Morgunblaðið - 24.01.1946, Qupperneq 9

Fimtudagur 24. jan. 1946
MOR0UNBLAÐIÐ
MERKILEGASTA KORNTEGUNDIN
SAGA maísins er merkilegri
heldur en hagfræðilegar tölur
geta lýst. Enginn veit með vissu
hvaðan hann er upp runninn.
Hann er ólíkur öllum öðrum
korntegundum, og um þúsund-
ir ára hefir hann verið háður
mönnunum; hann getur ekki
þroskast nema með aðstoð
mannanna. Hvergi hafa menn
fundið sjálfsáinn mais. Hvers
vegna? Svarið liggur í augum
uppi. Utan um maís-axis, með
hinum mörgu og þjettu korna-
röðum, eru þykk blöð. Þegar
axið fellur til jarðar, hindrar
þessi belgur kornin í því að
festa rætur. En ef hann skyldi
springa og kornin komast í
mold, þá eru þau svo mörg, að
þau mundu eta hvert annað út
á húsganginn, ef svo mætti að
orði komast, og deyja út af þeg-
ar þau hefði fest rætur.
Sennilega er maísinn upp
runninn í Mexiko eða Guate-
mala. Hann hefir verið rækt-
aður í Ameríku í 20.000 ára,
ef til vill. Um 1500 var hann
fluttur til Evrópu og sætti sig
þegar við lífskjörin þar. Og
maísinn 'er eina korntegundin
á vorum dögum, sem hægt er
að rækta um allan heim. Það
má telja að hann geti þroskast
1 hverju því landi þar sem jarð
rækt er stunduð.
Nú nýlega hefir ræktun mais
fleygt fram með nýum aðferð-
um. Og 1 fjórum ríkjum Banda
ríkjanna, Illinois, Iowa, Indi-
ana og Ohio, er þessi umbylt-
ing í ræktunaraðferð orðin svo
fullkomin, að þar sjest varla
akur, sem ræktaður sje með
gömlu aðferðinni. Og í hinum
44 ríkjunum er hin nýa rækt-
unaraðferð að ryðja sjer til
rúms.
Þar sem gamla aðferðin er
viðhöfð, eru akrarnir yfir að
líta allir í toppum, en hinir nýu
akrar eru eins og nýkemdir,
allar kornstangimar jafn háar
og öxin vaggast hvort við ann-
ars hlið.
Þar sem engin uppskeruvjel
er þannig, að hægt sje að lækka
hana og hækka sitt á hvað eftir
því hvað kornstangirnar eru
háár, þá verður uppskeran á
gömlu ökrunum að fara fram
með handafli. Duglegur maður
getur skorið upp alt að þrem-
ur smálestum á dag. En á hin-
um nýu ökrum geta tveir ungl-
ingspiltar, sem kunna að fara
með uppskeruvjel, skorið upp
30 smálestir á dag. Árið 1925
var það 25 klukkustunda erfiði
fyrir einn mann að sá maís í
einn hektar lands. Með vjelsán-
ingu nú er hægt að sá í hekt-
arinn á 15 klukkustundum.
Þeir bændur, sem reka bú-
skap sinn upp á gamla móðinn,
keyptu sjer ekki útsæði í fyrra.
Þeir völdu sjer til útsæðis
stærstu og fallegustu öxin af
sinni eigin uppskeru. En fram-
farabændur keyptu sjer þá úr-
vals maís, og greiddu 80 doll-
ara fyrir útsæði í 24 hektara.
Af hverjum hektar fengu þeir
svo um 1600 kg. meiri uppskeru
heldur en hinir.
Úrvalsmaísinn er í raun og
veru ný tegund, og er það ár-
angur af þrautseigju og hug-
kvæmni. Menn höfðu tekið eft-
ir því, að maísinn er frábrugð-
inn öðrum korntegundum um
Maísinn, sem hinir íornu Aztek
ar sögðu að væri „guðsgjöF
í fyrrasumar sáðu 4Ú> miljón amerískra bænda
rúmlega 300.000 smálestum af maís í akra sína.
Ef þessu hefði verið sáð í einn akur, mundi hann
hafa verið stærri en öll Svíþjóð. Gert var ráð fyrir
að uppskeran mundi verða um 75 miljónir smá-
lesta — eða nægilegt til að fylla járnbrautarlest,
sem væri svo löng, að hún næði yfir hálfan hnött-
inn. Maísinn er langsamlega þýðingarmesta korn-
tegundin, sem ræktuð er í Ameríku, mest ræktað
af honum og hann gefur bestan arð. Árlega jafn-
gildir uppskera hans sameinaðri uppskeru bóm-
ullar, hafra og hveitis.
það, að á hverjum stöngli eru • á þann hátt, að setja poka utan
tvenns konar blóm, karlkyns og um karlblómaskúfinn á hverju
kvenkyns. Karlblómin eru eins axi og safna í hann frjóduftinu.
og skúfur efst á stönglinum, en Síðan var frjóduftinu stráð yfir
kvenblómin eru neðar á stöngl- kvenblómin á sama stöngli. Auð
inum. Frjóduftið hrapar svo af , vitað þurfti að setja poka utan
karlblómunum niður á kven- um hvern einasta karlbló'ma-
blómin og frjóvgar þau, og við' skúf í tilraunastöðinni, svo að
það taka maískornin að þrosk- : vindur bæri ekki frjóduftið á
milli. Eftir sjö ára nákvæmt
eftirlit, þrautseigju og alúð,
tókst mönnum að framleiða
ast.
Hver karlblómaskúfur fram-
leiðir 20.000 sinnum meira fræ-
duft en til þess þarf að frjóvga maístegund, sem var óbreytileg
kvenblómin á sama stöngli. ál eítl1 ®r’ Þanr|ig að UPP aí
Langmestur hlutinn af fræduft- öllum kornunum komu sams-
j inu fauk því út í veður og vind konar ox-
'og lenti á kvenblómum annara I En nú kom Það í ljós að lak-
j stöngla. Það gat bví farið svo, arl maí^tegundir hafa suma
að frjóduft frá hundrað stöngl- kosti; sem Þessj hafði ekki, t. d.
! um frjóvgaði kvenblómin á ein- meiri sterkju í kornunum, eða
sjá, að það borgar sig ekki leng
ur að framleiða sitt eigið út-
sæði, sjerstaklega ef þeir hafa
einu sinni reynt að sá úrvals
mais. Það dugir ekki að nota þá
uppskeru til útsæðis. Ef það er
gert ár eftir ár, fara ókostir
fyrir foreldra að koma í ljós.
Það er rpeð maísinn eins og
mannkynið; börn geta líkst fjar
skyldum ættingjum ' sínum
furðu mikið. Til þess að fá úr-
vals mais, verður kynblöndun
að fara fram árlega.
★
MAÍSINN er til margra hluta
nytsamlegur. Það er hægt að
nota hann til fleira en mann-
eldis og skepnufóðurs. Rúmlega
30 nýtísku iðjuver, sem fram-
leiða allskonar vörur, alt frá
bómull að stáli og sprengiefn-
um, þurfa nú maissterkju til
framleiðslunnar. Úr henni er
líka búið til dextrin, nokkurs
konar steikt sterkja, sem notuð
er í alls konar lím, alt frá limi
á umslögum og vindlingapapp-
ír og til þess að hafa í steypu-
sand í aluminíumverksmiðjun-
um. í fyrra voru framleidd
50.000 smálestir af dextrini.
Önnur ný vara, sem framleidd
_er úr mais, kemur í staðinn
fýrir tapioca, sem áður var
flutt inn frá hollensku Austur-
indíum. Og síðan er fjórði hlut
inn af hverju kilo af sætindum,
framleiddum í Bandaríkjunum,
kominn úr mais.
Mais er notaður til fram-
leiðslu ýmiskonar lyfja, svo sem
penicillin, sulfanomidtafla, C-
vitamín og riboflavin, sem er
notað \ið svkursýki. Mjólkur-
sýra, sem búin er til úr mais,
er notuð við • þá, sem brenst
hafa hættulega.
Maisstilkarnir eru ágætir til
þess að búa til úr þeim pappír
og veggplötur. Úr maisblöðum
fá menn nitrocellulose. Vínandi,
sem unninn er úr mais, er nót-
aður við framleiðslu á gerfi-
gúmmí, óbrjótandi gleri, gljá-
hvoðu og sprengiefnum. Það
yrði of langt að telja alt það
sem hægt er að nota maísinn
til. Hann er þýðingarmikið hrá-
efni fyrir hundruð iðngreina, og
efnafræðingar eru altaf að
finna nýar og nýar leiðir til
•þess að nota hann. Auk þess
er hann einhver besta kornteg-
und til manneldis.
Aztekarnir gömlu sögðu að
guðirnir hefði sjálfir fært mönn
unum maisplöntuna að gjöf.
Það getur vel verið að hún eigi
það brátt skilið, fram yfir allar
aðrar korntegundir, að vera
nefnd „guðsgjöf“.
um stöngli. En þar sem maísöx
in eru með ýmsu móti, stöngl-
höfðu sterkari stöngla og ræt-
ur. Með því að gera kynblönd-
arni'r misjafnlega háir, og efna- jun á Þessum tegundum tókst
■ skifting kornanna breytileg, þá mönnum að fá nýa teSund- Þar ^ |
’ varð afleiðingin af þessu marg- sem mikil sterkfa var 1 korn-
! vísleg kynblöndun. unum’ 0§ stöngullinn sterkur.
Út af þessu kom mönnum í Slik kynblöndun tekur nokk-
hug að hreinrækta bestu maís- ;ur ár' Nú er aðferðm sú- að
tegundina og urðu forgöngu- j fríóvga kvenblóm einnar teg-
menn á því sviði A. D. Shanell undar með fríódufti karlblóma
við háskólann í Illinois og G. annarar tegundar. Næsta ár er
H. Shull við háskólann í Prin- I Þessi aðferð svo endurtekin,
ceton. Tilraunirnar byrjuðu ár- ! ÞannlS að Úúrir verða foreldr-
ið 1905. Síðan hafa samskonarjar að hinni nýu kornfegund
tilraunir verið gerðar á land- log geymir hún 1 sjer einkenni
búnaðarskólum og ýmsir bænd’Þeirra allra. Þetta er það sem
ur hafa líka fengist við þær.|menn kalla úrvals mais’ Þegar
Má þar t. d. nefna Lester Pfist- |hremraekfun hefir verið náð.
er í E1 Paso í Illinois. Nágrann- , hlásk:e tekur það 8 10 ár, og
ar hans hentu gys að honum,á Þe™ tíma er enginn ágóði,;
fyrir þessa vitleysu, en hann|af uPPskeru á Því landi, þar
Ijet það ekki á sig fá, og hjelt sem tilraunirnar fara fram, en
ótrauður áfram tilraunum sín-! hostnaður er geisimikill. Og
um. Hafði hann margar teg-|Það getur verið að aðeirís ein
undir af maís í takinu í einu og \tilraun af Þúsund takist svo,'
varð þetta svo dýrt, að hann að menn síe ánægðm með hana.
var kominn í 35.000 dollara En hafi mdnnum emu sinni tek-
skuld. En fjórum árum seinna ist að framlelða úrvals maisinn,
hafði hann miljón dollara tekj- ^ er hægt að viðhalda Þeirri |
ur af maísuppskeru sinni. Nú tegund.
sem stendur er úrvals maísinn Við uppskeruna eru öll skemd
framleiddur í stórum stíl á öx tekin frá. Síðan eru hin
fimm stöðum, einnig á nokkr- öxin þurkuð þangað til væta
um smærri tilraunastöðvum, í þeim hefir lækkað úr 30%
og auk þess fást vmsir bænaur niður í 12%. Þá eru kornin
við framleiðsluna til að afla mulin úr öxunum og aðgreind
sjer og nágrönnum sínum út- í vjelum eftir lengd, breidd og
sæðis. þvermáli. Síðán er kornið
Aðferðin við að hreinrækta geyrot á sjerstakan hátt til
maís er í sjálfu sjer einföld, næsta vors og þá selt sem út-
en útheimtir afar mikla þolin- sæði, með ábyrgð á því að það
mæði. Fyrst varð að byrja á gefi ótrúlega mikla uppskeru.
því að fyrirbyggja kynblöndun | Það er því af sem áður var,
þannig, að frjóduftið af einu að hver bóndi velji af sinni
axi frjóvgaði aðeins kvenblóm- ' eigin uppskeru álitlegustu öxin
in á sama stöngli. Það var gert | til útsæðis. Menn eru farnir að
Þeir viðskiftamenn HARDY BROS. (ALN-
WICK) LTD., Alnwick, sem hugsa sjer að
senda veiðistengur sínar ’til verksmiðjunnar
til viðgerðar, eru beðnir að koma þeim á skrif-
stofu okkar fyrir 1. febrúar n.k.
afur
fiMaóon
Hafnarstræti 10—12.
(jíálaóon CjT Co. h.f.
Sími 1370.

Skuldabrjef
Höfum til sölu nokkur hundruð þúsund af
4% ríkistryggðum skuldabrjefum til 5—7
ára og 5V2% og 6' ó handhafaskuldabrjefum
tryggðum með 1. veðrjetti í húsum í Reykja-
vík.
i-aóa tan
(Jaóteicjna- CJT* \Jerhlrjefa
(Lárus Jóhannesson, hrl.)
Suðurgötu 4. Símar 4314 og 3294.
íf*«*í*,I**»**’,*W*«I»»^*f?*I*^K,,*I**I,*If4*ýMIi,«**1**i*****i**!**"*,I**i*4*<rK*4I**!**IMI**I**i**»*,I*,J,,iMi*v
Húsnæði
Ung nýgift hjón óska eftir þriggja herbergja
íbúð til leigu nú þegar eða 14. maí Fyrirfram-
greiðsla eftir samkomulagi. Einnig getur til
greina komið kaup á samskonar íbúð. Til-
boð sendist blaðinu fyrir laugardag, merkt:
„Abyggilegt“.