Morgunblaðið - 19.06.1948, Qupperneq 5

Laugardagur 19. júní 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Aasberg fyrv. skipstjóri
níutíu ára
í DAG er hinn góðkunni skip-
fctjóri Aasberg 90 ára. Har n er
mörgum íslendingum að góðu
kunnur, síðan hann var hjer
ym fjölda mörg ár skipstjóri á
rskipum Sameinaða gufuskipa-
ifjelagsins.
Hann var f>rst skipstjóri á
Btrandferðaskipinu s.s. Skál-
holt, síðan á s.s. Lauru, s.s.
Botniu og síðast á s.s. Island.
Á skipum Sameinaða gufu-
skipafjelagsins verða skipstjór-
ar að hætta 65 ára gamlir. Aas-
berg hefur því nú verið á eftir-
launum hjá f jelaginu í 25 ár og
er sagt að enginn skipstjóri hafi
verið svo lengi á eftirlaunum. Á
hann því met ' því.
Aasberg var hinn mesti vask-
leikamaður og er enn í minnum
haft björgun hans í Patreks-
Jirði, er hinn ungi skipstjóri i
kastaði sjer í öllum klæðum í
sjóinn til að bjarga 2 íslend-
íngum, er bát þeirra hafði
hvolft rjett við skip hans.
Prúðmenni var hann hið
mesta og kunni hann vel við sig
á íslandi og tók miklu ástfóstri
við land og þjóð. -— Hann var
sæmdur Fálkaorðunni er hann
hætti siglingum hjer og mörg
önnur heiðursmerki hefur nann ,
hlotið.
Aasberg hefur verið rnjög
ern allt til þessa og gengið dag- j
lega milli Kaupmannahafnar og |
Hellerup, sem mun vera um i
klukkutíma gangur.
í dag situr hann veislu meðal
vina sinna í Danmörku, en
margir íslendir.gar munu senda
honum hlýjar kveðjur í dag.
E.Ó.P.
★
JOHAN Ferdinand Aasberg
heitir hann fuilu nafni hinn góð
kunni og vinsæli skipstjóri Sam-
einaða gufuskipafjelagsins í
„ökfear storf er sii ¥©l|e flgóliisti
öruggustu leiðinu ú milli lunduM
Samlai fi Asel Thoraienssn slglinga- i
. træðipg á „Hefclu"
Kaupmannahöfn, sem verður
níræður í dag. Fækkar þeim
auðvitað óðum hjer á landi, sem
muna eftir honum, enda eru nú
Jiðin 25 ár síðan hann, ívrir
! lands seint á árinu 1915 og
stjórnaði Aasberg því þangað
til hann, árið 1923, varð að láta
af skipstjórn fyrir aldurs sakir.
Alls hafði hann þá farið 233
ferðir hingað fil lands.
Árið 1921 sigldi konungsfjöl-
skyldan, eins og kunnugt er,
hjeðan til Grænlands á e.s. „ís-
land“, og tókst þá vinátta rnikil
með henni og Aasberg. Vinátta,
sem ekki að eins hefur ha’dist,
heldur aukist með árunum. — í
þeirri ferð bjargaði Aasberg á-
höfn sænska skipsins „Bele“
norðarlega við Grænlandsstrend
ur, og sæmdi þá sænska stjórn-
in hann Kommandörkrossi
Vasaorðunnar 2 gr. fyrir fræki-
lega framkomu.
- Um það leyti er Aasberg ljet
af skipstjórn fyrir 25 árum. v'ar
hann crðínn hjer þjóðkunnur
maður og margir eru þeir sem
enn minnast þessa mæta manns,
þótt hann sje, að vonum, ekki
kunnur hinni yngri kynslóð. Af
öllum, sem til hans þekktu, var
hann talinn afburða sjómaður,
hraustmenni cg kjarkmaður,
samviskusamur í starfi sínu
með afbrigðum, enda var dugn-
aöur hans mikill.
Eins og að líkum lætur, Limst
aldurs sakir, þá 65 ára, ljet af Aasberg oft í hann krappan við
skipstjórn. Hafði hann þá verið Ægi á öllum sínum mörgu og
í siglingum í 50 ár, aðallega1 erfiðu sjóferðum, en svo giftu-
milli Danmerkur, Skotlands ogjsamlega tókst honum skipstjórn
Islands, þar af 25 ár skipstjóri. in að aldrei henti hann nein
Aasberg er fæddur í Stubbe-
kjöbing í Danmörku 19. júní
1858. Hneigðist hugur hans
snemma að sjómennsku. Að af-
lokinni fermingu fór hann pví í
siglingar, byrjaði auðvitað há-
seti, en að loknu stýrimanns-
prófi gerðist hann 2. og 1. stýri-
maður á ýmsum seglskinum víðs
vegar um heim. Hingað til
lands kom hann fyrst á freigát-
slys, og má það fágætt kallast.
Öll eru þó skip þau, er hann
stjórnaði, löngu liðin undir lok.
„Skálholt“ strandaði við Nor-
egsstrendur, ,,Laura“ strandaði
á Skagaströnd, „Botnia“ var
seld til niðurrifs og ,,lsíand‘
strandaði á Leith-firði fyrir 11
árum.
Síðan Aasbei-g hætti sigiing-
um hefur hann lifað kyrlátu lífi
ttnni „Sjælland" árið 1882. Árið á sínu fagra heimili Villa
eftir gekk hann í þjónustu Sam- J „Speca“ í Hellerup, sem m.a. er
einaða gufuskipafjelagsins. og
komu stjórnendur þess brátt
auga á framúrskarandi dugnað
hans og ósjerplægni. Hækkaði
hann því fljótt í tigninni, varð
prýtt fiölda góðra íslenskra mál
verka og annara fagurra muna
er honum hafa verið gefnir hjer
við ýms tækiíæri. Ekki ber þó
að neita því, að hann nýtur enn
ÞVÍ verður ekki neitað, að
frekar er það tilbreytingalaust
að vera farþegi í flugvjel á
langleiðum. Flugvjelin er svo
hótt á lofti að sjaldnast sjest
niður á sjó-eða land. Þeir, sem
ekki sofna eða lesa, drepa
stundum tímann með því, að
finna einhverjar einkennilegar
myndir í skýjafarinu. Stundum
sjá þeir ,,prófíla“ af hinum
þektustu mönnum þjóðarinnar,
en slíkt vekur alltaf nokkra
ánægju.
Oðru hverju alla leiðina fær
maður að vita hvar flugvjelin
sje í það og það skiftið, hæðina,
hitánn úti og fleira. Enginn
nennir þó að velta þessum töl-
um fyrir sjer lengi og enn færri
munu gera sjer nokkra grein
fyrir hversu mikinn útreikning
þurfi að leysa af hendi til að
geta frætt farþegana á þessu
litla atriði í ferðalaginu. Mað-
urinn, sem mælir þetta út, er
sá, sem einn? mest hefur að
starfa á langíerðaleiðum flug-
vjelanna, siglirtgafræðingurinn.
Siglingafræðingarnir á flug-
vjelunum hafa ekki sjerlega
náðugar stundir meðan á flug-
inu stendur. Frá því flugvjelin
er hafin á loft og þar til henni
er rennt niðuv að flugbrautinni
á ákvörðunarstað, eru þeir svo
til látlaust að störfum. Það er
naurnast tími til að fá sjer hress
ingu.
Veðurkortin.
Áður en lagt er af stað gera
þeir áætlun um ferðina, flug-
hæð, hraða, hvað ferðin muni
taka langan tíma o. s. frv. —
Þessa áætlun byggja þeir
á veðurkorti og öðrum upplýs-
ingum, sem þeir fá frá veður-
stofu 1 viðkomandi flughöfn. Á
kortið eru teiknaðar lægðir, há
þrýstisvæði og önnur fyrir
brigði í háloftunum, sem á leið
inni kunna að verða. Á leiðinni
gera þeir svo sínar athuganir á
veðrinu, vega og mæla, bera
saman og taka staðarákvarðan
ir, sem er talsvert flókið mál
og krefst mikillar nákvæmni.
Þess ber að gæta að flugvjelin
þýtur áfram rneð hátt á fjórða
hundrað kílómetra hraða á
klukkustund.
Fyrir nokkrum Ijvöldum síð-
an þá var jeg með nokkrum
af áhöfn Heklu. Þeir voru að
segja .mjer frá hinu og þessu
í fluginu. ‘ Á meðal þeirra var
Axel Thorarensen, sem er sigl-
ingafræðingur á Heklu. Hann
er víst fyrsti loftsiglingafræð-
ingurinn á íslandi og hefur ver-
ið með Heklu í flestum lang-
ferðum hennar og hefur,
að því er mjer hefur verið sagt,
náð mikilli leikni í starfi sínu
og hinn öruggasti ,,navigator“,
eins og það er kallað á erlendu
máli.
Því er fljótsvarað, sagði Axei
Það er negralýðveldið Haiti í
Mið-Ameríku. Jeg dvaldi þar
eitt sinn í þrjá daga. Höfuðborg-
in heitir Port Au Prince. íbú-
ar hennar eru um 200.000. Þa*
af eru hvítir menn 700. Hinir
eru negrar. Menningin þar er á
mjög lágu stigi. Talið er að Um
99 % af íbúum borgarinnar sjeu
hvorki læsir nje skrifandi.
Negrarnir tala mjög einkenni-
legt mál og er það kallað Haiti-
franska, sem er eingöngu tal-
mál.
Aðalframleiðslan á Haitieyju
er kaffi og bananar. Á þessu er
ríkiseinkasala og hana bafa i
hendi sjer stórpólitikusaí. Verð
ið á þessum tveim vörum er
tiltölulega mjög hátt.
1
Húsin ekki samboðin r
hundum.
Höfuðborgin ber yfirleitt
merki fátæktar. Vistarverur
fólksins þ. e. fátækara fólksins
| eru slikar, oð hjer á iandi
myndu menn ekki bjóða hund-
um sínum þær. Jeg man jeg
skoðaði eitt slíkt íbúðarhús, seg
ir Axel. Því var klambrað sam-
an úr kassafjölum og á milli
var leir klesst. Þar inni var
rokkið og loftið saggakent. í
þessu húsi, sem var ekki stærra
um sig en um *veir á móti þrem
ur metrum, kúldraðist átta
manna fjölskylda. Kofinn var
alt í senn, setustofa, svefnher-
bergi og eldhris, og lyktin svo
mögnuð að „peningalyktin" er
hreinasta hunang samanboiið
við hana. Þetta er svo ótrúlegt.
að jeg hefi lent í rifrildi við
menn út af þessu.
Jeg var á sunnudegi í boig-
inni. Mjer skildist að kvenfólkið
hafi þá drifið sig í sín bestu föt.
Mjög margar stúlkur sá jeg sem
voru í kjólum, sem saumaðir
voru úr hveitipokum og rnátti
vel sjá vörumerkið enn. Allt
eftir þessu var aðbúnaður jólks-
jins._____ _
Fjöllin eru hættulegust. i
— Hvað er þjer verst við í j Daglaunin 5 krónur.
fluginu? I Haiti-menn eru sagðir liílir
Fjöll og hálendi, en ! verkmenn og er til lítils að fá
Axel Thorarensen
í Heklu eru öll nýjustu og full-
komnustu sighngatæki sem völ
er á, svo sem Lorantækið, sem
fundið var upp á stríðsárunum.
Öll þessi tæki gera flugið ná-
kvæmara, fljótvirkara og örugg
ara.
— Að vissu leýti hlýtur að
vera ýmislegt sameiginlegt milli
siglingafræði á sjö og í lofti?
Já, að vissu leyti, segir Axel.
Hraðinn er aðalmunurinn. En
stjörnfræðin er af sama toga
spunninn.
Eftir stjörnunum.
— Þá fljúgið þið stundum
eftir stjörnunum?
Það er frekar sjaldgæft, að
það komi fyrir, en þó undir
sjerstökum skilyrðum. Þá verð-
ur maður að þekkja skil á um
50 stjörnum, er til greina koma
við mælingar. Annars hefur
næturflug verið um þSð fcil %
frá því, er jeg tók til starfa á
Heklu.
2. stýrimaður, þá 1. stýrimaður j hvers kyns gleðskapar og eink-
og skipstjóri árið 1898. | um þó þess að hafa gesii á
íslandsferðir sínar byr jaði. heimili sínu, og heíur só er þetta
Aasberg árið 1890 og varð þá : ritar, notið þar margra gleði-
1. stýrimaður á e.s. „Laura“. j stunda og frábærrar gestrisni.
Þegar svo Sameinaða gufuskipa Er Aasberg í vinahópi hrtjkur
fjelagið ljet byggja e.#. „Skál- alls fagnaðar. Nýtur hann enn
holt“ til strandferða hjer við1 „guðaveiga“ og þykist ekki
land, fól það Aasberg skipstjórn heldur ,,of vel mettur utan fylgi
ina, treysti engum betur tii bess tóbaksrjettur“ og reykir þá
að stjórna þeim erfiðu sigiing-
um. Nokkrum árum seinna varð
hann skipstjóri e.s. ,Laura“,
síðar skipstjóri e.s. „Botnia“ og
loks skipstjóri hins afar vand-
aða skips e.s. „ísland“, sem
Sameinaða ljet byggja til ís-
landsferða á fyrri stríðsárunum.
Hóf það ferðir sínar hingað til
helst sterkustu Havana-vindla
af vænstu stærð.
Aasberg er vinur vina sinna
og manna trygglyndastur. Nýt-
ur hann þess að rif ja upp gaml-
ar endurminningar frá íslands-
ferðum sínum, sem hann kveðst
eiga margar ógleymanlegar —
Að „navigei;a“.
— Á hverju byggir þii mæl-
ingar þínar?, spurði jeg Axel.
Það er nú með ýmsu móti,
svarar hann. Og jeg veit ekki
hvort þú værir nokkru nær þó
jeg reyndi að útskýra það allt
nákvæmlega fyrir þjer. Fyrst
ber þá að telja kluklm eina,
sem er mjög nákvæm. Hún er
mjög þýðingarmikið atriði. Svo
eru hraðamælar, hæðar og hita
mælar og margir aðrir, sem
maður verður að fylgjast með
og byggja nauðsynlegar athug-
anir á í sambandi við flugið.
jeg tel það enga sjereign
mína, segir Axel, því fiugmenn
eru yfirleitt þeirra skoðunnar
að fjöll og hálehdi sje þeim
verst við. Þegar við á Heklu
fljúgum yfir eða í námunda við
fjallgarða, þá er fyrst af öllu
sjeð um að vera nógu hátt og
förum við þá stundum j 12—14
þús. feta hæð
— Er ekki óþægiiegt svo hátt
ipi?
Frekar. Ef við þurfum að vera
lengi uppi í svo mikilli hæð, fer
hjartað að siá hraðar og andar-
drátturinn verðúr tíðari, vegna
þess hve loftið er orðið þunnt.
Síðan sagði Axel mjer hitt og
þetta úr starfi sinu, sem jeg er
eiginlega engirm maður til að
skýra öllu nánar frá. Margt af
því hljómaði eins og hebreska
fyrir eyrum mjer. En jeg viidi
ekki koma upp um tornæmi
mitt, kinkaði kolli og þóttist
skilja.
700 hvítir menn —
200.000 negrar.
Hvað er einkenniiegasti
einkum þá vindurinn, sem oft- j ur sem þú befur komið
stað-
til
Framh. á bls. 12 ast er örðugastur viðureignar.. ferðum þínum með Heklu?
þeim vinnuvjelar í hendurnar,
því þcir kunna ekkert með stíkt
að fara. Daglaun verkamanna
eru um 5 krónur. Það er f creet-
anum, sem líka er negri, a3
þakka, að laur.in eru nú þettá,
því hann kom launahækkun nv-
lega í gegn. En hinir fáu hvítu
menn sem þaina eru, segja að
vinnuafköst negranna sjeu ekki
meira en 1.20—1.50 kr. virði.
Einhleypur maður getur lifað
fyrir rúmar 2 kr. á dag. B;»: mlui*
þar í landi byggja sína verslun
mest á beinum vöruskiptiun ng
sjá sjaldan meira en tveggja
króna virði í peningum á ári.
Stöðum eins og Haiti gleymir
maður seint. sagði Axel Og
manni verður strax hugsað hing
að heim þegar maður sjer svona
eymd og volæði og fer ósjáif-
rátt að gera samanburð, þó engu
sje saman að líkja.
Á meðan Axel Thoraier on
hafði yerið að segja mjer frá
Haiti-búum, þá gat jeg amt
ekki hætt að hu?sa n;rn .- ;lar
mÆe’ingar hans á lanefeiðiHn
Hekiu. svo jeg spurðj h.'nrr
á jhvort allar þt-ssar mælingr.r cg
Framh. á bls. !2.