðir þessar standi auðar, heldur
en það er hagur fyrir eigendurna
að hafa á þeim eignarhald.
Einhverjar undantekningar
kunna þó að vera frá þessu, t. d.
þar sem um er að ræða svæði,
sem í framtíðinni er ætlað fyrir
byggingar vaxandi fyrirtækja. En
alt þetta mál þarf að rannsaka.
Reykjavíkurbær á að láta mæla
allar hinar óbygðu og lítt bygðu
lóðir innan Hringbrautar, og
rannsaka um leið ástæðurnar fyr-
ir því, að þær eru ekki hagnýtt-
ar sem vera ber. Síðan þarf eftir
r _ _
Attræður: C. E. Björnæs
simaverkstjóri
Enn er einu liðinn
áratugur
æfi langrar
í aldanna djiíp.
Afram tifar tímans-
tönn og markar
sporin; senn styttist
að strætis-enda.
Fyrir tæpum 35 árum, í maí-
mánuði, báru skip hjer
að landi hópa af Norðmönnum,
er leggja skyldu það sumar
símalínu um endilangt landið.
Vinnuflokkarnir voru landsett-
ir með verkfæri sín þar sem
skemst var til vinnustaðar. Það-
an urðu svo mennirnir að ganga
og bera hver sem betur gat,
því fátt var um vagna og hesta
— og engir bílar, — en meira
en nóg til, sem leggja þurfti á
ökutækin.
Margir voru mennirnir í
þessum hópum, en aðeins fjórir
þeirra gerðust hjer landnáms-
menn, og lifa nú tveir þeirra
meðal okkar, Paul Smith, síma-
verkfræðingur, nú heildsali, og
— ,,gamli Björnæs“. — Hann
fjekk hjer snemma nafnið
„gamli“; þó tæplega fyrir elli-
útlit, þótt hann á þeim árum
væri tiltölulega ellilegri en
aldur hans gaf tilefni til, held
ur mun nafnið hafa orð til
frekar í aðdáunarmerkingu
eins og í orðtökunum: „gamli
seigur“ og „ekki alveg ráða-
2V
Iaus, sá gamli“, því einmitt
þetta hefir átt við alt hans líf
og starf: seigla, úthald og trú-
-menska, sem aldrei varð ráða-
fátt að leysa af hendi það, sem
gera skyldi, og gera það þann-
ig, að gagn yrði og entist vel.
Þau voru ekki stigin í „sól-
arljóma" um „grænar grundir“
fyrstu sporin hans Björnæsar
á landi hjer, þar sem hann varð
að vaða vorkrapa frá Húsa-
'vík upp í Mývatnssveit, og í
dumbungsveðri. Og mörg hefir
hann átt köld og sullsöm spor
um „okkar forna Frón“ síðan,
en einnig líka mörg í hlýviðri
og góðri færð. Er mjer nær að
halda, að enginn ðigi nú jafn
mörg spor um landið fram og
aftur, mest alt, um bygðir og
öræfi, fram með ströndum og
upp til fjalla, út á annes og
fram til dala, og ótal smákróka
á öllum þessum slóðum, eins
og Björnæs. Því alt hefir hann
gengið þetta einhverntíma og
víðast mörgum sinnum.
Fyrsta vetur Björnæsar hjer
kom það í hans hlut að annast
línuviðhaldið á þeirri fjallleið-
inni þar sem símalínan liggur
hæst. Og þar reyndist honum
köld og einmanaleg fyrsta jóla-
nóttin, þar sem hann varð að
láta fyrir berast aleinn í sælu-
húsi hátt til fjalla, en úti
hamaðist hríðin, biksvört
skammdegis háfjallahríð, sem
hann var búlnn að glíma við um
daginn og gera við línubilanir í.
Síðan hafa dagarnir og árin
Iiðið við störf og strit, í blíðu
og stríðu, því aldrei hefir Björn
æs getað verið verklaus, eða
þolað að taka laun sín „á þurru
landi“, það er, án þess að
leggja fram fulla vinnu fyrir.
Og nú er brátt að kveldi
komið, kelling Elli sækir á með
sína fylgifiska.
Þar sem Björnæs býr yfir af-
armiklum hluta af sögu lands-
símans hjer og þeirra verklegu
framkvæmda, þeirra erfiðleika,
er sigra þurfti og þeirrar
reynslu, er aflað varð og ekki
fjekst annarsstaðar, væri mik-
ils um vert, ef einhver liðlegur
hraðritari mætti vera að því að
sitja hjá honum nokkrar dag-
stundir, hlusta á söguþætti
hans og taka þá niður á papp-
írinn. Þar með mundi líka marg
víslegur annar sögufróðleikur,
sem ýmist snertir þetta eða
FRAMH Á R.TrtTTTT SÍDn
atvikum að finna leið til hagnýt-
ingar lóða þeirra, er um ræðir,
með tilliti til bygginga, en þess
ber þó vel að gæta, að ekki sja
gengið á eðlilegan rjett eigend-
anna til endurgjalds eða bóta, ef
um slíkt er að ræða.
En liið fyrsta er rannsóknin og
ætti hún einmitt að fara fram
nú, meðan hlje er á bygginga-
starfsemi. Þegar bygging hefst á
nýjan leik, á alt að vera fullbú-
ið frá hendi bæjarfjelagsins, um
það, hvernig auðu lóðirnar verði
best hagnýttar.
Ef það skyldi sýna sig, að nægi-
legt og gott rúm sje fyrir hygg-
ingra innan Hringbrautar, á lóð-
um, sem hægt væri að ráðstafa
með litlum fyrirvara, verður sam-
tímis að takamarka stórlega bygg-
ingar utan innbæjarins, meðan
fylt er í eyðurnar, og eðlilegur
vöxtur getur átt sjer stað.
★
Ef til vill kann einhver að
segja, að ekki megi meina þeim,
sem hafa vilja hús sín í úthverf-
nnum, í betra lofti og meira frelsi,
að byggja þar. En svarið hlýtur
að verða það, að Reykjavíkur-
bær hefir ekki efni á að þenja út
hæinn eins og hrátt skinn, meðan
anð svæði eru til við kjarna bygð-
arinnar, innan hinna eðlilegu tak-
marka.
Og hvaða sanngirni er í því, að
þeir, sem búa í aðalbænum, sjeu
undir slíkum kringumstæðum að
borga fyrir dýrar götur handa
þeim, sem vilja „taka sig út úr“.
Hjer er um eyðslu að ræða, sem
bæjarfjelag vort verður að tak-
marka mjög, og miða við eigiu
getu.
Þó má hjer vissulega beita
þeirri aðferð, sem víða tíðkast er-
lendis, að þeir, sem byggja vilja
ný hverfi í útjöðrum, sem bæjar-
yfirvöldin telja ekki þörf á, kosti
sjálfir bráðabirgðagötur og leiðsl-
ur, en síðan eru þessar götur feld-
ar inn í bæjarkerfið, þegar þörf
þykir orðin fyrir útvíkkun.
Slíbt er að vísn kostnaðarsamt
fyrir einstaklinginn, en það verð-
ur að skýra það betur en gert hef-
ir verið fyrir bvggjendnm, hversu
; kostnaðarsamt það raunverulega
er að byggja npp úthverfi hæj-
arins, meðan bygging innbæjar-
ins er aðeins hálfnuð eða rúmlega
það.
Ræða borgarstjórans, sem jeg
mintist á í upphafi, bendir til
þess, að bæjaryfirvöldin sjeu
' vöknuð til lofsamlegrar umhugs-
unar um þetta mál, og áhugi horg-
arstjórans fyrir því veitir vonir
um, að óbygðirnar inni í hinni
bygðu höfuðborg vorri verði at-
hugaðar, og síðan bygðar með því
fyrirkomulagi, sem er hentugt. og
rjettlátt. Slíkt mundi auka á feg-
urð bæjarins, og draga úr hinni
óhæfilegu útþenslu, sem er bæði
til óhags og óþæginda,.