Morgunblaðið - 17.01.1948, Qupperneq 6

6
MORGVTSBLAÐIÐ
Laugardagur 17. janúar 1948
Útp.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Fr&mkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ám Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjalá kr. 10,00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
HITA VEITAN
HIÐ einstæða mannmirki, Hitaveita Reykjavíkur, er að sjálf
sögðu bæjarbúum mjög hjartfólgin. Það veitir fleiri heim-
ilum hita úr iðrum jarðar, en nokkurt slíkt fyrirtæki, sem
starfrækt er annarsstaðar í heiminum. Hitaveitan er á marg-
an hátt svo merkileg, að hún hefur vakið umtal og aðdáun
víðsvegar um heiminn.
Hún hlýtur að vera bæjarbúum kær, vegna þess að takist
eins vel með rekstur hennar í framtíðinni, eins og vonir
standa til, þá verður hún hinum sameiginlega sjóði borgar-
anna drjúg tekjulind.
★
Yfirvöld bæjarins hafa að sjálfsögðu vakandi auga á því,
að framtíð þessa fyrirtækis verði sem best tryggð á allan
hátt. Vegna þeirra mörgu bæjarbúa, sem hafa dagleg þæg-
indi af veitunni. Og vegna þess, hve rekstur hennar er mikið
sameiginlegt hagsmunamál bæjarfjelagsins.
Það hvíldi mikil ábyrgð á hinum íslensku verkfræðingum,
sem tóku að sjer undirbúning Hitaveitunnar. Þar var ekk'
hægt að fara að eins og við hinar meiriháttar Sogsvirkjanir
að kveða til aðstoðar og leiðbeiningar erlenda verkfræðinga,
sem hafa margfalda reynslu á við þá menn, sem hvergi hafa
unnið að virkjunum nema hjer á landi. Hjer varð að byggja
á íslenskri þekkingu einni saman. 1 önnur hús var ekki að
venda.
Það fyrir sig þótti djarft af þáverandi bæjarverkfræðingi
og aðstoðarmönnum hans, að fullyrða eftir' útreikningum
sínum að heitt vatn yrði leitt frá Reykjum hingað til bæjar-
ins án þess að það kólnaði verulega á leið inn í hús manna
hjer í bænum. Þeir útreikningar stóðust.
Það reyndist einnig rjett, sem verkfræðingarnir sögðu, að
í því hveravatni, sem rann úr uppsprettunum á Reykjum
voru engin skaðleg efni, sem gátu skemmt veitukerfið eða
truflað rekstur veitunnar. En reynsla var engin til þess að
segja fyrir um það, að súrefni loftsins myndu blandast vatn-
inu á leiðinni frá uppsprettunum til hitunartækjanna, sem
gæti haft skaðleg áhrif á ofna og pípur.
Með venjulegum efnagreiningum verður ekki fundið að
vatnið í hitaveitunni frá- Þvottalaugunum sje frábrugðið
Reykjavatninu. Kísillinn í vatninu frá Þvottalaugunum sest
innan í pípurnar og húðar þær, svo ekkert ryð getur mynd-
ast. En kísillinn í Reykjavatninu veitir pípunum ekki hina
sömu vöm.
Til þess að fyrirbyggja með öllu, að'veitukerfið frá Reykj-
um skemmist með tímanum af súrefni því sem kemur í vatn-
ið verður að gera ráðstafanir til þess að eyða súrefninu.
Þangað til ráð kunna að finnast til þess, að veita Reykja-
vatninu sömu eðliseiginleika sem Laugavatninu, svo það geti
veitt sömu ryðvörn og Laugavatnið veitir nú.
Færustu efnafræðingar okkar hafa haft rannsókn þessa
máls með höndum, síöan nokkur grunur kom upp um það,
að um skemmdir á veitukerfinu gæti verið að ræða. En
þeim rannsóknum er nú komið svo langt, að hinir vanfærnu
menn, sem haft hafa þessar rannsóknir með höndum telja
tíma til þess kominn, að skýra frá árangri þeirra. Eins og
fram kom í ræðu þeirri, er borgarstjóri flutti á siðasta bæj-
arstjórnarfundi. Gerðar verða ráðstafaijir til þess að útiloka
sem mest súrefni úr vatninu, sem valdið getur ryði. — Og
pantað er efni, sem að Öllu leyti er ósaknæmt, til að setja
í vatnið er eyðir því súrefni, sem þangað kemst.
Auk þess verður gerð gangskör að því, að fá sem gleggst
yfirlit yfir það, hvort nokkur brögð eru að skemmdum á
kerfinu í bænum, og sjeð fyrir því, að hver bikm, sem þar
verður, verði lagfærð tafarlaust.
■k
1 endalok ræðu sinnar lýsti borgarstjóri því yfir að ekkert
verði hjer á eftir, frekar en hingað til, látið ógert, til þess
að koma í veg fyrir skemmdir á hinu mikilsverða mann-
virki. Enda er það af framkomnum rannsóknum ljóst, að
málið er viðráðanlegt, og hræðsla við óviðráðanlegai
skemmdir ástæðulaus.
uerfi
ii ihrifíar:
UR DAGLEGA
LÍFINU
Niðursoðið sælgæti.
ÞESSI GREIN hefði átt að
heita: sælgæti, sem ekki er soð
ið niður. Við strendur íslands
er margskonar lostæti, sem mat
menn hjer og erlendis vilja
gefa mikið til að hafa á borð-
um hjá sjer. Fyrir það væri
hægt að fá mikinn erlendan
gjaldeyri, ef rjett væri á hald-
ið. En við höfum haft Öðrum
hnöppum að hneppa, en að elt
ast við slíkt og vísir að niður-
suðu á margskonar niðursuðu,
sem skaut upp kollinum fyrir
mörgum árum visnaði og varð
að engu.
Það yrði of langt að telja all-
ar þær skelfisktegundir, fisk-
tegundir og góðgæti, sem hægt
væri að setja niður í dósir og
selja á erlendum markaði. En
hjer verður einungis minst á
það helsta.
Jómfrúhumar og
kúfiskur.
ÞAÐ er haft eftir hinum
kunna danska fiskifræðing, Tán
ing prófessor, að á Selvogbanka
og víðar við strendur Islands
sje svo míkið af humartegund,
sem nefnd hefir verið Jómfrú-
humar, að þar mætti veiða tug
þúsundir tonna árlega, án þess
að á stofnin yrði gengið.
Einu sinin gerðu Vestmanna
eyingar út á Jómfrúhumarveið
ar, ep niðursuðuverksmiðja SIF
setti niður í dósir. En af ein-
hverjum mjer ókunnum ástæð-
um var þessu hætt, en ábyggi-
lega ekki af því, að varan- lík-
aði ekki.
Það hafa sagt erlendir menn,
sem vel hafa vit á, að kúfisk-
prinn íslenski væri að mörgu
leyti eins góður og ostrur en það
er dýrindismatur sem kunnugt
er og kostar of-fjár.
Rækjurnar einar
halda velli.
AF ÞEIM skelfisktegundun-
um, sem reynt hefir verið að
setja í dósir, í íslenskum nið-
ursuðuverksmiðjum, halda
rækjurnar einar velli. Og víst
eru þær góðar og hafa fengið
gott orð innanlands og utan. En
það er bara svo margt fleira,
sem við gætum bæði hagnast
á og haft gagn af sjálf, að það
er synd, að þessu skuli ekki
vera gefin meiri gaumur, en
raun ber vitni.
Það eru ekki ýkja rhörg ár
síðan, að Islendingar horfðu á
það með stórum undrunaraug-
um, er Norðmenn, sem hingað
komu, voru að fást við rækju-
veiðar. Menn hjeldu að þeir
væru vart með öllum mjalla,
að vera að hirða þessi skel-
kvikindi.
Enn í dag liggur mikið af góð
gæti ónotað við strendur lands
nsi. Það er tími til kominn að
fara að athuga málið í alvöru.
•
STUTTBYLGJU-
ÚTVARPID BYRJAR
LOKSINS á þá fara að hefja
stuttbylgjuútvarp á ný. Mikið
er nú búið að nudda í þessu,
bæði hjer í blaðinu og annars-
staðar. En loksins hafðist það.
Mikið verða íslendingar, sem
erlendis búa fegnir að fá frjett
ir að heiman og nú er bara að
ganga svo frá þessu útvarpi,
að það verði einhver fengur í
því fyrir íslendinga erlendis og
aðra, sem á það kynnu að
hlusta.
En það verður að vera aðeins
byrjunin, að útvarpa bara á
íslensku. Það á að nota tækifær-
ið og útvarpa einnig á erlend-
um málum til að kynna land-
ið og menningu þess.
Enginn hjegómi.
MENN ERU NÚ að komast
almennt á þá skoðun, að land-
kynning sje hreint enginn hje-
gómi, heldur blátt áfram arð-
vænleg.
Danir, Norðmenn, Svíar og
flestar aðrar þjóðir hafa skilið
þetta. Og meira að segja hafa
Danir fjölgað að mun blaðafull
trúum við sendisveitir sínar er
lendis upp á síðkastið. Þeir eiga
í gjaldeyriserfiðleikum eins og
við en segja sem svo, að því
fje sje ekki á glæ kastað, sem
varið er til kynningar eríend-
is og það komi margfalt inn
aftur. — Þetta er rjett skoðun.
Áhuginn fyrir
Keflavíkurvelli.
ÁHUGINN FYRIR aðbúnað-
inum á Keflavíkurflugvellin-
um fer vaxandi og er gott til
þess að vita. Eitt af dagblöð-
unum hjer í bænum eyddi miklu
rúmi núna einn daginn til að
benda á nauðsyn þess, að þar
verði komið uþp öflugri land-
kynningarstarfsemi og benti á
Ferðaskrifstofuna, sem rjettan
aðila í þeim efnum.
Næstum því sömu orðin, sem
þetta blað segir nú voru sögð
hjer í þessum dálkum fyrir
tveimur og hálfu ári. Þá var
bent á, að á Keflavíkurflugvell
inum þyrfti að hafa kvikmynda
sýningar, fallegar ljósmyndir,
eða málverk á veggjum og að-
gang að upplýsingum um land
og þjóð, samfara hlýjum og
þokkalegum húsakynnum og
góðum veitingum.
Það er gleðilegt að fá stuðn-
ingsmenn við áhugamál og víst
er að fyr eða seinna mun að
því koma, að þetta verður alt
gert.
PmeðaTannárá^örða ... 71
I -—« 1
Burt með bíópestimar
IÐULEGA KEMUR það fyr-
ir, sjerstaklega hjá „kvikmynda
gagnrýnendum“ Þjóðviljans, að
á það sje minnst, að myndir
kvikmyndahúsanna sjeu ekki
eins góðar og þær gætu verið.
Hinn ágallann er sjaldan talað
um — enda þótt sama sagan
hafi endurtekið sig á hverju
kvöldi allt frá því að bíóin
fyrst hófu sýningar sínar —
hversu margar góðar myndir
eru eyðilagðar af kvikmynda-
húsgestunum sjálfum.
• •
ÞRJÁR TEGUNDIR
Skemdarverkamennirnir eru
aðallega þrennskonar: 1) Þeir.
sem koma of seint og svo endi-
lega vilja rjúka úr sætum sín-
um áður en sýningu er lokið
2) Þeir, sem tala jafnvel meirf
en leikararnir á ljereftinu; og
3) bær, sem skreyta hatta sínr
með álnarlöngum fjoðrum eðr
mæta með höfyðföt, sem eru
svo barðastór, að fela mætt
fimm manna fjölskyldu bak vic
þau.
Ómögulegt er að gera upp á
milli þessara pesta. Skemdar-
vargarnir númer eitt troða á
tærnar á manni, villast á millí
bekkja og eyðiléggja upphaf og
endir kvikmyndanna fyrir þein
stundvísu; þessir með málæðið,
eiga það ósjaldan til að Ijóstrai
upp um endalok myndarinnar
fyrir hlje; þær hattstóru hafa
það á samviskunni, að margur
kvikmyndahúsgesturinn fer
heim til sín, jafnnæ" nrn efni
myndarinnar.
• •
ÞEIR VERSTU
Og. þó er ekki að vita nema
annar flokkur ofangreindra
kvikmyndahúspesta, sje hvað
erfiðastur viðureignar. Jafnvel
lægstu menn geta öðru hvoru
gægst fram.hjá ferlegustu hött
um og-náð andartaksmynd af
Joan Fountain á sýningartjald-
inu; og stundvísir bíógestir fá
Tyrorie var skotinn í Turner.
oftast að sjá miðbik kvikmynd-
anna óáreittir af þeim óstund-
vísu. En við þeim sítalandi er
í raun og veru ekkert hægt að
gera. Tal sumr'a þeirra er eitt-
hvað á borð við þetta:
,,Hver er þessi?“ — ..Þetta
er bófinn". „Drepur hann Önnu
bellxi ?“ — . Nei“. — „H-vers-
vegna ekki?“ —- „Tyrone kem-
ur“. — ,,Eru þau ekki skilin?“
— „Jú, ,en ekki í myndinni“.
,.Af hverju ætli þau hafi skil-
i£>?“ — „Hann var skotinn í
Lana Turner“. — Æ, já, það
er riett — agalega hefur það
verið spennó“.
HVAÐ SKAL GER.4?
Er nokkuð hægt að gera víð
þessar hattstóru og þá sítalandi
og óstundvísu? — Hætt við
ekki. -— Allt á fólk þetta það
Sameiginlegt að vera ókurteist
og láta sig engu skipta skoðanir
og vellíðan samborgara sinna.
Og á meðan við tökum okkur
ekki til og klippum fjaðrirnar
af þeim fjaðralöngu, frissum og
sveium á þá símalandi og setj-
um bragð fyrir þá óstundvísu
í mvrkrinu, er hætt við að fólk
þetta haldi uppteknum hætti
og eyðileggi jafnvel bestu mynd
•ir fyrir þeim, sem koma til að
sjá og heyra kvikmyndaleikar-
1 ana en ekki bíógestina.