Morgunblaðið - 27.06.1946, Blaðsíða 7

Fimtudagur 27. júní 1946
MORGUNBLAÐIÐ
7
— Ræða Bjarna Benediktssonar
Framhald af bls. 6
á milli. Og þá stuttu stund, er
hann staldrar hjer við verSa
hann og ráðherrann tvísaga um
hin veigamestu atriði. Á meðan
flugmálin eru í slíkri ringul-
reið er skiljanlegt, að ráðherr-
arnir hiki við að beita ítrustu
hörku til að heimta sjer afhent-
an Reykjanes-völlinn. Enda
munu þeir a. m. k. fáir Reyk-
víkingar, sem vilja gleypa ó-
melta þá hugmynd flugmála-
stjórnarinnar, sem raunar
brýtur í bága við landslög að
leggja niður Reykjanesvöllinn,
svo að Reykjavíkurflugvöllur-
inn verði eini millilandaflug-
völlurinn hjer á landi. Virðist
óneitanlega eitthvað annað en
umhyggja fyrir örlögum ís-
lendinga valda því, ef eina flug
vellinum hjer á landi. sem
hernaðarþýðingu hefir, á að
velja stað inni í miðri höfuð-
borginni.
Þjóðin vakir á
verðinum.
Alt eru þetta þó atriði, sem
við höfum sjálfir í hendi okkar
ög við munum gera upp við
okkar eigin yfirvöld 'á rjettum
stað og tíma. Á þeim fæst ef-
laust lausn áður en varir, og
allur þorri íslendinga hefir alt-
af treyst því, að Bandaríkin
mundu hverfa hjeðan með her-
afla sinn, þeg'ar íslensk stjórn-
völd teldu tímabært að krefj-
ast þess, enda má ríkisstjórn-
in vera þess fullviss, að þjóðin
stendur á bak við hana á verð-
inum um fult frelsi og sjálf-
stæði landsins gegn hverjum
sem er.
Enn höfum við a. m. k. ekki
reynt betra af öðrum þjóðum
en Bandaríkjunum. Þau hafa
látið sjer skiljast neitun okkar
á málaleitun þeirra og í öllu
meðhöndlað okkur sem sjer
jafn rjettháan aðilja. Ef svo
illa færi, að við einhvern tíma
fengjum raunverulega ástæðu
til að fjandskapast við Banda-
ríkin, mun sú ógæfa áreiðan-
lega koma of snemma en eigi
of seint. Það er hverjum manni
til hróss, ef hann vill halda á
rjetti lands síns, en hitt stefnir
eigi til aukins öryggis, að gefa
stórveldunum færi á að nota ís-
land í hráskinnaleik sínum um
heimsyfirráðin. Þessvegna verð
ur það áreiðanlega dómur þjóð-
arinnar, að ríkisstjórnin hafi
haldið á þessu máli af festu
en þó þeirri hógværð, sem væn-
legust er til árhngurs.
Forysta Sjálfstæðismanna
um þjóðhollt samstarf.
Þau mál, sem nú hefir verið
drepið á, sýna, að það var síst
að ófyrirsynju, að Sjálfstæðis-
menn beittu sjer fyrir sem allra
víðtækustu samstarfi stjórn-
málaflokkanna. Með þessu sam-
starfi hefir að vísu þegar mik-
ið áunnist. Nægir þar að vísa
til hinnar margþættu, þýðingar
miklu löggjafar, sem sett var á
síðasta Alþingi. Sjálf er ný-
sköpunin einnig miklu lengra á
veg komin en nokkurn mann
hefði getað grunað í upphafi að
yrði eftir svo skamma hríð. Hef-
i'r um þetta alt verið skaplegt
en þó skrykkjótt samstarf, þar
sem mest hefir reyht á for-
ystu Sjálfstæðismanna.
Þrátt fyrir það eru allar þess-
ar framkvæmdir enn á byrj-
unarstigi. Það er óumdeilan-
legt, að enn er þörf á víðtæku
samstarfi til að tryggja vel-
farnað þjóðarinnar jafnt út á
við sem inn á við. En hvernig
á því samstarfi að vera háttað?
Jeg fullyrði, að best færi á því,
að það yrði sem allra víðtæk-
ast. Helst að allir flokkar tæki
þátt í því. Framsóknarflokkur-
inn dæmdi raunar sjálfan sig
úr leik 1944. Þangað á hann
ekki afturkvæmt, nema mikil
hugarfarsbreyting til hins betra
verði hjá forystumönnum hans.
Vonandi veita kjósendur þeim
nú þá áminningu sem dugir svo
að þeir fáist til að lúta þjóð-
hollri forystu Sjálfstæðis-
manna. Ef ekki, þá verða hin-
ir flokkarnir að efla samstarf
sitt til heilla þjóðinni, og er þó
ískyggilegt, hve sterkum tök-
um andófsmenn stjórnarsam-
vinnunnar hafa náð innan Al-
þýðuflokksins þannig að þeir
hafa ráðið framboðum bæði hjer
í bænum og víða um land.
Hitt er víst að án forustu
Sjálfstæðisflokksins verður um
sinn lítið úr því samstarfi, sem
þjóðin þarfnast.
Sjálfstæðismenn
vilja jöfnun
lífskjaranna.
Sjálfstæðismenn eru við þess
ar kosningar sem oft áður, á-
sakaðir fyrir a.ð þeir sjeu flokk-
ur hinna ríku í landinu og meti
fyrst og fremst hagsmuni
þeirra., Það er rjett, að flestir
framkvæmdamenn þjóðarinnar
aðhyllast stefnu Sjálfstæðis-
manna. Hitt er rangt, að Sjálf-
stæðismenn hafi einkarjett á
löngun til að græða peninga.
Það er ekkert auðveldara en að
telja upp nöfn ýmissa alþekktra
fjáraflamanna í hinum flokk-
unum, ef Sjálfstæðismenn vildu
beita slíkum baráttuaðferðum,
meira að segja manna, sem ekki
hafa ætíð látið sjer allt
fyrir brjósti brenna til að hagn-
ast á annarra kostnað.
En þó að meirhluti athafna-
manna þjóðarinnar sjeu innan
vjebanda Sjálfstæðisflokksins,
fer því fjarri, að stefna hans
hafi fyrr, eða síðar verið mið-
uð við einkahagsmuni þeirra.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir sí
og æ miðað stefnu sína við vel-
farnað sem allra flestra.
Þeim, sem við góð kjör eiga
að búa, hættir oft við að vera
ánægðir með tilveruna og telja
lítilla umbóta vera þörf. Þetta
er ástæðan til þess, að víða um
lönd hafa myndast efnamanna-
flokkar, sem fyrst og fremst
hugsa um að gæta hagsmuna
þeirra. Slíkir flokkar eiga að
vonum litlu og minnkandi
fylgi að fagna. Andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins hafa ætíð
vonað, að flokkurinn fetaði í
fótspor þessara erlendu flokka
og tapaði þannig þeirri almennu
tiltrú, er harm hefir notið. Það
kann og vel að vera, að sumir
efnaðir menn hjer- á landi hafi
stundum talið, að flokkurinn
gleymdi um of hagsmunum
þeirra og að flokkurinn sam-
þykkti of háa skatta og væri
of fús til ýmiss konar umbreyt-
inga.
En sífeld breyting er eðli
sjálfs lífsins. og mönnunum
miðar annaðhvort aftur á bak
ellegar nokkuð á leið. Og það
verða allir að hafa í huga, að
jöfnun lífskjaranna er göfugt
takmark, sem menn í frjálsu,
vestrænu þjóðsltipulagi nálgast
ætíð meir og meir, þó að því
verði ef til vill seint náð til
fulls. En þeir, sem lakar eru
settir, verða einnig að skilja
það, að niðurdrep athafnaþrár-
innar, hugmvndaauðginnar og
einstaklingsfrelsisins yrði eng- ^
um til góðs, allra síst þeim, sem
skarðan hlut bera frá borði. |
Engir eiga meira á hættu en
einmitt þeir, ef valdamönnum ]
þjóðfjelagsins tekst að löghelga
sjálfum sjer forrjettindastöðu
svo sem vísir myndaðist til hjer
á landi á meðan haftastefna
Framsóknarflokksins var í al-
gleymingi og svo sem þroska
hefir náð í kommúnistisku þjóð
fjelagi, þar sem ..kommisararn-
ir‘c embættismannastjettin hefir
öll ráð.
Ekkert djúp, sem ekki
má brúa.
Frelsið, rjetturinn til gagn-
rýni og jöfn aðstaða fyrir alla
til að ryðja sjer braut munu
verða happadrýgst bæði til að
jafna lífskjörin og láta athafna-
manninum í tje það olnboga-
rúm, sem er aflgjafi allra fram-
fara. Það eru þess&r lífsskoðan-
ir Sjálfstæðismanna, sem eru
orsök þess, að flokkurinn nýt-
ur fylgis á meðal allra stjetta
þjóðfjelagsins. jafnt til sjávar
sem sveita.
Hinir flokkarnir allir trúa á
stjettabaráttuna, á afneitun
þeirra sanninda, að sundraðir
föllum vjer en sameinaðir stönd
um vjer. Það er vegna þessara
yfirburða sinna, að Sjálfstæðis-
flokkurinn sameinar fleiri Is-
lendinga undir merkjum sínum
en nokkur annar flokkur og er
eini flokkurinn, sem getur sam
einað hina flokkana til þjóð-
nýtra starfa. Sjálfstæðisflokk-
urinn er eini flokkurinn, sem
telur, að í okkar litla, fámenna
þjóðfjelagi sje ekkert það djúp,
sem ekki megi brúa, ef viljað
er vel og hugsað er rjett.
Þið eigið sjálfsagt, hlustend-
ur góðir, eftir að heyra mikinn
meting um það, hvað hverjum
einum sje að þakka af þeim
framfaramálum, sem nú hefir
verið hrundið fram. I sjálfu
sjer skiptir það litlu, þegar
margir vinna saman, hvað hver
og einn hefir lagt til málanna á
hverju augnabliki. Það verður
seint rakið til hlítar eða svo,
að óyggjandi sje. Hitt skiptir
mestu, að ekkert af þessu hefði
náð fram að ganga, ef forust-
una hefði skort. Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði eigi aðeins for-
ustuna um myndun núverandi
ríkisstjórnar og það hefir ekki
aðeins komið í hans hlut eða
einkanlega formanns hans að
halda stjórninni saman, held-
ur er það alveg víst, að án for-
ustu Sjálfstæðisflokksins varð
slíkt ekki gert. Hann er eini
flokkurinn, sem eðli sínú sam-
kvæmt getur sameihað þjóðina
til þeirra átaka, sem nú er þörf.
Kjósendurn'ir munu efla hann
til þessa þjóðnytjastarfs með
stórauknu fylgi við kosningarn-
ar á sunnudaginn kemur.
Raimagnsveitan
25 úm i dtig
Slórfeld þróun hennar undirdaSa
HVERJU fyrirtæki sem lífs
þrótt hefir eru settir afmæl-
isdagar eins og mannfólkinu,
þó orka kunni tvímælis hvaða
dag þau hafi orðið til, þegar
undirbúningstíminn er lagur.
Svo er um Rafveitu Reykja
víkur.
Talinn hefir verið afmæl-
'isdagur hennar 27. júní. Þann
dag árið 1921 var það einn
þáttur í móttöku Kristjáns
konungs og drottningar hans,
að rafvjelar Elliðaárstöðvar-
innar voru settar af stað,
önnur 500 og hin 1000 hestafla
Þ. 1. sama mánaðar fyrir
25 árum var Steingrímur Jóns
son verkfræðingur ráðinn
rafmagnsstjóri hins væntan-
lega bæjarfyrirtækis. Hann
hefir stjóórnað Rafveitunni
alla tíð síðan. Hann rjeðst
fyrst í þjónustu bæjarins 1.
febrúar 1920 til þess að hafa
umsjón með raflögnum í bæn
um svo bærinn gæti tekið við
rafmagni frá Elliðaánum.
Bæjarbúum var það mikið
happ, að til Rafveitunnar
skyldi ráðast eins gagnment-
aður verkfræðingur sem Stein
grímur Jónsson, forsjáll og
gætinn, en um leið stórhuga
maður, er hefir glögt auga
fyrir almenningsheill.
Hann hefir oft átt við mikla
erfiðleika að stríða í starfinu,
ekki síst vegna þess hve lítill
var fjárhagslegur styrkur Raf
veitunnar í upphafi og alt
þurfti að byggja frá grunni.
Vinna við Elliðaárnar
byrjuðu snemma á árinu 1920.
Var upprunalega talað um að
láta sjer nægja að setja upp
|2 500 hestafla vjelar. En nið-
urstaðan varð að önnur vjelin
varð 1000 hestafla, hin 500.
Til samanburðar má geta
þess að nýja stöðin við Sog á
að framleiða 30 þúsund hest-
öfl, og varastöðin við Elliða-
ár 11 þús. hestöfl, sem reist
verður í vetur..
Af þessu sjest hin mikla
þróun, sem hjer hefir orðið
og er enn hraðstíg. En fólks-
fjöldi í Reykjavík var 18 þús-
und árið 1920.
Betur kemur þó þróunin í
tækni og iðnaði í ljós, þegar
þess ér minnst að orkuvinsla
fyrstu starfsár Rafv. var 3
miljónir kílówattstunda, en
var síðastliðið ár 75 miljónir
kílówattstunda. Svo hún hefði
einmitt 25 faldast á þessum
25 árum.
I Nokkrar mótorstöðvar voru
hjer í bænum áður en Ell-
iðaárstöðin var byggð. Vinnu
vélar í verkstæðum og smiðj
um bæjarins höfðu samtals
96 hesföfl. En eftir að Raf-
veitan hafði starfað í eitt ár,
nam vjela afl þetta 250 kíló-
wöttum. Nú nemur vinnandi
vielaafl í bænum um 10,000
kíiówöttum. Svo það hefir
fertugfaldast á 24 árum.
Steingrímur Jónsson
rafmagnsstjóri.
Það vantaði ekki, að Reyk-
víkingar tækju rafmagninu
vel. Því í árslok 1921 höfðu
900 hús í bænum verið tengd
við rafkerfið. Var það mikill
meirihluti húsa í bænum. —
Heimilanotkun er vitanlega
öll önnur en á fyrstu árum
Rafveitunnar, því í upphafi
var rafmagnið einkum ætlað
til Ijósa. En nú nota feslt heim
ili bæjarins rafmagn til suðu
með heimilistöxtum. sem hafa
gert það að verkum, að notk-
unin hefir margfaldast.
Elliðaárstöðin var stækkuð
1923 um 1000 hestöfl, og aft-
ur um 2000 hestöfl 1933. Við
það sat til 1937 er Ljósafoss-
stöðin kom í notkun. Það ár
nam notkunin 10 milj. kwst.
En síðan hefir hún sem sagt
aukist uppí 75 milj. kwst á
árinu 194).
Ljósafossstöðin hafði fyrst
12500 hestöfl. En afl hennar
var aukið 1944 í 20000 hestöfl.
Það var Rafveitunni mikið
happ, að Ljósafossstöðin var
bygð á mjög hagkvæmum
tíma. Síðan styrjöldin braust
út hafa allar útveganir á vjel
um og öðru orðið erfiðari og
dýrari og svo er enn.
Nú standa fyrir dyrum stór
feldari framkvæmdir en
nokkru sinni áður, Þar sem
er bygging varastöðvar inn
við Elliðaár og hin miklá
jvirkjun við Kistufoss. Með
öruggri stjórn Steingrímsr
Jónssonar má treysta því að
Rafveituani muni enn farn-
ast vel til ómetanlegs gagns
fyrir Reykvíkinga og aðra
sem njóta rafmagns frá
Sogi.