Morgunblaðið - 05.09.1945, Blaðsíða 8

MOROONBLA f) !Ð
Miðvikudagur 5. sept 1945
ts
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jonsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Öla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með LesbðJt.
Samanhurður
SÍÐAN Búnaðarráð var skipað, hafa þeir Timamenn
látið svo sem nú væri verið að taka einhver völd af bænd-
um. Þetta hefir verið básúnað í Tímanum og einstaka
bændur hafa iátið fá sig til mótmæla gegn þessari ægi-
legu valdaskerðingu.
Út af þessu þykir rjett að gera enn á ný lítilsþáttar sam
anburð á því, sem var og nú er. Frá því ríkisstjó'rn Her-
manns Jónassonar tók þessi mál í sínar hendur með bráða-
birgðalögum sumarið 1934, hafa Tímarnenn nær óslitið
farið með völdin í landbúnaðarmálum, og það er ekki að
furða þó þeir miklist af þeim völdum, sem þeir hafa fengið
bændum í hendur.
★
Með hinum nýju bráðabirgðalögum eru fjó'rar nefndir
úr valdakerfi Tímamanna afmáðar og í þeim voru 20
menn. — Þær voru þannig skipaðar:
1. Kjötverðlagsnefnd, fimm menn: Formaður skipaður
af ráðherra; einn tilnefndur af S. í. S.; einn af Alþýðu-
sambandinu; einn tilnefndur af Sláturfjelagi Suðurlands
og Kaupfjelagi Borgfirðinga í sameiningu og einn til-
nefndur af Landssambandi iðnaðarmanna.
2. Mjólkursölunefnd, sjö menn: 2 skipaðir af ráðherra,
1 frá Alþýðusambandinu, 2 frá Mjólkurbandalagi Suður-
lands, 1 frá S. í. S. og 1 frá bæjarstjórn Reykjavíkur.
3. Mjólkurverðlagsnefnd, fimm menn: 1 skipaður af
ráðherra, 2 frá Mjólkurbandalagi Suðurlands, 2 frá bæj-
arstjórn Reykjavíkur.
4. Sölunefnd garðávaxta, þrír menn: 1 skipaður af ráð-
herra, 1 frá Grænmetisverslun ríkisins og 1 frá Búnað-
arfjelagi íslands.
★
Af þessum 20 mönnum eru 7, sem hægt er að segja að
sjeu bændafulitrúar, þó' eigi hafi þær stofnanir,’ sem þá
hafa tilnefnt, neitt umboð haft frá bændum til vals á
mönnum, nema ef vera kynni Mjólkurbandalag Suður-
lands, sem tilnefnir fjóra menn.
Ráðherrann skipaði til formensku þá menn, sem höfðu
pólitísku sjónarmiðin fyrst og fremst fyrir augum. Páll
Zóphóníasson hefir lengi verið formaður tveggja nefnd-
anna, einmitt sá maðurinn sem hefir orðið bændum lands-
ins til mestra óhappa, og Sveinbjörn Högnason hefir ver-
ið hinn aðalvaldamaðurinn.
★
í staðinn fyrir þessa tuttugu menn kemur nú ein fimm
manna verðlagsnefnd, skipuð bændum og bændafulltrú-
um eingöngu. Aðnr aðilar koma þar ekki til greina.
Eins og áður er sagt, er formaður skipaður af ráðherra
og til þess valinn fræðimaður á sviði Verðlagsmálanna,
sem ekkert hefir blandað sjer í stjórnmáladeilur. Fjórir
eru kosnir af 25 manna Búnaðarráði, sem í eru valinkunn-
ir menn úr öllum hjeruðum landsins.
Að með þessu sje bændur sviftir völdum, er eitt hið
mesta öfugmæli og álíka hlægileg vitleysa eins og ,,und-
anvillinga“-nafnið sem Tíminn gaf þessum 25 bændum
áður en þeir voru skipaðir.
En nú er vert fyrir bændur og aðra að athuga saman-
burðinn og hugleiða í kyrþey hvor leiðin muni hagsmun-
um þeirra hollari.
★
Tíminn telur aðeins þrjá Framsóknarmenn í Búnaðar-
ráði. Má vera að þeir sjeu ekki fleiri, þó flestir hafi haldið
það, að þessir menn munu ekki hafa verið skipaðir af því
að þeir eru Framsó'knarmenn, heldur þrátt fyrir það. Þeir
hafa reynst dugaridi menn við þýðingarmikil störf og er
treyst til að láta hagsmuna sjónarmið ráða en ekki flokks-
brask, eins og margir Tímamnn eru þektir að. Hitt þarf
enginn sem til þekkir að undrast, þó ríkisstjórnin kjósi
fremur að hafa vandasöm mál í höndum stuðningsmanna
en andstæðinga, og síst ættu þeir menn að undrast slíkt,
sem á löngum valdatíma hafa gengið lengst allra manna
í því útiloka sína andstæðinga frá völdum og áhrifum.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Merkilegur
i'jelagsskapur.
EINN er sá f jelagsskapur hjer
í bæ, sem er bæði þarfur og
merkilegur, þó hann láta lítið yf
ir sjer dags daglega og menn fái
að vera í friði fyrir samskotum
hlutaveltum, happdrætti og öðru
slíku af hans hendi. En það er
mörgum, sem þykir vænt um
jietta fjelag. Við og við birtast
auglýsingar í dagblöðum bæjar-
ins frá þessu fjelagi:
„Tónlistarfjelagið: Adolf Busch
fiðlusnillingur heldur tónleika“,
eða önriur heimsfræg nöfn eru
birt og skýrt frá því, að þessir
snillingar á tónlistarsviðinu sjeu
á vegum fjelagsins hingað komn-
ir.
Fáir vita, að það eru aðeins 12
menn í þessu fjelagi og að það
heíir ekki verið skift um stjórn
í fjeiagmu frá því það var stofn-
að. Scmu mennirnir hafa unnið
að áhugamálum fjelagsins, ekki
aðeins endurgjaldslaust, heldur
,og með óskiljanlegri þrautseigju
og dugnaði.
Eir.n af fjelögunum Tónlistar-
fjelagsins hjelt stutta ræðu, eftir
fyrsta hljómleik Rögnvalds Sigur
jónssonar um daginn. Hann
skýrði þá fyrir áheyrendum með
einni setningu ástæðuna fyrir
því, að þeir legðu á sig vinnu ög
fyrirhöín til að halda Tónlistar-
fjelaginu við.
„Jeg hefi stundum verið að því
spurður“, sagði hann, „hvernig
á því standi, að jeg nenti að eyða
ölium mínura frístundum í starf
semi fyrir Tónlistarfjelagið. En
svarið er: „Eitt svona kvöld borg
ar alla fyrirhöfnina“.
•
Menningaratriði.
STARFSEMI Tónlistarfjelags-
ins eykur menningarlífið í höf-
uðstaðnum. Skólinn, sem Tónlist
arfjelagið hefir kornið upp af eig-
in rammleik veitir ungum og
efnilegum tónlistarnemendum
tækifæri til |)ess, að mennta sig
og þioska. Tækifæri, sem ekki
væri til, eí fjelagsins hefði ekki
notið við.
Það er starfsemi Tónlistarfje-
lagsins að þakka, að meðal okkar
hafa risið snillingar á tónlistar-
sviðinu eins og Rögnvaldur Sig-
urjónsson. Listamaður, sem á-
byggilega á eftir að gera garðinn
frægan og verða landi sínu og
þjóð til sóma.
Fleiri munu vafalaust fylgja
á eftir.
Starfsemi Tónlistarfjelagsins
ryfjast upp fyrir mönnum þegar
á vegum fjelagsins koma snilling
ar, eins og Busch, en bæjarbúar
mega vissulega muna þetta fjelag
og þann skerf, sem það og hinir
tólf meðlimir þess hafa lagt til
menningarmála bæjarins.
•
TónlistarhölL
EITT AF áhugamálum Tónlist
arfjelagsins og allra tónlistarunn
I enda er að komið verði upp tón-
j listarhúsi, eða höll, hjer í bæn-
j um. Það hefir ekki verið rætt
' mikið um það mál opinberlega
upp á síðkastið, en margir hafa
| enn áhuga fyrir því máli.
Það er hart, að hljómlistarunn
endur skuli þurfa að læðast um
miðnæturskeið til að hlusta á
listamenn sína. Að vísu hefir orð
ið nokkur bót á þessu síðan for-
stjórar Gamla Bíós sýndu þann
skilning að fella niður kvik-
myndasýningar kl. 7 til þess, að
hægt væri að halda merka hljóm
leika. En samt er ástandið í þess-
um efnum ekki betra en svo, að
bjö.ða verður meisturum eins og
Busch upp á loftræstingalaus
húsakynni, eins og Tripolileik-
húsið, til að flytja einhver stór-
feldustu tónverk, sem til eru.
•
Heimilisvinnuvjelar.
í SAMBANDI við skrif mín um
bíla og bílaflutning í dálkunum í
gærmorgun skrifar „húsmóðir“
mjer brjef um annað atriði, sem
ekki er síður þýðingarmikið, en
það er innflutningur á heimilis-
vinnuvjelum.
„Það getur verið ágætt, að
menn fái bíla og annað, sem eyk
ur þægindi og lífsgleði. En í því
sambandi vildi jeg minna ráða-
menn þjóðarinnar á, að miklar
framfarir hafa orðið á ýmsum
heimilisvinnuvjelum undanfarin
ár. Alskonar vjelar og tæki hafa
verið fundin upp til þess að ljetta
húsmæðrum störfin. Má jiað telj
ast heppilegt einmitt nú þegar
ungar stúlkur vilja helst ekki
lengur vinna á heimilum.
Til eru þvottavjelar, rafmagns-
strokvjelar, sjálfvirk suðutæki,
margskonar, ísskápar, ryksugur
og hvað það heitir nú alt.
Nú eru þessi tæki sem óðast
að koma á markaðinn og vildi jeg
leyfa mjer að benda á, að þegar
farið verður að ráðstafa gjaldeyri
okkar til innkaupa á hinu og
þessu, þá Alerði okkur húsmæðr-
um ekki gleymt.
Mjer finnst ekki ósanngjafnt
að við fáum okkar „nýsköpun“
eins og aðrir og að einnig í þessu
verði látið jafnt yfir alla ganga.
Það verði ekki sett svo mikil höft
á heimilisvinnuvjelar, að þær
gangi kaupum og sölum á svört-
um markaði, eins og nú er.
Nýtísku vinnuvjelar eru nauð-
syn og ekki neinn lúxus“.
Jeg býst við að flestir taki und
ir þessi orð húsmóður og skilji,
að húsmæðurnar eru als góðs
maklegar.
•
Skrílsæði.
SKRÍLL rjeðist inn í skraut-
garð við Samtún 28 í fyrrinótt
og framdi þar hin ljótustu skemd
arverk. Trje, sem voru orðin
meira en mannhæðarhá, rósa-
runnar og blóm var trampað nið-
ur. Var engu líkara en að orusta
hefði staðið þarna í garðinum.
Eigandi garðsins kom heim
seint í fyrrakvöld úr ferðalagi.
Er hún leit út um gluggann hjá
sjer,' sá hún unglingspilta við
garðinn, en veitti þeim enga sjer
staka athygli, en í gærmorgun, er
hún komá fætur, sá hún sjer til
mikilla leiðinda, viðurstygð eyði
leggingarinnar. Lögreglan þyrfti
að hafa upp á þessum skemdar-
vörgum og láta þá fá makleg
málagjöld.
•
Málning Safnahússins.
ÚT AF biTefi, sem birtist í
þessum dálkum þann 11. júlí s.l.
um málningu Safnahússins, hefir
„Víkár“, sem þá ritaði pistlana,
fengið þær upplýsingar frá þeim,
sem um verkið sáu, að það hafi
verið unnið í ákvæðisvinnu, og
þeir því ekki haft neinn hagnað
af að fara sjer hægt við vinn-
una. Einnig ósannað, að svo hafi
verið. Ástæðan til þess að svo
lengi hefir dregist að leiðrjetta
þetta, er sú, að einhver hlutað-
eigandi manna hefir jafnan verið
fjarverandi úr bænum, síðan
klausan birtist.
I
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
Samvinna jafnaðarmanna og kommúnisla.
í ÖLLUM LÖNDUM Evrópu,
þar sem kommúnistar eru í
minni hluta og hafa enga von
til þess að hafa áhrif á stjórn-
mál einir, hafa þeir lagt hart að
jafnaðarmönnum eða sósíal-
demókrötum, að ganga í sam-
vinnu við sig. Einskonar sam-
fylking í væntanlegum kosn-
ingum. En hvergi þar sem
kommúnistar þykjast öruggir
um kosningasigur, hai'a • þeir
boðið jafnaðarmönnum samfylk
ingu.
Samfylkingartilbdð kommún-
ista hafa fengið misjafnar við-
tökur á f'lokksþingum sósíal-
demókrata. Sumsstaðar algera
neitun, en annarsstaðar hafa
staðið harðar deilur um hvort
samfylkja bæri með kommún-
istum.
Franski jafnaðarmannaflokk
urinn samþykti að ganga ekki
að boði kommúnista um sam-
fylkingu. Leon Blum, hinn aldr
aði bardagamaður franskra jafn
aðarmanna, sem sat flest stríðs-
árin í fangabúðum Þjóðverja,
hafði þessi orð um samfvlking-
una:
„Við þurfum ekki að betla
til neinna um stuðning. Jafn-
aðarmannastefnan mun ráða
ríkjum hjer eftir“. Ekki hafa
allir verið á sama máli og
Blum, því umræðurnar um sam
fylkinguna stóðu í fimm daga
og þeim lauk með því, að 274
greiddu atkvæði með samfyik-
ingu, en 10.112 voru á móti.
Daniel Meyer, ritari franska
jafnaðarmannaflokksins hefir
vafalaust talað fyrir munn
margra jafnaðarmanna, bæði í
Frakklandi og í öðrum lýðrgeð-
islöndum er hann sagði:
„Við kærum okkur ekki um
samfylkingu, sern stjórnast af
tækifærisstefnu. Kommúnistar
eru ennþá rígbundnir Moskva,
þeir framfylgja skipunum frá
Moskva af blindu ofstæki. Sam
vinna milli kommúnista og
jafnaðarmanna kemur ekki til
greina fyrr en Moskva hefir
sýnt, að hún vill vera einlægur
þátttakandi í alþjóða sam-
starfi“.
★
Á Ítalíu var einnig haldin
ráðstefna um samfylkingu. Þar
gekk kommúnistum betur. Jafn
aðarmannaforinginn Pietro
Nenni var með samfylkingu og
70 af hverjum 100 fulltrúum
flokksþingsins greiddu atkvæði
með samfylkingu. En þessi sam
þykt gekk ekki hljóðalaust fyr
ir sig þar frekar en annarsstað-
ar.
Fraxnhald á bls. 13