Morgunblaðið - 20.03.1949, Blaðsíða 5

Sunnudagur 20. mars 1949.
MORGUJSBLAÐIÐ
5
ÍSLEMÖIWGA
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
gerði borgarstjóri grein fyrir
aðdraganda og undirbúningi
þeim, sem fram hefur farið til
virkjunar á írufossi og Kistu-
iossi í Sogi. Birtist hjer út-
'ðráttur úr ræðu hans:
Hin fyrstu virkjunarstig
Hann komst m. a. að orði á
þessa leið:
Rafmagnsveita Reykjavíkur
byrjaði starfsemi sína 1921. —
Hafði þá verið reist rafmagns-
Etöð við Elliðaárnar, sem fram-
leiddi 1032 kw. Tveim árum
síðar var bætt við stöðina vjel-
um er framleiddu 688 kw. Á
árunum 1924—27 var gerð miðl
unarstífla í árnar og árið 1929
hækkuð og lengd inntaksstífla,
til þess að tryggja rafveituna
gegn truflunum af völdum
krapa og þess háttar.
1932—1934 var sett upp ný
vjelasamstæða í stöðina. Eftir
það framleiddi Elliðaárstöðin
3160 kw. Er Eiliðaárstöðin var
orðin þetta stór, var næsta spor_
ið að hefja byggingu rafstöðv-
ar við Sogið.
Árið 1933 voru samþykt lög
á Alþingi, þar sem trygt var
leyfi fyrir Rafveitu Rvikur að
reisa orkuver við Sog.
Ljósafosssttöðin var síðan
reist á árunum 1935—37. Þar
voru settar upp tvær vjelasam-
stæður, sem samtals framleiða
8300 w.
Árið 1944 var bætt við nýrri
vjelasamstæðu í Ljósafossstöð-
iná, svo að hún framleiddi síð-
fin 14,300 kw.
Undirbúinn næsti þáttur
En þá hafoi rafmagnsnotkun-
!n aukist. svo ört, að tafarlaust
þurfti að undirbiia næsta þátt
í virkjuninni. Og þar sem bygg
ing nýs orkuvers hlaut að taka
fieðilangan tima, var horfið að
því ráði, að reisa' hjer við Ell-
iðaárnar eimtúrbínustöð, sem
fikyldi verða varastöfe og topp-
Stöð.
Byggingu eimtúrbínustöðvar-
innar var lokið í mars 1948.
Var ætlast til að hún.framleiddi
7500 kw.. svo rafmagnið, sem
Rafveitan alls hafði yfir að ráða
við Elliðaár, við Sog og frá vara
stöðinni, yrði um 25.000 kw.
Það reyndist nokkru meira. svo
að Rafveitan hefur nú 27-28000
kw.
En frá næstu virkjun eiga að
íást 32.000 kw. eða meira til
viðbótar, en það rafmagn sem
anú er fyrir hendi.
Undirbúningur undir þær
íframkvæmdir hefur farið í að-
filatriðum fram sem hjer segir:
rfákvæinar rannsóknir
Snemma á árinu 1944 samþ.
bæjarstjórnin að fela Rafveit-
unni að vinna að undirbúningi
þessa máls og gera samanburð
á öllum hugsanlegum leiðum,
til þess að auka raforkuna. —
Verkfræðingar Rafveitunnar
ttnnu að þessu, með verkfræð-
Sngum Hins almenna bygging-
firfjelags. I þeim rannsóknum
komu fleiri leiðir til greina. En
niðurstaðan varð sú, að viðbót-
arvirkjun í Sogi ásamt varastöð
við Reykjavík, væri heppileg-
fista lausnin.
Á þessu sumri var unnið að
. ræðu GiiiMifi Iliriiáseii,
irgarstjóro, um Sagsvirkjunina
síðustu bæjarstjórnurittndi
Á aðra miljón kr. hefir kostn-
aðurinn verið til undirbúrnngs
og hefur það fje verið greitt
af bæjarsjóði og rafmagnsveit- *
unni.
Síðan skýrði borgarst j öri
Sogsvirkjunarlögin frá 1946 og,
sjálft samningsuppkastið um
sameign bæjar og rikis á Sogs-
virkjuninni er samþykkt var
við 2. umræðu á fundinum
vatnsmælingum í Sogi og næsta
vetur athugaðir möguleikar á
aukningu Ljósafossstöðvar með
miðlun í Þingvallavatni, virkj-
un Efra-Sogs og Neðri fossa.
En þegar kom fram á ár ‘45,
var komist að þeirri niðurstöðu,
að heppilegasta leiðin yrði að
taka Neðri fossana í Sogi til
virkjunar, með því að gera
stíflu fyrir ofan Irufoss og leiða
síðan vatnið í opnum skurði nið
ur á móts við Kistufoss, en þar
yrði rafstöðin reist. Á grund-
velli þ^ssara athugana gerði
bæjarstjórn ályktun í málinu
21. júlí 1945, um framkvæmdir
á næsta virkjunarstigi í Sogi.
samkvæmt þeim niðurstöðum,
sem verkfræðingarnir höfðu þá
komist að. Jafnframt skyldi
reisa hæfilega varastöð, eða eim
túrbínustöð við Elliðaárnar.
Neðanjarðarstöð
Borgarstjóra var falið að
vinna að málinu, eftir þessum
aðalleiðum og fá virkjunarleyfi.
Er farið var að vinna að því
máli, kom í ljós, að ríkisstjórn-
in taldi, að hún hefði ekki nægi
lega heimild í þáverandi lögum
til þess að veita virkjunarlevfi,
og þess vegna var samið nýtt
frumvarp til Sogsvirkjunarlaga
sem afgreitt var í aprílmánuði
1946, sem lög frá Alþingi.
Á þessu ári 1945, fór vfir-
verkfr. rafveitunnar Jakob
Guðjohnsen til Norðurlanda til
þess að afla sjer ýmissa upp-
lýsinga, viðvíkjandi þessari
virkjun. Hann átti m. a. við-
ræður við Svensk Vattenbygn-
ads bureau sem er mikilsmetinn
ráðunautur þar, um rafvirkjan-
ir. Kom þá í Ijós, að verk-
fræðingar þessa firma töldu
sjálfsagt að athuga hvort ekki
yrði hentugra að gera neðan-
jarðarstöð við Sogið, samkv.
þeim mælingum og athugunum
sem fyrir lágu. Þeir rieðu frá
því að leiða vatnið í opnum
skurði niðuru á móts við Kistu
foss, áður en rannsakað hefði
verið, hvort neðanjarðarstöð
myndi ekki verða heppilegri og
frárenslisvatnið leitt í jarðgöng
um niður fyrir Kistufoss.
Jarðboranir
Um haustið voru ráðnir tveir
jarðfræðingar til þess að at-
huga jarðlögin þarna, þeir
Pálmi Hannesson og dr. Sig-
urður Þórarinsson og skilyrði
fyrir neðanjarðarstöð og jarð-
göngum,
Var samið við Rafmagnseft-
irlit ríkisins um að láta gera
nauðsynlegar taoranir þarna
til að athuga jarðlögin. Jarð-
borar hitaveitunnar höfðu þá
fullt verkefni.
í febrúar 1946 var byrjað á
borunum. Niðurstaðan af þess-
um athugunum var sú, að vel
myndi hægt að gera þarna neð-
| anjarðái’síöð og neðanjarðar-
göng fyrir frárenslisvatnið. j hefur mikla þýðingu f\ rir virkj
Bæjarstjórnin sneri sjer vor_ ' anir hjer í framtíðinni, sVo
ið 1946 til hins norska verk- | sem Þjórsárvirkjunina. Þá ber
fræðings Berdals, er hafði eft- ' þess að gæta að þegar til út-
irlit með Sogsvirkjuninni hinni boðsins kemur, veltur það á _
fyrri. með ósk um að hann mjög miklu, að undirbúningur- . F Ug_^efir hafj
tæki samskonar eftirlit að sjer inn sje sem bestur. Þeim mun
við framkvæmdir þessa verks. 'j betri sem hann er, þeim mun
Kom hann hingað í ágúst 1946. j greinilegar sem verkfræðingarn
Hann taldi, að þær jarðboranir, j ir geta sjeð, hvernig allar að-
og athuganir, sem gerðar höfðu j stæður eru, þeim nfun minna
verið á jarðlögunum væri ekki . e>ga þeir í húfi, og getá þess
óyggjandi. Til þess að vera viss vegna frekar gefið hagkvæm
TímariliSFItig heSw
göngu sína á ný
| ið göngu sína á ný. — Fyrstai
tölublað 3. árg. kom út í gær.>
Eigendaskipti hafa nú orðicí'
á tímaritinu. Ásbjörn Magnús
son fulltrúi, sem annaðist út-j
gáfu þess og ritstjórn, lætur af1
því starfi, en við tekur Flug-’
um jarðlögin þarna, þyrfti að
gera prófgöng. Var fenginn
norskur sjerfræðingur í spreng-
ingum, Bronder, til þess að
stjórna verkinu.
Skýrsla frá Berdal
Haustið 1947 gerði bæjar-
stjórnin samning við Berdal,
um að hann tæki éftirlitsstarfið
tilboð.
Tilbögttnin
útgáfan, en að henni standa
FjeJ. íslenskra atvinnuflug-
manna, Fjelag íslenskra einka
flugmanna, Flugvirkjafjelag-
Tilhögun virkjunarinnar verð | Islands og Svifflugfjelag Is-
ur í stuttu máli sem hjer segir: 1 lands. Ritstjóri Flugs vei’ð-
Gerð verður stífla rjett fyrir of- ■ ur Þorsteinn Jósepsson blaöa-
an Ýrufoss. Inntakið vefður í maður hjá Vísi.
austurenda stíflunnar. Þar j í þessu fyrsta tölublaði Flugsi
jverða sprengd þrjú göng niðurjeftir að eigendaskitítin fóru1
í stöðina, eitt fyrir hverja vjela
að sjer og bæri ábyrgð á virkj- I samstæðu. Sprengt verður fyrir
’tboð
vjelasalnum það djúpt í jörð,
fram, er grein eftir Jón N. Páls(
son flugvjelavirkja, er nefn-
ist Diesel flughrevflar. Stutt)
unartilhögun. undirbyggi
og dæmdi tilboð. / j að frá yfirborði jarðar verðajgrein um flugþjálfun íslend-
Berdal hjelt athugunum sín_ ‘ 20 m. niður að húsþaki. Verða'jnga g. g j> gkrifar skernti-
um áfram á prófsprengingum sprengd lóðrjett göng niður í j lega grein: „Með Heklu í fimm.
og öðru og var talið að hann salinn til þess að flytja vjelar j löndium á fjórum dögum" f'ti
myndi geta skilað áliti sínu og fyrir fólkslyftur
snemma á árinu 1948. Stein-
grímuur rafmagnsstjóri fór til
Noregs til viðræðna við hann.
í september 1949 kom skýrsla
frá honum með endanlegum nið
urstöðum um það hvernig þess-
um framkvæmdum skyldi hag-
að: Á tímabili var talað um
möguleikana á því. að byggja
stöðina neðanjarðar uppi við
Ljósafoss, en frá því var horfið.
Tveir rafmagnsverkfræðing-
ar hafa unnið að útboðslýsing-
um ásamt rafmagnsstjóra, þeir
Jakob Guðjohnsen og Eiríkur
Briem. En við fyrri virkjanir
hjer á landi hafa erlendir verk-
fræðingar unnið þessi störf.
Þ. 21. jan. s.l. var útboðslýs-
ingunum á vjelum og rafbúnaði
lokið. þær afhentar ríkisstjórn-
inni en hún komið þeim á fram-
færi.
„Það skal vel vanda“
Vissulega hefur þessi undir-
búningur tekið langan tima,
sagði borgarstjóri. En þá er
þess að gæta. að hjer er um að
ræða stærsta og fjárfrekasta
mannvirki. sem Islendingar
hafa ráðist í. Er því mikið í
húfi, að ekkert sje hjer van-
hugsað. og ekkert verði gert
af fljótfærni. Of mörg mann-
virki hjer á landi hafa aldrei
beðið þess bætur að undirbún-
ingnum hefur að einhverju
leyti verið ábótavant.
Hjer er a margan hátt um að
ræða algerlega nýja tækni, þar
sem er bjrgging neðanjarðar-
stöðvarinnar og sprengingin á
jarðgöngunum. Var það því
eðlilegt, að undirbúningurinn
undir- slik mannvirki verði taf-
samari, heldur en þegar farið
er eftir gömlum aðferðum.
LjóSt er og að þessi virkjun
það er ferðasaga til ítalíu —
Björn Jónsson skrifar um Flug-(
vjelasýningu í Radlett 1947.
„Það kendi mjer“. Fimmta
grein í þessum flokki og er
hún skrifuð af Agnari Kofoed-
Hansen. Sigurður H. Ólafsson
vatnsins upp í þakið á göng-! gkrifar um endurreisn Flug-
unum, svo að auðvelt verður málafjeL íslands. Kvæði er eft
Frá stöðvarhúsinu koma svo
jarðgöngin, sem liggja niður
fyrir Kistufoss og verða 750 m
á lengd. Göngin verða hallalítil
og hægur vatnssti’aumur þar.
Nokkuð bil verður frá vfirborði
að sigla á bátum eítir göngun-
um.
í hinni nýju stöð eiga að vera
tvær vjelasamstæður, sem hvor
framleiðis 16000 kw.
73.9 millj. króna
Áætlað er að mannvirki þetta
altl kosti samtals 73,9 milj. kr.
Af því verður innlendur kostn-
aður, vinnulaun og slíkt, 34 mil
jónir og 930 þús., en erlendur
kosfnaður 38 milj 970 þús. Er
búist við að verkið taki þrjú ár.
Jafnhliða hinum tæknilega
undirbúningi hafa verið athug-
aðar fjáröflunarleiðir til fram-
kvæmdanna. Horfir heldur
þunglega um það að fá lánsfje
hjer innanlands, jafnvel þótt
ekki væri hugsað um annað, en
til hins innlenda Jcostnaðar. —
Hefir margsinnis verið ræt* við
ráðherra og aðra aðilja um f.iár-
öflun til hinnar nýju virkjun-
ar, en ekkj er ástæða til, á þessu
stigi málsins. að fara langt út
í þá sálma.
Rætt hefur verið um að reyna
að fá fje í þessu skyni frá Mars
hallaðstoðinni.
ir Kristján Guðlaugsson er
hann nefnir: Flug. Þá er ferða-
saga um Bandaríkin, í iítilli
flugvjel, eftir Karl Eiríksson, -
Ýmsar fleiri greinar eru í rit-‘
inu, frágangur þess er hinn
besti, svo sem verið hefir frá
öndverðu.
BÍLAMIÐLUNIN | 1
Ingólfsstræti 11 er mið- 1
stöð bifreiðakaupanna. — |
Sími 5113. i
MMliiliilliiiiiiwmi»mn»»»iHiii»im»nrirf*““‘“>“1“'*J‘r*^
Henrik Sv. Björnsson, hdl
Málflutningaskrifstofa,
Austurstræti 14; 3.‘ hæð. ;:
Sími 81530
ll»ii»»»m»»iliiinntrm*i»»*t»MiniMin»»in*i«MMi'«H»»*,l
I Rafhs-eltoíe!
j til sölu á Þverholti 5 frá
{ kl. 2—5 í dag.
t»M*imiiiiit"iaii,n:iii**,»'mi,iiii*"'*rniftiii'rj!mit|iMaN:i4ai
Rdðskonu
vantar við bát í Sandgerði. Uppl. í síma 4366 i clag og ;
á morgun hjá Ráðningarstofu Reykjavíkur, simi 4Sof> ;