Morgunblaðið - 11.10.1946, Síða 6

Morgunblaðið - 11.10.1946, Síða 6
6 MORGUNBLAÐIÐ Föstudagur 11. okt. 1946 Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson Ritstjórar: Jón Kjartansson, Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.) Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson. Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla, Austurstræti 8. — Sími 1600. Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands, kr. 12,00 utanlands. f lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók. Þúng ábyrgð ÞEGAR lokið var steningu Alþingis í gær og forseti Sþ. hafði verið kjörinn, tilkynti forsætisráðherra Ólafur Thors þingheimi, að hann hefði beðist lausnar fyrir ráðu- neyti sitt, og að forseti íslands hefði fallist á lausnarbeiðn- ma, en jafnframt farið fram á við ráðherrana, að þeir störfuðu áfram þar til ný stjórn væri mynduð. Lausn ríkisstjórnarinnar, sem mynduð var 20. okt. 1944 er þar með orðin veruleiki. ★ Menn muna aðdraganda lausnarbeiðnar ríkisstjórnar- innar. í lok atkvæðagreiðslunnar um flugvallaxsamning- inn á dögunum lýsti Brynjólfur Bjarnason mentamálaráð- herra yfir því, að Sósíalistaflokkurinn liti svo á að með samþykt þessa máls væri „grundvöllur stjórnarsamstarfs- ins rofinn“. Gerði mentamálaráðherra jafnframt þá kröfu f. h. flokks síns, að forsætisráðherra leggði til við forseta íslands, að Alþingi yrði rofið og efnt til nýrra kosninga; tilkynti einnig að ráðherrar Sósíalistaflokksins myndu ekki sitja lengur í ríkisstjórninni og myndu þeir rita forsætisráðherra brjef um þetta og óska þess, að hann beiddist lausnar fyrir alt ráðuneytið. Seint á mánudagskvöld (7. þ. m.) barst svo forsætis- ráðherra brjefið frá ráðherrum Sósíalistaflokksins. Þar var skírskotað til fyrgreindrar yfirlýsingar og ítrekuð krafan um þingrof og lausnarbeiði fyrir alt ráðuneytið, en ,,að öðrum kosti óskum við að þjer biðjist lausnar fyrir okkur“, sagði í lok brjefsins. ★ ÚR DAGLEGA LÍFINU Eigin sök. ,,ÞAÐ ER ALTAF verið að hnýta í erlenda blaðamenn, sem hingað koma til landsins fyrir hvernig þeir beri okkur söguna er heim kemur, sagði kunningi minn við mig á dög- unum. Þeir eru skammaðir fyr- ir að segja sannleikann og alt ætlar af göflunum að ganga, ef þeim verður á að ýkja örlítið. „En hverjum heldur þú að þetta sje að kenna?“ — „Blaðamönnunum, sem skrökva, vitanlega", ætlaði jeg að fara að segja, er kunningi minn hjelt áfram: „Það er okkur sjálfum að kenna. Hvaðan heldur þú að þessir karlar hafi sögurnar, sem þeir segja og við þekkjum svo mætavel og könnumst við. Vitanlega frá íslendingum og engum öðrum. Sannleikurinn er sá, að það eru varla til mál- gefnari menn, en íselndingar um annara hagi, jafnvel þegar þeir eru allsgáðir. Og þeir verða mestu skaðræðisblaðrarar, er þeir finna á sjer vín. Það er til fjöldi manns, sem hefir ánægju af því að slúðra í útlendinga og af þéim ástæðum komast sög- urnar um okkur út fyrir poll- inn.“ • Oft má satt kyrt liggja. ÞAÐ ER ÁBYGGILEGA mik ið til í því, sem kunningi minn sagði. Erlendir blaðamenn, sem hingað koma eru fljótir að kynnast mönnum, sem eru til- búnir að fylla þá með slúður- sögum um náungann, en gæta þess ekki um leið, að sú saga, sem þeir segja til að óvirða, eða hæðast að' nágranna sín- um getur orðið að kjaftasögu um þjóðina hans á erlendum vettvangi. Oft má satt kyrt liggja. Hvernig haldið þið tildæmis,, að sagan um beinin hans Jón- asar Hallgrímssonar líti út, þegar hún kemur afbökuð í dönskum blöðum. Vafalaust fyllumst við vand- lætingu yfir ómerkilegheitun- um í Danskinum og verðum þá búin að gleyma því, að það voru okkar eigin blöð, sem komu sögunni af stað. • Bók um kurteisi. BÆKUR um mannasiði eru vanar að seljast upp á skömm- um tíma, ef þær eru sæmilega skrifaðar, en kaupendurn- ir pukra samt með bókina líkt og piparkerlingin í skó- búðinni, sem bað um „nr. 44 og hafið ekki hátt“. Aldrei sjást bækur um nannasiði, eða kvrt- eisi í bókahillum hjá vinum og kunningjum og sjaldan eða aldrei heyrist hjá vinunum: „Jeg var að lesa bók um kurt- eisi í gær. Ágætisbók, sem jeg lærði mikið af“. Nei, það þykjast nefnilega allir vera nógu kurteisir og sumum finst það blátt áfram dónaskapur að vera kurteis. Má sjá dæmi þess á götum Reykjavíkur daglega. En það var nýja bókin henn- ar Rannveigar Schmidt um kurteisi, sem jeg ætlaði að tala um. Þörf lítil bók. ÞAÐ ER EKKI á allra færi að skrifa bók um kurteisi fyr- ir íslendinga. Það var því gott, að það skyldi vera hún Rann- veig Schmidt, sem tókst það á hendur. Heimsborgarinn, sem hefir haft tækifæri til að gista stórmenni í mörgum löndum og hefir fylgst með björtu hliðum lífsins og tekið vel eft- ir. Bókin hennar Rannveigar er þörf lítil bók. Það getur vel verið að sumum lesendum finn- ist hún vitna um of til Ame- ríku, en það er hjegómi einn að hugsa slíkt. I þessum efnum er sama hvaðan gott kemur. Það þarf enginn að vera feiminn að láta sjá sig með „kurteisina11 hennar frú Schmidt, því flestir þurfa á því að halda að lesa bókina og breyta eftir henni. Kurteisi er þannig, að til þess að hún komi að fullum notum í þjóðfjelaginu og geri sitt mikla gagn, þá þurfa allir að fara eftir sömu reglum. En þar sem kurteisi er í hávegum höfð, þar líður fólkinu vel. • Mjólkurverkfall. ÞAÐ er orðið nokkuð langt síðan að við höfum haft mjólk- urverkfall, en þau eru algeng víða um lönd Mjólkurnevtend- ur reiðast stundum heiftar- lega þegar mjólkin er hækkuð í verði." Og þannig var það í New York á dögunum, að fjöldi mjólkurneytenda tók sig sam- an um að hætta að kaupa mjólk í mótmælaskvni gegn hækkuðu verði mjólkurafurða. Og mjólkurneytendur ljetu ekki sitja við orðin tóm held- ur fóru í kröfugöngu um götur borgarinnar og á einu spjald- inu stóð með stórum stöfum: „Mjólkið ekki viðskiftavinina — Mjólkið kýrnar“. Þessu brjefi ráðherra Sósíalistaflokksins svaraði for- sætisráðherrann með brjefi dags. 10. þ. m. Segir svo í brjefi forsætisráðherrans: „Jeg tel engin rök hníga að því að rjett sje að jeg leggi til við herra forseta íslands að Alþingi verði rofið og nýjar kosningar látnar fram fara. Mun jeg því ekki gera það. Jeg felst heldur ekki á að samstarfsflokkar Sósíalista- flokksins í ríkisstjórninni hafi á nokkurn hátt brotið í bága við samning þann er gerður var þegar núverandi ríkisstjórn var mynduð. Hinsvegar er það staðreynd að ráðherrar Sósíalistaflokksins hafa óskað að biðjast lausn- ar fyrir þá. Með því er grundvöllur stjórnarsamstarfsins úr sögunni, þareð nefndir stjórnarsamningar voru um það, að ákveðnum málum skyldi hrundið í framkvæmd með stjórnarsamstarfi og stuðningi allra þeirra þriggja flokka, er stutt hafa núverandi ríkisstjórn. Jeg mun því biðjast lausnar fyrir mig og ráðuneyti mitt nú þegar.“ ★ Engum getur blandast hugur um, að það er rjett sem iorsætisráðherrann hjer segir, að samstarfsflokkar Sósíal- listaflokksins hafa á engan hátt rofið stjórnarsamstarfið. Hitt er einnig rjett hjá forsætisráðherra, að þar sem Sósíal istaflokkurinn tók þá ákvörðun, að krefjast lausnarbeiðni fyrir ráðherra sína, er þar með grundvöllur stjórnarsam- starfsins rofinn. Eins og menn muna voru tvö höíuðatriði í samstarfi þessarar ríkisstjórnar: í fyrsta lagi: Viljinn til að hrinda í framkvæmd ákveðn- um stórmálum, og gnæfði þar hæst nýsköpunin í atvinnu- lífi þjóðarinnar. í örðu lagi: Samtök þriggja þingflokka um að tryggja framgang þeirra stórmála, sem stjórnarsamstarfið var bygt á. Það var vegna þessa, að Sjálfstæðisflokkurinn gerði bandalag við andstöðuflokka sína. Honum var strax í upp- j hafi ljóst, að eina ráðið til þess að koma þessu í fram'-1 kvæmd voru sterk samtök þeirra flokka, sem að ríkis- stjórninni stóðu. j Þessvegna er hún þung ábyrgðin sem Sósíalistaflokkur- inn tekur sjer á herðar nú, er hann rífur stjórnarsamstarf- ið og lætur sig engu skifta, hvað um nýsköpunina verður. miiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiiHiiiiMiminii iiniMiiiiiiHimiB MEÐAL ANNARA ORÐA . . iiiiiMiniiiimiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiin Burl meS allan rekslur „REKSTUR þessarar stofn- unar hefir orSið þjóðinni mikil blessun og mun verða það í framtíðinni. Vissulega er rekst- urskostnaður gífurlegur, en það mun margborga sig í rekst- urssparnaði annara stofnana. Og verði stofnunin rekin á sama grundvelli í framtíðinni og hingað til, þarf enginn að efa, sem þekkir nokkuð til reksturs slíkra stofnana, að framtíð margra annara fyrir- tækja í landinu og rekstri þeirra er borgið“. Þessi klausa er kannske dá- lítið ýktur útdráttur úr ræðu sem kynni að hafa verið hald- in við eitthvert afmæli ein- hverrar merkilegrar hjerlendr- ar stofnunar. Ilún er búin til aðeins til þess að sýna hversu ákaflega þessi hundleiðinlegu og óíslensku orð, að reka og rekstur, eru komin alvarlega inn í íslenskt mál, þar sem þau þó alls ekki éiga heima nje eiga minnsta rjett á sjer. v Nú á dögum eru íslenskir bændur hættir að búa búi sínu. í staðinn eru þeir farnir að rcka búin. Hvert þeir reka þau, er ekki sagt. Menn versla held- ur ekki lengur, þeir reka verslunina (sumir hafa rekið slík fyrirtæki úr hópi verslana, ekki er því að neita), en skelf- ing er þetta ljótt og leiðinlegt, bæði á prenti og í mæltu máli. Ekki er örgrant um að þetta sje upphaflega komið úr dönsku, sbr. at drive en For- retning, en síst er það betra fyrir því. — Þá er t, d. talað um að rekstur kvikmyndahúsa sje gefinn frjáls. Á góðri ís- lensku þýðir þetta það eitt, að öllum sje frjálst að reka kvik- myndahúsin hvert á land, sem þeir vilja. Þetta leiðinlega orð þarf að hverfa, hverfa með öllu. Það er ekki langt síðan að farið var að nota það svona alment um hluti og hugtök, sem það á ekki heima. Menn sem unna íslenskri tungu ættu að taka sig saman um að láta allan rekstur hverfa, nema þar sem hann á við. Því ekki að segja, eins og áð- ur var sagt, að búa, að versla, að starfa, að eða starfrækja fyrirtæki. Það fer ólíkt betur á slíku, þar er minsta kosti engu orði beitt í rammskakkri merk- ingu. En það er annars alveg furðulegt, hversu þessi rekst- ur grípur um sig. Maður getur rekist á þetta hvað eftir annað í ræðum og blaðagreinum, hjá mönnum, sem eiga bæði að vita mikið betur, — og sem vita betur í raun og veru. Þetta er aðeins orðinn leiður vani og margir grípa fyrst til þess orðs eða þeirra orða, sem mest eru notuð. Annars er þessi rekstuf og misnotkun á því orði aðeins eitt af mörgum dæmum um málleysur og ambögur, sem eru að skríða inn í málið. Tökum til dæmis orðið ábyggilegur, sem farið er nú að nota því nær eingöngu þar sem á að segja áreiðanlegur. Maður bygg ir ekki á neinum manni, maður reiðir sig á hann. Það er meira að segja ambaga að einhver jörð sje ábyggileg og ekki mál- venja, það er segt að hún sje byggjanleg. Og svo er það r-ið, sem er að skríða inn í orðið mánaðamót. Það er því miður orðið tals- vert algengt að sjá skrifað og heyra sagt mánaðarmót. Mán- uðurinn mætir þá sjálfum sjer, en ekki öðrum. Hvernig stend- ur á að svona vitleysa breiðist út, er ekki gott að segja, en staðreyndirnar tala sínu máli. Því skal ekki neitað, að í þessu máli eru blöðin sek, jafnt og aðrir, en vonandi verðum við blaðamennirnir fyrstir til þess að hrista af okkur slenið í þessu máli. J. Bn. Nefnd lögð niður. LONDON: Vináttusamninga- nefnd, sem stofnuð var af jafn- aðarmönnum og kommúnist- um á Frakklandi eftir að land- ið hafði verið leyst úr hernámi, hefir verið leyst upp vegna megns ósamkomulags inn- byrðis.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.