Morgunblaðið - 12.09.1946, Qupperneq 12

VEÐURÚTLITIÐ. Faxaflói:
VIÐTAL við dr. Skúla Guð
Suð-austan gola eða kaidi. Víð-
ast úrkomulaust.
Fimtudagur 12. september 1946
Dcnsku samninga-
mennirnir hrósa
förinni hingað
Khöfn í gær. Eínka-
skeyti til Mbl.
MORGUNBLÖÐIN hjer i
Höfn eiga viðtöl við dönsku
samninganefndarmennina,
sem voru á íslandi og komu í
gærkvöldi. Allir leggja þeir
áherslu á hina miklu gest-
risni íslendinga og ségja að
samningaumleitanirnar hafi
farið fram í bróðerní og hafi
hinn mesti hjartanleiki ríkt í
viðræðunum. Tekið er fram
að Jakob Möller hafi undir-
búið samningana með ágæt-
um. Haldan Henriksen segir
að danska nefndin hafi átt
stórkostlegum vinsemdum að
mæta hjá íslendingum. Ham^,
segir að flugferðin yfir jökl-
ana hafi verið ógleymanleg
og merkilegasti viðburður
ferðarinnar. Holst segir að
íslendingar sjeu mjög vinsam
iegir í garð Dana. Holst var
spurður um íslensk stjórnmál
og Jjet hann svo um mæit að
ríkisstjórn sú, sem nú situr
að völdum á íslandi sje hin
vinsælasta, sem íslendingar
hafi hingað til haft.
Hedtoft segir varðandi
handritamálið, að Danir verði
að sýna skörungsskap og gera ^
íslendingar gleymdu ekki frænd
þjó'ðum sínum styrjaldarárin .
FORS2TI ÍSLANDS hef-
ir fluít ávarp til Norður-
landanna, sern útvarpað
var af plötum í norska,
danska og sænska útvarp-
inu í gærkveldi. Blaðið birt
ir hjer íslenska textan að
ræðu forseía, en hún hljóð-
ar svo:
Svo sem kunugt er, var við-
horfið í júnímánuði 1940 þann-
ig:
Þjóðverjar höfðu hernumið
Danmörku og Noreg; Norðmenn
voru í beinu stríði við þá; Finn-
land var í sárum eftir fyrri
styrjöldina við Sovjetríkin;
Svíar áttu í erfiðri baráttu um
að halda hlutleysi sínu í ófriðn-
um; ísland var hernumið af
Bretum. Rúmu ári síðar tóku
Bandaríkin að sjer hervernd
íslands um leið og hernámi
Breta ljetti af. Af þéssu leiddi
að hjer á landi var engilsaxn-
eskt herlið, sem var mjög marg-
mennt miðað við fólksfjölda
Islands. Ennfremur viðskifta-
tengsl og önnur náin tengsl við
Bandaríkin og Stóra-Bretland,
en sambandið vfð hin Norður-
löndin var raunverulega rofið.
Ástand þetta, sem hjelst svo
árum skifti, mun hafa valdið
sitt tíl að rjettmætar óskir þvj ag þeirri hugmynd skaut
íslendinga verði uppfyltar. Upp j nokkrum blöðum á Norð-
Socialdemokraten ritar uriönd.u.m, að svo gæti farið,
stuttan leiðara um samning- ag ísiand slitnaði úr tengslum
ana og segir þar að samning- vjg hin Norðurlöndin og í stað
arnir hafi farið fram af mik-; þess kæmi nánari tengsl við
illi 'velvild á báðar hliðar og( Bretland og Ameríku. Þetta
vonandi fari alt sem best kom mörgum íslendingum á
varðandi handritamálið. Báð-^óvart, því þeir höfðu aldrei
ar nefndir halda áfram vinn- látið sjer detta í hug að þau
unni til þess að samningar, traustu bönd, sem þeir voru
megi takast, þannig lagaðir ^ bundnir frændþjóðunum á Norð
að þeir komi heim við vináttu urlöndum, ættu eftir að bresta.
þá, sem ríkja á milli Dana og Þeir trúðu því að tengslin
íslendinga. —Páll.
Meðan deiíi er í
■ ■
Qryggisráði,
aukasi róstur
London í gærkvöldi.
DEILT var hatramlega í Ör-
yggisráðinu í dag um veru
Breta í Grikklandi og voru á-
deilurnar gegn Bretum af
hendi Gromykos, fulltrúa
Sovjetríkjanna og Manuilsky,
fulltrúa Ukrainu, harðar. —
Vah Brefhm borið það á brýn,
að þeir æstu til óeirða á Grikk
landi og svaraði fulltrúi Breta
því til, að þétta yæru staðlaus-
ir stafir. Var deilt í ráðinu
lengi fram eftir kvöldi.
Meðan þessu fór fram ukust
óeirðir í Grikklandi um allan
helming. í kvöld var einn af
aðalleiðtogum konungssinna í
Aþenu skotinn til bana á götu.
Sjersök öryggislögreglá hefur
verið kvödd út í flestum borg-
um Grikklands og er ástandið
hið ískyggilegasta. ]
mundu takast aftur strax er
ófriðarástandið leyfði það. Þetta
viðhorf okkar hjelst óbreytt
öll ófriðarárin.
Það yrði of langt mál að lýsa
þessu til nokkurar fullnustu.
Jeg vil aðeins stikla á örfáum
dsgmum í þessu sambandi.
Með vaxandi samúð var
fylgst með þróuninni í Dan-
mörku undir hernámsveldi
Þjóðverja. Þessi sámúð náði há-
marki sínu með fögnuðinum er
Danmörk varð frjáls aftur.
Menn kunnu vel að meta alúð
og nærgætni þá, sem danskar
mentastofnanir sýndu íslensku
námsfólki í .Danmörku. Og
einnig vinsamlega framkomu
danskra stjórnarvalda við ís-
lenska ríkisborgara, sem
dvöldu í Danmörku.
Samúð okkar með Finnum
kom fram meðal annars er
þeim voru sendar gjafir, sem
að vísu munaði lítið um, er þeir
áttu við bág kjör að búa í
fyrra stríðinu. Jeg hefi heyrt
hjartnæmar frásagnir um það,
að Finnar mintust þess, er
hálft þriðja hundrað íslenskir
íkisborgarar frá Norðurlöndum
áttu leið um Finnland á erfiðri
ferð heim til fósturjarðar sinn-
ar, haustið 1940.
Samband okkar við Noreg
var meira á stríðsárunum en
við Norðurlöndin hin, alt frá
því að fyrsta norska flóttafólk
ið, sem jeg vona að hafi fundið
að það var veikomið, leit^ði
hingað, til ófriðarloka. Við
hjeldum ávalt sambandi við
norsku útlagastjórnina í Lund-
únum. Og margir munu þeir
vera hjer á landi, sem jafnan
munu minnast með ánægju
dvalar þeirra hjóna Gerd Griegs
og Nordahl Grie'gs hvað eftir
annað og örvandi starfs þeirra
hjer.
Svo mætl orða það, að Sví-
þjóð hafi verið nokkurskonar
neyðarhöfn okkar á stríðsárun-
um. Sænsk stjórnarvöld gerðu
okkur ómetanlega greiða á ýms
um sviðum. Námsfólk og aðr-
ir, sem nutu góðs af dvöl sinni
í Svíþjóð, minnast þess með
lofsyrðum og góðum endurminn
ingum.
'*Alt þetta mun ekki falla í
gleymsku.
Hugur okkar til frændþjóð-
anna á Norðurlöndum var ekk-
ert launungarmál, hvorki fyrir
setuliðinu nje egilsaxnesku þjóð
unum. Og jeg þokki enga til-
raun af þeirra hálfu, til þess
að hafa áhrif á okkur til annars,
hvorki beint nje óbeint. Ef nokk
uð væri, mætti máske frekar
segja hið gagnstæða.
★
Yi&S w í
meira sem aukast gagnkvæm
kynni okkar, því líklegra sje
um farsælan ávöxt af aukinni
samvinnu. Gagnkvæmar heim-
sóknir og aukin kynningastarf-
semi muni því reynast mikils
virði.
í 1000 ára gömlu ísl. kvæði,
j ,,Hávamálum“, er orðuð sú nor
; ræna hugsun, að ef þú átt vin,
■ sem þú trúir vel. eigirðu að
Iskifta við hann geði og gjöfum
og fara að finna oft. Þetta á
við þann dag í dag.
Að lokum vil jeg segja þetta:
Við væntum þess að komast
í hóp sameinuðu þjóðanna inn-
skamms. Af því leiðir aukna
hvatningu til vinarþels í garð
allra þjóða í þeim hópi, án und-
antekningar. En hinar norrænu
þjóðirnar eru okkur svo ná-
tengdar, að okkur hefir verið og
mun verða sjerlega ljúft að
rækta vinarþelið við þær. Jeg
hygg því að aldrei muni standa
á okkur um þátttöku í aukinni
norrænni samvinnu, miðað við
það sem er okkur viðráðanlegt.
Til er efagjarnt fólk, sem
spyr: „Hvað er hægt að benda
á sem er einhvers virði í reynd
inni og er árangur norrænnar
_samvinnu, eða er líklegt um
hagnýtan árangur á komandi
tímum?“
Ef beint er athygli að því,
sem norrænu þjóðirnar eiga nú
sameiginlegt, að miklu eða
litlu, um menningu, löggjöf,
erfðavenjur, lýðræðishugarfar
og lýðræðisstjórnarfar, hygg
jeg að halda megi því fram með
rökum, að þetta sje alt ávöxt-
ur raunverulegrar samvinnu og
gagnkvæmra áhrifa, um marg-
ar aldir, þótt á misjöfnu hafi
gengið í sambúðinni á sumum
tímum. Síðustu áratugina hefir
þessi samvinna og gagnkvæm
skifti verið alveg frjáls og far-
ið vaxandi. Það fer stöðugt í
vöxt að menn viðurkenni og
beri traust til stjórnarvalda
hinna þjóðanna 4 Norðurlönd-
um og úrskurða þeirra; svo er
og ' um margskonar stofnanir.
Þetta er staðreynd sem er sjald-
gæf með líkum þjóðahóp. Rík-
isboi'garar allra norrænu ríkj-
anna hafa hag af þessu á marg-
an hátt. Svo er um nám, fje-
lagsmálaafstöðu og aðra rjett-
arstöðu í löndunum gagn-
kvæmt.
Það er skoðun mín, sem bygg
ist á nokkurri reynslu að því
Anton fer !i!
Englands
Á FUNDI Knattspyrnuráðs
ins í gærkvöldi, var sú ákvörð
un tekin, að Anton Erlends-
son, bakvörður í Val, yrði
einn af þeim knattspyrnu-
mönnum, sem fara til Eng-
lands þann 18. þ. m. — Til
mála komu sem varabakverð-
ir í þessa för, Anton og Guð-
björn Jónsson úr KR. — Og
að Anton Erlendssyni, sem
sýndi góðan leik á sunnudag-
inn var, algerlega ólöstuðum,
sýnist þetta næsta hæpin ráð-
stöfun hjá Knattspyrnuráði,
þar sem það veit að Guðbjörn
er ekki síðri leikmaður og hef
ur auk þess miklu meiri æf-
ingu í að leika á grasvöllum,
en slíkt mun ekki hvað minst
um vert í þessari ferð.
Rófegf í Bombay
Bombay í gærkvöldi.
ALT er nú að verða með
kyrrum kjörum í Bombay, og
| virðist óeirðum þeim því loks
lokið, sem hófust fyrir 10 dög-
1 um síðan, er Múhameðstrúar-
menn komu saman til að mót-
'mæla stjórnarmyndun Neh-
■ rus.
Vinna er hafin í flestum
, verksmiðjum og samgöngu-
jkerfi borgarinnar að færast í
eðlilegt horf. Matarskortur er
j þó farinn að gera vart við sig
í borginni, og er tilkynt, að
þörf sje á 225,000 tonnum af
matvælum fyrir áramót.
I —Reuter.
jónsson er á bls. 7 í dag.
Kommánisfar
sélilr lil ábyrgðar
í Brellandi
London í gærkvöldi.
BRESKA stjórnin hefir í
hyggju að koma fram ábyrgð
á hendur kommúnistaflckksins
breska vegna þess að stjórnin
telur sig hafa 1 höndum sann-
anir þess, að kommúnistar hafi
gert sig seka um glæpsamlegan
undirróður í London, þar sem
þeir hafi æst húsnæðislaust
fólk til þess að fara inn í auð
hús og taka sjer þar bólfestu,
en mjög mikið er nú -gert af
slíku á Englandi. — Þannig
hafa húsnæðislausir menn flutt
í óleyfi inn í Lundúnasetur
hertogainnunnar af Bedford, er
hún var fjarverandi, að því er
opinberlega var tilkynt í kvöld.
Húsnæðislaust fólk hefir far-
ið inn í auð hús í ýmsum hlut-
um landsins og sest þar að nú
upp á síðkastið, sjerstaklega í
herbúðir, sem voru auðar um
tíma. Aðfarir þessa fólks í
London síðustu dagana hafa
leitt til þess að verkamálaráðu-
neytið hefir farið að gera sínar
ráðstafanir. í dag fóru embætt-
ismenn ráðuneytisins í hús her-
togafrúarinnar af Bedford, en
þar höfðu 1000 heimilislausir
menn setst að. Embættismenn-
irnir ljetu færa húsgögn her-
togafrúarinar á brott, en hinir
húsnæðislausu hótuðu þeim of-
beldi. — Lögreglumenn eru nú
á verði við húsið, en ekki hafa
neinar ráðstafanir verið gerðar
enn, til þess að koma fólkinu
út, en málaferli gegn kommún-
i£tum vegna þess að þeir eru
taldir hafa róið undir, eru yfir-
vofandi. — Reuter.
Monfgomery
í Washinglon
Washington í gærkvöldi.
MONTGOMERY marskálk-
! ur, kom í fyrsta skipti fram
opinberlega í Washington í
dag, er hann við hátíðlega við
höfn lagði blómsveig á grö£
óþekta hermannsins.
í kvöld mun verða haldini
veisla til heiðurs marskálkin-
um, enda þótt Eisenhower
hershöfðingi geti ekki verið
viðstaddur, því að hann er;
iagður af stað flugleiðis ti£
Kansas, þar sem móðir, hana
ljest í morgun.
SAMKVÆMT upplýsingum,
sem blaðið hefur fengið hjá
tjekkneska konsúlatinu hjer,
eru flugferðir til Tjekkóslo-!
vakiu hjeðan sem hjer segir:
Frá Kaupmannahöfn til
Praha, beint, hvern miðviku-
dag og laugardag. Frá Oslo til
Praha, um Amsterdam til 15.
sept. 1946, hvern þriðjudag,
fimtudag og Jaugardag. Eftir
15. sept. 1946, frá Amsterdaní
til Praha, beint flug hverrj
dag. j