Morgunblaðið - 04.04.1943, Síða 5

‘Sonnudagur 4. apríl 1943.
Á
Útéef.: H.f. Arvakur.' Reykjavlk.
j S’ramkv.stJ.: Sigfús Jönsson.
Ritstjörar:
Jön HJartansson,
Valtýr Stefiánsson (ábyrgöarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiBsla:
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Aakriftargjald: kr. 6.00 & inánuOi
innanlands, kr. 8.00 utanlands
j í iausasölu: 40 aura eintakiö.
60 aura meS Lesbök.
Ekkert lært
Svona getur lýðræðis-
flokkur ekki starfað“,
segir Tíminn um úrslitakosti
kommúnista í viðræðunum um
myndun vinstri stjótnar. En;
úrslitakostirnir voru þeir, að
ef hinir flokkarnir, Alþýðu-
ílokkurinn og Framsókn vildu
ganga inn á stefnuskrá komm-
únistaf í einu og öllu', þá;
skyldi ekki standa á þeim'
(kommúnistum), að vera með
:í myndun vinstri stjórnar.
Tíminn fer mörgum ófögr-
am orðum um þessa úrslita-
kosti, og er síst að undra það.
_„Hvaða samningsaðili, sem
* bíður slíka kosti, vill hvorki
samvínnu nje samkomulag“,
segir Tíminn, og er það rjett.
En eru Tímamenn búnir að
gleyma því, sem gerðist á
fyrsta stigi dýrtíðarmálanna
hjá okkur? Hverjir voru það,
sem þá beittu nákvæmlega
somu aðferð og Tíminn ásak-
ar kommúnista fyrir, að beita
nú? Það voru ráðherrar Fram
sóknarflokksins, Eysteinn Jóns
^son og Hermann Jónasson.
Þeir köstuðu fram í frumvarps
formí einhliða stefnu flokks-
ins og sögðu við samstarfs-
flokkana: Ef þið viljið ekki
ganga inn á okkar stefnu, þá
erum við farnir úr stjórninni!
Og þeir Ijetu ekki sitja við
hótunina eina; þeir fóru.
Þessi vinnubrögð fulltrúa
'Framsóknarflokksins á fyrsta
stigi dýrtíðarmálanna eru und-
irrót allra síðari meinsemda:
og óhappaverka í þessum mál-
um.
Tíminn fordæmir rjettilega
framkomu kommúnista nú, er
þeir beita þessari sömu aðferð.
En hafa Framsóknarmenn
sjálfir nokkuð lært síðan
haustið 1941, er þeir settu
samstarfsflokkunum úrslita-
kostina? Sjá þessir menn enn
þann dag í dag nokkuð annað
sjónarmið í dýrtíðarmálunum,
en hið þröngsýna flokkssjónar
mið?
Því miður virðast allar lík-
ur benda til þess, að Alþingi
takist ekki að finna farsæla
lausn á dýrtiðarmálunum. —
Alt ætlar að stranda á þröng-
sýni og skilningsleysi stjetta-
flokkanna. Og þar er vissu-
lega enginn munur á komm-
únistum og Framsóknarliðinu.
Sama hugarfarið er hjá báð-
báðum.
Alþingismenn höfðu mikið
hlutverk að vinna nú. Þeir
þurftu að vinna verkið vel, til
þess að rjetta hlut Alþingis,
afla því á ný virðingar og
trausts hjá þjóðinni, eftir á-
fallið í vetur. Ekki er enn með
öllu vonlaust að þetta muni
itakast.
___5
Reykjauíkurbrjef 3. april
Átökin.
tökin í styrjöldinni harðna
með vorinu. Allir telja það
víst. En hvar verður barist?
Ráðast herir Bandamanna á meg
inland Evrópu að sunnanverðu
eða að norðan, eða frá báðum
hliðum, eða úr lofti, eða á mörg-
um stöðum í einu.
Ilægt er að fylgjast með við-
ureigninni í Rússlandi, þ. e. mæla
á landabrjefinu hvernig herimir
hreyfast annað hvoi*t aftur á
bak, ellegar nokkuð á leið. Og
nú eru Þjóðverjar farnir að ætla
Rommel sínum annað hlutverk
en herstjóm í Afríku. Svo þeir
telja þeim þætti styrjaldarinnar
brátt lokið. En um átökin milli
Möndulríkja og Bandamanna við-
víkjandi vestanverðri álfunni er
alt meira dulið. Hvemig standa
reikningarnir í kafbátastyrjöld-
inni ? Og hvaða miska gera Banda
menn Þjóðverjum með loftárás-
um? 1 skýrslum Þjóðverja um
skipatjón Bandamanna eru nefnd
ar háar tölur. Þeim er misjafn-
lega trúað, En tjónið er vafalaust
mjög tilfinnanlegt, ef ekki
ískyggilegt. En fullyrt er að
skipasmíðamar vestan haft og
austan fylli nú jafnóðum í þessi
skörð. i
Síðastliðna tvo mánuði hafa
verið verðar að heita má látlaus-
ar loftárásir á þýskar iðnaðar-
borgir. Talið er að yfir 2000
þýskar verksmiðjur hafi verið
eyðilagðar eða stórskemdar á
'síðastliðnu ári, og ein miljón
manna í Þýskalándi hafi orðið
húsnæðislausir.
Loftárásir á Þýskaland binda
ekki enda á styrjöldina, jafnvel
ekki þó þær aukist. Talið er víst
að mikill liðsauki af lofther
komi vestan yfir haf á þessu
sujnri. Og þegar hann kemur til
sögunnar, eða jafnvel nú þegar,
muni Ilitler vera jafn áhyggju-
fullur út af loftárásunum, sem
gerðar eru og gerðar verða á
þýskar borgir,eins og Bandamenn:
eru út af kafbátahættunni.
Frá Norðmönnum.
orðmenn í London eru famir
að gefa út tímarit um stjórn
mál og bókmentir. Ritstjórinn er
góðkunningi okkar Islendinga
Jac. S. Worm-Muller. Ritið heitir
„The Norseman“. í fyrsta heftið,
sem hingað er komið, skrifa m
a. Nygaardsvold forsætisráð-
herra, dr. Edvard Benes, Tjekka-
foringi, Ilarold Nicolson um Chur
•
chill, dr. Ame Ording og Sigrid
Undset um vorið 1940 í Noregi
, Við íslendingai’ ættum að gera
okkur far um að kynnast Norð
mönnum, hugsunarhætti þeirra
samheldni þeirra og starfi, bæði
utan lands og heima fyrir, kynn-
ast því, hvernig hörmungar
þeima hafa kent þeim að finna
og nota þrótt sinn til vamar
gegn ofbeldinu.
Ein greinin í „The Norseman“
ber nafnið „Noregur er ekki til
sölu“. Þar er í fám orðum með
skýrum dæmum lýst fómfýsi
Norðm,anna, trygð þeirra við
land, þjóð og menningu.
Iljer á landi hanga ýmsir enn
í þeirrí villutrú, að á okkur Is-
lendingum hvíli skylda til þess að
vera hlutlausir í anda, að láta
okkur, a. m. k. á yfirborðinu,
standa á sama hvernig styrjöld-
inni lýkur. Hlutleysi sje einskon-
ar aðalsmerki andans. En hlut-
íeysi hjartans gagnvart þeirri
styrjöld, sem nú hefir geysað
hátt í 4 ár, er andlegur sljóleiki,
sem er engum hugsandi manni
sæmandi. Menn geta hafa tekið
í sig sóttkveikju ofbeldishug-
sjóna Hitlers, og verið haldnir
þeim sjúkdómi um lengri eða
skemri tíma. En frjálshuga
menn, sem meta frelsi einstak-
linga og smáþjóða, geta ekki látið
sjer á sama standa hvort frelsið
fær að njóta sín í heiminum, eða
yfir þjóðirnar færist ofbeldi
svörtustu miðalda.
Frá Svíþjóð*
fstaða sænskra stjórnarvalda
í þessari styrjöld er skilj-
anleg. Að þar sje opinberlega
þrædd hin vandrataða hlutleys-
islína, meðan þjóðin hefir hramm
hernaðaræðir nasistanna yfir
höfði sjer. En það kemur fyrir,
að þaðan berast raddir, sem
minna á sömu fjarlægð frá heims
viðburðunum eins og hjer heyr-
ast á stundum.
f „Norsk Tidend“ var nýlega
minst á þessa afstöðu sænsku
stjórnarinnar. Var þess getið
hjer í blaðinu. „The Times“ ræð-
ir síðan þessi mál. Þar segir m.
a., að afstaða hins norska blaða
muni m. a. hafa markast af ræðu
er hermálaráðherra Svía, Sköld,
hjelt nýlega, þar sem ráðherr-
ann virtist taka lítið tillit til stað
reynda. Ráðherrann sagði m. a.,
að Svíar myndu vegna sjálfra
sín fallast á sameiginlega utan-
ríkis- og hermálapólitík með öðr-
um Norðurlandaþjóðum, svo;
framarlega sem frændþjóðirnar
aðhyltust sömn stefnu í utan-
ríkismálum sem Svíar. Ilann
sagði ennfremur, að engin af ná-
grannaþjóðum Svía gæti nú op-
inberlega lýst afstöðu sinni til
annara þjóða.
Það er ekki nema eðlilegt,
segir „Times“, að Norðmenn, sem
nú hafa barist í þrjú ár fyrir
frelsi og lýðræði Norðurlanda,
sjeu nokkuð undrandi yfir slíkri
afstöðu Svía.
Ung þjóð.
eðan frændþjóðir okkar læra
að standa samhuga gegn
vandamálunum, erum við fslend-
ingar ósamstiltari en áður, og
vag þó Mtt á sundrungina bæt-
andi. Þó við getum að vissu
leyti miklast af fornri menn-
ingu erum við bæði ung þjóð og
vanmegnug, er eigum margt
ólært. En einna minst kunnum
við til þess að umgangast aðrar
þjóðir.
í viðmóti okkar gagnvart er-
lendum gætir að vissu leyti óheil-
brigðs stærilætis. en á hinn bóg-
inn vanmáttarkend. Menn reyna
að nota gort og sjálfbyrgings-
hátt sem skýlu eða ábreiðu ofan
á meðvitundina um vanmátt og
smæð.
Þeim sem láta sjálfbyrgings-
háttinn ráða, eru hræddir við að
sýna t. d. Bandaríkjamönnum
kurteisi. í orði og látbragði. Þora
ekki annað, af hræðslu við að’
annars verði þeir taldir of mikl-
ir vinir Bandaríkjamanna. En
hinir, er stjómast láta af van-
máttarkendinni einni, koma oft
fram við útlendinga með smeðju-
legurh skriðdýrshætti.
Margir þeirra manna, sem líta
með fullri velvild og skilningi á
afstöðu Bandaríkjamanna í þess-
ari styrjöld, meta hugsjónir
þeirra og framkvæmdir, eru
hræddir við að láta þetta hug-
arfar sitt í ljós, af ótta við að
þeir verði þá af samlöndum sín-
um taldir í flokki „skriðdýr-
anna“, láta ekki uppi skoðanir
sínar eða jafnvel hreita úr sjer
skæting af því að þeir halda að
með því sjeu þeir að auglýsa
sjálfstæði sitt gagnvart hernað-
arþjóðum þeim, er hjer hafa
setulið um stundarsakir.
Ekki til sölu.
slendingar hugsa á sama hátt
og Norðmenn, að landið okk-
ar er ekki til sölu. En einmitt
vegna þess eigum við að hafa
manndóm til þess að viðurkenna
að Bandaríkjamenn hafi komið
fram við okkur sem sannir heið
ursmenn. Árekstrar þeir, sem
orðið hafa milli íslendinga og ein
stakra hermanna og slys þau, er
hafa komið fyrir í því sambandi,
'koma þessu aðalatriði ekki við.
Því, eins og áður hefir verið
bent á, yfirvöld hersins geta
ekki, og enn síður stjórnarvöld
landsins, fyrirbygt, að misjafn
sje sauður í mörgu fje.
Full viðurkenning okkar á
drengilegri framkomu Banda-
ríkjamanna í vorn garð á ekkert
skylt við skriðdýrshátt. Við
verðum að þurka af okkur hvort
tveggja í senn, hrokann og van-
máttarkendina, þora að láta er-
lenda vini vora njóta sannmælis,
og losa okkur við þann, hugsun-
arhátt, að frjálsmannleg sann-
gimi í þeirra garð géti vakið
nokkurn ótta um að til mála geti
komið, að við seljum frumburð-
arrjett vorn fyrir brauð.
Heyrst hafa um það raddir,
að óvarlegt sje fyrir okkur að
flíka því mjög hve hagkvæmir
sjeu okkur samningar þeir sem
gerðir hafa verið við Banda-
ríkjamenn um sölu á ísl. land-
búnaðarafurðum. Ef við ljetum
það uppi, þá kynni það að spilla
fyrir sölusamningum framvegis.
En rjett er að taka það fram
og taka af öll tvímæli, að hin
hagkvæmu kjör eru ekki fengin
vegna þess að við höfum á nokk-
urn hátt hlunnfært -viðskifta-
mennina, heldur af því að Banda-
ríkjamenn vilja reynast okkur
vel.
Erlend yfirráð*
egar rætt er um afstöðu okk
ar til erlendra þjóða, verður
ekki hjá því komist að minnast
á sjerstöðu kommúnistanna.
Þeir reyna. af fremsta megni
að dylja hana. Margir kjósendur,
sem á síðasta ári greiddu fram-
bjóðendum kommúnista atkvæði,
gera sjer naumast grein fyrir
því, að þar sje um nokkra sjer-
stöðu að ræða. En staðreynd-
imar tala öðru máli.
Það er vitað og margsann-
að, að yfirstjórnin yfir flokki
þeirra og samtökum er ekki hjer
á landi, og miðast ekki við ís-
lenska þjóðarhagsmuni. Hin
breytilega afstaða kommúnista
til hernaðaraðilanna í núverandi
styrjöld sannar þetta hvað best.
Meðan samkomulag og vinátta
var með Þjóðverjum og Rússum,
voru íslensku kommúnistarnir —
samkv. fyrirskipun — eldheitir
Þjóðverjasinnar. En sú afstaða
þeirra breyttist samkv. skipun,
á einni nóttu.
Kommúnistum fylgja nú að
málum altof margir menn í þjóð-
f jelaginu, sem sjá og skilja nauð-
syn þjóðlegrar einingar — en
hafa ekki skilið enn, að fyrir
kommúnistum er sundrungin ein-
mitt kærkomin leið til þess að
lama þrek þjóðarinnar og gera
þeim sjálfum auðveldara að
framkvæma þær fyrirskipanir, er
þeir taka við frá útlöndum.
Vestur-íslendingar.
ið nána samband sem við nú
höfum við Vesturheim, hef-
ir orðið til þess að meiri áhugi
og almennari er nú en áður fyrir
viðkynning og samstarfi við
Vestur-íslendinga, og meiri trú
á gagnkvæmum notum af sam-
vinnu við þá. Þeir eru komnir
nær okkur en áður var. Þeir
Vestur-Islendingar, sem hingað
eru komnir og hjer hafa starfað
á ýmsum sviðum, eiga mikinn
þátt í þessari hugarfarsbreyting.
Kynni þjóðarinnar við þessa
menn, þjóðhollustu þeirra, dug
ög manndóm, hafa orðið til þess
að vekja marga til umhugsunar
um að við íslendingar eigum
landa þar vestra, sem hafa gert
þjóð vorri sóma og geta átt eftir
að gera okkur ómetanlegt gagn.
I hinn nýja stúdentagarð hafa
verið gefin herbergi, sem í fram-
tíðinni eiga að standa opin fyrir
námsmenn úr ýmsum löndum.
En herbergi fyrir vestur-íslenska
námsmenn er ekki komið þar
enn. Við ættum að kippa þessu
í lag — og það sem fyrst.
Kartöflurnar.
Tlsverðar umræður hafa orðið
um það, sem eðlilegt er, að
framleiðsla á kartöflum frá í
fyrrahaust hrekkur ekki nánd-
arnærri til neyslu hjer innan-
lands að þessu sinni. Er ótíð í
fyrrasumar kent um, enda má
rekja orsökina til hennar.
E.n sannleikurinn er, að á með-
an verslun með kartöflur er hag
að á sama hátt og verið hefir,
má altaf búast við því, að fram-
leiðslan hrökkvi ekki til innan-
landsþarfa, nema þegar best læt-
ur í ári. Orsakir eru í stuttu
máli þessar.
I góðum kartöfluárum, þegar
framleiðslan er mest og fram-
leiðendur geta átt von á, að
erfiðleikar verði á að koma upp-
skerunni í verð, þá reyna þeir,
sem hafa kartöflur að hausti, er
illa geymast, að koma þeim sem
fyrst á marklað. En betri kart-
öflurnar eru geymdar fram á
vetur og vor, og verða þá út-
undan, af því markaður hefir
offýlst.
Til þess að nægar neyslukart-
öflur verði í landinu í ljelegum
uppskeruárum, verður kartöflu-
land að vera svo mikið árlega,
að uppskeran í góðærum verði
langt um fram þörf fyrir matar-
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
V