Morgunblaðið - 11.10.1947, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 11, okt. 1947
iwgtitililafrtto
Útg.: H.f. Árvakur, Rpykjavik.
Frarnkv.stj.: Sígfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stef insson (ábyrgBarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
\kluerji ókripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU

Verkföll úrelt bar-
áttutæki“
..VERKFÖLL eru úrelt baráttutæki í nútímaþjóðfjel-
agi“, segir Konrad Nordahl, forseti sambands norsku
verklýðsfjelaganna í samtali, sem norska blaðið Verdens
Gang átti við hann fyrir skömmu.
Nordahl er einn af reyndustu verklýðsforingjum
Noregs. Hann hóf störf sín innan verklýðshreyfingarinn-
ar árið 1915, þá 18 ára gamall. Fram til ársins 1939 gengdi
hann fjölmörgum trúnaðarstöðum innan hennar en það
ár varð hann forseti verkalýðssambandsins og hefur verið
það síðan.
í fyrrgreindu samtali ræðir Konrad Nordahl afstöðu
verkamanna til launamála sinna. Kemst hann þar m. a.
að orði á þeSsa leið:
„Hinum almenna borgara hættir oft til að halda að
aðalatriðið fyrir hann sje að fá sem flestar krónur og
aura í sinn vasa. Ep. sannleikurinn er sá að oft geta launa-
hækkanir aðeins gert honum erfiðara um vik. ]>að höfum
við sjeð dæmi um í öðrum löndum. Lækkun verðlagsins
getur hinsvegar haft miklu meiri þýðingu en launahækk-
anir á pappírnum“.
„En það er stundum dálítið erfitt að fá fólk til að skilja
að það er margt, sem hefur meiri þýðingu fvrir það en
5 aura launahækkun, sem það getur fengið. Það er ýmis-
legt, sem bendir til þess að hin svokallaða „fimmaura-
pólitík“ verði í framtíðinni þýðingarminni en áður“.
Þannig fórust hinum reynda verkalýðsleiðtoga orð.
Meginkjarni skoðunar hans er auðskilinn:
Það er ekki krónufjöldinn, sem launþeginn fær í laun,
sem er aðalatriðið heldur kaupmáttur launa hans. Það
skiptir mestu máli, hve marga mjólkurlítra, kjötkíló og
sykurpund, er hægt að kaupa fyrir dag- eða mánaðar-
launin. Varanleiki atvinnunnar er annað þýðingarmesta
atriðið.
Þetta tvennt skiptir mestu máli, ekki aðeins fyrir dag-
launamanninn heldur og allt launafólk.
Sú barátta, sem miðast við það eitt, að knýja fram
kauphækkamr um fimm eða tíu aura á klukkustund, er
þessvegna afar grunnfærnisleg og getur leitt til mikils
tjóns fyrir launþegann, eins og Konrad Nordahl bendir á.
Það er þess vert að íslenskt launafólk, verkamenn og
fastlaunastarfsmenn hugleiði þessi mál nú. Hjer á landi
hafa öll laun hækkað mjög undanfarin ár. En þar með
er ekki öll sagan sögð. Nauðsynjar almennings hafa hækk-
að að sama skapi. Kaupmáttur launanna hefur þorrið svo
að segja í sama hlutfalli og þau hafa hækkað. Þetta veit
og skilur hver einasti maður. Húsmæðurnar finna sann-
leiksgildi þessara orða þegar þær fara út til þess að
kaupa í matinn eða klæðnað á fjölskyldu sína. Þær eru
þessvegna litlu betur settar með fimm krónur nú en eina
fyrir stríð.
Hvað er það. sem hefur gerst?
■Verðbólgan hefur gleypt launahækkunina. En hún hef-
ur gert annað og verra jafnhliða. Hún hefur skapað þá
þenslu í efnahagslífi þjóðarinnar að verð framleiðsluvara
hennar er orðið miklu hærra en heimsmarkaðurinn býður
fyrir hana. Og í því fyrirbrigði felst meginhættan, sem
af henni leiðir. Sú hætta býður nefnilega ýmsum öðrum
hættum heim.
Ef ómögulegt reynist að selja íslenska framleiðslu með
kostnaðarverði hennar hlýtur það að þýða stöðvun at-
vinnutækjanna að meira eða minna leyti. Atvinnuleysi og
kyrstaða siglir óhjákvæmilega í kjölfar slíks ástands.
Raunveruleg leið til lækningar í þessum efnum er ekki
til nema ein, verðhjöðnun, sem svo hefur verið köliuð,
lækkun kaupgjaldsins og þess hluta verðlagsins sem þjóð-
'inni er sjálfrátt.
Um þessa leið verða framleiðendur og launþegar að
sameinast í einhverju formi. Það er óhjákvæmilegt.
Luxus-blærinn horf-
inn af flugfarþegum.
ÞAÐ var enginn lúxusblær
yfir farþegunum, sem voru að
fara til útlanda með „Heklu“,
Loftleiða, í fyrradag. .— Og
gildir einu, munu margir hugsa,
því nóg er komið af slíku.
Þarna var vísindamaður með
Hekluhraunshljóð á stálvír und
ir annari hendinni og kvik-
myndaræmu í tösku undir
hinni. Hann ætlar að sýna
starfsbræðrum sínum í ná-
grannalöndunum hið stórkost-
lega náttúrufyrirbrigði. Við
hlið hans stóð skipstjóri og 2
eða 3 sjómenn, sem voru að
fara til að sækja nýjan vitabát
fyrir ríkið. Tvær eða þrjár ís-
lenskar stúlkur, sem ekki báru
það utan á sjer hverra erinda
*þær ætluðu utan. Loks nokkr-
ir útlendiri^ar, heldur gugnir á
svipinn, vafalaust eftir að hafa
verið nýbúnir að borga skatt-
inn sinn og með fátt þeirra
vara, sem þeim hafði verið tal-
ið trú um að þeir gætu keypt
á íslandi. — Það er af sem áð-
ur var.
Fimm aura
pólitík.
„FURÐULEG fimm aura
pólitík“, muldraði vísindamað-
urinn. „Maður má ekki hafa
eyri- í íslenskum peningum í
vasanum þegar farið er út úr
landinu. Landið færi varla á
hausinn þótt leyft væri að
menn hefðu með sjer 5 eða 10
krónur til að eiga fyrir bíl er
heim kemur. Og skrambi er það
erfitt að reikna út nákvæmlega
hvað eftir verður í pyngjunni,
þegar komið er út á flugvöll,
eftir að búið er að ganga frá
nokkrum erindum í bænum á
síðustu stundu“.
„En þeir, sem ferðast nú með
skipum“, sagði skipstjórinn.
„Þeir verða að gefa íslenskum
skipsþjónum ómakslaun í er-
lendum gjaldeyri eftir ferðina,
ef menn vilja ekki vera dónár“.
Það má nú segja, að þegar
íslensk yfirvöld gera loksins
einhverjar ráðstafariir, þá er
það ekkert hálfkák.
Crnefnin í
Hekluhrauni.
NÝJU örnefnin í Heklu-
hrauni eru miklu fleiri en sagt
var frá hjer á dögunum, en það
voru ,,Krossöldur“ og ..Sigur-
jón“, hraunkariinn. Staður heit
ir þar Prestsalda, eftir prest-
inum í Fellsmúla, en merk.i-
legra er þó Ragnarshlið, sem
nefnt er eftir sjera Ragnari
Ofeigssyni. Hefir þe^ar mynd-
ast þjóðsaga um þetta nafn og
er ein útgáfa hennar á þessa
leið:
Hekluhraun stefndi á grasi
gróið fell, sem Melfell heitir.
Er hraunið kom að fellinu kvísl
aðist það'og rann sitt hvoru
megin. fellsins og ef kvíslarnar
voru komnar fyrir fellið, virt-
ust þær ætla að renna saman
á ný. Bar þá að prest, ssm
gekk milli hraunstraumanna
upp á fellið og dvaldi þar góða
hríð. En meðan klerkur stóð á
fellinu brá svo við, að hraun-
rennslið stöðvaðist og varð geil
eftir, eða gangur að Melfelli.
Þar heitir síðan Ragnarshlið.
•
Ingóifslaml eg bæ!in.
INGOLFSLAND heitir stað-
ur, þar sem Ingólfur Isólfsson
verslunarmaður tjaldaði, er
hann dvaldi við Heklu í sum-
ar. En hann er sa áhugamaður,
sem oftast allra annara en vís-
indamanna mun hafa komið til
Heklu 1 sumar eða alls 14
sinnum.
Og þá eru bælin. Gvendar-
bæli heitir tjaldstaður Guð-
mundar Kjartanssonar jarð-
fræðings og Traustabæli, þar
sem Trausti Einarsson lá við
lengi. Fleiri bæli kunna að vera
þarna, þótt mjer sje ekki kunn-
ugt.
Ornaði sjer við
Hekluelda.
SAGA GENGUR í nærsveit-
um Heklu um tjekknesk hjón,
er voru á ferðalagi við Heklu
í sumar. Þau eiga að hafa dott-
ið í lækinn, sem rennur hjá
Næfurholti og föt þeirra blotn-
að.
En þau voru ekki í vandræð-
um að þurka íöt sín,. því þau
gengu upp að hraunröndinni og
stóðu við hraunið góða stund
þar til föt þeirra voru orðin
þur. Onnur útgáfa er til af sömu
sögu á þá leið, að Tjekkinn hafi
komið holdvotur að Heklu-
hrauni og lagst til svefns við
hraunröndina, en vaknað við
sviðalykt, er föt lians voru byrj-
uð að brenna.
•
10.000 manns til
Heklu.
Á BÆJUNUM við Heklu á-
ætla menn, að 10.000 manns
hafi í sumar komið austur til
að skoða Heklu og nýja hraun-
, ið. Á hverju þessar tölur eru
! bygðar veit jeg ekki, en varla
eru þær nákvgsmar, þar sem
enginn hefir kastað tölu á ferða
fólkið. En mörg spor liggja þar
frá í sumar. Einn maður taldi
: fjóra skósóla við troðninga upp
að Kórnum svonefnda.
j Þegar stundir líða verða vafa
laust skrifaðar margar bækur
og greinar um Heklu. En það
verða vafalaust mest vísinda-
greinar. Það væri þarfa verk,
að skrifa alþýðlegan fróðleik
um Heklugosið 1947. Skrá sög-
ur, myndast hafa, örnefni o.
s. frv.
Áhyggjur barnakarls.
ÞAÐ SKILJA VAFALAUST
flestir áhyggjur barnakarls,
sem koma fram í eftirfarandi
brjefi:
„I barnaskólunum er nú gerð
krafa um, að börnin komi í
sjerstökum leikfimi búningum
í stað þess að á undanförnum
árum hafa þau iðkað leikfimi
í sundbolum, eða sundskýlum.
Þessi ráðstöfun er harla ein-
kennileg og veldur foreldrum
áhyggjum, því barnafólk hefir
ábyggilega nóga að gera við
skömtunarmiða fyrir vefnaðar-
vöru, þótt þessum óþarfa sje
ekki bætt á“.
Já, skyldi það vera.
i
MEÐAL ANNARA ORÐA
---| Eftir G. ]. Á. —«.—»»——... —»»—»,.—.»_»»-
Um það, hvernig Gromy-
ko og Kravchenlto byrj-
uðu að deila í blöðunum
og hvernig deila þeirra
snerist eiginlega öll um
aðgerðarlausan hund. er
klórar sjer á maganum.
EINKENNILEGT einvígi var
háð fyrir nokkru síðan í banda-
ríska vikuritinu Newsweek. —
— Koma þar fram þeir Andrei
Gromyko, aðalfulltrúi Rússá hjá
Sameinuðu þjóðunum, og Viktor
Kravchenko, sem ritað hefur
bókina „Jeg kaus frclsið“. All-
langt er nú síðan Kravchenko
vakti á sjer athygli með því að
r.eita að snúa heim til Rússlands
en hann hafði verið meðlimur
rússneskrar innkaupanefndar,
sem 'send var til Bandaríkjanna.
Það er upphaf þessa máls, að
Kravchenko var kallaður sem
vitni fyrfr r.efnd þeirri, sem
rannsakar óameríska starfsemi
í Bandaríkjunum. Hjelt Krav-
chenko því fram við þetta tæki-
færi, að Rússar hefðu víðtækt
njósnakerfi í Bandaríkjunum,
og voru ummæli h^ns birt í
Newsweek.
Skömmu seir.na, eða 4. ág’st,
ritar Gromyko Mewsv/eek brjef,
þar sem þann segir meðal ar.n-
ars: .
e •
Ilundurinn
kemur til sögunnar.
„Þegar hundur hefur ekkert
að gera, klórar hann sjer á mag-
anum. Stundum vekur þetta at-
hygli.“
Kravchenko ijet ekki standa á
sjer. Tuttugasta og fimta sama
mánaðar birtir Newsweek eftir
hann langt brjef, þar sem hann
tekur upp þráðinn, þar sem
Gromyko skildi við hcnn.
Kravchenko hefur orðið:
í blaði yðar 4. ágúst birtið
þjer mynd af mjer og grein um
vitnisburð minn fyrir nefnd
þeirri, sem rannsakar óameríska
starfsemi. Grein þessi háfði í
för með sjer eftirfarandi athuga
semd frá herra Andrei Gromy-
ko, sem kemur fram fyrir hönd
Sovjetríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum:
„Þegar hundur hefur ekkert
að gera, klórar hann sjer á mag-
anum. Stundum vekur þetta at-
hygli.“
.... Ekki þarf að taka það
fram, að yfirlýsing sem þessi,
frá hendi hr. Gromyko, sýnir
aðeins ennþá einu sinni að hann
var alinn upp í gripahúsi. En
(Framhald á bls. 8).