Morgunblaðið - 22.11.1941, Síða 5

Laugardagfur 22. nóv. 1941.
»
JphrgtmMaðft
. Ötg«í.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
s Rltstjórar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgrOarm.).
: Auglýsingar: Árnl Óla.
Rltstjörn, auglýsingar og afgreiTSsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
. Áskriftargjald: kr. 4,00 á mánuOl
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
i 1 lausasölu: 25 aura eintakiB,
30 aura meS Lesbðk.
40 dagar
4 fjörutíu daga og fjörutíu næt
*■ ur fjell regn úr opnum himn-
anna yfir hrjáð og spilt mannkyn
og af varð syndaflóð, að því er
í hinni lielgu bók segir.
Alþingi það, sem mi hefir verið
slitið, sat í 40 daga. Enda þótt
vatnagangur úr opnum himinsins
eða undirdjúpunum hafi eltki
hrjáð mannfólkið venju fremur
nú, virðist þó alt vera að komast
á flot. Forystumenn. sósíalista og
framsóknarmanna hafa sumir
hverjir færst í veðraham. Það er
eins og löngun þessra manna til
æfintýra hafi orðið viljanum til
raunhæfs starfs yfirsterkari. Og af
þessari æfintýraþrá her öll hin 40
daga seta síðasta Alþingis svip.
Þegar litið er yfir störf þess,
er fremur eyðilegt um að litast.
Eftirtekjan er lítil, jafnvel fátæk-
legri en nokltru sinni fyrr. Segja
má, að þessi niðnrstaða af setu
Alþingis að þessu sinni komi' ekki
á óvart. Hversvegna? Vegna þess
ábyrgðarleysis, sem framsóknar-
flokkurinn í upphafi gerði að
stefnumarki sínu með því að segja
■sig úr lögum við aðra um
'lausn dýrtíðarmálanna og með því
óafsakanlega flauStursspori að
rjúfa samvinnuna um stjórn lands
ihs til þess eins að láta Alþingi
bíða í algeru athafnaleysi eftir
■ sömu stjórn, með sömu mönnum.
Almenningur í landinu hefir
fylgst með þessum málum. Frá
Ihans sjónarmiði sjeð hefir hörmu-
legur skrípaleikur verið leikinn á
því Alþingi, sem undanfarna 40
• daga hefir setið. Skrípaleikur, sem
ráðherrar framSóknarflokksins
Ijeku aðalhlutverkin í.
En þjóðin harmar það, að virð-
Ingu Alþingis hefir verið misboð-
iið. Alþingi er virðulegasta stofn-
un íslensku þjóðarinnar og við
það eru- tengdar glæsilegar minn-
ingar úr frelsis- og menhingarbar-
áttu hennar. En enginn fær lifað
á fornri frægð einni saman.
Bjarmann af því starfi, sem nýt-
ir menn hafa unnið á Alþingi,
leggur að vísu langt áleiðis. En
til lengdar ornar hann ekki þeim,
sem hlaupast undan merkjum í
■skjól ábyrgðarleysis og hreysti-
yrða. Og slíkir menn eru heldur
ekki sterkir, þótt þeir telji sig
vera það. Þeir eru þvert á móti
vveikir og ófimir.
Fyrir atbeina slíkra manna hefir
Alþingi nú rýrt virðingu sína
með þjóðinni, þótt það sje henni
’þvert um geð. Þvert um geð vegna
þess. að hún vill bera virðingu
fyrir þessari stofnun, vill mega
treysta henni til ábyrgra starfa,
ekki síst á örlagastundum. Islenska
þjóðin er yfirleitt ófús til þess
að rjúfa trjmað við og vai-pa
Trá sjor vifðingu fyrir þeim stofn
vmum, sem saga hennar hefir
skapað virðulegan sess og hiin á
’þakkir að gjalda.
Bfarni Benediktsson:
Nokkrar mótsagnir
G annleikurinn er jafnan
sagna bestur.
Engin sannindi eru í orði kveðnu
alviðurkendari en þessi. í fram-
kvæmd vill samt oft öðru við
bregða. Engum er þetta kunnata
en gömlum dómara. Hann reynir
ærið oft, að sá, sem eitthvað hefir
af sjer gert, leitast í lengstu lög
við að dylja hið sanna og kasta
ryki í augu dómarans. Slíkt tekst
að vísu stundum um sinn, en oft-
ast kemur það þó sökudólgnum
sjálfum í koll. Áðnr en varir situr
hann fastur í neti eigin mótsagna
og á hann sannast það, sem hanu
reyndi af sjer að bera. Oft. fer
m. a. s. svo, að það, sem áður var
með öllu óvíst, verður þá fyrst
óyggjandi, þegar rakinn er sund-
ur mótsagnavefur 'þess, sem sjer
ætlaði að bjarga með að sniðganga
sannleikann. Sá, sem svo fer að,
er því sýnu ver kominn, en þótt
hann hefði strax gengist við hinu
sanna og hefir auk þess glatað
þeirri samúð, sem hreinskilin játn-
ing aflar þeim, er hana gerir. Því
að jafnvel hinn strangasti dómari
verður að viðurkenna, að enginn
er flekklaus, en hinn mildari tel-
ur, að það, að skilja alt, sje hið
sama og f.vrirgefa alt.
★
Hermann Jónasson, annar reynd
asti afbrotadómari landsins, full-
yrðir í Tímanum 15. nóv. s. 1., að
jeg hafi borið honum á brýn
„glæpsamlegar fyrirætlanif".
Minna má nú ekki gagn gera.
I hinum hógværu og málefnislegu
greinum^mínum hjer í blaðinu fyr
ir skömmu voru engin ummæli, er
gefið gætu ástæðu til slíkra stór-
yrða. Það er forsætisráðherra sjálf
ur, sem túlkaf orð mín svo. Það
er hann sjálfur, sem segist vera
stimplaður þessa ljóta heiti og
miðar vörn sína við það. En
svo einkennilega hregður við, að
um leið og hinn gamal-reyndi dóm
ari kýs sjer sess hins ákærða, þá
víkur hann af liinni greiðfæru
götu lireinskilninnar inn á þá villu
stíga vafninganna, sem hann svo
oft úr dómarasæti hefir sjeð þá
ráfa, sem eitthvað höfðu að dylja.
★
Hermann Jóuasson gerir nokkra
grein fyrir þeirri skoðun sinm,
sem jeg skýrði frá á dögunum, að
rangt hafi verið að afnema þau
ákvæði gengislaganna í byrjun árs
1941 að hækka kaup aðeins um
75% af vísitölunni. Síðan segir
hann, og í því skilst mjer, að
ásökun mín um glæpsemi hans
eigi að vera fólgin: 4,,Borgarstjór-
inn álítur, eða segir öðrum það að
minsta kosti, að jeg hafi ekki gert
það að kröfu minni, að þessi á-
kvæði yrðu framlengd, vegna þess,
að jeg hafi viljað efna til stór-
kostlegra kaupdeilna um áramótin
1940—1941, eins og áður er að
vikið!“
Forsætisráðherra hvgst að af-
sanna þessa ásökun með t.vennu
móti.
★
I fvrsta lagi segir ráðherrann,
að ef það eitt hefði vakað fyrir
Framsókn, að hafa fylgi af Sjálí-
forsætisráðherra
stæðismönnum, þá liefði liún auð-
vitað krafist lögfestingar þá þeg
ar, eins og hún gerir nú. Hitt fái
ekki staðist hjá mjer, að hvort-
tveggja sjeu vjelabrögð, að láta
undan fallast lögfestingu þá og
krefjast hennar nú.
En hjer fullyrðir forsætisráð-
herrann, að tveir ólíkir hlutir sjeu
eitt og hið sama.
LEtti sanit ekki að þurfa að
eyða orðum að því, að ólíkt hæg-
ara er að standa á móti kaup-
hækkun en að lækka kaupið aft-
ur eftir að búið er að hækka það.
Og að auðveldara er að halda
þvingunarlögum en innleiða þau
á ný, þegar þau hafa verið í
burtu feld. Enda hefði framleng-
ing laganna verið því’ hægari í
fyrra sem engum, a. m. k. engum
Sjálfstæðismanni, hefði dottið í
hug að gera það, að þeim óbreytt-
um, lieldur hefðu menn greitt 90—
95% af hækkun vísitölunnar í stað
75% áður, og reiknað hækkunina
út mánaðarlega í stað þriggja
mánaða áður. Þá er það ólíku sam-
an að jafna, að fylgja þó síliækk-
andi vísitölu eftir í vissu hlut-
falli, þótt eigi sje að fullu og
öllu, heldur en að greiða enga
kaupliækkun, hversu mikið sem
dýrtíðin eykst, eins og Framsókn
vill nú. Loks er á því ærinn mun-
ur, að halda eldri lagafyrirmæl-
um með stórfeldum hreyting-
um í sanngirnis átt eða setja á ný
þvingunarlög, þótt máttarmestu
aðilarnir, sem lögin áttu að svifta
rjetti, hafi, svo sem Dagsbrún og
Hlíf gerðu níi, í verkinu sýnt, að
við þá var engrar þvingunar þörf.
Jeg er hræddur um, að vanau
rannsóknardómara fæiá að gruna
margt um heilindin í vörninni.
þegar búið væri að rekja sundur
slíkar vífilengjur sakbornings. Því
að jafnvel mjer, algerum viðvan-
ing í dómarasætinu, sem forsætis-
ráðherra sýnist sem hann sjái í
myrkur, er hann lítm* í hug minn,
þykir nóg um, að svo háttsettur
maður skuli bera fram jafn auð-
sæjar bleltkingar.
★
En jafnvel þó að Hermann Jón-
asson hefði rjett fyrir sjer í þessu,
sem er svo augljóslega rangt, þá
kæmi það eitt út af fyrir sig hon-
um eigi að miklu lialdi. Því að
það þyrfti eigi að sanna aunað en
það, að hann sæi nú, ári of seint,
að hann hefði þá getað komið al-
veg sama bragðinu á Sjálfstæðis-
flokkinn og hann reyndi_ nú, og
þá e. t. v. með því betri árangri,
sem Sjálfstæðismenn voru þá óvið-
búnari. Ef slíkt væri rjett, þá
! sannaði það einungis það, sem
flesta grunaði áður, að það væri
frekar af svifaseinleik en skorti á
vilja til vjelabragða hjá hinum nýu
forystumönnum Framsóknar, að
klókindi hennar reynast eigi jafn
haldgóð nú og stundum fyr.
- ★
Forsætisráðherra hefir vafalaust
sjálfur fundið,að þær bollalegg-
ingar hans, sem nií hafa verið
hraktar, væru nokkuð veikar.
Hann tilfærir því aðra röksemd,
sem alveg á að taka skarið af.
Orðrjett segir hann:
„En ástæðan til þess, að frum-
varp var ekki lagt fyrir ríkis-
stjórnina um framlengingu fyr-
nefndra ákvæða gengislaganna,
var sára einföld. Eftir yfirlýsingu
Morgunblaðsins og eftir að vitað
var um ákveðna afstöðu St. Jóh
St., var auðsætt, að málið næði
ekki frarn að ganga og Framsókn-
arflokkurinn gat því alveg sparað
sjer að atliuga aðstöðu sína til
þess máls frekar".
Það er rjett, að menn festi sjer
iwðurlag hinnar tilvitnuðu klausu
alveg sjerstaklega vel í minni.
í kosningapjesa, „Stöðvum dýr-
tíðina“ að nafni, sem Fram-
sókn hefir gefið íit nýlega, prent-
ar forsætisráðherra á bls. 24 þessi
ummæli sín frá vorþinginu síð-
ast, um greiðslu kaupgjalds í fullu
samræmi við vísitöluna, gleið-
letruð:
,— — Þessi ráðstöfun er eitt,
fyrsta og stærsta skrefið í þá átt
að koma þvi ólagi á okkar fjár-
mál, sem þau eru nú í, og a. m.
k. yita suniir af ráðherrunum það,
að jeg taldi þessa ráðstöfun svo
alvarlega og stefna öllu fjármála-
lífi í landinu út í það öngþveiti,
að jeg hef aldrei verið í meiri
vafa en þá, hvort jeg ætti að
vera áfram í ríkisstjórn“.
Menn sjá, að ráðherrann dregur
ekki af um það, hve alvarlega
hann taldi horfa um s. 1. áramót.
Hann, sjálfur Hermann, taldi þetta
svo ískyggilegt, að -hann var kom-
inn að því að segja af sjer!
★
En þegar betur er að gáð, þá
var alvaran samt ekki meiri en
svo, að hann, stjórnarforsetinn,
er ekki viss um, að hann hafi
vikið að alvöru málsins nema við
suma ráðherrana.
í Tímanum 15. nóv. tilgreinir
hann þá tvo ráðherra, sem manni
skilst, að hann hafi talað við. Hm
annan þeirra, Ólaf Thors, segir
hann: „— mjer virtist hann ekki
vera fráhverfur framlengingu
málalífi landsins í öngþveiti. Af-
skiftaleysi hans er svo mikið, að
hann er ekki viss um, að hann hafi
minst á alvöru málsins við við-
skiftamálaráðberra og í jármála-
ráðherra, einmitt þá ráðherrana,
sem málið sjerstajtlega heyrði und-
ir. Og vegna þess, að Stefán Jó-
liann, annar þeirra ráðherra, sem
hann með vissu man eftir, að hann
í alvöru talaði við um málið, og
Morgunblaðið, sem báðir þessir
höfðingjar hafa A’arið drjiigum
hluta af æfinni til að gera lítið úr,
voru stjórnarforsetanum ekki sam-
mála, þá gat Framsóknarflokkur-
inn „alveg sparað sjer að athuga
aðstöðu sína“ til þess að fvrirsjá-
anlegar hörmungar voru leiddar
yfir þjóðina.
★
Mig uggir, að jafnvel þótt dóm-
ari liefði verið fyrirfram sann-
færður um sakleysi sakbornings,
þá færi hann að gruna margt, þeg
ar hann heyrði slíka vörn.
Einkum ef hún kæmi frá
manni, sem alveg nýlega hefir
sagt: „Og mitt álit er, að sá
stjórn, sem ekki getur leyst hin
stærstu vandamál, sem fvrir koma,
eigi ekki að sitja við völd. Aðal-
hættan fyrir þjóðina liggur ekki
í því, að stjórnin segi af sjer, ef
hún er sannfærð um, að rangt
sje stefnt. Hættan stafar þvert 4
móti af því, að stjórnin vinni þaS
til að sitja við völd, að stefna
rangt í stórmálum“. En svo
farast Hermanni Jónassyni' or8
í tilvitnuðum kosningapjesa hls.
26.
Þessi ummæli eru býsnp karl-
mannleg, þegar þau eru athuguð
ein út af fyrir sig. Tíihinn er líka
hrifinn af þeim og telur þan
rjetta lýsingu á forsætisráðherra,
því að 30. okt. s. I. segir >blaðið:
„Hfrmann Jónasson er ekki einn
þeirra manna, sem hafa það mark-
mið eitt, að hanga við völd, en
skeyta því engu. þó mestu nauð-
synjamálin sjeu vanrækt og við-
urkendustu þingræðisreglur brotn-
ar“. Síðar í sama bla.ði er enn
hert á og sagt, að þjóðin þarfnist
„manna, sem berjast vegna mál-
efna en ekki ráðherraembætta, —
manna, sem þess vegna liafa sið-
þessara ákvæða gengislaganna/.1 ferðisþroska til að leggja niður
Um sannleiksgildi þessara orða
skal jeg ekki ræða að svo stöddu,
heldur láta mjer nægja að fylgja
eftir röltfærslu forsætisráðherra.
En hann segir, að Morgunblaðið
og Stefán Jóliann hafi viljao
fulla kaupuppbót, og þá „vaf auð-
völd, ef þeir fá því ekki fram-
gengt, er þeir álíta r.jett“.
Það hefir greinilega hlaupið
vöxtur í siðferðisþroskann frá því
í fyrra, m. a. s. slíkur ofvöxtnr.
að ■ hann stendur eigi undir sjer
nema rjettan hálfan mánuð. því að
sætt, að málið næði ekki fram að þá telur sjálfur postulinn það
ganga og Framsóknarflokkurinn sára einfalda skýringu á því, að
gat því alveg sparað sjer að at-
huga aðstöðu sína til þess máls
frekar“.
Eftir umsögn stjórnarforsetans
sjálfs, lætur hann afskiftalausa
ráðstöfun, sem, að hans dómi, er
fyrsta og stærsta skrefið í þá átt
að koma ólagi á fjármál landsins
er alvarleg og stefnir öllu fjár-
hann ljet í fyrra undir höfuð
leggjast svo mikið sem að minnast
á það við alla ríkisstjórnina, sem
hann veitti forstöðu, hvílíkar hörm
ungar hann sá framundan, og að
flokkur hans sparaði sjer alveg
að athuga afstöðu sína til þeirra
hörmunga, að Morgunblaðið og
FEAHH. A SJÖTTU 8ÍÐU.