Morgunblaðið - 14.08.1945, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 14. ágúst 1945

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
\Jilverji ilripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
FRIÐ UR
Á FÖSTUDAGSKVÖLD barst sú frjett, að Japan bvð-
ist til að gefast upp. Bandamenn hafa tekið boði Japana
og alger friður getur því orðið þá og þegar.
Frjett þessi vakti að vonum stórkostlegan fögnuð, eink-
um í Bandaríkjunum og Englandi. Stríðinu, með öllum
þess hryðjuverkum og hörmungum er lokið. Þeir, sem
enn voru að senda vini sína og nánustu ættingja undir
hina miskunarlausu drápsvjel, vita að þessu er nú lokið.
Þeir, sem eiga ættingja og vini í pyntingaklóm hins gula
djöfuls, gera sjer vonir um að sjá þá aftur innan skamms.
★
Styrjöldin, sem nær því allur heimurinn hefir tekið þátt
. í, hefir nú staðir í sex ár. Á þessum árum hefir komið í
ljós, að í mannseðlinu er viðurstyggilegri mannvonska og
gjörsamlegar siðvana dýrseðli en venjulegir menn hefðu
trúað. Það hefir sannað, að lærdómsleg menntun og sið
menntun eiga ekkert skylt hvor við aðra.
En um þetta er gagnslaust að sakast. Við höfum vaknað
af fölskum draumi um vaxandi siðmeningu um víða ver
öld til þess veruleika, að maðurinn í sinni verstu mynd,
er viðurstyggilegasta dýr jarðarinnar.
Flesta hryllir við því liðna — styrjaldarárunum, sem
að baki eru — og vilja gleyma þeim, ef þess er kostur. -
En hvað er þá framundan? Ekki er að vænta þess, að
mannkynið endurfæðist til fullkominnar siðmenningar
í einm svipan. Eina vonin er, að menningarþjóðirnar hafi
raunverulega sigrað og sofni nú ekki á verðinum. En hver
trygging er fyrir þdssu? — Yfirlýsingar sigurvegaranna
eru fagrar. — Baráttan á að hafa verið háð fyrir frelsi
og jafnrjetti allra þjóða og landa. En vjer vitum betur
Vjer vitum að „hinar sameinuðu þjóðiF’ hafa gjörólíkar
skoðanir og fyrirætlanir í mannrjettindamálum. Vestur-
veldin hafa lýst því yfir, að þau berðust-ekki til landa,
að þau krefjist jafnrjettis til handa öllum menningarþjóð
um og fullkomins lýðfrelsis. Gagnvart okkur íslendingum
Jaafa þau staðið við þetta. En við vitum líka að í Rússlandi
er ekkert lýðræði. Þar er algert einræði. Og nú er ejkki
einu sinni á það minst lengur, að Rússar gefi aftur frjáls
þau lönd, sem þeir kúguðu undir sig í byrjun stríðsins.
Þótt vjer fögnum friðnum, þýðir ekki að neita því, að
veður eru válynd, og kvíði smáþjóða fyrir ofbeldi hins
sterka, er engan veginn burt numinn.
★
En þrátt fyrir þetta ber okkur íslendingum að búa skip
vor svo sem byr friðsamlegra skifta þjóða í milli sje nú
í vændum. Við verðum að gera ráð fyrir því, að viðskifta-
lífið færist brátt í eðlilegt horf.
Stríðið hefir skapað þá illu nauðsyn að ríkisvaldið legði
hömlur á athafnir manna á flestum sviðum.Stríðið hefir
líka skapað mönnum skilyrði til margháttaðra klækja í
viðskiftum. Óheilbrigður atvinnurekstur hefir skapast og
margháttuð samtök myndast til þess að raka saman fje
í skjóli hafta og vöruskorts.
Öllu þessu ber að sópa á brott, og að afla menningarlegt
\'iðskiftalíf. Hið mikla tákn opinbers eftirlits, nefnda-
fargan og stríðsspekulationir verða að víkja fyrir full-
komnu viðskiftafrelsi.
★
Það er sífelt talað um það, að við íslendingar höfum
„farið vel út úr stríðinu”. Við höfum ekki yerið á vígvöll-
unum, en grætt fje og fátt eða ekkert brostið. En þetta
er ekki alveg rjett. Við höfum verið á þeim vígvellinum,
sem kannske er ægilegastur, en það er hafið. Hersveitir
okkar hafa að sönnu verið þar vopnlausar. En þeim hefir
ekki að heldur verið þyrmt. Við gleymum ekki þeim at-
burðum, þegar Þjóðverjar voru að murka lífið úr skips-
höfninni á Reykjaborg, Fróða og fleiri íslenskum fiski-
;;skipum.iVið.gleymum ekki morðupunii sem framin voru á
•'■skipshöfnum og farþegum Fossanna. Það er rík ástæða1 til.
' þess fvrir allh Islendinga að fagna því, að-þéssar ógnír
vofa ekki lengur yfir. :
Nýr svipur á bænum.
REYKVÍKINGAR, sem fara
langt yfir skamt í frítímum sín-
um, til þess að leita að friði
og íegurð, ættu eínstalra sinnum
að breyta til og skoða sig um
frá sínum eigin bæjardyrum, það
er einkar fróðlegt og skemtilegt
að ganga um borgina og um-
hverfi I góðviðri á sunnudegi.
Fjöldi manns, sem búið hefir hjer
árum saman, mun taka eftir því,
að það er margt skemtilegt og
fallegt að sjá.
Það þykir sennilega heldur lít-
ilfjörieg skemtiferð, að fara í
gönguferð hjer út á Seltjarnar-
nesið. En þar er vissulega margt
að siá.
Og þeir bæjarbúar, sem ekki
þekkja bæinn sinn, hefðu senni-
lega mest gaman af að kynnast
þeim nýja svip, sem er að koma
á bæinn. Á jeg þar við gatna-
gerðina og endurbætur á göt-
um bæjarins. Það er t. d. nýr
svipur á syðra tjarnarendanum,
brúnni og umhverfi, síðan Skot-
húsvegurinn var malbikaður. Það
verður iíka skemtilegrá umhverfi
Sólvaliakirkjugarðsins, þegar
lokið er við malbikun Suðurgöt-
unnar. Þannig mætti lengi telja,
en best er fyrir bæjarbúa að
kynnast þessu af eigin reynd.
•
Byrjað á Tjarnar-
götunni.
NÚ ER BYRJAÐ að lagfæra
Tjarnargötuna, frá Slökkvistöð-
inni ög suður úr. Það verður
skemtileg gata og umhverfi
Tjarnarinnar mun fá á sig alt
annan svip. Jeg yrði ekki hissa,
þó gamli „Rúnturinn" breyttist.
Skemtigöngufólkið hyrfi af Aust
urstræti á góðviðriskvöldum og
góðviðrisdögum og leitaði suður
með Tjörn.
Það yrði að minsta kosti róm-
antískara umhverfi fyrir þá? sem
eru : siíkum hugleiðingum.
Rafmagnsvagnar.
OFT HEFIR það hvarflað að
mjer, þegar jeg hefi staðið í olíu-
reykskýi frá afturénda einhvers
strætisvagnsins hjer á götuhorn-
unum, hver munur það væri, ef
strætisvagnar bæjarins væru raf
knúðir. En það er ekki einungis
hreinlætið, sem því veldur, að
rafknúðir vagnar eru betri, held-
ur éru þeir þægilegri í alla staði.
Það er svo að segja enginn hávaði
frá þeim og ef göturnar eru í
sæmilegu lagi, þá er það alveg
eins og að sitja í hægindastól
heima hjá sjer, að ferðast með
slíkum vögnum.
Einhver skriður mun nú loks-
ins vera kominn á að fá rafmagns
vagna til að annast ferðir milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur.
Yrðu það miklar framfarir.
Það er víst alveg óþarfi fyrir
yfirvöldin að óttast, að atomork-
an komi það fljótt til sögunnar,
að rafmagnsvagnar yrðu úreltir
á næstu árum. Þá þyrfti fyrst að
athuga, hvort ekki væri heppi-
legt að koma upp rafmagnsbraut
austur yfir Fjall. Hugmynd, sem
hreint ekki er ný, en hefir |>ó
ekki verið veitt athygli sem
skyldi.
e
Brjef frá iðnnema.
FRÁ IÐNNEMA hefir mjer bor
ist eftirfarandi brjef, sem jeg
birti í heild, því brjefið sýnir
áhuga ungra manna fyrir þeirri
sjergrein, sem þeir vilja nema
og fullnuma sig í, en sJíkum
mönnum þurfum við einmitt
mjög á að halda um þessar mund
ir. Brjefið er á þessa ieið:
„Iðnskólinn í Reykjavík er
viðurkendur af öllum sem til
þekkja sem mjög hæfur skóli.
Skólinn hefir á að skipa ágæt-
um skólastjóra og prýðilegum
kennurum. Skólinn hefir líka
stöðugt leitast við að fjölga náms
greinum, svo að nú geta flestir
iðnnemar fengið þá bóklegu und
irstöðu, sem þeir þarfnast, jafn-
hliða sínu verklega námi. Þó er
nú orðin á ein undantekning. Jeg
læri t. d. logsuðu og rafsuðu sem
sjergrein, en um þær greinar
fær maður enga bóklega fræðslu
í Iðnskólanum. En nú skrifa jeg
þjer, Víkverji minn, til þess að
koma því á framfæri við rjetta
aðila, hvort ekki væri hægt að
kippa þessu í lag, þar sem þetta
fag er orðið mjög svo þýðingar-
mikið og full ástæða til að halda,
að þýðing þess iari stöðugt vax-
andi.
Slílra kenslu í Iðnskólanum
hefi jeg hugsað mjer þannig, að
hún yrði kend í fyrirlestraformi.
Skýrt j^rði frá undirstöðu fyrir
handgóðri suðu, blöndun á kar-
bít, mismuni á mótstöðu og „rót-
arandi“-vjelum o. s. frv. Veit
jeg, að þetta yrði mjög kærkom-
ið öllum þeim, sem hlut eiga að
máli. Vona jeg að þessar línur
verði teknar til velviljaðrar at-
hugunar og að kensla verði tek-
in upp i fyrnefndri námsgrein
þegar á næsta vetri“.
•
Karlmennirnir
og regnhlifarnar.
REYKVÍSKIR KARLMENN
virðast hafa hina mestu skömm
á regnhlífum. Það er hrein und-
antekning ef hjer á götunum
sjest maður með slíkt þarfaþing.
I slíku rigningarbæli, sem Reykja
vík er, hefði mátt búast við, að
hver einasti maður ætti regn-
hlíf og þyrði ekki að fara milli
húsa án þess að hafa slíkt verk-
færi með sjer.
Nú verður hver og einn að ráða
þvi sjálfur, hvort hann vill nota
regnhlíf eða verða rennvotur og
eyðileggja föt sín að óþörfu. Að-
eins er bent á þá staðreynd hjer,
a'ð regnhlíf er nauðsynlegt verk-
færi, sem er til þæginda og stór-
sparnaðar.
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
TONI HOWARD, ein af frjetta
riturum Newsweek í París, brá
sjer til hernámssvæðis Banda-
ríkjanna í Þýskalandi í síðastlið-
inni viku. Hún sendir nú eftirfar-
andi írásögn af því, hvernig Þjóð
verjar koma fram við Banda-
ríkjamenn og hvernig Banda-
ríkjamönnum líst á sig í Þýska-
landi
„Þegar ameriskir hermenn
komu heim eftir heimsstyrjöld-
ina fyrri, voru menn hissa á því
í Ameríku, að komast að raun
um það, að þeir voru hrifnari af
þýsku þjóðinni, en nokkurri ann
ari Evrópuþjóð. Og enn furðu-
íegra er það í dag, að komast
að því, eftir að hafa farið um
þvert og endilangt hernámssvæði
Bandaríkjamanna í Þýskalandi,
að hermehnirnir úr þessu stríði
eru alveg á sama máli og feður
eirra í fyrra stríði.
,,Nú, ef jeg get ekki verið
heima hjá' mjer, þá vil jeg lang-
helst vera hjerna- í Þýskalandi",
sagði vjelfræðingur einn og
horfði hugsandi á lítinn vjelbát,
sem var á leiðinni niður eftir
Rín. „Þetta minnir mig á Wis-
consinfijótið“.
„Lítið á þenna veg“, sagði einn
bifreiðarstjórinn, þegar hann ók
mjer eftir fjórfaldri bílabraut..
„Maður skyldi halda, að. maður
væri a ^atnamótum héima í
Pefinsýlvániu1'.
'.Samgöngur eða ekki samgöng
ur ýið fólkið", sagðþ einn her-:
maður við mig í Priedberg, „þá
er það vingjarnlegt og auðvelt að
umgangast það. Það er eigin-
lega alveg eins og fólkið heima
í Kansas. Og svo ættuð þjer að
líta inn í húsin þess. Nýtísku hús
og alt tandurhreint og fágað".
Jeg fór til Bæjaralands, Wiirt-
emberg, Hessen og Nassau, — alls
staðar var sama sagan, — ó-
breytta hermanninum, er sjald-
an hugsar um hcimspóhtík, og
sættir sig við það sem kemur
fram við hann, án þess að rann-
saka orsakirnar, finst þýskt fólk
og land véra mjög líkt sinni eig-
in þjóð og landi. Og afleiðingin
er sú, að með rjettu eða röngu,
tekur hann Þýskaland fram yfir
öll önnur Evrópulönd og er ekki
seinn á sjer að segja manni hvers
vegna það er.
Honum geðjast vel að hrein-
lætinu í Þýskalandi, og hinum
ágætlega ræktuðu sveitum, vel
bygðum Vegum og snotru bæjum,
sem koma honum eitthvað meira
aðlaðandi fyrir sjónir, én vín-
vafðir múrar annara landa. Það
eru engir mykjuhaugar. fyrir ut-
an fjósdyrnar á bóndabýlununri.
engin náðhús á gatnamótum í
borgunum. Og þessu eru hermenn
irnir hrifnir af. — Fólkið er lag-
lega og jiokkalega klætt, og yf-
irleitt sæmilega í 'holdum. Her-
maðurinn er kúðvitað þes.súrneð-
vítandi, áð'þetta ef'gért á'ltöstn-
að annará Evrópútíúa, sem hú fefu
illa tii fará ög'áVé’ta. ;En f dag-
legu lífi sínu í Þýskalandi nú,
sjer hann ekki stefnuna sjálfa,
heldur aðeins árangur hennar.
Flestir hermennirnir segja að
sjer finnist þýsku stúlkurnar lag
legri en enskar og franskar stúlk-
ur.
Og svo er hitt, sem jeg ekki
veit, hvort kemur af því að stríð-
ið er búið, eða hinu, að sigur-
vegarar eru venjulega í hávegum
hafðir, en þýska þjóðin er sem
stendur mjög vingjarnleg í garð
Bandaríkjamanna. Hermennirn-
ir, sem fljótir eru að finna hlýj-
una, svara henni í sömu mynt.
„Þetta er indæl þjóð“, sagði
loftskeytamaður einn í Wiesbad-
en við mig. „Fólkið er svo ein-
lægt og gott í sjer. Jeg skil ekki,
að þessi þjóð hafi getað herjað
eins og hún gerði“.
Á Chiem-vatni í Bæjaralandi
sá jeg Bandaríkj ahermenn, þýsk
ar stúlkur og börn synda saman,
hlæja og kaffæra hvert annað
með sama frjálsa galsanum og
í Ameríku, .— þetta myndi mað-
ur sjaldan sjá í Englandi eða
Frakklandi. Hermaður frá Tex-
as, sem er í loftvarnarsvéit í
þriðja hernum, sagði: „Maður
skyldi halda að _ maður væri
heima, ef ekki væri hjer talað
annað mál“. Svo útskýrði hann,
eins og margir aðrir hermenn í
Þýskalandi gera, að þetta kæmi
af ^»4 .já^ .^aþfexli Þjóðverja
væri .yfiríeitt líkara geðsíagi
Framhald 4 8. síðu.