Morgunblaðið - 10.02.1945, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 10. febrúar 194q
ENGI SKAL SJÁLFAN SIG REYNA
ÞAí) VAR KVÖLD„ tungl-
KÍdri. og stjörnubjartur him-
imr, — og ís á Tjörninni. Við
Kjarval gengum suður Frí-
trrrkjuveginn, og hann var
að -egja mjer frá því, hvað
ýmsk' hlutir værú undarlegir!
Svo béygðum við út á ísinn
ojv vogsporuðum fram og aft-
ur i kringum hólmann. 1 loft-
inu grýr af flugvjel, sem nálg
aRfc. Skuggi af stöðnuðum ský
hnoöva í slakkanum á Esju.
Turtgliö várpar kopargrænni
slikju yfir þetta hvíta fjall,
sc r>emur við fölhláan him-
i»in>.n og fáeinar stjörnnr
l*J> = yfir hrúninni.
★
'I'vær skautadísir leiðast og
j*jótfram hjá í stórum boga.
f’ær seg.ja: halló, og eru farn-
ar fsína leið á samri stúndtt.
„Btórkostlegt.!“ segir Kjarval
og horfir á eftir þeim: ,,Grat-
ciúst, deila ' salute grateio!
er dásamiegt, merkilegt,
stiegt! Bravissimo. Síð-
?ði harm undir flatt og
Kvöldrabb við Jóh. S. Kjarval
Jmtt
Si öi '
an !
h!4
Bkípulagsmál og framtíð
Tjar arinnar var til nmræðu.
ífenn sagði: Einu sinni
farmt utjer, að jeg m'yndi ef til
viil hafa vit á skipulagsmál-
uni, og'jeg hafði áhyggjur af
því órum saman. En svo komu
aðrír rnenn og sögðu, að þetta
v*fu þeirra .problem, og j>eir
hofVju rjett fyrir sjer um það.
Nú finst mjer eiginlega alt
vera eins og það eigi að vera,
«*V það geti varla öðruvísi ver
ið. Jeg vildi láta reisa þjóð-
lcikhúsið í Öskjuhlíð, en nú
s.je jeg. að það hefir bara ver-
ið vifcleýsa, jnrí þá hefði ekk-
ert piáss verið fyrir golfskái-
ann Mjer hefir stundum dott-
ið í hug, hvort ekki væri hægt
a.ð gera gott úr }>essu með }>ví
að jfiytja jijóðleikhúsið upp í
Öskjuhlíð, og golfskálann nið-
U) ao Hverfisgötu, — en mjer
«egj.-, fróðir menn að það muni'
ekhti vera nokkur vegur a ð
téika golf í Skuggahverfinu,
ekl nema með ærnum tillcostn
að> Það mundi. verða að rífa
öil hús neðan frá Kalkofns-
vcgi inn að Rauðarárstíg —*
<>?V j -ið gengur ekki húsnæð-
isieyslnu! En jeg er hættur að
tmgs svona því það er svo
*n irgt, sem er ómögulegt ....
Ejarval rekur fótinn í kiaka
. Vnnlo, sem tekur að dansa á
KVöHirm:
Bjá.ðn J>etta hús, segir hann
«*p, Trendir á Nordalsíshúsið.
iTtta finst mjer fallegt hús
er eins og listasafn í stíi
útiiti, og stendur akkúrat,
t|íi sem listasafn ætti að
fftanda. En svo, en svo er þétta
f,l>>'.iiver skyldi trúa }>ví?
þarf að breyta, — slimu
$>ar ð breyta, öðru rná ekki
t>royta-. Og hver getur fnndið
fít ó . jní? En eitt veit jeg:
fúuð h.jálpi þeim, sem eyði-
I Oí>;., Tjörnina.
Ý)ð göngttm á land í krik-
íim: r við Tðnó.
— TTjer var maður nú einu
i,’m i. V segir Kjarval og lítur
tjii hússins með lotningu.
’Wariia var mikið af fínumstúlk
'ríin., þegar jeg var hjer Ijetta-
di’-engur. Foreldrar mínir
koiuu. mjer hingað — og jeg
svaf í fínu rúmi, sem var eins
og kommóða á daginn, af því
J>að var í stássstofu. Hjer voru
fínustu stúlkur iandsins að
iæra matreiðslú og veisluhöld,
hjá fínustu dömum landsins,
forstöðukommum: frk. Ilólm'-
fríður Gísladóttur og Ingunni
Bergmann. Jeg'dró að veislu-
föng og nauðsýnjar, fór með
skilaboð og brjef — stundum,
með einkahr.ief fyrir ungu
stúlkúrnar, og fjekk hrjót-
sykú-r fyrir.
Þariia kýntist jeg ágætum
jafnaídra, sem gætti ofnanna
fyrir Leikfjelagið. Það var
Steiödór Einarsson, hifreiða-
eigandi. Tljer var jeg sem sagt
kominn inri í menningarstöð
bæjarins. Það ynv hvorki
meiri nje minna! ITjer var eilíf
uppljómun frá morgni tii
kvölds, og látlaus menningar-
starfsemi, og mikill hátíðar
blær og virðuleiki yfir öllu
starfi. Enn er mjer þetta hiís
einhvernveginn svo undarlega
hjartfólgið, og minningin um
alt, sem þar gerðist, hrein og
fögur.
Við göngum Templarasund-
ið. fram hjá Góðtemplarahús-
inu.
— líjer í j»essu húsi sá jeg
fyrstu má 1 vei-kasýn in ga rn ar,
og hjer hjelt jeg fyrstu sýn-
inguna mína. Það var um sitm-
arið 1907, sama.árið, sem kon-
nngurinnkom. Um j>á sýningu
skrifaði Guðbr. Magnúss. á-
kaflega fallega grein í Austra,
er var bygð á ungm.fjel. hug-
sjónnm og fögrum framtíöar-
vonttm. Þá var Ungmennafje-
Jag Reykjavíkur, og seinnai
efndi j>að til happdrættis uni
eina af myndum mínum, sem
jeg kallaði: í afdölum.
Jón Trausti skrifaði líka um
sýningu í Lögrjettu.
Þegar .jeg var ljettadreng-
ur í Iðnó gekk jeg í sk-óla hjá
Stefáni Eíríkssyni, og upp úr
því komst jeg á skútu. Vetrar-
mánuðina málaði jeg og gekk
í kvöldskóla hjá Þórarni Þor-
lákssyni, í Iðnskólanum. Tvis-
var í viku kom Ásgrímur, Jóns
son, listmálari heim til mín.
•Teg var altaf að elta uppi alla
þessa frægu rnenn til þess að
fá þá til að gera eitthvað fyr-
ir rnig — og undir vissum
kringurnstæðum er það svo
enn, að maður trúir betur öðr-
um eu sjálfum sjer. Lengi skal
sjálfan sig reyna.
Fyrir atbeina þessa fína
fólks, hjer í Reykjavík, kornst
•jeg Flenshorg. Þar lærði jeg
heilmikíð hjá mörgum ógleym
anlegum mönnurn. En }>að var
xuT bara frarn að vertíð, jxví
skiTtúna hafði maður ekki efni
á að vanrækja. En j>að er
önnur saga, því Jxar kvntist jeg
annarri göfugrí stjett, sem jeg
hafði ekki þekt til áður:
skútukörhxmun. Seinna, jxegar
jeg konx til x'iflanda, ldaut jeg
]>ann heiðúr að lcynnast Ein-
axrí Jónssyni, myndhöggvara,
og spurði hann niig, eitiu sinrii
þegar við vorum á gangi í
stórri horg, , hvernig stæði á
]>ví, að jeg hrækti í remitx-
steininn. Jeg var víst kvefað-
ur.
— Jú, }>að er nefnilega sekfc
við að hrækja á gangstjettina,
góði minn, Vissirðxt það?
spurði hann.
— Þetta lærði jeg á skút-
unni, svaraði jeg.
.Skipstjórarnir voru nefni-
lega fínir herrar, og skipið
jxeirra horg.
STUNDUM finst mjer eins
og jeg muni hafa fáum kynst
fyrstu árin mín í Reykjavík,
nema helst í gegnum viðleitni
mína til að mála. En mjer ér
í minni þegar Guðbrandur
Magnússon ráðlagði mjer að
faratil Þorsteins Erlirigssonar
og biðja hann að líta á mynd-
irnar mínar, til þess að vita,
hvort honxxm þætti líklegt, að
.jeg hefði hæfileika til Jxess að
verða xnálari. Þetta gerði jeg,
og þau Þorsteinn og GúðrxTn
heimsóttu mig ’ á sólríkum
sumardegi í sólríka herbergið
xnitt við Kárastíg. Eftir þá
heimsókn var jeg sannfærðari
en nokkrri sinni um að mjer
væri óhætt að halda áfram að
mála.
★
NU HÖFUM >ið gengið
kringum Austurvöll, og leiðir
skilja.
Gamall múrveggtxr skilur
Góðtemplarahúsið fi'á Alþing-
isgarðinum. Sxmnan Jxessa
garðs hjelt Kjarval fyrstu
sýningu síma 1907. Þá hjet
hann Jóhann Sveinssón, og
ekkert annað. Síðan eru liðin
mörg ár. í þessari viku opnar
sami maður sýningu norðan
sama garðs. En nxT er hann
kunnur víða um lönd, og sómi
og eftirlæti sinnar þjóðar.
Þúsundir manna munu koma
til að skoða listaverk hans, og
fáir einir eru svo heppnir að
fá þau keypt. Svo vel og fag-
\xiTega hefur lífsdraumur vika-
piltsins ræst, en fyrst og
fremst fyrir el.jxx og dugnað
og ósjerplægni í heilan rnanns
aldur.
Það er gott til þess að vita,
að við Islendingar skyldum
vera svo ljónheppnir að eiga
að minnsta kosti þrjá lista-
menn í upphafi hins nýja
lýðveldis, sem ]>egar þá gátu
borið höfuð hátt í hópi fárra
útvaldra listamanna heimsins.
Og það, sem. meira er, að við
skulum hafa Jxorið gæfu til
að meta þá a'ö verðleikum,
jafnvel sýna það í verki.
Einn }>essara manria e r
Kjarval.
Hann verður sextugur á
bausti komanda, svo ævisól
hans er þegar runnin í vestur.
En þó að þjóðin dái hann og
viðurkenni sem eiun sintia á-
gætustu sona, og útlöndin öf-
undi okkur af honum, jafnVel
furði sig á ]>ví, að við skulum
eiga hann, -— þá höfum við
ekki enn getað fundið honum
betri samastað en geymsluloft
undir súð, rnóti norðri, í vei’sl
unarhúsi. Það er hvorttveggja
í senn : heimili hans og vinnu-
stofa. Þar hefir hann hýrst í
tæp 20 ár, og korii }>á úr verri
stöðum. Á þeissum tveimuxyára
tugum hefir Kjarval málað
flest frambærilegast í íslenskri
málaralist, og þó lengra væri,
leitað —- og enn er hann,
norðan í móti á geymsluloft-
inu. Er okkur alvara að svæfa
hann svefninum langa í
„kommóðuskúffu‘‘ þj ó ð fj ela gs
ins, eftir alt, senx hann hefir
fyrir þjóðina gert?
Þegar Davíð skáld frá
Fagraskógi varð fimmtugur
sýndi Akureyrarbær honum
ni. a. þakkarvött sixirt xúeð þvi.
a'ð afhenda skáldinu 20 þús«
und krónur í reiðu fje. Þettai
var myndai’leg gjof. Það svam
ar nokurnveginn til þess að
Reykjavík gæfi 160 þúsundj
krónur, miðað við höfðatölu*
Hvertiig hfefir Reykjavíkj
hugsað s.jer að halda npp á,!
60 ái’a afmæli Kjarvals,
Auðvitað nxeð því að halda'
genei’alsýhingu á verkúm hansí
og selja innganginn.
En }>að er ekki nóg.
Nú skuluni við draga hanri
fram af geymsluloftinu og
í'cisa honum hús á fallegumj
st-að, og gefa honum húsið
fullsmíðað og frágengið, í af«
mælisgjöf. Það má smeigjai
inri í gjafabrjefið einhverjiH
paragraffi um það, a.ð húsið!
gangi aftur til bæjarins, eðaj
ríkisins, þegar hann þurfi]
ekki að nota það lengur.
. S. B.
KR-ingar heiðra
Pjeiur Á. Jónsson
Guðm. Jónsson kvaddur
KN ATTSP YRNUF JEL AG
Reykjavíkur hjelt skemtifund,
s.l. fimtudag í Tjarnarcafé, til
heiðurs Pjetri Jónssyni söngv-
ara. Á fundinum var Guðmund
ur Jónsson söngvari einnig
kvaddur, en hann fer bráðlega
af landi burt.
Eftir að formaður KR, Erlend
ur Ó. Pjetursson, hafði sett fund
inn, var KR-söngurinn, serrí
hann orti í tilefni 45 ára af-
mælis fjelagsins, sunginn. Þá
ljek Þórir Jónsson einleik á
fiðlu við mikinn fögnuð áheyr-
enda. Síðan flutti E. Ó. P. ræðu,
þar sem hann mintist Pjeturs
A. Jónssonar. Mintist hann
Pjeturs fyrst og fremst sem
eins af aðalstofnendum fjelags
ins og knattspyrnustarfs hans,
En það var Pjetur Jónsson, sem
var fyrirliði þess knattspyrnu-
liðs, sem vann fyrsta knatt-
spyrnusigur hjer á landi. Var
það 1899, að Pjetur og Þor-
steinn bróðir hans skiftu liði og
háðu opinberan kappleik,
Nokkru síðar var K. R. stofnað.
Þá mintist E. Ó. P. Pjeturs sem
söngvara, en gat þess um leið,
að við íslendingar hefðum ekki
ennþá heyrt Pjetur allan, þar
sem okkur hefir ekki gefist
kostur á að heyra Pjetur syngja
og leika í stórum óperum. —.
Því næst afhenti E. Ó. P. Pjetri
stóra, útskorna fánastöng með
KR-fánanum á, sem þakklæti
fyrir brautryðjendastarf og un
un þá, sem hann hefir veitt
KR-ingum fyrr og síðar. — Síð
an var sungið „Táp og fjör“.
Þá flutti E. Ó. P. hlýleg
kveðjuorð til Guðmundar Jóns-
sonar söngvara, sem einnig er
KR-fjelagi, og þakkaði honum
márgar unaðslegar stundir og
óskaði honum velfarnaðar og að
hann mætti verða íslandi til
sæmdar eríendis. Afhenti hann
Guðmundi frá KR vandaða fána
stöng með íslenska fánanum.
Að þessu loknu söng Guð-
mundur nokkur lög við mikinn
fögnuð áheyrenda. Varð hann
að endurtaka mörg lögin. Þá
söng heiðursgestxlrinri, Pjetur1
Fraxnh. á bls. 7.