Morgunblaðið - 03.06.1943, Blaðsíða 2

2
moiígunblaðið
Fimtudag'ur 3. júní 1943.
Gullöld breskra mannamynda
Sjómannadags-
Úr fyrirlestri Mr. Steeg-
man í gær
1 BYRJUN 18. aldar bar
h;est á Sir Godfrey Kneller í
enskri málaralist, eins og Sir
Cristopher Wren gnæfði yfir
aðra í byggingarlistinni.
Kneller, sem var fremstur
ínálara um 40 ár, andaðist
1723, og Wren dó sama árið.
Ilægt er að segja, að Knell-
er hafi meira en nokkur ann-
ar maður á undan Reynolds,
mótað erfðavenjuna um bresk
málverk af mönnum.
Fimm árum seinna kom
fram fyrsti enski málarinn,
sem hlaut Evrópufrægð. Það
var William Ilogarth. Frægð-
artími hans var frá 1730—
1700. Ilogarth er samt fyrir
annað frægari en mannamynd
ir.
Uppi var um sama mund
Alexander Ramsay, skotskur
að ætt. Iíann hafði mjög
broskaða gáfu, hvassa sjón og
fagra litaméðferð. Rams-
ay er besti mannamyndamál-
arinn um mið.ja 18. öld.
M.jög var vinsæl listtegund
um þessar mundir að mála
fjölskylduhópa með landslag
að bakgrunni. Þar sem fólkið
var enskt, var það þvínær alt-
af málað með hestum sínum
og hundum. Aðalmeistari þess
arar listtegundar var George
Stubbs.
Og nú komum við að hin-
um fræga Gainsborough.
Thomas Gainsborough var að
eðlisfari snillingur. Iíann var
nær ómentaður og varla und-
ir áhrifum .af neinum. ITann
vann s.jer fyrst frægð í smá-
bænum Ibswich, en þaðan
flutt-i hann .17G0 og settist að
í tískuborgínni Bath. Að lok-
um settist hann að í London
arið 1774, og varð hættuleg-
ur keppinautur Reynolds.
Gainsborough andaðist árið
1788, og hafði aldrei fit fyrir
landsteina Englands komið.
Hann var frægastur fyrir
myndir af einstökum mönn-
um, fremur en fleiri í hóp,
því að samræming vár hans
veika hlið. En sterka hliðin
á honum voru litir hans og
dæmalaus t«ekni. Gainsbor-
ough er skáldlegastur af
mannamyndamálurum og
verk hans einhver dýrðleg-
ustu í Evrópu.
Sir Joshua Reynolds, merk
asti maðurinn af öllum bresk-
málarahópnum, er alg.jör and-
stæða Gainsboroughs. Ifann
fieddist arið 1/23 og lærði af
miklu kappi í Hollandi orf
Ítalíu.
Síðan settist hann að í
London árið 1753. Frá þeim
tuna, og alt þar til hann and-
aðist f.jörutíu árum síðar. var
Reynolds einróma álitinn
mesti málari ])ess tíma. Gáf-
ur hans gerðu honum fært að
oðlast mikið frá hjnum miklu
meisturum, Titian 0°- Rem.
biandt, og frá ]>eim fjekk
hann m.jög mörg sjerkenni.
Hkki er tækni hans altaf góð,
eins og h.já Gainsborough, en
snilligáfa hans í samsetning-
um á s.jer ekki líka.
Reynolds er nú álitinn
einn fremsti listamaður í Ev-
rópu á sínum tíma.
George Romney var sam-
tímamaður Reynolds og Gains
borough, og er hann sjerstæð
ur fulltrúi hinnar nýju ald-
ar í málaralistinni. Einfald-
íeiki framsetningar hans er
oft aðlaðancli, en teikningarn
ar stundum fremitr ófull-
komnar. Romney hefir tekist
best með myndir af ungum
konum og ungíim mönnum úr
aðalsst.jett.
John Opie, sem vann bestu
verk sín milli 1790 og 1810,
hefir merkilegri skapgerð en.
Romney og er athyglisverð-
ari og gáfaðri. Ilann hefir
nokkuð af gáfum Reynolds
um samsetningu og svipar til
Gainsborough um tækni.
Annar málari af þessari
kynslóð eftir Reynolds er.
John Iloppner, sem andaðist
1810. Þótt hann væri ekki
stórgáfaður málari, þá gat
hann málað fallegar stúlkur,
en er raunverulega bestur í
myndum af virðulegum kari-
m-önnum.
Af þessum flokki er Sir
Thomas Lawrence lang glæsi-
legastur. Hann er fæddur
1769 og l.jest 1810. Hanrí var
mjög fimur málari, hafði
mikla tækni og vandvirkni
til að bera, s.jerstaklega í
teikningum sínum. Stundum
var hann þó nokkuð yfirborðs
legur, en gerði þó altaí á-
gætis mynd af góðri fyrir-
mvnd. Reynolds gat gert
góða mynd af hinni lítilfjör-
legustu persónu, en Lawrence
þurfti að hafa glæsíleika í
fýrirmyndinni.
Að lokum er síðastur af
þessum hópi í byrjun 19. ald-
ar, Sir Henry Raeburn. Ilann
var Skoti og vann aðeins í
Edinborg. Ilann gerði m.jög
eftirtektarvefðar tilraunir
með eðlileg I.jósbrigði á fyr-
irmyndum sínum, og var
meistari í einfaldri og kröft-
ugri tækni.
GUÐFINNA HANN-
ESDÓTTIR 85 ÁRA.
Föstudaginn 4. júní er 85
ára gömul, ekkjan Guðfinna
Hannesdóttir, Staðarbakka,
Akranesi. Er hún með af-
brigðum ern og heilsuhraust
og bagar hana mest að sjónin
pr nokkuð farin að daprast,
þó getur hún enn lesið gler-
augnalaust stutta stund í
einu og stýrt nálinni við hina
vandasömustu sauma. Guð-
fmna er glögg og greind
kona, og hefir ekki tapað
neinu hvað andlegan skýrleik
snertir.
Guðfinna er virðuleg köna í
sjón og höfðingi í lund. Hún
er glaðsinna og hefir ekki látið
margvíslegt mótlæti í lífinu
hafa áhrif á lífsgleði sína, sem
hún ávalt getur miðlað öðrum
í skemtilegum viðræðum. Guð-
finna er víst og vinsæl í sínu
bygðarlagi og allir sem hana
þekkja, meta hana mikils, og
munu henni víða að berast heilla
óskir og hlýjar kveðjur á þess-
um hinum merka afmælisdegi.
K. Ó.
II. hjeraðsþing U. I. A.
DAGANA 8.—10. maí var
annað hjeraðsþing Ungmenna-
og íþróttasambands Austur-
lands haldið að Eiðum. For-
maður sambandsins Skúli Þor-
steinsson setti þingið og bauð
fulltrúa velkomna. Mintist
hann síðan hins látna þ.jóð-
kunna ungmennafjelagsfröm-
uðs, Aðalsteins Sigmundsson-
ar. Fundarmenn risu úr sæt-
um og- vottuðu hinum látna
leiðtoga þökk sína og virð-
ingu. Yar st.jórninni falið að
afhenda nokkra f.járhæð í
minningars.jóð Aðalsteins Sig;
mundssonar. Forsetar þings-
ins voru kosnir Þórarinn Þór-
arinsson og Jóhannes Stefáns-
son. Ritararar: Guttormur
Þormar og Þórður Benedikts-
son. Þingið sátu 23 fulltrúar
frá 15 fjelögum. Auk þeirra
stjórnarmeðlimir, sem ekki
voru k.jörnir fulltrúar. 1 sam-
bandinu eru 20 f.jelög með
1247 meðlimum. Þessar nefnd
ir voru kjörnar: 1. Kjörbr.jefa
nefnd. 2. Skógræktarnefnd.
3. Laganefnd. 4. Fjárhags-
nefnd. 5. Allsherjarnefnd. G.
Iþróttanefnd.
Árið 1942 var hið árlega
íþróttamót Sambandsins hald-
ið að Eiðum 2. ágúst. Þá fór
einnig fram képpni um hand-
knattleiksbikar Austurlands
- fjórir flokkar kvenna —
og varð flokkur frá Þrótti í
Neskaupstað hlutskarpastur.
Mörg sambandsfjelög háðu á
árinu íþróttakeppni sín á
rnilli, og innan fjelaganna.
Nokkrum f.jelögUm var veitt-
ur styrkur frá Sambandinu.
Á þinginu var samþýkt skipu
lagsskrá fyrir s.jóðsstofnun
vegna skógræktar. Sjóður-
inn er stofnaður af Ung-
menna- og íþróttasambandi
Austurlands. Stofnf.je er kr.
eitt þúsund. I’Ilutverk sjóðs
ins er að efla skógrækt á
sambandssvæðinu og hvetja
menn til að fegra í kringum
íbúðarhús sín og samkomuhús.
Tekjur s.jóösins eru: G.jafir,
sem honum kunna að berast.
Tíu af hundraði af árlegum
nettótek.jum Sambandsins, uns
sjóðurinn er orðinn krónur
tíu þúsund, og allir ársvextir
þar til sjóðúrinn er orðin kr.
5000.00, og eftir það 1/5 hluti
ársvaxta. Þegar s.jóðurinn er
orðinn kr. 10.000.00 — Tíu
þúsund krónur — fellur fram
lag Sambandsins niður og
1/.10 ársvaxta legg.jast við
höfuðstól sjóðsins. Verðlaun
úr sjóðnum má veita ein-
staklingum og fjelögum innan
Sambandsins.
IMeðal annara voru þessar
tillögur samþyktar:
1. Hjeraðsþing U. 1. A.,
haldið að Eiðum 1943 sam-
þykkir, að Sambandið s.je
sem heild í báðum landssam-
böndunura U. M. F. 1. og 1.
S. I. og annist greiðslur á
sköttum til þeirra.
2. Annað þing U. I. A. sam-
þykkir að Sambandið sendi
flokk íþróttaúianna á lands-
mót U. M. F. í. að ITvann-
eyri, sem frarn á að fara 26.
og 27. júní í surriar.
3. Annað þing U. 1. A.,
haldið að Eiðum 8.—10. maí
1943 samþykkir eftirfarandi
tillögur um fræðslumál og
lijóðminjasöfnun. a) Að fela
sambandsstjórninni að hlut-
ast til um, að sem víðast á
Sambandssvæðinu verði starf
ræktir leshringar á næsta
vetri. b) Að skora á Sambands
fjelögin að vinna margvíst að
fegrun móðurmálsins, með
því t. d. að stofna málvönd-
imarnefndir og hefja umræð-
ur um ísl. bókmentir og
hvetja fjelagana til aukinnar
náttúruskoðuíiar. Beinir þing
ið þeirri ósk til Sambands-
stjórnar, að hún athugi mögu-
leika á því að veita fjelögum
á Sambandssvæðinu fræðslu í
því efni. c) Að skora á. sam-
bandsfjelögin að styðja þá
menn er þegar starfa að und-
irbúningi að ritun sögu Aust-
urlands og stofnUn þ.jóðminja
safns fyrir Austfirðingafjórð-
ung með því að safna til sögu
síns bygðarlags, gera örnefna-
skrá með sögulegum upplýs-
ingum og halda til haga göml-
um og fágætum munum.
4. Annað þing U. í. A„
haldið að Eiðum, skorar á
Sambandsstjórn að vinna að
því að fá skíðakennara á
komanda vetri. Alve sg.jer-
staklega vill þingið óska þess,
að Sambandsstjórn athugi
möguleika á því að haldið
verði á hentugum stað 2—3
vikna skíðanámskeið, sem
væri sjerstaklega miðað við
það, að þát.ttakendur öðluð-
ust þá kunnáttu og leikni,
að kenna eða leiðbeina í
skíðaíþrótt.
I knattleikjanefnd fyrir
næsta ár voru kjörnir: Stef-
án Þorleifsson, Gunnar Ólafs-
son, Þorgþór Þórhallsson. Til
vara Páll Ilalldórsson.
K.jörnir voru fulltrúar á
landsþing U. M. F. I. og í.
S. I. 1943.
í stjórn Sambandsins voru
kosnir: Skúli Þorsteinsson,
Eskifirði, formaður, Gunnar
Ólafsson, Fáskrúðsfirði, vara-
formaður, Þóroddur Guð-
mundsson, Eiðum, ritari, Þórð
ur Benediktsson, Surtsstöðuin,
vararitari, Þórarinn Sveins-
son, Eiðum, gþddkeri, Stefán
Þorleifsson, Neskaupstað,
vafagjaldkeri, Björn Jónsson,
Seyðisfirði, meðstjórnandi. —
Varamenn: Kjartan Björns-
son, Vopnafirði, Pjetur Þor-
steinsson, Stöðvarfirði.
Guttormur Sigurbjörnsson,
íþróttakennari frá Gilsárteigi
er ráðinn fastur starfsmaður
hjá Sambandinu.
SJÓMANNADAGSBLAÐ-
IÐ kemur út eins og að uncl-
anförnu á sjómannadaginn,
sem er n.k. sunnudag. Blaðið
er 48 bls. að stærð í stóru
broti og hið vandaðasta að
öllum frágangi.
Efni blaðsins er m. a.: Á-
varp eftir Lúðvík Kristjáns-
son, Sjómannastjettin og
hlutverk hennar í styrjöld-
inni eftir Sigurjón Á. Ólafs-
son, Róðrar á vetrarvertíð
eftir Gils Guðmundsson,
Hvíldarheimilið eftir Hallgr.
Jónsson, Hvernig sæveldin
verða til, eftir Henry Hálf-
dánarson, Helfregn, kvæði
eftir Jóhann Kúld, Þegar
kútter Kalli bjargaði fyrsta
gufuskipinu. „Það er nauð-
I syn að sigla“, í tilefni clags-
ins eftir Ásgeir Sigurðssön,
Kepnin um Bláa bandið, í
skipalest (íslenskur sjómaður
segir frá), Selveiðar á Breiða
firði eftir Jón Halldórsson,
Sjómannaskólinn, Andrew
Furuseth eftir Peter B. Kyne
og fleira.
VÍSINDAMAÐUR
í FLUGHERINN.
London í gærkvöldi. — Hinn
þekti suðurafríkanski vís-
indamaður, próf. Zunkerman
hefir fengið leyfi til að ganga
í breska flugherinn. Hann
hefir verið kennari í líffæra-
fræði í Birmingham.
— Reuter.
— Hitaveitan
FJÓRBURAR FÆÐ-
AST í BRETLANDI.
London í gærkvöldi.
Fjórburar fæddust í Chel-
tensea í gær, og d-ó einn
þeirra í dag. Hinum þremur
og móðurinni líður vel.
— Reuter.
Sjötugsafmæli átti í gær
Þorsteinn Gíslason fiskimats-
rnaður, Vesturgtuö 19, faðir
Garðars alþm. Hefði áreiðan-
lega verið gestkvæmt hjá
Þorsteíni í gær, ef afmælisins
hefði verið getið þá, því hann
á fjölda vina hjer í bæ, bæði
að fornu og ný.ju. Er m. a.
heiðursfjelagi í Taflfjelagi
Rvíkur. En Þorsteinn er hlje-
drægur maður. Þessvegna var
hans ekki minst í gær. En
árnaðaróskir munu honuin
berast samt, frá fjölmörgum
vinum og samverkamönnum.
Framh. af 1. síðu.
Einn vinnuflokkur er á
Öskjuhlíð við byggingu
tveggja vatnsgeyma; annar
er á Reykjum við að tengja
borholurnar við aðalleiðsl-
una; þriðji er í sandnámun-
um við Elliðaárnar; fjórði
er í Rauðamelsnámu við
Lönguhlíð.
Þetta voru vinnuflokkarn-
ir, sem vinna utan við bæj-
irm.
En svo eru fjórir vinnu-
flokkar í bænum, tveir í Aust
urbænum og tveir í Vestur-
bænum.
í Austurbænum er nú línnið
að lögnum í Njálsgötu, Grett
isgötu, Bergþórugötu, Vita-
stíg, Eiríksgötu, Barónsstíg
og Laufásveg.
I Vesturbæmmi er unnið
að lögnum í eftirtöldum göt-
lum: Reynimel, Víðimel,
|Hringbraut, Ljósvallagötu,
ITúngötu, Garðastræti, Hóla-
vallagötu, Ægisgötu, öldu-
götu, Marargötu, Unnarstíg
[og Hrannarstíg. Loks er í
I MiSbænum unnið í Vonar-
stræti og Templarasundi.
| Lokið er við lagnir í alla
Norðurmýri, Egilsgötu, Leifs
'götu, Skothúsveg, Bjarkar-
götu, auk nokkurs hluta af
'götum víðsvegar um bæinn.
Fimtugur er á morgiui
Sigurður Maríusson verkam.,
Njálsgötu 3.