Morgunblaðið - 31.08.1947, Qupperneq 7

Sunnudagur 31. ágúst 1947.
MORGVNBLAÐIÐ
7
ÞEGAR VIÐ HUGSUM UPPHATT
Höft verkalýðssamtaka.
Annað er það, sem við get
Um lært af reynslu þeirra,
Bem sje hvern sess verka-
lýðssamtök eiga að skipa í
ríki, þar sem verkamanna-
stjórn fer með völd. Þar
sem sósíalismi ræður ríkjum
að nokkuru eða öllu leyti, g5ða verkamenn
Gildi vinnu nnar
ýyý'/' J. l\0(íi.te sacfiifrcdiiilcj
Síðari grein
verk-
er ekkert unnið við það, að Smiðju, sem hafa fengið f *r- koma fram opinberlega,
yerkalýðssamtök beiti höft- jrskipanir frá stjettarfjelög-j vera í eftirlitsferðum, veita
um. Eini tilgangur þeirra um smum um að draga úr tignarembætti, hafa áheyrn
auðugt og voldngt og bjó
við betri lífskjör á nýliðn-
um öldum en önnur lönd
með því að leggja mikið á
sig, en ekki með því að slóra.
hann þarf alltaf að vera að . Allt, sem hvetur til vinnu,
ir o. s. frv., o. s. frv. Það eru
ekki svo margir, sem hafa
svo mikið ímyndunarafl, að
þeir geri sjer ljóst, hve
mikja byrði og áreynslu lýð-
ræðislegt konungsríki legg-
Setti að vera sá að auka fram vinnu sinni þvi að afköst
leiðsluna, þar sem valdameð þeirra kæmu upp um hina.
ferð þeirra tryggir, að auka- Við vitum ÖH um sjúkrahús-
hagnaðurinn af því rennur in> sem geta ekki fengið
ekki framar í einkaeign, hjúkrunarkonur. Við verð-
heldur er skattlagður og not um næstum öll að sætta okk
aður til þjóðfjelagsþarfa og ur við að geta ekki fengið jur á herðar þjóðhöfðingja
skiptist þannig milli fólks- neina húshjálp. Enginn vill sínum. Eða þá ráðherrar og
ins. Þess vegna er það ekk- gera neitt; eða 5Jiu heldur, æðri embættismenn, sem alt
ert, sem rjettlætir það, að engan iangar mikið til að af hafa allt of mikið að gera
þeir dragi úr framleiðslunni gera nokkuð að raði. En öll — það sem er að stjórninni,
á nokkurn hátt: Þeir rýra ein su efnahagslega eyðsla, sem er að miklu leyti að kenna
ungis kjör sín og minka af- ieiðir af þvii jeg þekki því, að hún hefur ekki næg-
komumöguleikana, þ. e. eink marga menn í æðri stöðum, jan tíma til að hugsa málin.
um þeirra sjálfra. I hinu
sem vinna vandasamt og , Eða ef við hugsum um lista-
nýja þjóðskipulagi, ætti aðal dýrmætt verk fyrir þjóð-jmenn, vísindamenn eða
markmið verkalýðssamtak- fjeiagið) sem eyða allt of lækna, sem hafa þó á hendi
anna að vera það, að gera mikium tima í uppþvott og
framleiðsluna sem mesta. húsverk.
Engin verkföll, engar vinnu, _ ., „ _ , ,
Stjornm verður að hafa
stöðvanir, engin fimm-daga ,
eða 40-stunda vinnuvika! vakandl au*a a v‘nnuhvatn'
Því meiri vinnu, sem þeir mgarvanoamalinu og gera
ber að lofa, allt, sem letur
vinnu grefur undan vinnu-
hvatningunni, ætti að mæta
andúð almennings í öllu
landinu. Og verkamanna-
stjórn ætti að taka forust-
una í landinu, því að þegar
öllu er á botninn hvolft, er
sigur stefnu hennar alger-
lega kominn undir því, en
ætti ekki með aðgerðum sín
um og lagasetningum að
hvetja til slórs.
Núna, þegar fleiri og
fleiri fyrirtæki eru að kom-
ast undir opinbert eftirlit,
er það mikilvægara en nokk
uru sinni fyrr að vernda
og hvetja einstaklingsfram-
takið, þótt ekki væri til ann-
ars en að ryðja ríkisrekstri
afkasta, því meiri fram-
leiðsla og þeim mun meira
í veltunni.
, II.
En hvenær ætla þeir að
taka í taumana og breyta
um stefnu? Eldsneytisskort
svo rjettar ráðstafanir til úr-
bóta. Menn vita um sumar
þeirra. Það er gagnslaust að
jafna allt upp, eða öllu held-
ur niður, svo að sá, sem allt-
af slórar, beri jafn-mikið úr
býtum og sá, sem er fús til
að vinna. Það er aðeins til
urinn varð hollt áfall fyrir a- w- , . t ,
J, að letja hmn siðarneínda,
verkalyðshreyfmguna — þo , *
_ J . ,, , ., letingmn fæst ekki til að
að vitanlega sieu alltaf til * , .
J , ,vmna með þvi. cg þo ætti
menn, sem ekkert vilialæra.1 * , . T x
_ , , , _ , , að lata hann vmna. Það er
Jafnvel nu er það vafasamt,1 . , ,
, _T , 1 „ , , ’ afar-mikilvægt í hveriu
hvort Verkamannaflokkur- , . * ,...
þjoðíjelagi, að menn fai laun
inn í þinginu gerir sjer það ,,.
n t> ö - _ j f eftir afkostum smum.
Ijost, að eldsneytisskortur-
inn var aðeins vottur um
eitthvað ennþá alvarlegra og
hættulegra fyrir efnahaginn
í heild, og að þetta hafi að-
Það
eru aðeins fáráðiingar, sem
halda, að menn vinni strit-
vinnu að gamni sínu — mað
ur þarf e^ki nema örlitla
. _, . , heilbrigða skynsemi til að
ems venð byrjumn. þar sem ^ betur. Verkalýðurinn
það er langt fra þvi, að hon-
um sje lokið.
Hingað til höfum við að-
eins kynnst byrjunarerfið
trúir því ekki, það veit jeg
full-vel.
En hingað til hefur hvorki
leikum þeim, sem breyting stjórnin nje nokkur annar
á stjórnskipulagi hefur í ^aft kjark í sjer til að segja
för með sjer. Erfiðleikarnir verkalýðnum sannleikann
verða þeim mun meiri, sem ™ vinnu og stritvinnu. En
skemtilegustu störfin. Ekki
geta þeir komist hjá striti.
Tónskáld, rithöíundar og
leikarar eyða óteljandi
klukkustundum í að skrifa,
vjelrita og æfa sig. Eða allt
það strit, sem mikill læknir
eða skurðlæknir verður að
leggja á sig. Það er ómögu-
legt að komast hjá striti,
hvað sem við gerum, hvort
heldur er í erfiðustu eða
auðveldustu stöðum.
Hvers vegna þá að rcyna að
komast hjá striti?
Fyrst þetta er svona, hvers
vegna á*þá venjuiegt fólk að
reyna að koma sjer hjá
striti? Er tími þeirra svo á-
kaflega dýrmætur? Er hann
líkt því eins dýrmætur og
líf vísindamanna, rithöf-
unda eða leikara, sem hafa
ef til vill til að bera óvið-
jafnanlegar gáfur? Ef út í
það fer, getum við öll þveg-
ið upp og unnið heimilis-
störf eða í garðinum, það er jekki bætt Upp kið fjarhags
bara svo mikil tímaeyðála !iega tjðn
Mjer fyrir mitt leyti finsf
það allt of þvingunarkennt
og hugmyndasnautt. — Við
þörfnumst meiri tilbreytni.'
Jeg er mjög hlyntur því, að
auka og styðja að menntun
fullorðinna manna og
hlynna að almennum menn-
ingarstofnunum. Margt fólk
fer ekki að þroskast fyrr en
það er komið úr skóla. Og
jeg er afar hlyntur því, að
láta engan efnilegan skóla-
pilt sleppa í gegnum netið,
eins og viss fjöldi gerir enn.
Jeg vil, að allir fái tækifæri
við sitt hæfi. En gáfurnar
eru margs konar, og það er
ekki sjeð um þær, þótt öll-
um sje haldið í skóla til 15
ára aldurs. í þúsundum til-
fella er það ekki til neins,
eins og jeg veit frá því að
jeg var í skóla. Hinn menn-
ingarlegi ávinningur, sem
þessar þvingunarráðstafan-
ir hafa, er gersamlega ósam
bærilegur við hið stórkost-
lega fjárhagslega tjón, þó að
enginn hafi þorað að segja
braut, annárs hrynur ailt ^það. En við verðum að horf-
saman. Hvaða vcnir eru þá
til bættra afkomumögu-
leika fyrir landið í heild,
undir slíkum kringumstæð-
um? Það mundi aðeins þýða
það, að allir fengju jafnt
vegna fátæktar og slórs.
Þó lætur stjórnin sjer
detta í hug að hækka skóla-
skyldualdurinn, þegar svona
er í pottinn búið. Allir vita,
hvílíkt fjárhagslegt tap það
hefur í för með sjer að taka
meira en 250 þúsund ungra
manna frá iðnaðinum. Sir
Stafford Cripps hefur játað,
að þetta muni kosta kolaiðn-
aðinn það, að á þessu ári
verði 15 þúsund færri ný-
liðar. En enginn virðist hafa
haft neitt við það að athuga
ast í augu við sannleikann
um okkur sjálf, ef við eigum
ekki að tortímast sem land.
Þannig er boðskapurinn,
sem jeg hef að flytja. — En
hann krefst vissulega, að
skift sje um stjórnendur, og
það ekki aðeins í ríkisstjórn
inni, heldur, ef til vill miklu
fremur í hinni andlegu for-
ustu þjóðfjelagsins, alla þá,
sem bera ábvrgð á að mv’nda
og stjórna skoðunum þess:
rithöfundar, hugsuðir, blöð,
kirkja og útvarp. háskólar,
mentaskólar og aðrir skólar,
allar mentastofnanir lands
ins, auk stjórnmálaflokk-
■ anna, sem eru aðeins lítill
1 hluti fvlkingarbrióstsins.
Sannleikurinn er sá að það
lengra kemur, eins og raun
Hússa á sósíalisma ber vitni
um. Jeg er miklu kvíðnari
um afstöðu verkalýðsins til
framleiðsluvandamálsins og
vinnuhvatningarinnar held-
ur en um það, sem stjórnin
er að'gera. Þó er það vitan-
lega ákaflega mikilvægt líka
að það er ekkert hættulegra
en að gera lítið úr vinnu-
hvaíningunni — sem er það
vandasamasta í efnahags-
vandamálinu ■— eins og
stjórninni er farið að verða
ljóst — af því stafar deyfð-
in og vanmátturinn, sem er
að lama allt framtak um
land allt.
Við höfum öll heyrt um
út af menningarlegu gildi ir stjórnmálaflckkarnir,
þessara ráðstafana. Jeg fyr- jyeikamannaflokkuiinn og
ir mitt leyti er í vafa um jlhaldsflokkurinn — og vit-
menningargildi þess. Jeg er anje§a h’ka frjálslvndi flokk
að hvað mikið. sem urinn hara hfgð á nítj-
viss um,
það kann að verða, getur það auuu aKldí nu8rrj
I ekki bapf.t nnn hið fiárha<3s- I rjálslynöa flokiv
fyrr eða síðar verður að
segja þeim það. Það eru svo
margir, sem ekki kunna við
að segja almenfiingi, hvernig
lífið er í raun og veru.
Sdnnleikurinn er sá, að
það er ómögulegt að kom-
ast hjá striti í nokkru
síarfi, frá því æðsta til hins
lægsta. Tökum til dæmis
konunginn sjálfann. Hver
stritar meira en hann, eða
gerir það af meiri skvldu-
rækni og án þess að kvarta
nokkurn tíma? Hvað skyldu
það vera margir, sem gera
sjer ljóst alla þá skrifstofu-
vinnu, hin óendanlegu opin
beru skjöl, sem lesa þarf
yfir, að viðbættu því, að
Jeg vona, að jeg verði
ekki talinn hreinn aftur-
haldsseggur þó að jeg segi
ándu aldar hugmyndaforða
sins: það
er ekki nóg, að allir sjeu
jafnir, heldur er einn ná-
kvæmlega sami og annar,
og skoðun eins er jafngóð
að láta sum okkur gera það,
þegar flestallir eru ekki
hæfir til neins annars: það
er þeirra verk í lifinu. Gætu þetta "Xllir " sem eitthvjið skoðun annars um hvað
þeir gert nokkuð annað: þekkja til rnin vit3) að mjer sem vera skal o. s. frv. Tóm
gætu þeir stjórnað iðnaði er mjög umkugað um frarn- vitleysa — sem við förum
eða verslunum (Stafford fið „ tlinar { Kpwij lpndí eiíki eftir, ef eitthvað hættu
Cripps hefur nýlega sagt 0g jeg segi þetía ekkii af legt er í veði. Hin frjáls-
þeim berum orðum, að þeir þvi að jecr sje á rhóti stjórn- Iyncia undalátssemi hefur
geti það ekki), gætu þeii inni) þvi að það var stjórn Sen8ici aht of langt
skrifað bækur eða haft á churchills, sem samþvkkti siðspii!andi
hendi leikstjóxn eða geit fi'Umvarpið. Nlig grunar sJast best
uppskurði skurðlækna? (helst að það sje runnið und- mennings n Beverídge-til-
Nú, jæja: þá exga þeir að an rifjum óflokksbundinna ieSunum, sem reifa okkur
vera ánægðir með þau störf, ] „menningarfrömuða“. Einn 1 opinberum hyggingum
sem eru við þeirra hæfi. — af þekktustu og gáfuðustu trá vöggu lil gxaiai og giafa
Það er hætta á því, að við mentamönnum á þessari uncian aiiri vinnuhvatningu
sjeum að fjarlægjast frum-]öld í Englandi var alveg á °§ framtaki.
sannleika lífsins: „í sveita sama máli og jeg um það, ] Nei: Eini boðskapur ní-
þíns andlits skalt þú nevta hvort besta leiðin til að efla tjándu aldarinnar, sem við
brauðs þíns“. „Sá, sem ekki mentun í landinu væri sú að höfum gleymt, er boðskap-
vill vinna, á heldur ekki hækka skólaskyldualdurinn'ur vinnunnar. Og við þurf
mat að fá“. Þetta land varð upp að fimmtán ára aldri. 1 (Framhald á bls. 8)
Hin
áhrif hennar
á tröllatrú al-