Morgunblaðið - 12.02.1943, Qupperneq 5

rFöstudagur 12. febr. 1943.
jPlotgtmMa&ft
Útgef. Arvakur, Reykjavfk.
■ S'ramkv.stJ.: Stgfús Jðnsson.
■ Rftstjðrar:
:J6n ICJartansson,
Valtýr Stefán8son (ábyrgCaras.).
Auklýstngrar: Árnl Ola.
Rltstjðrn, auglýsingar og afgrelCsla:
Austurstraeti 8. — Simi 1600.
Xskrtf targ jald: kr. 6.00 á. mánuQl
innanlands, kr. 8.00 utanlands
1 lausasðtu: 40 aura elntaklB.
50 a'ura meO Leabök.
Páll á Hjálmssíöðum
Dý tiftu má n
KAÐ mun nú ráðið, að auka
** þingíð sem nú situr fái að
. afgreiða þau mál, sem fyrir
því liggja. Vinstri flokkarnir
'■t-ru horfnir frá þeirri firru, að
rslíta þessu þingi nú og setja
aftur nýtt þing 15 þ. m. Slík:
vinnubrögð voru ósamboðin
Alþingi. Með þeim hefði þing-*
ið beiníínis verið að gera sjer
leik að þvi, að eyða almanna-)
fje að óþörfu, auk þeirrar
miklu vinnu, sem farið hefði
til ónýtis.
Ekki gátu þó vinstri flokk-i
arnir farið skynsamlegustu
leiðina, sem um var að ræða
-eins og á stóð, en hún var tví-
mælalaust sú, sem stjórnin
benti á, að fresta * reglulega)
þinginu (fjárlagaþinginu) til
haustsins. 1 þess stað bræddu
ílokkarnir sig saman um þá! stöðum
Q jötugur er í dag Páll bóndi
^ á Hjálmsstöðum í Laugar-
dal, fæddur þar 12. dag febrúar-
mánaðar 1873, sonur Guðmundar
(f. 15/7 1833, d. 19/12 1916)
bónda s. st., Pálssonar (f. 23/2
1797) bónda í Útey, Guðmunds-
sonar (f. 1747, d. 1802) sjálfs-
eignarbónda í Seljatungu í Flóa,
Vigfússonajr (f. 1717) bónda á
Húsatóftum á Skeiðum, Einars-
sonar (f. 1665) bónda s. st.,
Þorgilssonai-. — En móðir Guð-
mundar á Hjálmsstöðum og kona
Páls í Útey var Margrjet (f.
1790) Sturludóttir (f. 1749 á
Hæli í Flókadal) bónda á Þóru-
stöðum í Grímsnesi, Jónssonar,
og var Páll í Útey seinni maður
Margrjetar, en móðir hennar og
kona Sturlu var Guðrún(f. 1762)
Gísladóttir bónda í Ásgarði í
Grímsnesi (f. 1732, d. 1761),
Jónssonar (f. 1696) bónda á
Bjamastöðum í Grímsnesi, Jóns-
sonar, — en kona Gísla í Ás-
garði var Margrjet (f. 1729)
dóttir Bjarna (f. 1683) bónda á
Kiðjabergi, [Kolbeinssonar (f.
1638) bónda í Seljatungu
Snorrasonar], og konu hans Mál-
fríðar (f. 1681), Jónsdóttur.
Guðmundur faðir Páls á Hjálms
var tvíkvæntur, átti
sjotugur
sundur. En úr þessu rættist po
betur en á horfðist. IJaustið 3915
kvæntist Páll í annað sinn og
gekk þá að eiga Rósu Eyjötfs-
dóttur bónda á Snorrastöðmu
höndum að halda. Af eldri sysk-
kina-hópnum eru nú aðeins þríá
á lífi og öll gift, tvö búsett í
Reykjavík, en yngsti bróðirínn
heima.
Þó að Páll á Hjálmsstoðum
þyrfti sig allan frain að ieggjx
til bjargar sjer og íjölskyldimnL
gaf hann sjer snemma tóm til
þess að sinna máiefnum sveitar
leið, að láta reglulega þingið: fyrst Önnu (f. 8/10 1834, d.
koma saman eigi síðar en 15. 1864) en síðar systur hennar,
Magnússonar og konu hans Sig- .
ríðar Gísladóttur. Telur Páll þao Sinnar og hefir t>ví löu»um veríJS
mestu gæfu sína, eins og þá var .hlaðuin störflim 1 ?’arfir hrePJ«-
komið högum hans, að eignast !ns og sveitim& sinua- Sat hann
slíkan lífsförunaut. Hefir hreppsnefnd samflejft um tvo
og farnast vel, eignast 7
leg börn, 6 drengi og eina stúlkn
sem öll eni á lífi og enn heíma
í föðurgarði. Af fyrra hjóna-|
bandsbömum Páls komust 6 úr ium hefir hann gegnit fyrir svek
æsku, 4 drengir og tvær stúlkur, jsína og gegmr enn- Ea ^
um konum sínum og þarf þá'011 hin mannvænlegustu, en eísti |starfsdagur hans sje ^mn lapgr-
‘ i
j áratugi og þar áf oddviti hrepps-
ins í 18 ár, eða tii vorsins f929
að hann gaf ekki kost á sjer
lengur. Og mörgunt öðrum störf-
síst að furða, þó að oft hafi bróðirinn, Guðmundur, mesta'Ur og stríUlgl!r’ ^rður {)að
mannsefni, andaðist í föðurgarði a 110111,111 s-ieíi- ',jtu'ba stimdar
rösklega tvítugur. Er það eigi
lítið staif, sem þau hafa im: |
; hann hú sitt, gengur glaður ng
i hress að staif i og svo ungur i
af höndum, hjónin á Hjáhns- j *ad*’ enginn sem hittir hann»
stöðum; að ala upp þennan stóra; niUn<l1 lafa sier 1 hug forna’/a‘5
apríl. Þegar það þing hefir svo
setið nokkurn tíma (1—2 mán
uði eða lengur), verður því
frestað til haustsins, því vitan-
’íega dettur engum í hug, að
fjárlög fyrir 1944 verSi af-i
greidd í vor. En þessi leið er
þó að því leyti skárri, að auka
þingið getur lokið störfum og
þarf ekki að hætta í miðjum
^klíðum.
En þar sem aukaþingið verð-
ur látið sitja áfram, fær það
að sjálfsögðu að glíma við dýr-
tíðarmálin. Tillögur stjórnar-
innar í þeim málum eru ó-i
komnar. Stj-órnin hefir sagt, að
hún gæti haft tillögurnar til-
búnar innan fárra daga.
Fjárlögin verða afgreidd út
úr þinginu nú um helgina. Þá
þyrftu dýrtíðarfrumvörp stjórn
arinnar að liggja fyrir, svo að
þingið gæti farið að glíma við
þetta stóra verkefni.
Ríkisstjörnin hefir mikið og
vandasamt -verk að vinna í
Gróu, (f. 21/3 1836) og er Páll
sonur hennar. Voru þær systur
dætur Jóns (f. 1792) bónda á
Iijálmsstöðum, Jónssonar óðal-
bónda x Eyvík í Grímsnesi, Þor-
varðssonar (f. 1731) bónda í
Gröf í Laugadal, Sturlusonar (f.
1703) bónda á Bjaraastöðum í
Grímsnesi, Jónssonar (f. 1662)
bónda á Þórustöðum, Sturluson-
ar bónda á Séli í Grímsnesi, Hall-
varðssonar (f. um 1600) bónda
s. st., Jónssonar úr Grímsnesi
Hallvarðssonar, — en kona Hall-
varðs á Seli var Guðrún Sturlu-
dóttir úr Þingeyjarsýslu, Kára-
sonar, [náskyld Oddi biskupi
Einarssyni]. — Kona Jóns á
Hjálmsstöðum og amma Páls var
Guðrún (f. 1790) Egilsdóttir
bónda á Kiðjabergi, [Jónssonar]
og konu hans Aldísar Guðmunds-
dóttur. Enn voru systur Guðrún-
ar og dætur Kiðjabergshjóna:
Sigríður og Anna. Átti Sigxíður
fyrst Jón bónda Guðmundsson í
Kampholti, en síðar vai'ð hún
fyfsta kona Jakobs pi-ests Finn-
x-eynst þungt fyrir fæti í af-
komubaráttu foi*eldranna. Var
Páll að upplagi mjög bókhneigð-
ur og hafði í æsku mikla löngun
til þess að læi'a eitthvað meira * * * ------ -,, - * , ... . „. , ,..
en. þá tíðkaðist. En þess var eng-| myndarlega bamahóp. Ert,hímn væn ;lð læðast yílr á att_
inn kostur; heimilið heimtaði Þess ber og að £eta> að það varó. anda lUír,rU1;
alla starfskrafta hans óskifta !heimilinu drjúgur styrkur erj Páll á Hjáhnsstöðum er prýði-
„Allur lærdómur minn“ ritar eldri bömin komust upp, þvi að leí?a peindur, stálminnugur og
Páll nýlega í brjefi, „var þriggja lan«a stund vann allur hópurxnn' geyminn á foraan fróðleik,
vikna tími, sem jeg var hjá heima °g kom það sjer vel a'mamia skenit::ilegastur í taK,
Gunnlaugi hreppstjóra á Kiðja- meðan Þau ynsrn voru að rísa a „giaðwr og rérí’ur'‘, hvort sem
bergi, þá var jeg á 13. aldurs-1 leFF. Annars er það fágætt og : heima hittist eða heimaji, og
ári og þó að tíminn værí ekki!raunar merkilegt á þeim laus-jÞyWr þvi jafnan gott með h.on-
lengri, hefi jeg búið að veru uu&ar-r og umbrotatímum, sem um að vera. Mundu slikt margir
minni hjá Gunnlaugi fram á þenn. vier lifum- hversu Hjálmsstaða- vitna, þvi að Páll er vinamarg-
an dag'
Haustið
1896 andaðist Gróa,
systkinin, eldri sem yngri, hafa ur fjbldi rnanna kynst ho»-
unað sjer vel í föðurgarði; þó lim á hans Iön^ *fi» er minnist
Pasfen *« ““ hafi VCrÍð öð™ hverjn * ht?°T? "X ^
«i ,nm „„ ,,J,H m brott í atvinnuleit, er fatkka tók 'egt þykir . nav.St l.ans Jlua
heimastörfum, þá var jafnaii; í)ar °S' eigi htlu um orka, hversu
__ hoifið heim í dalinn aftur, er hagmælskan er Páli tiitæk og
g^U þesTað fréþví'JoTÍi æskuhe!milið Þurfti & sHyfandi,honum ljett um að mæla vísur
af munm tram, anda er hanu
kingu landskuimur fyrir stökur
bogasonar, er hjelt Mela í Mela-
dýrtíðarmálunum. Takist henni ,sv*it (i836_’58)j en Anna varð
að finna iarsæla lausn í þess- j fyrrj ]ÍOna Guðmundar yngra á
um málum, mun vegur henn-, ]i\ntárVöl]Um Sveinbjamai'sonar
ar vaxa. En hitt er jafn víst,' 0g var sa Guðmundur hálfbi'óð-
að verði veruleg missmíði á til-|ir Þórðai' háyfirdómara Svein-
lögum stjómarinnar i dýrtíð-*, bjarnarsonar. — Bræður Jóns á
armálunum, munu dagar henn- j Hjálmsstöðum voru þeir: Finn-
-ar brátt taldir. J bogi (f. 1788)
Það er opinbert leyndarmál, völlum í Kjós, Jón
að unnið er að því af miklujbóndi á Rútsstöðum í
kappi, iiman vinstri flokkanna, Þorvai’ður hreppstjói'i í Sviðu
bóndi á Möðru-
(f. 1793)
Flóa og
I þinginu, að koma vinstri
stjórn á laggirnar. Hingað til
hefir allt strandað á komm-*
únistum. Þeir hafa haldið hin-
um flokkunum uppi á snakki,
látið líklega urn samstarf, en
jafnan skotið sjer nndan, er
ákvörðun átti að taka. Eina
von þeirra, sem sækja það
göi'ðum í Flóa.
Þó að ætt Páls á Iíjálmsstöð-
jiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiuiititiiiiiHtiiiiiiiitiitHiiiiiiiiHimtniiimia
I Kveftja |
I Til Páls á Hjálmsstöðum. 1
= §
1 Laugardalnum bóndi bjó 1
* brúnn af völdum Kára,
áfram til vorsins 1901 og seldi þá
búið í hendur Páli, og hefir hann
búið þar síðan. —' Til fróðleiks
má
Páls flutti að Hjálmsstöðum
(1824) eru nú liðin 119 ár og!
hafa þann tíma aðeins þi'ír á-
búendur setið jöx-ðina.
Skömmu síðar en Páll tók við
jörðinnii kvæntist hann, Þórdísi
Grímsdóttur bónda í Laugardals- §
hólum Jónssonar og konu hans |
Hildar Gunnarsdóttur bónda s. |
st. og' höfðu. forfeður hennar bú- | elti í'ollur lit um mó,
ið þar hver fi’am af öðrum um 1 ól upp naut og klára,
langa hi'íð. Eigi höfðu þau úr | túnhólana taddi og slö
miklu að spila, er þau hófu bú- 1 töðu í langa skára,
skap sinn, Páll og Þórdís, efn,- | gerði úr litlum skæðum skó,
in smá, jörðin niðurnídd og húsa s skeldi undir nára.
kostur allur næsta ljelegur. Var i
því ærið starf framundan og |
margan vanda að leysa fyrir |
ungu hjónin. En það var |
líka tekið brátt hraustlega |
til starfa og ekki leg- |
ið á liði sínu. Tókst þeim á fá- |
um áram að endurreisa öll bæj- 1
ar- og fjenaðarhús og koma sjer f
jafnframt þann veg fyrir, að þau |
þóttust mega líta björtum aug- |
um til framtíðarinnar.
En þá dró skyndilega ský |
fyrir sólu. Sumarið 1914 var |
Páll fyi'ir þeii'ri þungu sorg að
Halda menn hvimleið
hvei’sdags verkin
öll í einu
aðkallandi.
Munar þó mestu
manns inni'æti
og — yrkisefni
urðu þau Páli..
sínar, — en það er ef.i; i í áðra
grein.
Þeir munu seint upp taldir,
sem lagt hafa leiö sína að IIjáhms
stöðum og notið þar gestrisnl
Páls og konu hans. VaLxlaust
mundu mai'gir vinir þeirra hjóna
óska að mega heimsækja þau'á
þessum mei'kisdegi húsbóndarxs
til þess að rifja upp og þakka
liðnar ánægj ustundir og árna
þeim gæfu og gengis ófaraa æfi-
daga. En um 'þetta leyti árs eru
það aðeins örfáir úr þeim stóra
vinahópi, er þess eiga nokkum
kost og þeir einir, sem næstir
sitja. Hixxs vegar þarf ekki
efa, að svo margir góðir og hlýir
vinahugir ímuni í dag umlyltja
Pál á Hjálmsstöðum og he'mili
hans, að þar verður hlýlt og-
bjai't yfir ranni þótt um hávetur
sje. * E. E. S.
um verði eigi rakin lengi'a um missa konu sina fi'á 8 bömum í |
sinn, má þó ijóst vei'a, að hann ómegð. Það ár var eitt hið erf- f
er af traustu bergi brotinn, endaj iðasta, víða fjái’fellir sakir harð- |
Færi um þverbak
— það varð að ljóði,
hófatak hesta
hrvnjandi bragur,
ljáfar hvert hending,
halfskæran kvæði,
rigning að rímu,
rosinn að di'ápu.
Franskir sjó!iðsfor-
ingjar dæmdir
Fregnir frá London segja frá
því, að noWa'ir háttsettir sjó
*
liðsforingjar franskir, hafi vertð
dæmdir til dauða af herrjetti
Vichystjórnarinnar i Toulon. —
Gefið var það mönnum þessum
eldram sínum á Iljálmsstöðum og mundi eigi fá staðist öll þau á- | Hlýjaðu köldum höndum nú | a5 ,-5]^ þejr hefðu verið njósn-
stendur að honum öllum megin inda og heyleysis og almenn vand |
ramaukið bændakyn um Ámes- ræði. Varð Páli þá þungur róður- | ^amt sem áður eldist þú
þing. Ólst hann upp með for- inn og þóttust sumir sjá, að harm f1 ævistoimi frekum.
fastast að fá vinsti’i stjórn er, j vafalaust oft við þröngan kost, föll, er hann varð fyrir þetta ! v’ð hrr af ffömlum sprekum. | arar f>reia, siðan 1941. Aðrir
r» X f nol/i-fmvi' X í OQ mV\Q Pflí kui 9 S oxrofl'irtín xrnwi m /\v*rv* * Óffi nv ni n««*tn!X Amivi — ^ ^ r n-i nli v> n*i n x* TTA'wn
. að tækifærið komi i sambandi; því að systkinin voru mörg; átti ár, og lægi
við lausn dýrtíðarmálanna. I faðir hans alls 17 böra með báð- heimili hans
eigi annað fyrir |
en að leysast í
HHIIIIIIHHmHHIIIIIIIHIimuiHHHIillHHIIIHIINNiniimimm
franskir sjóliðsíoringjar vor»
dæmdir í 20 ára fangelsisvist.