Morgunblaðið - 10.02.1945, Blaðsíða 7

Laugardagur ÍO. febróar 1945
M ORGUNBLAÐIÐ
7
RÁS VIÐBURÐANNA í DANMÖRKU
A SIÐASTLIÐNU ári
jókst frelsisbaráttan í Dan-
mörku til mikilla muna, en
hún hófst raunverulega 29.
ágúst 1943, þann dag, sem
ríkisstjórnin hafnaði ýms-
um kröfum Þjóðverja,
henni var það ljóst, að ef
frekar en orðið var, yrði lát-
ið að vilja Þjóðverja, mvndi
hún ekki lengur njóta stuðn
ings dönsku þjóðamnnar.
Þann dag sagði stjórn
Scaveniusar af sjer, en
Kristján konungur neitaði
hinsvegar að taka afsögnina
til greina, svo að st'jórnin er
ennþá formlega við völd. —
Samtímis var danski herinn
eftir skamma en hetjulega
vörn, afvopnaður, sjóliðarn
ir söktu sjálfir mestum hluta
flotans og mörg hundruð
stjórnmála- og menningar-
frömuðir voru handteknir.
Konungurinn sat fangi
höll sinni og þýski. ríkisfull-
trúinn, dr. Best, varð hinn
raunverulega yfirstjórn-
andi landsins. Dönsku Nas-
istarnir, hinir svo nefndu
Schálburg-hðar, sem öll
þjóðin hatar, höfðu nú frjáls
ar hendur og hófu sannkall-
aða ógnarstjórn í samvinnu
við uppljóstrunarmennina,
sem Danir nefndu ,,Stikk-
ere”, landráðamenn, sem
gengu í þjónustu þýsku lög-
reglunnar og höfðu aðsetur
í háborg Þjóðverja, Dag-
marhus
ÁRIÐ 1944
Grein þessi birtist fyrir skömmu í „Norsk
Tidend”, blaði Norðmanna í London. Höfund-
ur hennar er danskur, en lætur ekki nafns síns
getið. Skýrir Iiann hjer í síórum dráttum frá
hryðjuverkum og ofbeldi Þjóðverja í Dan-
mörku á síðastliðinu ári — svo og hinni heíju-
legu vörn dönsku þjóðarinnar.
mótspyma í Danmörku er | Á fyrra missiri ársins '44,
skipulögð, er auðsætt, að kváðu Þjóðverjar upp 65
vald Frelsisráðsins er geysi dauðadóma, voru 39 menn
víðtækt.
við Ráðhústorg.
Frelsisráð Danmerkur.
SKÖMMU síðár, þ. 1. okt.
Ognaratburðir.
AF ÖLLUM þeim aragrúa
ógnaratburða, sem áttu sjer
stað í Danmörku árið 1944,
1 ,ér rjett að geta hjer nokk-
urra sjerstaklega. í ársbyrj
un þ. 5. janúar, fanst danski
rithöfundurinn og prestur-
inn Kaj Munk, skotinn og
limlestur, í skurði einum,
skammt fyrir utan Silke-
borg. Danska lögreglan. er
enn var við lýði, komst fljót-
.lega að raun um að morð-
ingjarnir voru danskir Nas-
istar, sem framið höfðu
verknaðinn samkvæmt fyr-
irskipun Þjóðvérja, en rjett
um það leyti, sem átti að
handtaka þá, bönnuðu Þjóð
verjar allar frekari aðgerð-
ir i máli þeirra. Þetta dýrs-
lega morð, sem svifti fimm
ung börn föður sínum, var
gagnvart spellvirkjum og
öðrum frelsishetjum.
Snemma morguns voru
loftvarnaflautur þeyttar um
land allt og þegar lögreglu-
liðið mætti á stöðvum sín-
um, voru þar fyrir Gestapo
hermenn, sem handtóku það
og var það skömmu síðar
flutt i þýskar fangabúðir. Á
þennan hátt fengu þeir hand
samað næstum 3000 manns,
en alls voru í lögreglunni
um 11 þúsundir manna. —
Hinum tókst að hverfa og
hafa Þjóðverjar ekki haft
spurnir af þeim síðan. Eftir
það hafa Þjóðverjar haft
með höndum löggæsluna í
landinu, að öðru leyti en því
að nú nýlega var stofnað
jdanskt varðlið (Vagtværn),
teknir af lífi þega-r í stað,
en 18 voru náðaðir. Um af-
drif hinna er ókunnugt. Enn
fremur voru 124 ættjarðar-
vinir skotnir á síðastliðnu
hausti og 170 alsaklausir
menn hafa orðið fómardýr
þýskra ofbeldisseggja. — Á j sern hefir nokkur hundruð
hinn bóginn hafa 89 Stikk-! manns í þjónustu sinni. —
ere verið „afgreiddir”. ; Aðal hlutverk þess er að
Eftir marga stóra og smáa hendur i hári „svarta-
hófust Gyðingaofsóknirnar, eitt af hinum svo nefndu
og voru þegar í stað hand- „hefndarmorðum”, það er að
teknir um 500, en allir aðr-
segja, endurgjald fyrir út-
ir Gyðingar í Danmörku rýmingu „Stikkere”, sem
(rúmlega 6000) komust und ; danskir ættjarðarvinir hafa
an til Svíþjóðar og var það sjeð um. Allt árið 1944, hafa
mestmegnis að þakka spell
virkjum, sem á ýmsan hátt
töfðu fyrir og eyðilögðu fyr
irskipanir þær, sem þýsku
yfirvöldin gáfu. Þá þegar
tóku menn að gera sjer ljóst
hvert stefndi. Jafnframt
-þessu jukust spellvirkin til
mikilla muna og var þeim
einkum beint gegn lífsnauð-
synlegustu stöðvum Þjóð-
verja í Danmörku, iðnaðin-
um, járnbrautum, rafstöðv-
um og siglingum. Það er
táknrænt fyrir hina sálrænu
þróun dönsku þjóðarinnar
á þessum tímum, að fyrir
þ. 29. ágúst 1943, var manna
á meðal mjög rætt um rjett-
mæti og gildi spellvirkja
þeir samkvæmt fyrirskipun-
um Frelsisráðsins, unnið að
útrýmingu slíkra manna, er
vegna handgengni sinnar
við Þjóðverja, hafa ógnað
lífi og limum allra góðra og
gegnra danskra borgara. Á
sama hátt hafa Þjóðverjar
gripið til gagnráðstafana
gegn spellvirkjunum. þ. e.
Schalburg-aðferðanna sem
einkum er beint gegn al-
danskri starfsemi til endur-
gjalds fyrir það, þegar
dönskum ættjarðarvinum
hefir gengið sjerstaklega vel
í starfi sínu. Þannig hafa
heil hverfi danskra borga
verið lögð í rústir. I Aarhus
og Odense hefir meiri hluta
árekstra milli Dana og Þjóð-
verja. braust loks mótstöðu
markaðs”-kaupmanna, inn-
brotsþjófa og annara smá-
andi og gremja fólksins út j afbrotamanna, sem Þjóðverj
ar telja sig litlu skifta.
Það er nú talið, að um 6000
Danir hafi verið handteknir
eða fluttir úr landi, það er
að segja, þeir 500 Gyðingar,
sem þegar hafa verið nefnd
ir og fluttir voru í Gyðinga-
hverfið í Theresienstadt í
verndarríkinu Bæheimur-
Mæri. þar sem um 10%
þeirra hafa látið lífið, lun
3000 lögreglumenn, sem
hafðir eru í haldi í Oranien
burg-fangabúðunum, og um
2000 aðrir, sem annað hvort
eru í hinum almennu fang-
elsum eða í fangabúðunum
i Horseröd og Fröslev.
fvrir alvöru, í lok júnimán-
aðar og náði hámarki sínu
með alþjóðarverkfallinu, er
lamaði alla starfsemi í land-
inu. Þjóðverjar mistu alla
stjórn á Dönum revndu að
loka fyrir vatn, rafmagn og
gas, en ekkert stoðaði. þeir
neyddust til að láta undan
kröfum Frelsisráðsins, sem
fvrst og fremst voru á þá
leið, að hömlur yrðu settar
á starfsemi Schalburg-óald-
arlýðsins, en síðan, að gisl-
ar allir yrðu leystir úr haldi
og engum refsiaðgerðum
beitt. Verkfallið stóð yfir í
4—-5 daga og endaði með
því, að danska þjóðm hrós-
aði sigri, sem bergmálaði um
víða veröld. En vitað er með
vissu, að 105 manns voru
drepnir á stærtum og þjóð-
vegum. þegar Þjóðveriar
tóku að beita skotvopnum
sínum af algeru handahófi,
og mörg hundruð særðust.
Danska lögreglan hand-
tekin.
Ðauðans angist ríkir um alí
land.
í DAG ríkir hvorki lög
nje rjettur í Danmörku. •—
Þýska lögreglan og hinir
vesælu dönsku landaráða-
menn, sem aðstoðuðu hana,
ráða ekkért við ástandið, og
geta til einskis annars grip-
ið eri byssunnar. Ef afbrot
eru framin gagnvart mörm-
t /— -ir i, , j. . um, t. d. árásir, innbrots-
LOK almoðarverkíalleins ,./i *. f ,,
i jt jr• ■ e.* |þjofnaðir o. s. frv., er ekki
boðaði aðems stutt hlei. Sið- 1, ,
. ,, , , . J . kært til Jogreglunnar. vegna
an íJkall ny skemdarverka- , * E. -,• •
þess, að menn vilja engin
leikurinri borist. Það , liður
aldrei sá dagur eða nótt, að
ekki heyrist dynurinn í
sprengjum spellvirkjarma
eða skothríð þýskra her-
manna, en Danir hafa fyrir
löngu sannað, að þeir hafa
tekið ákvörðun sína og
munu ekki leggja frá sjer
vopnin af ótta við grimmd-
aræði Þjóðverja.
Danir csg Norðmenn.
MEÐAN öllu þessu vir.d-
ur fram, gefa Danir sjer
tíma til að veita athygli rás
viðburðanna í umheiminum
og fylgjast með baráttu
Breta. Rússa og Bandaríkja
manna. Þeim er það fylli-
lega I jóst, að sá dagur kunni
að vera skammt undan, þeg
ar innrás verður hafin og
þá verði engu eirt í landi
þeirra. En þegar þar að kem
ur, munu þúsundir vígreifra
ættjarðarvina veita banda-
mönnum lið.
Á öllum hernámstíman-
um hefir hugur vor stöðugt
verið hjá hinum norsku
bræðrum vorum. Oss er
það fyllilega ljóst, að líf
þeirra og barátta hefir verið
öðru vísi og enn erfiðari en
vor, og vjer höfum oft horft
á það með aðdáun hvernig
þeir ljetu ekki bugast.
Viðnámið gegn hinum sam
eiginlega óvini hefir orsak-
að einlæga og gagnkvæma
samúð þjóða vorra, væring-
ar liðna tímans eru gleymd-
ar og grafnar, nú höfum
vjer aðeins nútíð og framtíð
i huga.
Óþekkt danskt skáld hef-
ir lýst tilfinningum vorum
gagnvart Norðmönnum í
kvæði, sem nýlega birtist í
danska frelsisblaðinu ,1944’,
Segir þar rneðal annars á
þessa leið
Vort Broderfolk í höje Nord,
beskræmmet Blikket vi mod
Jord
har oíte sænket ved den Kraft,
du har mod dine Bödler haft.
Men nu vi som et enigt Folk
kan löfte Blikket og som Tolk
for Retten slynge kækt vort Nej
paa tunge Stövlers Vej.
flóðbylgja yfir, f jölda Stikk-
ere var komið fvrir kattar-
nef og samtimis tóku
skifti hafa við Þjóðverja. —-
En ef menn hafa hendur í
, , , .. . . „ hári afbrotamannanna,
„hefndarmorðmgjarmr og refsa þeir þeim . eigin spít.
ur. án dóms og laga.
I lok októbermánaðar síð-»
Ijetu Þjóðverjar
Schallbdrg-lýðurinn til ó-
margir voru þá andvígir miðborganna verið gereytt,
þeim — en nú styður yfir-; án þess nein sjerstök ástæða spilltra málanna á ný. Þjóð- ■
gnæfandi meiri hluti þjóð-|hafi verið látin uppi. Bygg-|verjar hótuðu nýjum reísi-
arinnar hinn fjölmenna ingar blaðanna hafa . verið aðgerðum, og hinn illræmdi as 1 inn , -----—-—----
spellvirkjaher með ráðum 1 sprengdar í loft upp, Tivoli Gestapoforingi. SS-hershöfð SreiPar s°Pa um a an 1 !
arfsemi brennd til ösku og fjöldi ingínn Pancke. tók völdin «g ramdu olium_reiðh]olum Afmælisfundur
Bjóða skaðabætur.
LONDON: Svissneska útvarp
ið segir, að Bandaríkjamenn
hafi boðið skaðabaétur fyrir
það, að sprengjuflugvjelar
þeirra vörpuðu sprengjum á bæ
inn Larmont þann 29. okt. s. 1.
Einnig hafa Bandaríkjamenn
beðið afsökunar á þessari árás
a svissneskt land.
og dáð, enda nær starfsemi brennd til ösku og fjöldi inginn Pancke. tók völdin l,;' 'j' u'l“ 1'11U1U 1™,jiji-iiují‘ /iimæilSttlltaur K. R.
þeirra um allt land og ná Jmanna drepinn. Enn fremur af dr. Best. og gaf Schalburg ng \aia .u um í þau, seir FTamhald af bls. 3.
þeir oft ótrúlega .glæsileg- j hafa gíslar ýerið teknir og lýðnum frjálsar hendur á Pen komust \ln ^ og greiddu ‘ j^nsson, -einmg nokkur iög við
um arangri.
Þýsk ógnarstjóm með að-
stoð Schalburg-liða og
„Stikkere” annarsvegar, og
einhuga dönsk mótspyrna
hins vegar — þannig var
ásandið í Danmörku í árs-
bvrjun 1944. Og hjer verð-
ur enn að nefna einn mikil-
yægan þátt, „Frelsisráð Dan
merkur”, en það er hin ó-
þekkta yfirstjóm allra and
stöðuaflanna og þar sem öll
þeir drépnír. Á strætum úti ný, fjöldi manna var hand-
hafa Þjóðverjar ekki vílað tekinn og settur í fangelsi
fyrir sjer að skjóta af handa eða komið fyrir í hinum
hófi í allar áttir, það skifti tveimur illræmdu fangabúð
engu máli hverjir ljetu lífið um í Horseröd og Fröslev,
í. skothríðinni. Fjöldi alsak-1 sem kornið var á fót þann
lauss fólks, sem uggði ekki
að sjer, hefir þannig verið
myrtur á almannafæri -—
Þessu til viðbójar em svo
ættjarðarvinir þeir, sem lát
ið hafa lifið eftir að Þjóð-
verjar handtóku þá.
1. ágúst. Síðan rak mark-
visst og hröðum skrefum að
nýju hámarki, og var þvi
náð þann 19. september þeg
ar Þjóðverjar gerðu aðsúg
að dönsku lögreglunni, er
þeir ákærðu fyrir linkind
eigendunum ekki
minstu skaðabætur.
hinar jfeikna jhrifningu áheyrenda. Að
lokum sungu þeir fjelagar tví-
Dauðans angist ríkir um
allt land og enginn er ör-
uggur, hvorki hinar stríð-
andi frelsishetjur, börn nje
gamalmenni. Blöð þau, sem
út koma, hafa verið múl-
bundin allt frá byrjun her-
námsins, en þeim mun betur
haía frelsisþlöðin dafnað, og
frá þeim hafa dagskipanirn-
ar til almennings og sann-
söngva, sem þeir þurftu að
endurtaka og voru marghyltir
af fundargestum. Þeir dr. Ur-
bantschitsch og hr. Weisshapp-
el aðstoðuðu söngmennina með
undirleik.
Fundur þessi var til mikillar
ánægju fyrir KR-inga og ó-
gleymanlggur öllum, sem sóttu
hann, en þeir voru eins margir
og húsrúrn leyfði.