Morgunblaðið - 17.06.1943, Blaðsíða 7

Fimtudagur 17. júní 1943.
MORGU'NB L A ÐIÐ
7
Japanir þekkja ekki hugtak ið uppgjöf
AÐ MORGNI þess 15. uóv-
ember 1942, stóðu amerískir
hermenn uppgefnir á hátindi
sigursins. En á ströndinni
voru fjögur japönsk flutn-
ingaskip, og þrátt fyrir sig-
urinn, horfðu hermennirnir á
þau, og margir þeirra fundu
með þjáningu í huga, að til
væri möguleiki fyrir okkur
að tapa styrjöldinni við Jap-
ana. Þetta er sannleikurinn.
Þangað til hafði ósigur ekki
virst mögulegur. En á þessum
bjarta, fagra og heiðskíra
sunnudagsmorgni, með hress-
andi golu, þegar hin fjögur
eyðilögðu japönsku skip blöstu
við augum, virtist ósigur
mögulegur.
Þessi orusta sem umliðin
var þá, er nu gömul saga.
Tíminn flýgur hratt. Jeg segi
hana nú vegna þess, að hún
hefir lærdóm að geyma, sein
margir Ameríkumenn hafa
ekki enn lært. Og það er lær-
dómur, sem við verðum að
kunna, því annars sigrum við
Japana ekki, eins og við meg-
um til að sigra þá. Og ef við
vinnum ekki nákvæmlega
þann sigur, að gera Japan að
lýðræðislandi, þá höfum við
tapað stríðiifu.
★
Skipin fjögur á ströndinni,
höfðu verið hluti af japönsk-
um flota. Nú voru þau flök,
brend og svört, og enn lagði
upp af þeim reyk og loga.
Um þrjú hcrfylki Japana
höfðu lagt af stað á skipum
þessum og öðrum fleiri, sam-
tals átta skipum, — um 45.000
menn alls á skipum að stærð
frá 18.000 og niður í 14.000
smálestir. Að minsta kosti
eitt þessara skipa var meðal
þeirra bestu, er Japanar áttu.
Þegar flugvjelar vorar höfðu
komið yfir slripiir, sáu flug-
mennirnir hvergi í þilför
jieirra fyrir brúnklæddum
mönnum, sem stóðu á þilfar-
inu eins þjett eins og hægt
var. Og þegar flugmennirnir
slepptu sprengjunum, þá hittu
þeir alls ekki skipin, heldur
aðeins menn. Þær rifu þá
sundur, rifu skipin sundur,
þau sukku og mennirnir
drukknuðu. Hve margir
drukknuðu? Að minsta kosti
flestir, máske allir. Japanar
hafa ekki bjarghringi. Þeir
eiga að farast ef skipin far-
ast. Japönsk skip, sem voru í
næstu nálægð, þorðu ekld að
koma til að bjarga. Flestir
af þessum mönnum eru dauð-
ir. Það er ekki hægt að vita
það með vissu, en líklegast er
það þó.
Flutningaskipin fjögur
fluttu birgðir handa herfylkj-
unum f.jórum, og þar að aulti
birgðir handa liði því, sem
var á Guadaleanar. Það lið er
einn hluti þess lærdóms, sem
við eigum enn eftir að læra.
Þeir eru eins og, að afhöggv-
inni hendi sje Jæst um háls
okkar. Landgönguliðar okkar,
ásamt deildum úr landher og
flugher, höfðu höggvið þenna
handlegg af líkama háns, sem
■segja má að sje í Rabaul og
Bougainville og Truk, og byr.j
uðu svo að brjóta fingurna
af handleggnum, einn eftir
annan. Tlandleggurinn var að
vei'ða ónýtur þótt Iengi hefði
hánn þraukað afhöggvinn. —
Flotinn mikli átti að færa
honum nýtt blóð.
Flutningaskipin og her-
mannaskipin voru hjarta þessa
fyrirtækis, en með þeim fóru
mörg . orustuskip og önnur
EFTIR IRA WOLFERT
Höfundur eftirfarandi greinar, sem er
blaðamaður, dvaldi í þrjá mánuði á Guadal-
canar, og kyntist þar stríðinu við Japana. Hefir
hann ýmislegt nýstárlegt að segja um bardag-
ana á eynni og stríðið í Kyrrahafi yfirleitt.
sjeu tóm, og að meginherinn
komi úr annari átt, meðan við
hjer!“
sem flug-
á skipunuiri
1 fjörunni lágu jaönsk skipsflök.
herskip. Floti þessi hafði fleiri
byssur, en við gátum beitt
gegn honum eins og á stóð.
Flest af skipum okkar voru að
flytja her til Norður-Afríku,
og Guadalcanar varð að sjá
um sig.
Japanar vissu, að ef þeir
gætu eyðilagt flugvöllinn á
eynni, ,þá væri þeim borgið.
Hægt væri að koma liði á
land á fáum klukkustundum
að næturlagi, þegar ekki var
hægt að koma flugvjelum við,
en annað mál er með birgðir,
sem ekki er auðgert að koma
á iand í fljótu bragði. Svo
það varð að eyðileggja flug-
völlinn, ef bjarga átti skipun-
um og birgðum þeirra, já fiug
völlinn og alla sem þar voru.
Japanar reiknðu með að gera
það með flugvjelum sínum og
fallbvssum herskipa sinna. —<
Þeir virðast ekki hafa búist
við mikilli mótspyrnu frá her-
skipum okkar, og var floti
okkar ekki hryggur yfir slíku
áliti.
En Japönum skjátlaðist, og
fengu þeir að borga það dýru
verði. Þrjár nætur í röð skutu
]>eir á flugvöllinn frá orustu
skipum sínum, og þrisvar
gerðu þeir á hann loftárásir,
og sendu einu sinni fleiri
tundurskeytaflugvj elar g’egn
flotadeild okkar, en þeir
gerðu við Pearl Harbour þann
7. des. En í bæði skiptin mis-
tókst þeim algjörlega. Við
vorum framsýnni en þeir,
þótt við stæðum þeim sjaldan
jafnfætis að vopnaafli og
aldrei að liðstyrk, en við rjeð-
umst á þá, þaðan, sem árása
var minst von og þegar ekki
var annað að gera, stóðum
við og’ börðumst við þá, uns
hvortveggja hnigu að velli.
Það kostaði okkur 9 skip að
gera það. pjö tunditrspilla og
tvö beitiskip, og þar að áuki
um 20 flugvjelar.
HVERT VAR TJÓN
ÞEIRRA?
I þessari einu orustu við
Salónipnseyjar, mistu Japan-
ar 20 skip, að minsta kosti.
En að manntjóni þeirra er að
éins hægt að Íeiðá getum. En
ef jeg á að dæma eftir því,
sem jeg sá, myndi jeg giska
á, að þeir hefðu mist um
60.000 manns á tveim dög-
um, bæði í sjó í lofti og á
láði. Til samanburðar get jeg
þess, að Þjóðverjar mistu
2545 menn í sjóorUstunni við
Jótlandsskaga en Bretar 6274.
Og þarna voru þessi fjög-
ur japönsku flutningaskip í
fjörunni fyrir augunum á
okkur.
Laugardaginn 14. nóv.
fór eitthvað í handaskolum
með áætlanir Japanaiyaa. —
Þeir höfðu kannske fengið
rangar upplýsingar, eða að
þeir höfðu ráðist fram í ör-
væntingu, eða þá, að þeir
höfðiT sett ,í gang eyðingar-
vjel, sem ekki nam einu sinni
staðar, þegar hún var farin
að eyða þeim sjálfum. Að
minsta kosti er það, nuðsætt.
að deginum .áður höfðu þeir
fastlega búist við að geta
eyðilagt flugvöll okkar, og
bess vegna stefnt herflutninga
flotanum að eynni.
Maður getur ímyndað sjer
tilfinningar Japananna, þegar
þeir sáu flugvjelar okkar
koma, þeir gátu varla skilið
hvað væri að ske. Svo fengu
herskipin skipun um að hörfa
undan, — og skildu flutninga
skipin eftir.
I Þessi aðferð getur hafa
, bjargað flestum herskipanna
! til þess að berjast aftur ann-
i arsstaðar. En ef flutninga-
ski])in hefðu flúið líka, hefðu
að minsta kosti nokkrar her-
deildir Ii.jargast. En þegar
flugvjelarnar, sem Japanir
höfðu haldið eyðilagðar, komu
á sjónarsviðið, virðast þeir
hafa hugsað sem svo, að her-
skipin myndu frekar komast
undan, ef flugvjelarnar gætu
satt sig á hermönnum keisar
ans. Og flugvjelarnar fengu
sig saddar. —-
En við, se.m vissum um
þetta. við Ameríkumennirnir,
við trúðum þessu hreint ekki,
gátum ekki ímyndað oklmr
slíka ákvörðun. Jeg sagði við
einn liðsforingjann. ,,Nú er-
um ýið búnir að vinna á þeíhi.
Þeir eru búnir að vera".
„Ilvað meinarðu? Búnir að
vera?“ sagði hann. „Tlvað
veist þú. hvað þeir ætla sjer
með þessuf“
Við stældum dálítið um
"þetta og hann hristi höfuðið.
„Hvað veistu, nema skipin
eyðum tímanum
„En mennirnir
menn okkar sáu
og í sjónum f ‘
„Það gætu alt verið eftir-
líkingar. Það getur enginn
sagt neitt með vissu um Jap-
ana' ‘.
„Hinn ameríski hugur liðs-
foringjans gat ekki skilið
þetta, að mör" þúsund manns-
lífum skyldi vera kastað
svona á glæ. Og fvrstu orðin
í lexíunni, sem við verðum
að læra eru þessi:
ÞEIR LJETU SIG
ALDREI
Þegar japönsku hermenn-
irnir sáu og vissu að þeir
voru yfirgefnir og örlöguin
sínum ofurseldir, þá gerðu
þeir ekki úppreisn, nje revndu
að umflýja hinn vissa dauða,
sem leiðtogar þeirra höfðu
búið þeim. I stað þess hjeldu
þeir áfram, vonuðu að ein-
hverjir kæniust í gegn, alt þar
til að íáeinir þeii'ra komust
uppgefnir á áfangastaðinn.
Og ekki heldur gáfust her-
menn þeirra á Guadalcanar
upp, þótt þeir sæu hrakfarir
fjelaga sinna, þeir börðust
eins og ljón áfram.
Herflutningaskipin voru
fyrstu og mikilvægustu skot-
mörk okkar. Þegar flugvjelar
okkar lentu um kvöldið, er
skyggja tók, hafði þeim öllum
verið sökt. Og um nóttina
læddust flutningaskipin fjög-
nr upp að ströndum Gua-
dalcanar. Sum þeirra loguðu
eftir spréngjur, .og ekki
reyndu þau að bjarga her-
mönnum. Nei, þau urðu að
komast' að landi og koma
eins miklu af birgðum á land,
eins og hægt var áður en
birtl. Herstjórnin hafði talið
þau glötuð, en samt reyndu
þau að gera alt hvað þau
gátu. Og á meðan sló í bar-
daga milli flotadeildar okkar
og Japana, og varð hörð við-
ureign. En skipin með birgð-
unum komust í gegn, alt uns
þau kendu grunns á strönd-
inni.
RAÐIST A FLUTN-
INGASKIPIN.
Þegar er skipin kendu
grunns, fóru hermenn g.ð
koma út úr frumskóginum
og hjálpa áhöfnunum að koma
birgðum á land. En um morg-
uninn rjeðust flugvjelar okk-
ar á þau.
Jeg sat undir trje oghorfði
á aðganginn. Það var voða-
leg sjón. Flugvjelar af öll-
um gerðum ljetu sprengjum
rigna yfir skipin, Tins þau
loguðu stafna á milli, það var
skotið á þau úr fallbyssum
flugvjela- og herskipa, uns
ekkert gat brunnið lengur, og
þýðingarlaust þótti að eyða á
þau skotfærum. En altaf(
skaut ein japönsk vjelbyssa' á
flúgvjelar okkar, húri hitti
aldrei, en hjelt áfram og á-
fram, uns sprengju var varp-
að beint á hana.
, En þegar flugvjela,rnar
hættu sprengjifregnin'u.skrið'u
Japanir aftiír fram iir fylgsn-
um síriúm og fóru að leita.
hvort ekki vteri enn eitthvað
nothæft að.finya í öllum rúst-
unum og öskunni. Aftur rjeð-
ust flugvjelarnar á þá. Þeir
heyrðu til þeirra, en biðu
saint. þangað til þær voru að
koma yfir, þá flýðu þeir loks-
ins inn í frumskóginn. Sumir
biðu of lengi og vjelbyssukúl-
urnar náðú þeim.
Þetta var voðalegur ósigur
fyrir Japanana, en þeir l.jetu
ekki undan. Þeir reyndu
meira að segja aftur. Þeir
eru taugalausir menn. Þeir
sjá aldrei að neinn bardagi
sje vonlaus. Þeir berjast í
örvæntingaræði til hins síð-
asta, en vonleysi þekkja þeir
ekki.
Mjer er hann minnisstæðijr
japanski flugmaðurinn, sem
fjell í sjóinn í fallhlíf, eftir
að flugvjel hans hafði verið
eyðilögð. Yið fórum eftir hon
um í bát, og einn af okkar
mönnum ætlaði að rjetta hon-
um hendina og draga hann
upp í bátinn. *En hvað haldið
þið að hann geri. Ilann flaut
upprjettur í bjarghring, og
tekur jafnskjótt upp skam-
býssu og miðar á höfuð björg
unarmannsins og hleypir af,
en bvssan brann fvrir. Þá
hristi Japaninn reiðilega höf-
uðið. — Já. þeim er sama um
dauðann, aðeins að ná s.jer
áður niðri á sem flestum ó-
vinum, — og sama hvernig
ástæður eru.
Japanir berjast eins og hin
viltu dýr. Þeir geta hörfað
undan, en það er aldrei hægt
að þvinga þá til uppgjafar._
Þótt einhver innri rödd tali
máske til Japanans þegar
hann er kominn í vonlausa að
stöðu, og hvísli að honum að
bjarga nú lífinu, þá gegnir
hann henni ekki.
OG HVER VERÐUR
ENDIRINN.
Enginn lifandi maður get-
ur enn s.jeð fyrir endann á
styrjöldinni við Japana, og
áður en komið er að því, að
endirinn veröi sjeður, verðum
við að vera búnir að eyði-
leggja einn mesta flota ver-
aldarinnar, og ekki er það
hægt með annari aðferð en
að gefa líf fyrir líf og skip
fyrir skip. Við verðum að af-
má þá stjett. sem liðsforingj-
af Japana eru komir af, og
gefa þjóðinni tækifæri til að
vera eins og menskir menn,
en ekki eins og vilt dýr í
baráttu. Það eru merki þess
meðal japanskra hermanna, að
,begar foringjar þeirra er.u
ekki með.þeim, þá finnist hjá
þeim mannlegir brestir og veik
leikar. En vald foringjanna
er þvínær algjört, og engin
merki til þessa sjást meðal
liðsforingjanna.
Mjer virðist ekki Japanar
hafa neina möguleika til að
vinna stríðið gegn okkur, en
vel getur svo farið, að við
verðum þreyttir og leiðir á
því, löngu áður en það er til
, lykta leitt, og kannske semja
]>eir frið og neyði Kínverja til
að gera það líka, en sá friður
verður aldrei nema vopnahlje
og það verður t*il þess að
eftir á kostar ^bilgirni Jap-
ananna okkur sigujúnn í öðru
stríði, nema því aðeins að
við komust til jafns við þá á
því sviði.
En það er eltki nóg fyrir
herinenn okkay að. vera j.afn
hlííðárl ausa í bardögunúm
eins og Japána; Heimaþjóðin
verður að hjáípá þéim og
örva bá, veröur líka að hafa
Ef hún hefir það
t£jvum við stríðinu,
sem barist er um.
rnargar orustur við
.livrnvu.ja.
ekki, þá
eða því
sanva hve
virinum.
«