Morgunblaðið - 19.12.1948, Blaðsíða 2

MORGUPiBLAÐlÐ
Sunnudagur 19. des. 1948.
2

klOgumAlin
GAIMGA Á
FYRIR nokkru birti biaóið
„Nordi.sk Tidendc11 í Brooklyn
frjettnbrjef frá skáldkonunni
Sigrid Undset. Hún skrifar m.
a þoíía:
V.Hjerna verður sennilega erf
iðara í vetur en verið hefir
síðan ! : : náminu lauk. Okkur
finnst (hún á heima austan-
á Lillehammer) að þeir
á ves'urLandinu þurfi ekki að
kvarta. Þeir hafa allan blessað-
an fií.ldnn. En Björgvinarbúar
eru súrir sarnt, því að þeir fá
ekkr. lr.et nema einu sinni eða
tvisvar í mánuði. Hjerna fáum
við emstöku sinnum vatnafisk,
hjá mánnum sem stunda veiði
og við þekkjum. En sjávarfisk-
urinn er svo . dauður“ þegar
hann kemur hingað, að hjer áð-
ur íyn hefðum við ekki einu
sinni hoði.ð kettinum slík hræ.
Fy rruro. fengum við fisk frá
Mæri nieð bifreið, aðeins sól-
'arhrings gamlan og í besta
stand), en þau viðskifti eru
hætt, því að ríkið hefir tekið
að sje.v '-kömtunina.
Jeg get ekki sagt að nein
bjartsýni ráði hjer. — Við er-
um eldd örugg hvað framtíð-
ina snertír, hvorki í utanrík-
is rije innanrikismálum.
hað’kann að vera að Sigrid
Undset sje svartsýnni en allur
f jöldum. En hitt er víst, að mað
ur: heyrir býsna oft ummæli,
sem eru. svipuð þessu. Fólk
kvaríar Það er orðið leitt á
höftunum og finnst ganga seint
að fá særailegt matarhæfi, og
ennþá seinna að geta klætt sig
sæmilega, Yfirlýsingar yfir-
valdanna um, að rýmkun á
skömtuninni sje ekki væntan-
leg í bráð, hafa orðið til þess
að gera raöglið háværara.
Á hinn. bóginn viðurkennir
almemúngur viðleitni stjórnar-
innar á því, að halda vísitöl-
unni fyrir neðan „rauða stryk-
ið“, eða um 160 stig, og halda
gengimi í skorðum. Allt er
betra en verðbólgan, telja flest-
ir. —
En niðurgreiðslur rikisins til
þess að’ halda vísitölunni iyrir
neðan „rauða strykið“, eru nú
orðnar 700—800 miljónir króna
á ári. Og allir eru sammála um
að þær niðurgreiðslur verði að
lækka, og hverfa þegar frá líð-
ur. En galdurinn er í því fólg-
inn, í Noregi, sem annarssíað-
ar, að draga úr niðurgreiðsl-
unum, án þess að vísitalan
hækki
Það er ekki hægt. Hægrimað-
urinn Sjur Lindefcrække, banka
stjóri í Bergen, hcfir bent á þá
leið, að dxaga úr niðurgreiðsl-
unum, 'en, taka upp í staðinn
beina styrkl til framfæris barna
og garnalmenna. En þessi skoð-
un á sjer fcrmælendur fá. „Ef
við skerðum niðurgreiðslurnar,
og vísitalan hækkar, raskast
grundvöllurinn undir öllu kaup
gjaldí í Iandinu og vinnufrið-
urhut er í hættu“, segja flestir.
Frá Stórþinginu.
Fjöldlnn. allur af lagafrum-
vörpurii hafa verið til umræðu
í Slórþi'aginu í nóvember og
morg f' igið afgreiðslu. M. a.
frum- um póstsparisjóði,
Þa* sæfcti og talsverðum and-
byr af liálfu stjórnarandstæð-
inga, --)••• fcöldu það lið í bar-
áttu stjórnarflokksins fyrir þvi,
að ná yfirráðum yfir perúnga-
málum þjóðarinnar. í flestum
sveitum eru sem sje sparisjóð-
ir fyrir, og er h’kiegt að póst-
sparisjóðirnir dragi frá þeim.
En meðhaldsmenn frv. töldu
það helstu ástæðuna, að póst-
sparisjóðirnir mundu auka
sparnað, frá því sem nú er, ekki
síst hjá börnum og unglingum.
Frumvarpið vai samþykkt í
Óðalsþinginu með 54 atkv gegn
41.
Tvö mál, sem varða blöðin
sjerstaklega, hafa verið á döf-
inni. Annað er um þagnarrjett
blaða um heimildarmenn sína.
Samkvæmt núgildandi hegn-
ingarlögum er hægt að skylda
blaðamenn til þess að greina
frá heimildarmanni að frjett.
sem þeir láta í b!að. Neiti þeir
því eru þeir látnir sæta ábyrgð,
sektum eða fangelsi. Blaða-
menn una þessu illa. í fyrra
setti stjórn „Norsk Pressefor-
bund“ nefnd, til að gera tillög-
ur um brevtingar á þessu. Sú
nefnd lagði til, að blaðamenn
væru leystir frá þessari skyldu.
Síðan hefir hegningarlaga-
nefndin haft málið til meðferð-
ar. Hún vill ekki gefa blaða-
mönnurr. skilyr.ðislausan rjett
til að þegja um heimildarmenn
sína, en viðurkennir hinsvegar
að í flestum tilfellum skuli þeir
eigi skyldir til að greina frá
þeim. Blaðamönnum þykir álit-
ið loðíð og ófullnægjandi, þó
það fari í rjetta átt. Og nú
mun Stórþingið fjalla um mál-
ið á næstunni.
í haust vitnaðist það, að fje-
lag eitt væri til í Osló, sem
Liö.ertas hjeti. og hefði það
markmið, að styrkja blöð til á-
róðurs fyrir frelsi í viðskifta-
lífinu. „Arbeiderbladet“ gerði
stofnun þessa að umtalsefni, og
um xniðjan mánuðinn bar Olav
Oksvik fram fyrirspurn í þing-
inu viðvíkjandi starfsemi Liber
tas og tveggja annara stofn-
ana, Industria og „Redernes
Oplysningskontor“, sem starfa
á líkum grundvelli.
Dómsmálaráðherrann, Gund-
ersen, kvað þessar stofnanir
starfa á löglegum grundvelli
og virtist vilja eyða málinu. En
Oksvik tók það upp á ný í mán-
aðarlokin og urðu umræðurn-
ar og einkum aðfarir Oksviks
sjálf dálítið broslegar.
Hann bar sem sje upp til-
lögu um, að S.tórþingið skipaði
sjerstaka nefnd, tll þess að rann
saka starfsemi þessara þriggja
stofnana, en breytti svo tillög-
unni þrívegis, hvað ofan í ann-
að. Loks lýsti nann því yfir að
fjórða tillagan væri frá stjórn-
arflokknum en ekki frá sjer
persónulega, enda var hún sam
þykkt með 76 atkvæðum, eða
alls stjórnarflokksins.
Hún er á þá leið, að Stór-
þingið skipi nefnd, til að „afla
þeirra upplýsinga er ætla má
að almenning varð', viðvíkjandi
fjáröflun stjórnmálaflokkanna
og stjórnmálablaðanna". Það
er ekki talið líkiegt, að mikið
hafist upp úr þessari rannsókn.
í umræðunum var það stað-
hæft, að einmitt stjórnarflokk-
urinn hefði mest fje handa á
milli til áróðurs.
I fií Skúla
Þess má enn geta að Stór-
þingið hefir hækkað þingfarar-
kaupið úr 9.500 kr upp í 11.000
og er þá miðað við sex mán-
aða þingsetu. Það sem umfram
er sex mánuði, greiðist auka-
lega. Hækkunin verkar aftur
fyrir sig, frá 1 jan. þ. á. og
% af þingfararkaupinu eru
undanþegnir skatti.
Húsnæðismálin.
Skorturinn á húsnæði er vafa
laust tilfinnanlegri en allur
annar skox-tur í Noregi, og það
mál, sem bráðastra aðgerða
þarf við. Nýlega var gefin
skýrsla um þetta í Stórþing-
inu, samin af birgðamála- og
viðreisnarráðuneytinu. Sam-
kvæmt henni höfðu frá því í
stríðslok og til ágústloka í sum
ar verið teknar í notkun 30.316
íbúðir, samtals 2.525.000 ferm
að gólffleti. Frá haustinu 1945
til jafnlengdar 1948 hefir þann-
ig verið bygt álíka mikið af
íbúðum og gert var á 2 árum
og 4 mánuðum fyrir stríð.
•Samkvæmt þjóðbúskapará-
ætluninni stóð til að byggja alls
18.000 nýjar íbúðir á síðasta
ári, en fullgerðar yrðu 12000.
Þessari áætlun hefir verið hald-
ið sumsstaðar. En í Bergen og
þó einkum í Osló og Aker vant
ar mikið á að henni hafi verið
fullnægt. Menn bvrjuðu á bygg
ingunum, steyptu kjallarann og
gerðu húsið kannske fokhelt.
En svo rak í strand, vegna þess
að ekki fjekkst efni til að full-
gera húsin.
Um síðustu áramót stóð því
afarmikið af húsum hálfkarað.
Til þess að sjá við þessu, var
afráðið að veita ekki nema 8000
byggingarleyfi (íbúðir) fyrir
þetta ár,. en leitast hinsvegar
við, að fullgera þessi hús. Þar
af þúsund íbúðir í Osló. En
þegar á xeyndi sjest, að ekki
var efni til að fullnægja þessu
og leyfin því skorin niður um
helming, og aðallega veitt þeim,
sem gátu fært sönnur á, að
þeir ættu efnið að miklu leyti
fyrirliggjandi. Allt byggingar-
efni er skgmtað, líka það sem
nægileg framleiðsla er af, svo
sem múrsteinn, sement og timb
ur. En það eru einkum hrein-
lætistæki, leiðslur. hitunartæki,
gler, að ógleymdum nöglunum
sem hörgull er á. 17.800 fjöl-
skyldur vantar nú íbúð í Osló,
þar af 4.700 „pör“ sem vilja
giftast.
Byggingarkostnaðurinn er af
ar mismunandi. Hæstur er hann
í Osló, en smálækkar þegar f jær
dregur höfuðboiginni. í Not-
odden og ýmsum fleiri bæjum
hafa menn bygt mjög sæmileg
portbyggð hús, nægileg handa
stórri fjölskyldu, fyrir 35.000
kr. Áætluð húsaleiga í sam-
byggðum stórhýsum er um 19
kr. fyrir ferm. á ári.
Viðbúnaður undir
Olympsleikina.
Gistihúsaskortur hefir verið
mjög tilfinnanlegur í Osló síð-
ustu ár. En 1952 stendur til að
halda vetrar-Olympsleikina í
Osló og nágrenni Fyrir þann
tíma verður að bæta úr þess-
um skorti. Það er bæjarstjórn-
in í Osló, sem á að sjá um und-
irbúning leikjanna í samráði
við Olympíunefndina. Á fundi
þar nýlega gaf Rolf Hoímo, for
maður Olympíunefndar Osló-
borgar ýmsar upplýsingar um
undirbúninginn, sem verið er
— eða stendur til — að gera.
vegna leikanna.
Við Sognsvatn fyrir norðan
Osló á að gera nýjan leikvang,
sem rúmi 60.000 áhorfendur. —
Bislet leikvangurinn í Osló
rúmar ekki nema 25 þúsund.
Nýi leikvangurinn er áætlaður
að kosti fjórar miljónir krón-
ur. Þar á að reisa íþróttaskóla
ríkisins. Á Sognsleikvanginum
verða leikirnir settir og þeim
slitið, þar verður skautakeppn-
in og skíðagöngurnar — 17 og
50 km. og boðhlaupin hefjast
þar og enda. íshockeybraut með
vjelfrystum ís verður gerð við
Jordal og á að kosta miljón kr.
Og umbætur á brautunum í
Rödkleiva og Norefjell (þar
sem brunið á að verða) kosta
um 500.000 krónur. Alls er
kostnaðurinn við undirbúning
sjálfra leikjanna áætlaður sjö
miljón krónur, en tekjurnar
(aðgangseyrir etc.) 5.045.000
kr. Það er Oslóbær, sem hefir
allan veg og vanda af þessum
undirbúningi, og hann kostar
hlutfallslega lítið byggingar-
efni.
Öðru máli er að gegna um
gistihúsin. Þar eru það ein-
staklingar og fjelög sem hlut
eiga að. máli, og hafa sótt um
byggingarleyfi fyrir löngu. Nú
hafa verið veitt leyfi til að
byggja 4 stór gistihús, eitt á
„Palé-tomten“, óbyggðu svæði
við Austurbrautarstöðina í
Osló, annað í Skippergaten, sem
er skamt þar frá, þriðja í Stúd
entabænum við Sognsvatn og
hið fjórða á Tryv annshögda fyr
ir norðan Osló. Ennfremur er
líklegt, að Hótel Hospitset, sem
brann í hittifyrra, verði end-
urreist.
Hagur bænda.
Bændurnir þykjast enn sem
fyrr vera olnbogabörn ríkis-
stjórnarinnar. Því er ekki að
neita, að þeir eiga erfiða að-
stöðu í samkeppninni um vinnu
aflið. Á tímabilinu milli styrj-
aldanna færðu bændur út kví-
arnar. Nýræktin á þeim tíma
nam 150 þús. hektörum. 10500
ný sveitaheimili voru stofnuð.
Og meðaluppskeran óx um 43
%. Á strlðsárunum hrakaði
landbúnaðinum mjög og akur-
lendið færðist saman. Siðan hef
ir mjakast í rjetta átt, þrátt fyr
ir fólksfækkunina
Á síðasta ári óx akurlend-
ið t. d. um 3.200 ha. upp í
270.200. Aukningin varð ekki á
kornökrunum, þeir hafa staðið
í stað. Að vísu befir hveiti og
höfrum verið sáð í nokkru
meira land en áður, en hins-
vegar hafa rúg- og hausthveiti-
akrarnir minkað. En kartöflu-
garðarnir stækkuðu um 14%
eða 8000 hektara og eru 28%
stærri en 1939. Hinsvegar eru
kornakrarnir 18.5% eða 34.000
hektörum minni en 1939.
Vegna fóðurbætisleysi á
stríðsárunum urðu bændur að
fækka búpeningnum einkan-
lega svínum og hænsnum. Hins
vegar fjölgaði hestum og sauð-
fje. Á síðasta ári fækkaði hross
unum um rúmlega 18 þúsund
og eru nú álíka mörg og 1939
— stafar þetta af aukinni vjela
notkun. Á síðasta ári fækkaði
nautgripum um 50.000, eða 4.1
%, meðfram vegna þurkanna
þá. Eru nú 19.2C/, færri naut-
gripir í Noregi en 1939. Sauðfje
fækkaði um 68.000 á síðasta árl
og svínum um 10.000. Hinsveg-
ar fjölgaði hænsnum um 700.000
og eru þau samtals um 2.7 milj
ónir, sem er 20% færra en
1939. Fækkun nautgripa og
svína er nærtæk skýring á því,
hversvegna bæjarbúar kvarta
svo sáran undan ketleysinu. I
bæjunum fjölgaði sífelt munn-
unum, sem metta þarf, sam-
tímis því sem dregur úr ket-
framleiðslu og smjörfram-
leiðslu, því að mestur hlutl
mjólkurinnar er seldur óunn-
inn.
Bændur halda því statt og
stöðugt fram að þeir hafi ekki
enn fengið fjárhagslegt jafn-
rjetti við aðrar stjettir. En af
annara hálfu er því haldið
fram, að engin stjett hafi feng
ið eins miklar kjarabætur síð-
an fyrir-Tstríð og einmitt bænd-
urnir. Þetta er sama sagan sem
endurtekur sig svo víða. A3-
alatriðið er að unga fólkið vill
ekki vera í sveit, þó að það bærl
meira úr býtum þar en í verk-
smiðjum bæjanna.
Norðmenn keppa nú að auk-
inni vjelanotkun og má vera að
hún geti gert sveitalífið að-
gengilegra fyrir u.nga fólkið en
áður var. Og þeim bygðum fer
sífækkandi í Noregi, sem eigi
hafa rafmagn. í fjögra ára áætl
un stjórnarinnar er gert ráð fyr
ir stórfelldum framkvæmdum
í þeirri grein: Fiam til ársloka
1954 er áætlað að virkjuð verði
um 1.500.000 kílówött aðallega
til heimilisþarfa ag smáiðnaðar
og m. a. í þeim hjeruðum, sem
afskiftust hafa verið áður í
þessum efnum, nfl. Finnmörk
og Troms. — En hvað sem þessu
líður þá er það fyrirsjáanlegt,
að Norðmenn verða að taka
upp aftur innflutning landbún-
aðarafurða, einkum kets, und-
ireins og efnahagur þjóðarinn-
ar leyfir, og halda honum á-
fram um ófyrirsjáanlega lang-
an tíma.
Manntjónið á stríðsárunum
Jeg skýrði frá því í brjefi til
Mbl. í sumar, hve mikið tjón
norski herinn, flotinn og flug-
liðið hefði beðið samtals á
stríðsárunum, og voru það um
1100 manns. En sje alt mann-
tjón þjóðarinnar vegna styrj-
aldarinnar talið saman, verður
það nærri tíu sinnum meira,
Samkvæmt skýrslum, sem hag
stofan hefir nýlega gefið út er
manntjónið talið als 10.262. —
Þar af 883 konur.
Mest varð manntjónið á sjón
um, 3568 karlar og 70 konur.
En sje þessu deilt með ca. 30,
til að fá rjettan samanburð við
Islendinga, þá kemur á daginn,
að manntjón okkar hefir orðið
hlutfallslega meira. Úr and-
Frh. á bls. 8.