Morgunblaðið - 28.11.1941, Síða 3

Föstudagur 28. nóv. 1941.
MORGUNBLAÐIÐ
3
íslenskur sjó-
maður á flótta frá
Suður-Ameríku
Æfintýri ungs Reykvik-
ings á ófriðartímum
Ungur Reykvíkingur, Þórarinn Ásgeirsson,
sonur Ásgeirs Ásmundssonar, sem er þektur
Reykvíkingur (og bróðir Ásmundar skák-
meistara) hefir lent í hinum mestu æfintýrum frá því
ófriðurinn hófst, en þá var hann staddur sem skipverji á
dönsku skipi við Suður-Ameiákustrendur.
Þórarinn strauk af skipi sínu ásamt dönskum pilti. Hefir hann
skýrt blaðinu „Frit Danmark“, sem gefið er út í London frá
æfintýrum sínum og f jelaga síns. Frásögn hans er á þessa leið:
Þann 12. mars 1940 fór
danskt vjelskip frá Danmörku
áleiðis til Suður-Ameríku, en
þann 9. apríl fjekk skipstjóri
skipun frá eigendum skipsins í
Kaupmannahöfn um að leita til
hafnar í hlutlausu landi, og
þrem dögum síðar kom skipið
til hafnar í Victoria í Brasilíu.
Brasiliönsk yfirvöld settu
vörð um skipið og skipshöfnin
fjekk mjög takmarkað frelsi til
að vera í landi.
Eftir vikutíma tilkynti skip-
stjórinn skipverjum, að hann
hefði fengið skipun að heiman
um að halda eftir 85% af laun-
um iskipverja og senda heim
til lífsviðurværis aðstandend-*
um þeirra. Þessi tilkynning
vakti mikla óánægju meðal
skipshafnarinnar og ekki minst
hjá hinum yngri sjómönnum,
sem ekki höfðu neinar f járhags-
legar skyldur heima.
ÖLL MÓTMÆLI ÁRANG
URSLAUS.
Þórarinn skýrði nú skipstjór-
anum frá því, að hann ætti enga
fjölskyldu eða ættnigja í Dan-
mörku, og gæti þessi ákvörðun
því ekki náð til hans. En öll mót
mæli hans urðu árangurslaus.
Hann fjekk ekki annað kaup í
7 mánuði en 5 krónur á viku,
eins og þeir fjelagar hans.
Þ. 1. desember í fyrra kom til
kynning frá Höfn um að fram-
vegis ætti ekki að halda eftir
nema 25% af kaupi skipverja.
En í apríl var þessu breytt að
nýju og þá skyldi halda eftir
85%.
Það var daglegt umræðuefni
meðal skipshafnarinnar, hvort
ekki væri ráðlegast að reyna að
strjúka og hvaða ráð væri helst
til þess. Þeir, sem áttu fyrir f jöl-
skyldum að sjá í Danmörku,
óttuðust að Þjóðverjar hefndu
sín á ættfólki þeirra, ef þeir
strykju. Þeir vildu sitja kyrrir
í skipinu, og sjá hverju fram
yndi. En þeir, sem einhleypir
voru gerðust órólegri með
hverjum mánuði sem leið.
ENSKA SKIPIÐ.
Þ. 20. maí í vor s.l. kom enskt
flutningaskip inn í höfnina til
að sækja járnmálm. Nú fóru
FKAMH. Á SJÖUNDU «lÐU
Þórarinn Ásgeirsson.
Upplestur átta skáld*
kvenna á laugardags-
kvöld kl. 8.30
Konur úr Hallgrímssókn
efndu ekki alls fyrir
löngu til samkomu í Nýja Bíó,
sem vakti verðuga athygli
þeirra, er þar voru. Nú ætla þær
enn að bjóða bæjarbúum á
samskonar samkomu, að þessu
sinni í húsi K. F. U. M. við Amt-
mannsstíg annað kvöld (laug-
ardagskvöld) kl. Sy^.
Átta skáldkonur ætla a'ð lesa þarna
upp og eru þær þessar: Hulda, Elin-
fcorg Lárusdóttir, Filippia Kristjáns-
dóttir, Margrjet Jónsdóttir, Guðrún
Stefánsdóttir, Guðrún Jóhannsdóttir,
Halla Loftsdóttir og Ásta Guðbrands-
dóttir. Eru þetta þær sömu, sem lásu
upp hið fyrra sinn, nema Halla
Loftsdóttir og Ásta Guðbrandsdóttir
hafa bæst í hópinn, en Rósa B. Blön-
dals er nú ekki í bænum .
Auk upplestursins verður einsöng-
ur og annast hann ungfrú Kristín Ein-
arsdóttir með undirleik Páls Halldórs-
sonar organista. Ekki er að efa, að
þeir, sem hlýddu á upplestur þess-
ara rithöfunda í Nýja Bió um daginn,
verða fúsir að fá „meira af svo góðu“.
Verður og nýtt efni á boðstólum, svo
og sú viðbót, er að ofan getur. En til-
gangur samkomunnar er stuðningur
við kirkjubyggingarmál Hallgríms-
sóknar og rennur allur ágóði, sem af
þessu verður, S kirkjubyggingarsjóð.
Svo vel kunna mcnn gott að þiggja og
svo fúsir eru menn gott að styðja, að
trauðlega munu mörg sæti óskipuð í
aðalsal K.F.U.M. S. E.
Dýrtíðarmálin og
sti órnarsam vinnan
Sæjarstjórnar-
kosningar
25. janúar
AkveSið hefir verið, að
bæjarstjórnarkosning-
ar fari fram hjer í bænum
25. janúar næstkomandi, þ. e.
síðasti sunnndagur janúar,
eins og lög mæla fyxir.
Kjörskrá til þessara kosn-
inga hefir verið lögð fram á
skrifstofu borgarstjóra og
liggur hún þar almenningi til
sýnis, til 27. des. næstkomandi
Það er nú orðið all-langt
síðan almennar kosningar
hafa farið fram hjer í bænum
og er því vissara fyrir kjós-
endur, ekki síst þá yngri, og
þá, sem flutt hafa til bæjarins
síðustu árin, að kynna sjer
kjörskrána í tíma.
Loftvarna-
æfingin í dag
PAB ER í DAG, sem loft-
varnaæfingin fer fram hjer
í bænum.
Ekkert hefir loftvarnanefnd lát
ið uppi um tímann, sem yalinn
verður til æfinganna, livort það
verði í björtn eða myrkri. En
verði æfingin í myrkri, getnr hugs
ast, að bærinn verði alveg myrkv-
aður og má þá hvergi ljósglæta
sjást. En brýnt fyrir mönnum, að
fara eftir settum reglum.
íslenskir sjálfboðallð-
ar í jiýska hernum
útvarpi á íslensku frá Ber-
lín í gær, skýrði þulurinn
rá því, að nokkrir íslendingar
æru sjálfboðallðar í þýska
ernum. '
Ekki nefndi þulurinn nein
öfn í þessu sambandi, en las
pp brjef, sem hann sagði að
æri frá íslenskum hermanni.
,BrÍgdetf-kepnl
fi Eyjum
Nýlega.er lokið í Vestmanna-
eyjum Bridge-kepni. Var
kepni þessi „party“-kepni og tóku
10 „party“ þátt í henni.
Sigurvegarar urðu: Ragnar Bene
diktsson, vigtarmaður, Þorvaldur
Guðjónsson, iitgm., Sigufjón
Högnason, gjaldkeri og Jóhann
Gíslason verslunarmaður, og fengu
þeir 14300 stig.
Eftir Ólaf Thors
Við fyrstu umræðu um
dýrtíðarmálin á Alþingi,
gerði jee; grein fyrir að-
stöðu Sjálfstæðisflokksins til
þeirra.
Jeg vjek að löggjöf þeirri, er
vorþingið fekk ríkisstjórninni í
hendur, sagði nokkuð frá athug
unum ríkisstjórnarinnar um vænt-
anlegan árangnr af framkvæmd
þeirra laga, skýrði frá því hvern-
ig nýjar upplýsingar og aukin
þekking á aðst.öðunni dró úr
trúnni á farsæla framkvæmd, og
upplýsti loks, áð vegna þess, að
ríkisstjórnin treysti sjer ekki til
að standa gegn verðhækkun 4
þeim vörnm, sem nær öllu höfðu
valdið um hækkun vísitölunnar frá
því vorþinginu lauk og þar til
hanstþingið var kvatt. saman, —
þ. e. a. s. innlendu framleiðsln-
vörunum — þá hafi stjórnin talið
óhjákvæmilegt að leita nýrra úr-
ræða til þess að freista þess að
hafa hemil á dýrtíðinni.
Jeg dró enga dul á, að mest
hefði verið rætt um að lögfesta
kaupgjald og verðlag á innlend-
nm afurðum, en nota jafnframt
gildandi lagaheimildir til þess að
standa . gegn verðhækkun að-
keyptra nanðsynja,, enda myndu
þær lagaheimildir sennilega reyn-
ast, nægjanlega mikilvirkar í því
skyni, þótt þær hinsvegar hefðu
verið taldar lítilvirkar eða nær
óvirkar til að vega móti verðhækk
tin innlendra afnr’ða, sem einar
ráða nær 4/5 hlutum vísitölunn-
ar.
Jeg viðnrkendi hiklaust, að
Sjálfstæðisflokbnrinn hefði síður
en svo verið óviðmælandi um lög-
bindingnna, en sýndi jafnframt
fram á, að svipað mætti segja um
Alþýðuflokkinn. Benti jeg því til
sönnnnar á það, að innan ríkis-
stjórnarinnar var það Stefán Jó-
hann Stefánsson ráðherra, sem
fyrstur hreyfði þeirri hugsun, að
enda þótt kaup yrði lögfest,
skyldi þó heimil hækknn ef vísi-
talan hækbaði um ákveðinn stiga-
fjölda, t. d. 5—10 stig. En ang-
ljóst er, að sá er var Btaðráðmn
í að snúast eindregið gegn lögfest-
ingn kaupsins hafði lítið til-
efni til að bera fram ein-
mitt þá breytingnna, sem líkleg-
nst var til að sætta kaupþega við
lögfestinguna.
Jeg skýrði frá því, að eftir að
Sjálfstæðisfl. og Álþýðufl. höfðu
athugað málið til hlítar, hefðl
þeim orðið Ijóst, að varðandi kanp-
gjaldið á árinu 1942 og áhrif þess
á vísitöluna á því ári væri lög-
festing óþörf, en gæti hinsvegar
haft skaðleg áhrif. Af þessu hlaut
að leiða, að sá flokkur, sem frem-
ur kýs frelsi en kúgnn, valdi hina
frjálsu leið. Gerði jeg síðan sam-
anburð á frjálsu leiðinni og lög-
festingunni, og sýndi fram á, að
því fer mjög fjarri að hvor þeirra
sem er, skapi nokkurt öryggi um
að takast. megi að halda dýrtíð-
inni í skefjijm. þar sem alt at-
vinnu- og fjármálalíf íslendinga
er nú í óvenjulegum mæli háð
utanaðkomandi áhrifum, sem við
ráðum-lítið eða ekkert við sjálfir.
Mjer þvkir rjett að slcjóta því
hjer inn í, að Sjálfstæðisflokkur
inn hefir hlotið ámæli fyrir aö
hafa leitað álits bænda og lauu-
þega um hvora leiðina, hina frjálsu
eða lögfestinguna, þeir kysu held-
ur, og tekið tillit til þess vilja.
Forsætisráðlierra og blað hans
hafa margstagast á „kjarkleysi“,
„þróttleysi“, „kjósendadaðri“ o. s.
frv. Og örlitli bróðir, Alþýðufl.,
hefir verið að burðast við að taka
undir.
Hvað segja menn um annað
eins? ...
Þegar minst er á lýðræði, vikna
menn af hrifningu.
En þegar stærsti flokkur þjóð-
arinnar leitar álits forystumanna
fjölmennustu stjetta þjóðfjelags-
ins í máli, sem er álitamál, og ank
þess sjerstakt hagsmunamál þess-
ara stjetta, þá er það: „þrótt-
leysi“, „lýðskrum“, sem hoðar
„npplausn í þjóðfjelaginu“.
Er sá flokkur ekbi búinn að
vera of lengi við völd, sem sjer-
rjettindastjett þjóðfjelagsins, sem
þannig hugsar?
Ef Frainsóknarflokknnm finst
t.il skammar að láta þjóðina ráða.
fer þá ekki senn að koma að því,
að þjóðinni finnist ekki óskygður
sómi að því að fela slíkum flokkí
völdin?
Jeg tek svo upp þráðinn aftur.
Á þingi staðhæfði jeg íoks, að
Sjálfstæðisfl. og Alþýðufl. hefðu
litið svo á, að Framsóknarfl. hefð:
einnig sannfærst um, að með
frjálsu leiðinni mætti ná hinu
sama og með lögfestiúgunni. Þessu
til sönnunar gat jeg þess, að laug-
ardaginn 18. október hefðum við
Stef. Jóh. Stefánsson og jeg, sam-
kvæmt sameiginlegri ákvörðnn
allra ráðherranna, tekið að okkur
að rannsaka hvort líknr værn til
að verkalýðsfjelögin myndu krefj-
ast hækkunar á grunnkaupi í svo
ríkum mæli, að nokkru verulegtt
gæti orkað á um hækkun vísitöl-
unnar. Skýrðum við frá niður-
stöðu þeirra rannsókna á ráðherra
fnndi mánudaginn 20. október.
Lauk þeim fundi kl. 1 e. h. En
einni klukkustund síðar skýrði
Stefán Jóhann Stefánsson Alþýðu-
flokknum, en Jakob Möller og jeg
Sjálfstœðþsflokknuia frá því, að
sœttir vasrm komnar á í málinu,
fg ætlaði Framsóknarflokkurinn
að sætta sig við frjálsu leiðina.
Daginn eftir kom í ljós, að
Framsóknarfl. ætlaði ekki að fall-
ast á frjálsu leiðina. Nei. Hann
ætlaði að gera annað. Hann lagði
til að ríkisstjórnin beiddist lansís-
FRAMH. Á FIMTU SÍÐU.