Morgunblaðið - 15.04.1948, Síða 2

o
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. apríl 194$.,
/ hvaða hekk var Þóroddur?
ÞEIR FENGU TILSÖGN
í GÖTUBARDÖGUM
lálinn
SlÐAN Norðurlandaþjóðimar hafa
fengið nánari vitneskju um áform
Moskvastjórnarinnar gagnvart Vestur
Evrópulöndum, en þær hafa áður
haft, hefir því verið meiri gaumur
gefinn, en óður var, hverskonar
kennsla hefic farið fram í hinum
pólitísku skólum, sem reknir hafa
verið þar austur frá á undanförnum
érum. Margir af hinum kunnustu
kommúnistum Svía, segir i ,.Gote-
borgs Handels och Sjöfarts Tidning11
hafa lokið námi þar eystra. Er talið
að um 50 sænskir kommúnistar hafi
lokið námi þar' ó árunum 1929—37.
Hefir hið ssenska blað fengið einn
af fyrverandi nemendum við flokks-
skólana í Moskva tii að segja sjer
frá námstilhöguninni þar ejrstra. Frá
sögn hans er á þessa leið:
Fjórir skólar.
Um fjóra skóla var að ræða, á
þe.ssum árum. Leninskólann, undir-
bviningsskóla fyrir kommúnista Vest-
urlanda, og annan fyrir kommúnista
Austurlanda og háskólann fyrir for-
ingjaefni kommúnista um allan heim.
Hann var venjulega kallaður „háskóli
rauðu prófessoranna".
Teknir voru 40 Sviar á skólann fj'r
ir Vesturlöndin, á árunum 1928—37.
Voru þeir í 4 flokkum. Álika margir
voru teknir til náms frá hinum Norð
lulandaþjóðunum. Kennslan í skóla
þessum tók 3—4 ár. Hún var ókeypis.
Auk þess fengu nemendurnir ókeypis
föt, og 100 rúblur í vasapeninga á
mánuði. Framhaldsskólar, er komu á
eftir þessum byltingaskólum, voru
I.enihskólinn og skóli „rauðu prófess
oranna“.
Allir voru skólar þessir heimavist
arskólar. Bjuggu nemendurnir þar í
rúmgóðum vistarverum. En til þess
að auka kynni þeirra á inilli, og koma
í veg fyrir, að nemendur frá hverju
‘ landi hjeldu alt of mikið hópinn, var
það bannað, að fleiri en tveir menn
‘ frá sömu þjóð, væru búsettir á sama
atað.
Kennslan í Austur- og Vesturlanda
skólunum hófst á morgnanna kl. 8
. hjelt áfram til kl. 5 e.h. Auk þess
var timinn frá kl. 9—11 á kvöldin
ætlaður til undirbúnings undir næsta
■dag. Kendar voru ýmsar algengar
námsgreinar á skólum þessum, m. a.
náttúrufræði o. fl., stjórnlagafræði,
landafræði, trúarbragðafræði, svo og
. fiemaðarfræði. Auk þess var verkleg
kennsla í götubardögum, og skæru-
hemaði. Kennslan í þessum verklegu
fræðum fór fram tvisvar í viku, fyrir
.. hvem námsflokk. Auk þess fóru fram
æfingar í hverri viku í skotfimi með
skammbyssum, fótgönguliðsbyssum,
■og með vjélbyssum. Þeir sem sýndu
sjerstaklega góða hæfileika við æfing
tir þessar, fengu að taka þátt i æfing
tun Rauða hersins í nágrenni borgar
innar.
í Leninskólanum var lögð áhersla
á, að kenna mönnum áróðurstækni
fyrir kommúnistaflokkinn.
Róstusamt skólalíf.
í þessum kommúnistaskólum voru
nemendur frá öllum löndum heims.
Þar voru allskonar óeirðir og uppþot
■daglegir viðburðir. Stundum komu
menn frá Tjekkunni, rússnesku leyni
lögreglunni, en hún hjet þvi nafni
á þessum árum, og tók nemendurna
fasta. Nemendur háðu einvígi sín á
milli þegar svo bar undir. Og fyrir
kom að einn og einn þeirra var
myrtur. Á þeim árum stóð rimman
sern hæst á milli Troskista og Stalin
ista innan kommúnistaflokksins.
Eitt sinn ruddust þrír menn vopn
um búnir inn til nemenda frá Júgó-
slavíu, og skutu fjóra af fremstu nem
endunurn úr floklci þeirrar þjóðar til
bana. Útaf þessu tiltæki tók Tjekkan
45 Júgóslava i skólunum fasta. Voru
þeir siðan líflátnir. Svipuð mál komu
upp hjá kommúnistum, sem þama
voru, frá Estlandi og Búlgariu.
Þegar kom til hinna miklu átaka á
milli Stalinsmanna og Troskistanna,
og afíökumar voru sem mestar, árið
1937, bitnaði sá gauragang'u allur
Sluppu ekki ailir lifandi
Hrygí í Danmörku.
mjög á nemendum þessara skóla.
Margir þeirra voru tcknir í vikulang
ar yfirheyrslur. En allir þeir sem á
einhvern hátt höfðu haft samband
við þá „stórglæpamenn", sem verið
var að útrýma hurfu siðan svo að
aldrei spurðist neitt til þeirra..
Brynjólfur amast við
frjettum af skólalífinu.
Frásögn hins sænska blaðs endar
á þá leið, að eftir þessu að dæma,
megi ganga að því vísu, að þeir sem
sluppu frá Moskva, eftir þær eld-
raunir allar, sjeu vissulega harðir í
hom að taka, og vel þjálfaðir til
þeirra verka, sem þeim sjeu ætluð
hverjum fyrir sig, með þjóð sinni.
Eftir þessu að dæma, sem hjer hef-
ir sagt verið, og haft er eftir hinu
gagnmerka sænska blaði, fer mönnum
að verða það skiljanlegt að formanni |
Kommúnistadeildarinnar hjer á landi,
Brynjólfi Bjarnasyni sje ekki um það
gefið, að mikið sje talað um skóla-
göngu hans og flokksbræðra hans
þar eystra. Enda ljet hann svo í
Mjólkurstöðvarræðu sinni á dögun-
um, að það væri hin mesfa ósvífni
af Bjarna Benediktssyni, er Bjarni
minntist á það í útvarpsræðu sinni
i siðustu eldhúsdagsumræðum, að til-
tekinn forystumaður kommúnista hjer
á landi, Þóroddur Guðmundsson, hafi
verið skólabróðir núverandi einræðis
herra í Tjekkóslóvakíu.
En geta má nærri, að það hafi ekki
verið neinn losarabragur á námi
Gottwalds hins tjekkneska, meðan
hann nam hstir sínar hjá kennifeðr-
unum í Maskvu.
Einkaskeyti frá frjettaritara
Mbl. í K.höfn.
CHRISTMAS MÖLLER andað-
ist í gærkveldi. Banamein hans
var hjartaslag. Fráfall þessa
merka danska stjórnmálamanns
hefir haft mikil áhrif á dönsku
þjóðina.
Christmas Möller var einn
heima er hann fjekk slagið. Er
vinnustúlkan kom heim kom
hún að honum látnum á svefn-
herbergisgólfinu, fyrir framan
þvottaskálina. 15 mínútum áð-
ur átti hann samtal við Reh-
berg prófessor og var þá við
bestu heilsu og í besta skapi.
Atvinnuflugmenn gera
samþyktir um öryggis-
mál flugvjela
Mál sm ckki má draga að framkvæma
FJELAG íslenskra atvinnuflug-
manna hjelt fund um öryggis-
mál flugsins, þann 30. mars s.l.
Miklar umræður urðu um
þessi mál og gerði fundurinn all-
margar samþykktir, er fjelagið
hefur nú sent Flugráði til athug-
unar og jafnframt áskorun til
þess að hefja þegar í stað fram-
kvæmdir á grundvelli samþykkt
anna.
Fjelag ísl. atvinnuflugmanna
hefur sent blaðinu samþykktir
fundarins, sem sendar voru til
Flugráðs.
Flugvellir
Að'sem allra fyrst og eigi síð-
ar en í júní 1948, verði sendir
menn til allra landsf jórðunga og
einnig inn á öræfi landsins, til
þess að mæla og merkja nauð-
lendingarstaði bæði fyrir land-
og sjóflugvjelar. Síðan skulu
gefnar út, í bókarformi, upplýs-
ingar og mælingar ásamt Ijós-
myndum og teikningum af þess-
um stöðum. Æskilegt væri að
bókin yrði þannig úr garði gerð
að skipta mætti auðveldlega um
blöð í henni þegar fyrri upplýs-
ingar falla úr gildi, en nýjar
koma í staðinn. í þessari bók
skulu einnig vera fullkomnar lýs
ingar af öllum flugvöllum og sjó
lendingarstöðum, sem eru í notk
un, og einnig lýsingar á öllum
radíó- og miðunarstöðvum, sem
geta komið flugmálum til gagns.
Að í nágrenni hvers flugvall-
ar skuli vera valinn ábyrgur
maður, er gefi flugumferða-
stjórninni a. m. k. vikulega
skýrslu um ásigkomulag vallar-
ins og sjái um minniháttar lag-
færingar.
Að settir verði upp vindpokar
við alla lendingarstaði svo og
kattaraugu meðfram þeim ílug-
brautum, sem ekki eru þegar
upplýstar.
Að flugvöllurinn á Sandi (Snæ
fellsnesi) verði athugaður og
lagfæringar gerðar á NA enda
brautarinnar, en sá hluti hennar
verður ónothæfur þegar jörð er
blaut.
Að þegar verði Send til allra
flugvalla nauðsynleg öryggis-
tæki svo sem slökkvitæki og
sjúkragögn, einnig verði öllum
flugvallagæslumönnum afhent
merkjabyssa og skot.
Að eftirlit á legufærum, fyrir
sjóflugvjelar, verði aukið og
fleiri komið fyrir, einnig að sjeð
verði um að þau sjeu ávalt í not-
hæfu ástandi. Þá er nauðsyn-
legt að ávalt sjeu bátar til taks
á hverjum lendingarstað sjóflug
vjela.
Flugumf erðarmá I
Að flugmáiastjóm leyfi flug-
vjelum í farþegaflugi ekki flug-
tak, nema ákveðinn maður sje á
ákvörðunarstað, er geti gefið
nauðsynlegar leiðbeiningar og
aðstoð.
Að endanlegar aðgerðir á radíó
vitanum við Kálfshamarsvík
verði gerðar hið bráðasta, einn-
ig að talstöð verði sett upp i
sambandi við stöðina og glöggur
■maður hafður þar til staðar til
þess að gefa flugmönnum upp-
lýsingar um veður.
Að settir verði upp radíó vitar
(beacons) á Stykkishólmi eða
Flatey, Vestmannaeyjum, Fljóts
dalshjeraði og „fanmarker“ á
SA legg RK stefnuvita við Þor-
lákshöfn.
Að talstöðin í Æðey verði at-
huguð og maður sendur þangað
til þess að kenna meðferð stöðv-
arinnar og viðskipti við flugvjel,
ar, einkanlega með tilliti til veð
urupplýsinga.
Að talstöðvakerfið verði end-
urbætt og talstöðvum komið upp
við sem flesta lendingarstaði.
Að loftferðaeftirlit ríkisins
Framh. á bls. 8.
Christmas Möller
Talið er líklegt að hann hafi
fundið til vanlíðan' rjett á eftir
og ætlað að ná sjer í glas af
vatni til að drekka, en þá fall-
ið á gólfið. Kona hans, sem var
úti í bæ kom nokkru síðar
heim.
Hans Hedtoft forsætisráð-
herra tilkynnti lát Christmas
Möllers í útvarpinu. Forsætis-
ráðherrann sagði að þjóðin stæði
í mikilli skuld við hann fyrir
starf hans á hernámsárunum og
þó einkanlega fyrir hve mikinn
þátt hann hefði átt í því a
forða þjóðinni frá því að skift-
ast í tvær andstæðar fylking-
ar eftir styrjöldina. Auk þess
hefði hann unnið á móti ævin-
týrastefnu í Sljesvíkurmálinu.
Formaður fjelags ungra í-
haldsmanna lætur svo ummælt,
að Christmas Möller hafi verið
lífið og sálin í þeirra fjelags-
skap og unnið geisimikið verk
í fjelaginu og lýðræðislegu
starfi flokksins. Framtíðin
skuldi honum uppreisn.
Dönsku blöðin benda á, að
fráfall stjórnmálamannsins sje
mikið Jjón fyrir opinbert líf
í Danmörku. Christmas Möller
hafi hafnað öllum boðum um
háttsett embætti. M. a. hafi hon
um verið boðið að vera um-
boðsmaður danska ríkisins í
Færeyjum, en hann hafi hafn-
að því boði.
★
CHRISTMAS MÖLLER var að
eins 54 ára er hann ljest, fædd-
ur 1894. Hann varð stúdent
1911 og tók ungur að fást við
stjórnmál. Hann var formaður
íjclags ungra íshaldsmanna
1916—1918, en háskólanámi
lauk hann ekki fyrr en 11 árum
eftir að hann tók stúdentspróf,
er hann tók embættispórf í lög-
fræði 1922. Hafði hann þá setið
tvö ár á þingi, en á þing var
hann kjörinn 1920.
íhaldsflokkurinn danski hjet
Hægri flokkur er Christmas
Möller gekk í flokkinn. — Setti
hann sjer það mark að gera
flokkinn að borgaraflokki og
keppa við Vinstri flokkinn. —
Fekk hann sínu framgengt í
þeim efnum og nafni flokksins
var breytt í Konservativt Folkq
parti.
1928 var Christmas Möller
formaður þingflokks íhalds-
manna í Þjóðþinginu og 1931
formaður alls þingflokksins 1
báðum deildum Ríkisþingsins,
Ari síðar var hann svo kjörinn
formaður flokksins.
Christmas Möller varð innan-
ríkisráðherra í samsteypustjórn
Staunings, sem mynduð var
eftir innrás Þjóðverja. En þvi
embætti gegndi hann aðeins frá
aprílmánuði til október það ár,
Því þá kröfðust Þjóðverjar að
hann yrði látinn víkja úr stjórn
inni. Tveimur árum síðar tókst
honum að flýja land, fyrst ti'i
Svíþjóðar og þaðan fór hann
til London og gerðist formaður
í „Det danske Raad“. Barðist
hann ötullega fyrir frelsi Dan-
merkur í London. Flutti útvarpg
fyrirlestra frá London og var
einn traustasti forvígismaðup
dönsku frelsishreyfingarinnar.
Er Christmas Möller kom
heim eftir frelsun Danmerkur1
1945, varð hann utanríkisráð-
herra í ríkisstjórn Buhls.
Hann átti öfluga andstæð-
inga.innan síns eigin flokks og
í fyrravetur sagði hann af sjer?
formensku íhaldsflokksins, en
gekk þó ekki úr flokknum. —■>
Hann bauð sig fram utan flokká
við kosningarnar í fyrrahaust,
en náði ekki kosningu.
Christmas Möller átti oft f
stjórnmálaerjum, sem að líkurri
lætur, en andstæðingar hans
virtu hann, enda var hann heið-
arlegur stjórnmálamaður, seni
ekki mátti vamm sitt vita. Koni
það sjaldan fyrir, að ráðisí
væri á Christmas Möller per-
sónulega, af andstæðinguni
hans.
Christmas Möller kom aðeind
eitt sinn hingað til lands sum-
arið 1939. Allir, sem kyntusí!
honum hjer, báru til hans sjer-
stakalega hlýjan hug síðan. —*
Það kom til orða að hann legðl
leið sína hingað í ófriðarlokin,
En úr því varð ekki. Svo mikil og
vandasöm störf biðu hans heima
á ættjörðinni, scm hann gaí
ekki horfið fraá.
Vjer íslendingar megum jafrl
an minnast þessa látna merkis-
og forustumanns Dana me?3
virðingu og þakklæti. Alt frá
því hann sem ungur stúdent ljet
til sín taka um stjórnmál, vaf
hann málefnum okkar Islend-
inga ákaflega hliðhollur, svO
ekki varð á betra kosið.
Þegar fuIJveldismál íslandð
kom til umræðu í Danmörku á
árunum 1916—18, var hann ein
dreginn stuðningsmaður þess,
að við fengjum sjálfstæði okk-
ar viðurkent. En flokkur hand
var okkur þá þungur í skauti,
Afstaða hans til málefna ís-
lands var ætíð hin sama. Kom
þar fram, sem í öðrum afskift-
um hans af opinberum málurrj
frábært víðsýni, rjetlætistil-
finning og drengskapur.
En það, sem mun hafa ein-
kent Christmas Möller mest,
var óbilandi aðdáanlegur kjarlá
ur hans. Hann fór oft sínar eig-
in götur, fylgdi sannfæringu
sinni ætíð óhikað, hvort sem
hún var. í fullu samræmi við
stefnu flokksbræðra hans og
samstarfsmannaa, eður eigi. —»
Hann hafði bjargfasta trú á sig-
ur góðra málefna. Sú bjartsýnl
hans mun hafa verið honum ó-
metanlegur styrkur, í storm-
sveipum stjórnmalanna. _j