Morgunblaðið - 24.01.1943, Blaðsíða 5

Suimudagiir 24. janúar 1943.
PotpnblaM
Ctgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stJ.: Sigfús Jönsson.
tiltstjörar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarM.).
▲uglýsingar: Árni óla.
Rltstjórn, auglýsingar og afgrelOsla:
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 6.00 á mánuCl
lnnanlands, kr. 8.00 utanlands
1 lausasölu: 40 aura eintakiO.
6@ aura meö Lesbök.
Draumur Faraós
■C* N svo bar við að tveim
t?*-* árum liðnum, að Farao
Tískan kemur fram i mörgnm
myndum, þó mest sje um
hana talað í klæðnaði kvenþjóð-
arinnar. Tískunnar gætir bæði í
hugsun og framferði, ræðu og
riti.
Nú er það t. d. orðin tíska að
skamma þingið. Kveður svo ramt
að því, að hvað eftir annað tala
menn í útvarp um fjarskyldustu
mál, er kunna ekki við að yfir-
gefa hljóðnemann, án þess að
dreymdi drautn. Hann þóttist koma í hann og út til þjóðarinn-
standa við ána. Og sjá, upp úr ar skæting um þingið. Eins og
ánni komu sjö kýr, fallegar út- þessi elsta og mikilsverðasta
lits'og feitar á hold, og fóru að stofnun þjóðarinnar sje eitthvert
bíta sefgresið. Og sjá, á eftir afhrak, sem allir verða að hreyta
þeim komu sjö aðrar kýr upp í ónotum sínum.
ur ánni, ljótar útlits og magrar Tíska þessi er hættuleg, jafn-
• á hold, og staðnæmdust hjá hin framt því sem hún er lítið gáfu-
um kúnum á árbakkanum. Og leg. Skammimar um þingið eru
kýrnar, sem ljótar voru útlits fram bornar í skjóli þess, að
og magrar á hold, átu upp hin- flokkunum tókst ekki að mynda
ar sjö kýrnar, sem voru falleg- þingræðisstjórn. En í því efni
ar útlits og feitar á hold. — eiga ekki allir flokkar sömu sök.
í>á vaknaði Faraó“. — T. d. vann fjölmennasti flokkur
Þennan draum rjeði Jósep, þingsins, Sjálfstæðisflokkurinn,
eins og alkunnugt er, á þá leið, að þyí eftir fremsta megni að
að koma mundu sjö góðæri, en samkomulag næðist og þingræð-
síðan sjö hallæri. — Velferð isstjórn yrði mynduð, og vildi
Egyptalands ylti á því, að geymt fórna miklum flokkshagsmunum
væri að forða góð æranna, til tn Þess að samvinna mætti tak-
þess áð mæta erfiðleikum hallA ast-
æranna. j Það er alkunnugt mál, að
Framsóknarmenn á þingi eiga
Reykjauíkurbrjef
%
Skammir um þing'ið. hefir verið að ræða, en það mál leið var því leyfður í viðskifta-
verður vafalaust rannsakað, þá málaráðherratíð Eysteins Jóns-
stafar það vitanlega af því, aðjsonar. Hafi gjaldeyris- og inn-
verðfestingarlögin ganga á snið flutningsnefnd afgreitt leyfis-
við alm. viðskiftalögmál, þareð; beiðnimar samkvæmt hugboði
þau ákveða, að verðlag skuli ó- um vilja viðskiftamálaráðherr-
breytt, án þess að þau taki fyrir 1 ans, þá er það fyrst og fremst
upphaf og undirrót verðbreyt-' samkvæmt anda Eysteins, að ó-
inganna. þarfinn kom til landsins.
Vonandi bera ekki fleiri óhöpp Eftir að Tímaritstjórinn. hefir
að höndum í þessum mánuði eða fengið þessar bendingar kann að
H
hinum næsta, t. d. að innflytj-
endur þyrðu ekki að kaupa ein-
hverjar nauðsynjavörur til lands-
ins, vegna þess að þeir fengju
ekki greitt andvirði vörunnar.
Hagfræði glerkúnna.
jer um daginn var skemti-
leg, hagfræðileg grein í
Tímanum, um innflutninginn síð-
astliðið ár. Þar stóð, með einni
af meiriháttar leturtegundum
prentsmiðjunnar, að inn í landið
hefði verið fluttur óþarfavam-
ingur fyrir 50—60 miljónir
króna. En fyrir sömu upphæð
hefði verið hægt að kaupa tugi
skipa o. fl. o. fl.
vera að hann minki letrið á „hag
fræðilegum niðurstöðum“ sínum
um glerkýmar og óþarfann, og
láti óþarfann ekki verða alveg
eins mikinn, er flaug á vængj-
um Eysteins inn í landið.
í bókaflóðinu.
P yrir jól streyma á markað-
*■ inn fjöldamargar bækur,
enda hefir sala á bókum aukist
mikið hin síðari ár. Þykir það
góðs viti og menningarvottur, að
rýmri fjárhagur almennings
skuli leiða til stóraukinna bóka-
kaupa.
Þegar litið er yfir bækur þær,
sem út eru gefnar, verður það
Löggjafarvald okkar íslend-
inga hefir ekki þótt feimið við
að leggja skatta á borgarana
á seinni ámm.
Eftir að stríðið braust út,
breyttist aðstaða atvinnuveg-
anna stórlega. Skattstíginn var
þá á ný færður upp eftir veggn
um.
Atvnnuvegi^nir hafa reynst
xnegnugir að bera þessa háu
skatta nú, en aðenis vegna eins.
Og það er sökum þeirra á-
kvæða skattalaganna, sem heim
ila skattfrelsijfyrir vissan hluta
teknanna, sem lagður er í
'varasjóð.
Varasjóðunum er ætlað að
vera trygging atvinnuveganna,
þegar aftur harnar í ári. —
f sambandi við nokkra erfið-
leika vissra greina atvinnuveg-
anna að undanförnu, hafa þessi
anál borið nokkuð á góma.
Þær raddir hafa heyrst, að
þvinga beri þessar atvinnugrein
ar, svo sem hraðfrystihúsin o. fl.
til þess að nota nú varasjóðina,
til þess að mæta þeim aukina
ixekstrarkostnaði vegna hækk-í
•aðs framleiðslukostnáðar, sem
þessar atvinnugreinar rísa ekki
ella undir. .
En Tímaritstjórinn. hafði þó sjerstaklega eftirtektarvert, hve
fundið til þess, að hann hefðijfáar hinna nýútkomnu ' bóka
ekki gert málinu full skil. Það fjalla um efni, sem miða
kynni að vera að einhver spurði að því að gera þjóðina hæfari
hann að því, hvaðan hann hefði og færari að lifa og verða lang-
vitneskjuna um þessar tölur.!
Hann sló því vamagla og sagði
mesta sök á því, að ekki náðist
samkomulag milli flokkanna. En
næstir þeim hafa kommúnistar
staðið. Þeir menn, sem hafa tek-
ið upp þann sið í tíma og ótíma
að slöngva út • skammaryrðum,
um þingið í heild sinni, ættu að
temja sjer þá hæversku að gera
sjer grein fyrir, hverjir það eru,
sem komu í veg fyrir stjómar-
myndun á Alþingi. Almennar, ó-
rökstuddar skammir um hinnar
1012 ára gömlu löggjafarsam-
komu lýðræðisþjóðar, þjóna eigi
öðrum tilgangi en þeim, er áð
því miðar að kæfa lýðræðishug-
sjónir almennings og læða inn í
hugi manna svartagaldri þess of-
beldis, sem verst hefir leikið
mannkynið síðustu missirin.
Yiðskiftaráðið.
f~j egar verðfestingarlögin voru
afgreidd í skyndi á Alþingi
fyrir jólin, var á það bent hjer
í blaðinu, að lög þessi væru fyrst
og fremst til þess að sýna fram
á, að ríkisstjórnin ætlaði að
hefjast handa í dýrtíðarmálun-
um. Lögin sjálf væru þess eðlis,
að þau brytu í bága við grund-
vallaratriði viðskiftanna. Því ef
einhver erlend nauðsynjavara
J hækkaði verulega í verði mánuð-
Þetta væri sambærilegt við ina ■lannar febrúar, þá gæti svo
það, að Jósep hefði ráðlagt farið’ að hnn væri ekki Aytjan-
Faraó að slátra feitu kúnum,!,eg tn ,andsins til sölu fyrir hið
þ. e. a. s. að jeta upp forða góð- |fyira verð. 1 slíkum tilfellum
æranna. En hvað væri þá eftir &eta ,ögin- sem 1 sJa,fu sÍer miða
skilið til erfiðu áranna? j1 rJetta att. leitt nt 1 fullkomið
Við verðum að gera okkur nefni> þareð þau taka ekki til-
fyllilega ljóst, að varasjóðirnir ht tii eðlilegra viðskiftalögmála.
eiga að taka við boðaföllunum, J Það leiðinléga atvik hefir
þegar verðhrunið dynur yfir að komið fyrir, að einn af þeim
stríði loknu. I mönnum, sem stjórnin kaus í
Ef við jetum forða góðær- viðskiftaráð, af því hún taldi
anna nú, mun þjóðin sanna, að hann sjerstaklega vel til þess
þegar mögru kýrnar koma upp hæfan að hafa eftirlit með
úr ánni, verður henni meirá framkvæmd þessara laga, hefir
mál matar, en hún hefir mögu
Ileika til saðnings.
sem var. Að vísu vantaði ná-
kvæmar skýrslur enn um þetta.
En ritstjóranum fanst sem sje.
vissara að ákveða upphæðina
fyrirfram, því lesendur Tímans,
þeir sem fylgja Framsóknar-
flokknum, hafa lengi vanist því,
að betra væri og ráðlegra fyrir
flokkinn að trúa heldur lygum,
dylgjum og getgátum heldur en
því sem sannara reynist.
Þ
Hverjum að kenna.
á átti Tfmaritstjórinn eftih
að koma sökinni á óþarfa
lífa í landinu.
i!l1ll1lllllllt)llilllimtltH!!lll!lll!lll'm)
23. jan.
iiiiiiiiiiiiiuiiiiHiiiiiiitiiiiiiiiimiimiv
Hinu fyrsta bindi, er út
kom fyrir jólin, verður ekki lýst
í stuttu máli, svo nokkurt gagn
sje að. En gera vil jeg þau orð
að mínum, sem einn kunningi
minn sagði hjer um daginn, að
hver einasti íslendingur ætti að
lesa þessa bók.
Á undanfömum árum hafa
margir staglast á varðveislu ís-
lenskrar menningar, án þess að
gera sjer hina minstu grein fyr-
ir sjerkennum hennar, í hverju
menningararfur okkar er fólg-
inn, og hvernig hann verði varð-
veittur.
Sagnfræði vor hefir mestmegn
is verið sparðatíningur um lítils-
verð smáatriði, og sá talinn fróð-
astur, sem kunni flest manna-
nöfn og ættartölur, en slíkur
fróðleikur vekur engan skilning
á þeim andlegu verðmætum og
dularöflum, sem gera íslendinga
að þjóð.
Sigurður Nordal skrifar sögu
okkar með nýjum hætti. Hann
dregur aðalatriði þjóðlífs og
menningar fram á sjónarsvið
lesendanna, skýrir þau og skil-
greinir, ritar lifandi sögu horf-
inna kynslóða, þar sem saman
fer nákvæm þekking, skörp at-
hugun og gagnrýni, djarfar
innflutningnum á þann stað, sem af öndvegisritum íslenskra bók-
honum hentaði. Eftir hansjíuenta, þá er minni alúð lögð
kokkabók áttu þessar 50—60 við slíka útgáfu en skyldi.
miljónir, sem þjóðin hefði glopr-
að úr höndum sjer, að skrifast á
reikning Ólafs Thors.
Ritstjórinn fann. sem fyrr, að
þessi staðfæring þyrfti nokkurr-
ar skýringar við. Að vísu, sagði
hann, er það innflutnings- og
gjaldeyrisnefnd, sem ákveður
innflutningsleyfin, en ekki ráð-
herrann, og að vísu var ekki
nema einn Sjálfstæðismaður í
innflutningsnefnd. En nefndar-
menn, í hvaða flokki sem þeir
eru hafa fundið það á sjer, að
Ólafur Thors vildi, að fluttur
yrði inn óþarfi fyrir 50—60 milj-
ónir. Og því hefir það verið
gert. Því er þetta alt þessum
ráðherra að kenna.
Það er ekki amalegt að geta
hagrætt staðreyndunum eins og
Þórarinn Þórarinsson og hafa
fylgismenn eins og hann, sem
eftir þessu að dæma enn í dag
taka við öllu, sem látið er í
þeirra trúgjarna sálargin.
En einu gleymdi Tímaritstjór
inn alveg. Og það er, að vöru-
flutningar til landsins gengu
seint árið sem leið. Tnnflutnings
leyfin voru yfirleitt afgreidd
Ef dæma á hugsunarhátt og ályktanir með skemtilegu hugar-
Sfansrsefni almennimrs eftir f,ugi gefa verkinu heildarsvip,
en efnið alt klætt í meitlað og
formfagurt mál.
Svo margt er nýtt í bók Nor-
dals um menning okkar, stjóm-
arhætti, skáldskap og þjóðar-
anda„ að við einhverju því kunna
síðari tíma menn að hagga. En
það skiftir engu máli. Hjer er
saga okkar sögð með þeim hætti,
að smáatriðin gleymast fyrir
þeim aðalatriðum, er máli skifta
Hjer er samtíð og framtíð vísað
inn á nýja braut, í sagnfræði
okkar. Hjer á eftir verður betur
hægt en áður að vísa þjóðiniú
til þeirrar sjálfsþekkingar, sem
öllúm er nauðsynleg, en okkur
hefir aldrei verið nauðsynlegri
en einmitt nú.
viðfangsefni almennings eftir
því, hvað út er gefið af bókum,
þá má ætla, að þar sje mikill
hugur á, að kynnást því sem er
að gerast í umheiminum, fá
nokkum kunnleik á ritum og æfi
erlendra mikilmenna og lesa sjer
til dægrastyttingar fróðleiksmola
frá liðnum dögum hjer á landi.
En hagnýt fræðsla um fram-
faramál er miða að umbótum í
lífi þjóðarinnar er ekki áberandi
í útgáfustraumnum. Og þó þar
sjeu innan um fáeinar útgáfur
Fjárhagsáætlun
Reykjavíkur.
Fjárhagsáætlun Reykjavíkur
fyrir yfirstandandi ár hefir
Er rjett í því sambandi að
minnast á sorglegan tískublæ
kvikmyndaæskunnar í landinu,
sem hefir fengið kollinn svo full-
an af misjöfnum bíómyndum og
meðfylgjandi hljómlist, að kvæða
kunnáttan, sem þjóðin hefir al-
ist upp við og hlýjað sjer við, verið lögð fyrir bæjarstjórn og
kemst ekki lengur fyrir í minni verður til 2. umræðu um mánaða-
og meðvitund þessa unga fólks. mótin. iSamkv. henni hækka út-
Þurfa skólar, útvarp, útgefendur svörin í bænum um 60—70%.
og allir, sem geta beitt áhrifum, Eftir því sem frjest hefir ur
sínum, að sameina kraftana til öðrum kaupstöðum er þar gert
þess að sporna við því, að þjóð- rag fyrir meiri hækkun útsvara,
in týni, ljóðum sínum, eða láti en sem þessu. nemur. Enda má
þau rykfalla í ólesnum ljóðabók- gera rað fyrir, að niðurstaðan
um. verði sú, að útsvörin hækki hjer
Sigurður Nordai meira> eftir ÞV1 sem borgarstjóri
Af öllum þeim bókum, er út skýrði frá í ræðu sinni á bæjar-
komu. hjer í bæ á síðasta stjórnarfundinum. Það vrði
ári, eru tiltölulega fáar frum- nauðsynlegt, sagði hann, ef auka
samdar, flest þýddar bækur og ættl framkvæmdir bæjarins á
nokkrar endurprentanir. þessu ári við gatnagerð, aðkall-
Af nýjum ritum er bók Sig- anni byggingar o. fl„ en slíkt
urðar Nordal um íslenska menn- te,du menn yfirleitt æskilegt.
ing merkilegust, að ólastaðri 17. Gjaldaaukningin er útaf fyrir
aldar sögu dr. Páls E. Ólasonar, sig óhjákvæmileg afleiðing verð-
sem vafalaust verður talið mik- bólgunnar í landinu. Frá því út-
ið og gott fróðleikssafn. svörin voru ákveðin um næstsíð-
Sigurður Nordal hefir tekið ustu áramót hafa kaupgreiðslur
sjer fyrir hendur að rita sögu ís- fastra starfsmanna hækkað im
mörgum mánuðum áður en vör- lenskrar menningar í þrem bind- 90%, en verkamanna um 120%.
verið kærður fyrir brot á lögun-j u.rnar komu til landsins. Megin-jum og mun, von á tveim hinum Þareð útgjöld bæjarfjelar- ns
um. Ef um einhverjar misfellur hluti innflutningsíns árið sem síðari á næstu missirum. FRAMH. Á SJÖUNDU