Morgunblaðið - 03.11.1948, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 3. EÓv. 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
Árangyr af sfarfi Kominform i eitt ár
ÞAÐ ER kannske villandi að
taka sjerstaklega eitt ár a£ sam-
skiptum Rússlands við lepprík-
ín og kommúnistaflokkana, því
að það gæti bent til þess að
samskiptin þetta eina ár væru
frábrugðin því sem áður hefði
verið, og að Rússar hefðu tek-
ið upp nýja stefnu.
En það er langt frá því, að
nokkur breyting hafi orðið á
stjórnmálastefnu Rússa. Allt frá
því kommúnistaflokkar heims-
íns misstu síðasta snefil sjálf-
'Stæðisins og komust undir ó-
hagganlega tjórn Moskvavalds-
ins — á fyrstu stjórnarárum
Stalins, svona kringum 1928 —
hefur eitt lögmál og aðeins eitt
Stjórnað gerðum þeírra þjóða
og flokka, sem fallist hafa á
forustu Rússa. Það er leiðarljós
allra kommúnistiskra ríkis-
stjórna, flokka og einstaklinga
að verja og berjast fyrir Sovjet
Rússlandi. Á sama hátt og ,
Dimitrov formaður Komintern
fyrir styrjöldina, varði þýsk-
rússneska sáttmálann 1939:
Sáttmálinn sýnir að „það sem
greinir milli fasista-, stríðs-
æsinga- og auðvaídsaflanna
annarsvegar, en friðar-, og lýð-
ræðis- og sósíalismaaflanna
hinsvegar, er að óhjákvæmilegt
hefur verið að taka tillit til,
ekki aðeins til Jífsorku komm-
únismans, heldur einnig til
Sovjet Rússlands, sem hefur
verið til siðastliðin tuttugu ár“.
Þessi skilgreining Dimitrovs
hefði getað verið skrifuð í gær.
Meðlimir kommnnistaflokkanna
eru nú, eins og þeir hafa alltaf an
verið, eingöngu trúlr hagsmun-
um Sovjetríkjanna eíns og
kommúnistaflokkur Sovjetríkj-
anna ákveður þá hagsmuni
hverju sinni.
Hin þríliðaða hernaðaráætlun sem
hingað til hefir farið út um þúfur
Afhyglisverð grein þýdd úr breska
víkuritinu „The Econemist"
óumflýjanleg í Vesturlöndum,' yfirráðum Bandaríkjanna og
sjerhagsmunum, sem eru í bág t
við hagsmuni Moskvavaldstns.
Þar sem Austur-Evrópa er enh *
að langmestu leyti landbúnaðar
svæði, þá er það framar öllu í
landbúnaðinum, sem línunnar
frá Moskva hefur gaett, 'með
skyndilegum samyrkjubúskap
koma á einræði kommúnismans og þjóðnýtingu. í hverju landi
i Austur-Evrópu og að koma af ]eiddi stefnubreyting þessi, sam
stað óeirðum í nýlendunum. $Tú f£ra hreingerningunum innan
er eitt ár liðið síðan herferð flokkanna, til óvissu og snarpra
þessi hófst og það er því vert átaka. I Póllandi olli hún jafn-
áð athuga hvað kommúnistun- 1 vel hinum stórkostlegustu breyt*
og að þeir hafi því haldið að
þeir þyrftu ekki .lengi að bíða.
um
ári.
hefir áunnist á þessu eina
Truman kenning og
Marshall áætlun.
Hver sem ástæðan var, þá.
lauk þessum þætti 1947. Qrsök-
in var að nokkru pólitísk. Rúss- I
kveða n-iður allt lýðræði. Hinn
flokkurinn er andstæðingar
heimsveldisstefnanna og lýð-
ræðissinnar, sem stefna að því! Kommúnistar Italíu og
að grafa undan heimsveldis-'! Frakklands töpuðu.
og
stefnum, stýrkja lýðræðið
útrýma leifum fasismans“.
Eða með öðrum orðum, það
var hafin barátta gegh Barida-
.ríkjunum og Vesturlöndum, en
ar höfðu jafnvel með hæglætis- , , .
kommumstaflokkum heimsins
stefnu sinni gleypt svo mikið1 , . - * .
' „ . , , , .,, i var „skipað saman txl"að' sigra,
af Evropu, að Vesturlandaþioð- , , .. ,.
, . _ _ , ... bæla mður og tortima hinum
Breyting á aðferSum en ekki
á markmiðum.
Stofnun Komlnform 5. okt.
1947, táknaði því alls ekki
breytingu á markmiðum þeim,
sem Rússar leita með utanríkis-
stefnu sinni, en hún táknaði
gagngera breytingu á aðferð-
um. Frá 1945 tíl 1947 fylgdu
Rússar því sem mætti kalla ró-
legri stefnu í Evrópumálunum.
Það er að vísu satt, að þeir
tryggðu kommúnistum völdin í
löndum, sem voru hersetin af
rauða hernum og að þeim hafði
tekist fyrir páska 1946 að kúga
niður þýska sósíaldemokrata-
flokkinn á hernámssvæði sínu
í Þýskalandi. En yfirleítt leyfðu
þeir þátttöku „borgaralegu
flokkanna" f ríkísstjórnum
ýmissa landa Austur-Evrópu.
Þá mætti minna á, að þótt
kommúnistar í samsteypustjórn kommúnistaflokksins og fyrr-
unum var íarið að þykja nóg
um, og ástandið var orðið
þannig í Þýskalandi og Grikk-
landi að erfitt yar að segja, að
Rússar væru hæglátir þar. Önn-
ur orsökin var efnahagsleg. Svo
virtist sem öll Vestur-E.vrópa
væri undirlögð kommúnisman-
um og sterkasta ríki Vestur-
landa vaknaði upp við vondan
draum, við að öll Evrópa var
að komast undir yfirráð Rússa.
Truman kenningin frá mars
1947 var ætluð aðeins fyrir tak-
markað svæði, Grikkland og
Tyrkland, þar sem rauða hætt-
vofði ægilegast yfir. En
næsta sporið, tilboðið um
Marshall hjálpina í júní 1947
hafði áhrif um alla Evrópu. Og
sjerstaklega athyglisvert, — að
þetta var hlutdrægnislaust boð
til allra þjóða Evrópu, sem voru
hjálparþurfi, án tillits til hvort
þær voru austan eða vestan
járntjaldsins. Þannig snerti það
taugar rússneskra áhrifa og
valda í Austur-Evrópu. Tjekk-
ar og Pólverjar tóku boðinu í
raun og veru, áður en húsbæhd
urnir í Moskva gátu gefið fyrir-
skipanir sínar.
Kominform stofnað
í október 1947.
Ef til vill var það þessi sam-
þykkt tjekknesku og pólsku
stjórnarinnar sem meðfram
varð til að flýta fyrir stofnun
Kominform. í október komu
meðlimir kommúnistaflokka úr
átta löndum saman í Varsjá til
þess að ræða við fulltrúa rúss-
neska kommúnistaflokksins.
Þar skýrði Zhdanov hershöfð-
ingi, þáverandi ritari rússneska
um Vestur-Evrópu landanna
væru erfiðir í stjðrnarsamvinnu
þá var ekki algjörlega loku
skotið fyrir allt samstarf við þá.
Það getur veriS að þessi til-
um meðlimur Komintern, þeim
frá skoðunum flokksins á hinu
nýja ástandi í heiminum og
lagði til að komið yrði á fót
nýrri upplýsingaskrifstofu
tölulega væga stefna hafi verið kommúnista, — kominform —.
sameiginlega óvini“.
r. Ilimlra Marshall-áætlun.
Zhdanov hershöfðingi var
ekkert að leyna því með hvaða
meðulum skyldi mæta „ógninni
úr vestri“. Fyrst og íremst átti
að koma í veg fyrir Marshall
áætlunina i Vestur-Evrópu.
Þann hluta áttu ítalskir og
franskir kommúnistar að inna
af hendi. Það var fundið að við
þá fyrir, að þeir hefðu rofið
stjórnarsamvinnuna bæði í
Frakklandi og Ítalíu, en þeir
hefðu getað beitt sjer meir gegn
Marshall-áætluninni ef þeir
hefðu átt sæti í ríkisstjórnun-
um. Nú var þeim því skipað
að reyna annað hvort að ná
pólitískum völdum, eða að
kippa fótunum undan viðreisn-
aráformunum með verkföllum
og ofbeldi. Þarna var þá dag-
skipunin til allra koinmúnista-
flokka Vestur-Evrópu.
II. Hxeingerning í
Austur-Evrópu.
Annað meginatriði var að
styrkja stöðuna í Austur-
Evrópu. Á þeim tveimur árum
sem samsteypustjórnir komm-
únista og borgaraflokkanna
höfðu setið að völdum, hjeldu
margir andkommúnistar ábyrgð
arstöðum og í kommúnista-
flokkaha höfðu gengið menn,
sem voru ekki fyllilega tryggir.
Kominform tók sjer því fvrir
hendur bæði að bæla niður and-.
kommúnistaöflin í ríkisstjórn-
um Austur-Evrópu og halda
„hreingerningu'*' í kommúnista
flokkunum sjálfum, til að neyða
þá að hlýða hinni sömu Lenin-
Stalin línu, það er að segja, að
krefjast þess að þeir fjellust á
óskorað yfirráðavald Moskva-
mannanna.
III. Sóknín > Austur-Asíu.
Zhdanov minntist aðeins litil
vegna þess að Rússar höfðu trú
og löngun á samstarfi við Vest-
urlönd. En fullt eins gildar á-
stæður eru að Rússar hefðu
þurft að „tryggja5* smáríkin í
Austur-Evróþu áður ep þeir
Síðan gerði hann grein fyrir,
hvaða aðferðum skyldi beita til
að verja hagsmuni Sovjet Rúss-
lands.
Zhdanov fylgdi að mestu
fyrri yfirlýsingum Dimitrovs.
Heimurinn var aftur skiptur í
gátu ,,gleypt“ þau. Það getur
líka verið, að forusíumennirnir tvo andstæða flokka.
í Kreml hafi litiS í marxistisku flokkur heimsveldissinna og
stjörnuspána, sem sagði þeim andlýðræðissinna, en markmið
að kreppa og atvinnuleysi væri þeirra er helst að koma á heims
Fyrsti þátturinn að grafa und
an og víkja Marshall áætlun-
inni frá hefur hingað til mis-
tekist. Það er reyndar ekki enn
sjeð fyrir endann á viðreisn-
aráformum Evrópu, en það sem
af er verða kommúnistar Italíu
og Frakklands að viðurkenna
að þeir hafi beðið ósigur.
Marshall áætlunin er hafin og
tvær tilraunir kommúnistanna
til að, ónýta hana í fæðingu
hafa algjörlega mistekist. í
nóvember 1947 gerðu þeir til-
raun til allsherjarverkfálls í
Frakklandi, en það hjaðnaði nið
ur. Þetta olli því, að mikill
fjöldi verkamanna gekk úr
verkalýðssambandi kommún-
ista (Conféderation Générale du
Travaille) og stofnuðu eða
gengu í sjálfstæð verkalýðssam
bönd. Á Ítalíu fór það svo, að
kosningarnar í apríl, sem áttu
„að hefja vinstri öflin til
valda“ urðu stórkostlegur sig-
ur fyrir kristilega demókrata-
flokkinn. En Marshall áætlun-
in þarf enn að ganga í gegnum
fjögur ströng ár, og þar sem
kommúnistarnir frönsku stofna
nú til kolanámuverkfallanna,
einmitt á eins árs afmæli Kom-
inform, þá er of snemmt að
segja, að allar tilraunir þeirra
til að grafa undan efnahagslegu
sjálfstæði Vestur-Evrópu hafi
farið út um þúfur.
Bylting í Austur-Evrópu.
Það er einnig of snemmt að
dæma nokkuð um það, hvernig
annar þátturinn: að sameina og
styrkja kommúnistaöfl Austur-
Evrópu, hefur tekist. í ríkjum
Austur-Evrópu hefur þegar ver
ið framkvæmd meiriháttar þjóð
fjelagsleg bylting. Öll völd hafa
verið fengin í hendur komm-
únistum. Líflát Petkovs og for-
dæming yfir Mainu um leið og
Anna Pauker kom fram á sjón-
arsviðið sem valdamesta per-
sóna Rúmeníu. Hvernig sósíal-
demókrataflokkur Unkverja-
lands, Rúmeníu og Búlgaríu
voru yfirbugaðir, Hvernig
bændaflokkur Póllands var
leystur upp. Allt voru þetta lið-
ir í áætlun Kominform. Og að
lokum, seinni hluta febrúar var
lega á þriðja þátt þessarra > Tjekkum á einni viku skapað
miklu herferðar, þar sem það
kom kommúnistum Evrópu að-
eins óbeinlínis við. En það var
árás aftan að auðvaldsskipu-
laginu, með, því að ýtu undir
og stuðla að óróa í Suðaustur
Asíu og nýlendunum.
Þannig var þá hin þríþætta
áætlun Kominform, að grafa
nýtt . stjórnarfyrirkomulag,
,.þjóðlýðræði“. — Einræði
kommúnista er algert hvarvetna
bak við járntjaldið.
★ ★
Á sama tíma hefur farið fram
hreingerning í kommúnista-
flokkum landanna og þá fyrst
og fremst þannig að flokkarn-
ingum í flok'ksforustunni. Gom-
ulka sem áður var valdamestur
var háifgert útskúfað, en þeir
sem voru tryggir Moskvavald-
inum, Bierut forseti og Jacob
Berman fengu aukin völd.
Uppreisn Titos.
Þannig gæti virst, að þessl
nýja stefna hefði leitt til nokk-
urs árangurs. En hún hefur ura
leið valdið rússneskri forustu
hinu versta tjóni. Það var einn
maður, sem ekki gat þolað sam
ræmingarofstæki Rússa. Upp-
reisn Tito marskálks, sem kost-
aði hann brottrekstur úr Kom-
inform var meira áfall fyrir
Moskvavaldið, en nokkur mis-
tök í Vesturlöndum hefðu geta'?)
orðið. Andstaða hans sýndi> að
alræði Rússa getur orðið óþol-
andi jafnvel tryggustu Marx-
istum og heimsveldisstjórn
Rússa getur ekki bælt niður all-
an uppreisnaranda. í stað þess
að sameima kommúnisma Aust-
/ir-Evrópu ihefur Kominfomv
valdið djúpum og ódyljanlegunV
klofningi.
Jarðvegur fvrir
kommúnisma.
Þriðji þáttur áætlunar Rússa,
— sóknin í Austur-Asíu, —
hefur nú gengið í sex mánuðt
og ekki er heldur hægt að fella
neinn dóm um, hvernig henni
reiði af endanlega. Sh athygli
og herliði Vesturveldanna hef-
ur verið beint í austurátt, auk
þess sem nokkuð hefur dregið
úr hráefnaframleiðslu. Það er
heldur ekki til neins að reyna
að breiða yfir að menningar-
snauðir íbúar nýlendnanna eru
líklegastir til að gerast heitustu
stuðningsmenn Rússa.
En þýðingarmest er, að bæði
Kominform, lævísi Molotovs og
mælska Vhishinskys hafa haft
þveröfug áhrif við það sem
Rússar ætluðust til. Þeir ætl-
uðu með því að verja hagsmuni
Sovjetríkjanna að veikja og
sundra óvinunum og koma í veg
fyrir stríðshættuna.
En í stað þess að sundra ó-
vinum Rússlands, hefur þetta
ameinað þá. I stað þess að svæia
þá, hefur þetta vakið þá og æst
þá upp. t stað þess að afvopna
þá befur þetta valdið því að
þeir vilja vera búnir uncUv
styrjöld. Og þar sem þetía er
að kenna starfi stofnunar seih
átti að vinna að auknu öryggi
Sovjetríkjanna, þá er þetta
vissulega öfugsnúinn og óheilla
vænlegur árangur fyrir þá.
undan Marshall áætluninr.i, að ir hafa orðið að afneita öllum
Júgóslavar mótmæla
BELGRADE — Júgóslavar hafa scnt
ungversku stjóminni harðorð mót-
-uæli' fyrir það, að hafa „á svívirði-
legan hátt“ hrakið nær alla júgó-
slavnesku sendisveitina burt frá
Ungverjalandi undanfarna daga.