Morgunblaðið - 19.12.1948, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Simnudagur 19. des. 1948.
Ur ýmsum áttum
Andstreymi Tímamanna
TÍMADÓTIÐ hefur átt ýmsu
andstreymi að mæta nú upp á
síðkastið. Eins og Tíminn ber'
með sjer á degi hverjum, telur
hann það vera aðalhlutverk sitt
eins og nú standa sakir að
rægja fyrverandi stjóm og telja
alt, sem aflaga fer í bjóðfjelag-
inu nú vera meira hennar sök
en nokkurs annars. Með þessu
sífellda níði um ný«köpunar-
stjÓrnina hyggst Tíminn og
Hermann géta náð best til Sjálf
stæðisflokksins, formanns hans
og núverandi ráðherra, sem
báðir studdu fyrrverandi stjórn
og unnu mikilsverð trúnaðar-
störf í þágu hennar. En það
hefur nú farið svo fyrir þess-
um rægikörlum Tímans eins og
mörgum voþnabræðrum þtirra
fyrr og síðar, að vopnin hafa
snúist við í höndum þeirra. og
þegar þeir finna það verða þeir
ókvæða við.
Framsóknarformaðurinn
og földu inneignirnar
Svo sem kunnugt er, hefur
það verið eitt aðalárásarefni
Tímamanna á fyrrverandi
stjórn og raunar núverendi
stjórn líka, að innflytjendum
hafi verið látið haldast uppi að
koma erlendum gjaldeyri und-
an umsjón og eftirliti gjaldeyr-
isyfirvaldanna í landinu. Hafi
þeir .síðan falið þetta erlendis
og éigi þar erlent fje í stórum
stíl. Kunnasta atriðið í þess-
um -leik Tímamanna er þáttur
sjálfs höfuðpaurans Hermanns.
Mun flestum í fersku minni yf-
irlýsing hans á Hörnafirði í vor
sem kommúnistar útbásúnuðu
um landið og töldu mikil og góð
tíðindi. Hermann sagði, eins og
allir muna, að íslendingar ættu
130 rríilljónir króna í dollurum
— faldar í Bandaríkjunum og í
stað þess að gera gangsltör að
því að ná þessu fje, hjálpaði
stjórnin hinum bráðlega til að
hilma yfir verknaðxnn. En svo
undarlega bar við, að begar, far-
ið var að ganga efíir frekari
upplýsingum hjá Hermanni og
leita eftir aðstoð hans i málinu,
duttu honum allar lýs úr höfði;
og hvernig sem að hefur verið
farið, hefur Hermann aldrei
fengist til að segja eitt auka-
tekið orð um þær heimildir,
sem hann hafði fyrir ummæl-
um sínum í Hornafirði, og hef-
ur beinlínis orðið að athlægi
fyrir' það fleipur sitt, svo sem
von er að.
Framsókn,
S. í. S. og umboðslaunin
Ekki hefur farið betur fyrir
Tímaliðinu með aðra þætti
þessa innstæðumáls. Þeir hafa
haldið því fram, að innflytj-
endur hafi svikist um að skila
til rjettra aðila umboðslaunum
sínum frá erlendum fyrirtækj-
um. Hefur þetta atriði lítið ver-
færslu gjaldeyris út á veitt
leyfi, hafi ekki verið gengið
hart eftir því að það skilaði
gjaldeyristekjum sínum vegna
umboðslauna. Þegar það var
orðið lýðum ljóst, að þannig var
í pottinn búið hjá stærsta inn-
flytjanda landsins, sjálfu Sam-
bandinu varð þeim Tíma-pilt-
um og Hermanni all-felmt við
og hafa síðan verið , hljóðir og
hógværir" í tali sínu um inn-
stæður og umboðslaun.
Kaldaðarnesgjöfin.
En þótt Tíminn hafi orðið
hart úti í innstæðumálinu eftir
frumhlaup Hermanns og játn-
ingu S. í. S., hefur samt annað
mál orðið honum nú til meiri
hrellingar. Það er gjöfin á Kald-
aðarnesi. Það er vafamál hvort
Framsókn hefur nokkru sinni
lagst lægra á öllum sínum valda
ferli, heldur en í þessu hneyksl
ismáli. Allt er þetta mál sam-
feld svívirða frá upphafi, en
þó skal það rakið sundur í þrjá
höfuðþætti.
1) Lögin um sölu þjóðjarða
eru þverbrotin, en þó er ó-
skammfeilnin svo mögnuð, að
tekið er fram í upphafi afsals-
brjeffeins, að jörðin sje seld
,,samkvæmt“ þessum lögum!!
2) Jörðin Kaldaðarnes, Kálf-
hagi I og II og næstum allar
hjáleigurnar, sem keypt var á
115 þús. kr., fyrir dýrtíð, og
síðan hefur verið byggt á fyrir
hátt í eina milljón króna er
,,metin“ á 419 þús. 820 kr.
3) Þess er vandlega gætt að
„kaupandi“ (Jörundur) þurfi
svo til engin útgjöld að hafa af
því að eignast Kaldaðames,
enda varð útborgunin ekki
nema 1120 kr. í peningum!! Til
að koma þessu þannig fyrir eru
fundnir ’upp hinir ótrúlegustu
tekjuliðir fyrir ,,kaupandann“,
m. a. ,,afurðatap“ 20 þús. kr.
Líklega hafa Skálholts-kýrnar
geldst svona mikið við að vera
reknar niður. í Flóa ofan úr
Biskupstungum! Og allt er eft-
ir þessu. Og allt er málið svo
ókrjálegt, svo lágkúrulegt, svo
lítilmannlegt að það er engum
líkt — nema Framsókn.
Hagalagðar
Borgari segir í Tímanum að
menn kasti steinum af hneigð
sinni til að taka þátt í skít-
kasti.
—o—
Mikil vár óáranin hjer í Móðu
harðindunum. ,,V,ar það ein ó-
lukka í landinu, að þjófar voru
frómir sagðir“, segir sr. Jón
Steingrímsson í æfisögu sinni.
1—o—■
Hermann Hornafjarðarkappi
hefur keypt níu bifreiðar á und
anförnum misserum og selt 7
þeirra. Einhver hefur nú feng-
ið virðingarheitið „bííabrask-
ari“ fyrir minna.
— Frá Noregi
(Framh. af bls. 2)
stöðuhreyfingunni (heimavarn
arliðinu) týndu 2091 lífi, ýmist
í Noregi eða í fangabúðunum
í Þýskalandi. 366 voru teknir
af lífi af þýskum „dómstólum“
og 93 fórust á leiðinni til Eng-
lands, er þeir reyndu að
strjúka. Af heimavarnarliðinu
voru það 266 konur, sem týndu
lífi, þar af sjö yfir sjötugt.
í fangabúðunum í Noregi
voru 38 menn og ein kona pínd
1 hel, 19 hengdu sig í fangels-
inu, 12 hentu sjer út um glugga
og 10 fyrirfóru sjer á annan
hátt. 43 dóu af sjúkdómum.
Úr þýsku fangabúðunum vant-
ar tilgreiningu á dánarorsök fyr
ir 1049 manns, en flestir þeirra
munu hafa verið kæfðir með
gasi. Úr norska hernum fórust
als um 2000 manns, þar af
frömdu 24 sjálfsmorð en 2
voru myrtir. 1779 utan hersins
týndu lífi vegna ýmsra hernað-
araðgerða, þar af fórust um
900 við loftárásir bandamanna,
Herdeildir þær, sem nasistar
gerðu út á vígstöðvarnar urðu
fyrir miklu manntjóni. Skrif-
stofan tíundaði 689 fallna. En
líklega hafa þeir verið fleiri.
Og 63 karla og tvær konur úr
flokki Quislinga drap heima-
varnarliðið. Bergen misti hlut-
fallslega flesta á styrjaldarár-
unum.
Norske Teatret hefir leikið
„Peer Gynt“ jundanfarna daga
á þjóðleikhúsinu í Stockholm,
en í staðinn hafa Svíar sent
flokk með óperuna „Brúðkaup
Figaro’s11 og sýnt hana á
Norske Teatret, við fádæma að-
sókn, með Hjördis Schymberg
og Sigurd Björling í aðalhlut-
verkunum. Nýja útgáfan af
„Peer Gynt“ hefir vakið mikla
athygli í Stokkhólmi og fengið
góða dóma.
Utanríkisráðuneytið norska
hefir í hyggju að beita sjer
fyrir stofnun allsherjar land-
kynningarstofnunar í stíl við
British Council eða Svenska
instituttet, sem kynni menn-
ingu Noregs út á við með bóka-
útgáfu, kvikmyndum, fyrir-
lestraferðum o. þ. h. Odd
Hölaas blaðafulltrúi Noregs í
Kaupmannahöfn gerði nýlega
grein fyrir þessu í útvarpinu.
Er gert ráð fyrir að stofnun
þessi hafi á hendi öll kynn-
ingarstörf þau, sem á Noregi
hvíla gagnvart UNESCO, og að
upplýsingastarfsemin verði
stóraukin frá því sem nú er. Er
ætlast til að einstakir menn og
atvinnufyrirtæki standi straum
af þessu í sameiningu við hið
opinbera.
Skúli Skúlason.
ið rætt þar til nú nýloga í sam-
bandi við fyrirspurn til stjórn-
arinnar á Alþingi. Upplýstist þá
að langstærsti innflytjandinn,
Samband íslenskra samvinnu-
fjelaga, hafði alls engum um-
boðaTaunum skiiað, scm hljóta
þó áð nema milljónum kióna
í etlendum gjaldeyri á ári
hvenju. Hefur það og verið við-.
urkdnnt af S. í. S.„' áð ’ sakir
örðugleika bankanna á yfir-
Hermann Guðmundsson, fyrr
um Alþýðusambands forseti er
gott dæmi um muninn á hrein-
ræktuðum og hálfblóðs koinm-
únista. Hann er vitanlega úr
'flokki hinna síðarnefndu.- Það
var alþýðusamtökunum í land-
inu mikið happ, að forseti þess
afneitaði .stalínslju ofbeldi,- en
viðurkennai lýðræðislégar að-
ferðir.
Hastings, Sussex.
LÖGREGLUNNI hjer í Hast-
ings var nýlega tiikynnt, að
tundurdufl væri á floti skammt
frá ströndinni.
Lögreglubílar flýttu sjer á
'staðinn. Þegar „duflið“ var kom
ið nógu nálægt, seildist einn
lögreglumannanna varlega eft-
ir því.
■ ■ Úetta var óvenjustór kokos-
hneta. — Reuter.
HARTMANN ÁSGRÍMSSON var
fæddur á Sauðanesi á Upsaströnd
8. sept. 1874, voru foreldrar hans
Ásgrímur Gunnlaugsson síðar
bóndi í Hvammi í Hjaltadal og
síðast hjá syni sínum í Kolkuósi
og Guðrún Ólafsdóttir frá Ósi í
Hörgárdal, en Guðrún var fóstur-
dóttir Sauðaneshjóna. Ásgrímur
var þá vinnumaður á Sauðanesi,
og er mælt að þeim Guðrúnu
væri meinað að eigast af fóstur-
foreldrum hennar. Guðrún fór
nokkru síðar til Vesturheims og
giftist þar.
Fram til 10 ára aldurs ólst
Hartmann upp hjá móðurbióður
sínum Magnúsi Gunnlaúgssyni
bónda á Nefstöðum í Stýflu og
fyrri konu hans Ástu Halldórs-
dóttur bónda í Tungu Jónssonar.
Eftir lát Ástu fluttist Hartmann
með Ásgrími föður sínum að
Brimnesi í Viðvíkursveit. Þá bjó
í Brimnesi Sigurlaug Þorkelsdótt
ir eitt hinna kunnu Svaðastaða-
systkina, hin merkasta kona. —
Sigurlaug var ekkja eftir Símon
Pálmason bónda í Brimnesi og
bjó þar um langt skeið. í Brim-
nesi dvaldi Hartmann upp frá
þessu öll sín uppvaxtarár og var
þar heimilismaður, þar til hann
reisti sjálfur bú og kvæntist einni
af heimasætunum á þessu mynd-
arheimili.
För þessa drengs að Brimnesi
var án efa gæfuspor, á þessu
merka heimili naut hann þeirrar
fræðslu sem er flestu eða öllu
skólanámi betri. Þar ólst hann
upp við þá heimilishæ+ti og þann
hugsunarhátt sem varð honum
vegarnesti og markaöi að jeg
hygg starf hans og stefnu alla
æfi.
Hartmann gekk í gagnfiveða-
skólann á Möðruvöllum og út-
skrifaðist þaðan 1^595. Árið 1898
hóf hann verslun í Kolkuósi og
rak þar allmikla verslun um
langt skeið og af miklum dugn-
aði, byggði þar fyrstur manna
íbúðar- og verslunarhús og síðar
sláturhús o. fl. Þegar kaupfjelög-
in færðust í aúkana, og kreppan
kom eftir 1930 dró hann versl-
unina saman og hætti.
En verslunin var honum ekki
nægilegt verkefni, jafnhliða
henni rak Hartmann búskap í
Kolkuósi og græddi þar upp all-
i mikið tún sem ekkert var áður,
svo að úr þessu varð snoturt ný-
býli. En verkefnin voru þarna
takmörkuð og því fór sem vænta
mátti og honum þótti brátt of
þröngt um sig. Árið 1908 keypti
hann pæstu jörð Langhús er nú
| heitir Ásgarður og hóf þar einnig
búskap og ræktun og þar bjó
hann eftir það til dánardægurs,
þótt hann flytti þanguð ekki fyr
en á síðari árum.
Meðan Hartmann var á ljett-
asta skeiði hafði hann allinikil
afskifti af opiríberum málum og
fjelagsmálum sveitar sinnar og
var í fylkingarbrjósti hinna
yngri manna.
Hann stofnaði vín- og tóbaks-
bindindisfjelög um aldarnótin og
var formaður þeirra. Hann var
einnig formaður búnaðarfjelags-
ins, búpeningsræktar- og iðnfje-
lags sveitarinnar, safnaðarfulltrúi
: og oddviti sóknarnefndar. Hann
i var hreppsnefndaroddviti um
skeið og hreppstjóri um tíma, og
• gegndi - öllum þessum störfum
i með dugnaði og árvekni.
j Nokkru eftir að Sigurmon son-
j ur hans kvæntist fekk hann hon-
um Kolkuós, en flutti sjálfur að
Ásgarði og bjó þar.
Hartmánn var gjörfulegur mað
ur og vel greindur, hófsamur, en
hjelt fast á sínum málum, at-
orkumaður hygginn og reglusam-
ur, fjáraflamaður og kunni vel
að fara með fengið fje, og um
langt skeið ein af máttarstoðum
sveitar sinnar.
Hartmann kvæntist 14. nóv.
1901 Kristínu Símonardóttu.r frá
Brimnes(i, góðri konu og níerkri,
sem hún á kyn tiþ og manni sín-
um samhent.
Bcrn þeirra voru: 1. Þorkell,
dó innan við tvítugsaldur. 2. Sig-
urmon bóndi og hreppsnefndar-
oddviti í Kolkuósi. 3. Ásgrímur
kaupmaður og bæjarstjóri í
Ólafsfirði. Auk þess ólu þau upp
nokkur fósturbörn.
Hartmann andaðist á s.iúkra-
húsi Akureyrar að afstöðnum
uppskurði þann 4. ág. s.l. og var
jarðsunginn í Viðvík 14. s.m. að
viðstöddu fjölmenni. .
Frh. af bls. 4.
vott um það, að skilningur
fólksins hefur aukist á því, að
það er holl og góð þjálfun fyr-
ir alla að iðka danslistina.
Kennarar
— Kennarar við dansskóla
Fjelags íslenskra listdansara
eru. _auk frú Sif Þórz, þær Sig
ríður Arman, sem m.a. hefur
stundað nám í Bandaríkjun-
um, og Sigrún Ólafsdóttir, ‘:em
lært hefur í Danmörku.
Bestu Iitsdansarar
Þær Sif Þórz og Sigríður Ár
mann munu nú vera bestu
listdansarar hjer á landi og
hafa báðar getið sjer góðan
orðstír erlendis. Þær hafa
einnig samið dansa af hinni
mestu smekkvísi, eins og okk-
ur gafst kostur á að sjá á dans-
sýningu þeirra um daginn.. —
Þær nota nú báðar menntun
sína og hæfileika til þess að
kynna danslistina sem allra
flestum. Fyrir það getxxm við
verið þakklár.
M.
Bfýþjófar í BrefSandi i
London.
BLÝÞJÓFAR hafa verið á ferð-
inni í Bretlandi að undanförhu,
og jafnvel gengið svo iangt að
stela blýþynnum af húsþökum,
— ofíast af kirkjum og skólum.
Lögreglan gerir nú allt hvað
hun getur til að klófesta þessa
þjófa, en þeir selj$ blýið á um
70 sterlingsþunil íónriið.
—Reuter.