Morgunblaðið - 10.05.1949, Qupperneq 8

8
itrOK(.( N B L AÐ l Ð
Þriðjudagur 10- maí 1949.
Otg.: H.f. Arvakur, Reykjavfk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefárisson (ábyrgCarm.),
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og aígreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlanda,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Horft fram á veginn
SUMARIÐ HEFIR farið erfiðlega af stað. Frost og fannir,
jafnvel ísar hafa ógnað afkomu og bænda og búaliðs í fjöl-
mörgum sveitum landsin. Sauðburður er í þann mund að
byrja og sumsstaðar byrjaður. Er hætt við að hin kalda og
umhleypingasama veðrátta geti valdið bændum miklu tjóni
ef ekki rætist fljótlega úr.
Til sjávarins hefur það, sem af er sumrinu, einnig verið
erfitt. Afli hefur verið tregur bæði á togara og vjelskip.
Þessir erfiðleikar atvinnulífsins af völdum veðurfarsins hafa
valdið því að sumir hafa fyllst óhug og vantrú á afkomu-
möguleika þjóðarinnar á þessu nýbyrjaða sumri. Enn það
hefur fyrr vorað illa á íslandi en nú. Mörg hðrð vor hafa
komið yfir þetta norðlæga land meðan þjóð þess var þess
miklu vanbúnari að mæta harðindum en hún er nú.
★
Sannleikurinn er sá að þótt veðráttan og aflabrögð ráði
miklu um afkomu íslendinga eru það önnur atriði, sem miklu
meiri þýðingu hafa nú fyrir framtíðarheill þeirra.
Um s. 1. áramót framlengdi Alþingi löggjöfina um ábyrgð
ríkissjóðs á ákveðnu verði útflutningsafurða okkar. Það
spor var talið nauðsynlegt til þess að tryggja rekstur vjel-
bátaútvegsins á komandi vetrarvertíð. Jafnhliða voru nýjar
álögur lagðar á þjóðina til þess að gera ríkissjóði kleift að
rísa undir ábyrgðinni á útflutningsafurðunum.
Síðan þetta gerðist eru liðnir tæpir 5 mánuðir. Nú er ver-
ið að leggja síðustu hönd á afgreiðslu fjárlaga fyrir árið,
sem er að líða. Enn er beðið um nýjar tekjur fyrir ríkissjóð-
inn og enn eru álögurnar hækkaðar. Og ríkisstjórnin á einsk-
is annars úrkostar en að afla ríkissjóði þessara tekna þó
henni sje það eins vel ljóst og öðrum að hún sje að bera
j bakkafullan lækinn. En meðan niðurgreiðslunum og út-
flutningsuppbótunum er haldið áfram og haldið í horfinu
um verklegar framkvæmdir er henni auðugur einn kostur að
fara þessa leið.
★
Sú staðreynd, sem uggvænlegust er þó um þessai mundir
er sú, að vegna aukinnar dýrtíðar og erfiðleika ýmsra launa-
stjetta á að lifa á launum sínum, blasa nú við óskir um stór-
feldar kauphækkanir.
Það sem er að gerast er þetta: Það er verið að setja ný
segl á dýrtíðarmylluna. Fyrr en varir er snúningur hennar
orðin hraðari en nokkru sinni fyrr. Kapphlaupið milli kaup-
gjalds og verðlags, sem tafið hefur verið nokkuð með dýr-
tíðarlögunum frá 1947, er að hefjast með fullum krafti á ný.
★
Það er þýðingarlaust að dylja sig þess að þetta er það,
sem nú blasir við.
Það atriði, sem hlýtur að hafa grundvallár þýðingu í
þessu samabandi er það, hverjar horfur sjeu á sölu íslenskra
afurða. Fer verðlag þeirra hækkandi, stendur það í stað eða
er hætta á lækkun? Stendur framleiðslan undir verulegri
almennri launahækkun í landinu?
íslenskar afurðir hafa ekki hækkað í verði. Sumar þeirra
hafa heldur ekki staðið í stað, heldur lækkað. Aðstaða fram-
leiðslunnar til þess að þola hækkun tilkostnaðar síns er
þessvegna fráleit. Slík hækkun þýðir stöðvun sumra atvinnu-
greina. Verulegur hluti arðgæfustu greinar sjávarútvegsins,
togaraflotans, er þegar rekinn með miklu tapi.
★
íslendingar eiga þessvegna ekki um margt að velja í
þessum efnum. Kostirnir eru fyrst og fremst tveir: Að hleypa
mylluhjóli verðbólgunnar í gang fyrir fullum seglum og
stöðva flestar greinar atvinnulífsins eða að spyrna við fót-
um, taka upp nýjar aðferðir í baráttunni gegn dýrtíðinni og
tryggja þjóðinni atvinnu og afkomuskilyrði.
Það er óumflýjanlegt að fara síðari leiðina. Fyrri leiðin
er ófær vegna þess að hún þýðir hrun og öngþveiti. Öll
þjóðholl öfl í landinu verða þessvegna að sameinast um að
koma í veg fyrir nýtt dýrtíðarflóð og byggja nýjan og
traustari grundvöll undir efnahag landsmanna.
XJílar ólzrijar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Vissu hvað þeir
gcrðu
í MORGUNBLAÐINU í fyrra-
dag var skýrt frá miklum spell
virkjum nokkurra unglings-
pilta, sem gert hafa það af
skemmdarfýsn sinni að eyði-
leggja mikil verðmæti í húsi í
Drápuhlíð, sem hjer er í bæn-
um.
Frásögnin er að því leyti at-
hyglisverð, að í henni kemur
í Ijós, að þessir unglingar
verða varla afsakaðir sem „ó-
vitar“. Til þess ganga þeir allt
of „vel'V til verks. Það eitt að
nenna að leggja á sig það erf-
iði, að fleygja sementspokum
ofan í vatn, til þess eins að
eyðileggja í þeim innihaldið,
bendir á talsvert „verksvit“.
Þarna vár því ekki um algeran
óvitaskap að ræða: Piltarnir
vissu, hvað þeir voru*að gera,
þegar þeir söktu sementinu í
vatnið.
Athyglisvcrðar
upplýsingar
UM þetta þarf þó ekki að fjöl-
yrða. En í frjett Morgunblaðs-
ins koma fram athyglisverðar
upplýsingar, sem full ástæða
er til að vekja athygli á, ef
það mætti verða til þess að
það mætti verða til að vekja
upp umræður um málið og
ef til vill einhverjar raunhæf-
ar aðgefðir.
Hjer fer orðrjett á eftir nið-
urlag frjettarinnar í Morgun-
blaðinu:
„Forsprakki drengjanna og
jafnframt sá, sem lagðj á ráð-
in um óknytti þessa, er 15 ára
piltur. Er hann annar þeirra
tveggja, sem uppvísir urðu
fyrir nókkru að þjófnaði á
brjefum og ávísunum úr póst-
hólfum í Pósthúsinu hjer í
Reykjavlk.
Rannsóknarlögreglan hefur
afhent þetta mál Barnavernd-
arnefnd“.
•
Barnaverndar-
nefnd
ÞAÐ kemur sem sagt í ljós, að
leiðtogi þessara ungu drengja,
sem ráðist hafa í að eyðileggja
verðmæti fyrir alókunnugum
mönnum, hefur fyrir aðeins
skömmu síðan orðið. uppvís að
afbroti, sem þá vakti talsverða
athygli, enda einstakt í sinni
röð. Og nú hefur rannsóknar-
lögreglan „afhent þetta mál
barnaverndarnefnd“.
En ávísanamálið? Var ekki
búið að „afhenda" barnavernd
arnefnd það? Og ef svo er,
hvað var nefndin búin að gera
í málinu?
Um það verður því miður
ekki deilt, að umræddur piltur
hefur varla verið undir nógu
traustu eftirliti milli þess tíma,
sem hann braust inn í pósthólf-
in, og skemmdarstarfsins í
Drápuhlíð.
•
Erfið starfsskilyrði
SANNLEIKURINN mun vera
sá, að barnaverndarnefnd get-
ur ekki, þrátt fyrir góðan vilja,
tekið þeim tökum á afbrotum
unglinga, sem æskilegt væri,
þeirra vegna og borgaranna
vegna. Það mun vera stað-
reynd, að starfsskilyrði henn-
ar sjeu ákaflega erfið; að hún
ráði yfir fæstu af því, sem í
öðrum löndum er talið grund
vallarskilyrði undir sæmilega
viðleitni þjóðfjelagsins til að
Þjarga þeim unglingum af ó-
knyttabrautinni, sem villst hafa
inn á hana; að hana skorti jafn
vel viðunandi húsakynni til að
reka starfsemi sína í.
•
Orðnir vandræða-
menn
SKÖMMU eftir áramót birtist
hjer í blaðinu grein, þar sem
skýrt var nokkuð frá afbrotum
unglinga og aðgerðum þess op-
inbera í þeim efnum. í þeirri
grein kom í ljós, að sömu pilt-
arnir höfðu stundum árum
saman haldið áfram hnupli sínu
og óknyttum, þrátt fyrir tíð af
skipti yfirvaldanna af málum
þeirra og margendurteknar til-
raunir til að fá þá til að bætá
ráð sitt.
Það vantaði tækin til að
hjálpa þeim, til að grafast fyr-
ir um ástæðurnar fyrir afbrota
hneigð þeirra og vísa þeim
rjettu leiðina til að sigrast á
sálarkvillum sínum.
Nú eru sumir þessara pilta
orðnir vandræðamenn, sem
vonlítið er að nokkurntíma
verði nýtir borgarar og sem
þegar hafa tekið út refsivist á
Litlahrauni.
•
Hirðuleysi og-
skilningsleysi
ÞAÐ vantar fullkomna rann-
sóknarstofu eða hjálparstöð, er
dómur margra þeirra manna,
sem mest hafa af hálfu hins
opinbera komið við sögu vand
ræðabarnanna í þessum bæ.
Það þarf að hafa þau undir
eftirliti góðra manna, sem
skilja, að það eru fyrst og
fremst utanaðkomandi áhrif
og hirðuleysi og skilningsleysi
þeirra fullorðnu;, sem valdið
hefur ógæfu þeirra. Því þessi
börn eru yfirleitt engu óskýr-
ari en „venjuleg“ börn; það er
óhamingja þeirra, að þau hafa
ekki notið þess uppeldis, sem
„venjulegu“ börnin — börnin
sólarmegin í lífinu — hafa
orðið aðnjótandi-
Lítið afhafst
ÞAÐ er því miður skoðun
flestra manna, sem mest vit
hafa á þessum málum, að
furðulega lítið hafi verið gert
fyrir yngstu borgarana, sem
brotið hafa lög þeirra full-
orðnu- Jú, þeir eru stundum
sendir í sveit og látnir dveljast
þar í nokkra mánuði „sjer til
heilsubótar11. Það er að sjálf-
sögðu „talað um fyrir þeim“
og þeim bent á, að lítil börn
eigi hvorki að stela nje eyði
leggja verðmæti.
En þetta er ekki nóg. Við
þurfum að eiga sjerfræðinga,
sem rannsakað geta sálarlíf
litla ónyttapilsins og lagt á ráð
in um lækningu hans.
•
A eftir tímanum
VIÐ þurfum að eignast góð
heimili, undir stjórn góðra
manna, handa börnunum, sem
eru „öðruvísi en önnur börn“.
Frásögnin um spellvirkin í
Drápuhlíð og foringja drengj-
anna, sem nýverið var tekinn
fyrir jafnvel alvarlegra afbrot,
sýnir, að við erum á eftir tím-
anum í aðgerðum okkar í mál-
um afbrotabarna. Og við erum
það fámenn þjóð, að við höf-
um ekkj efni á að horfa á all-
stóran hóp barna búa sjer gist-
ingu á Litlahrauni.
«niiiiniin«iiimiH

innniiiiMuniiiiiiiinniitctinnninii
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
fiiiiiiininiiiiniMiiiMMiirMg'iMnniniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirirruuniiiiiiiiiiiiiiniiiiniiniiniiinn
Hrakfarir kommúnisfa
HRAKFARIR
KOMMÚNISTA
í SAMBANDI við hátíðahöld
verkalýðsfjelaganna víðsvegar
um Evrópulönd, birtust í blöð-
um yfirlitsgreinar um það,
hvernig átökin hafa verið síð-
astliðið ár» á milli kommúnista
eða alþjóðastjórnar þeirra
„Kominform“ annarsvegar, og
lýðræðisflokkanna hinsvegar.
En í meginatriðum er út-
koman í þeirri viðureign þessi:
Að þar sem þjóðirnar hafa feng
ið að halda frelsi sínu, þar hafa
lýðræðisflokkarnir unnið á. En
aftur á móti hefir vald kom-
múnista aukist, í þeim löndum,
þar sem þeir hafa haft vopna-
vald Moskvastjórnarinnar á bak
við sig. Greinilegast kom þetta
í ljós í Tjekkoslóvakíu í febrú-
ar 1948, þar sem kommúnistar
brutust til valda, fyrir áeggjan
yfirboðaranna í Moskvu og
með tilstyrk þeirra, vegna þess
að almennar kosningar voru
framundan. En það var fyrir-
fram vitað, að kommúnistar
myndu tapa gífurlega í þeim
kosningum. Þess vegna tóku
„þeir austrænu“ það ráð, að
hrifsa völdin, áður en þjóðin
fengi tækifæri til, í frjálsum
kosningum, að sýna þeim and-
úð sína.
• •
LANDFLÓTTA
FORINGJAR
ÞÁÐ ER gefið mál, að undir
eins og þjóðirnar fyrir austan
Járntjald fá frelsi sitt aftur,
komast lýðræðisflokkar þar til
valda, hvort sem þjóðir þessar
verða lengur eða skemur undir
hinni kommúnistisku ánauð.
Nú eru foringjar lýðræðis-
flokka þessara þjóða annað
hvort landflótta, ellegar þeir
eru í fangelsum eða fangabúð-
um einræðisstjórnanna.
í fyrra sumar voru lýðræðis-
flokkar Tjekkoslóvakíu form-
lega lagðir niður með valdboði
hinnar kommúnistisku stjórnar.
Og eins í Ungverjalandi. — Á
þann hátt var „hið fullkomna
lýðræði“ komið þar á, er Poul
Robeson svertingjasöngvari kall
ar svo, í grein í Þjóðviljanum
á sunnudaginn. Einn flokkur
leyfður. Hinum útrýmt.
• •'
LÝSTUR í BANN
í PÓLLANDI komst þetta í
framkvæmd í desember. — Þá
var hinn kunni leiðtogi sósíal-
ista Osubka Mosrawaki lýstur
í bann, vegna þess, að hann hall
aðist að þeirri skoðun, að rjett-
mætt væri að lofa sjálfstæðum
flokki sósíalista að starfa í
landinu. £
I Rúmeníu og Búlgaríu var
öllum andstöðuflokkum kom-
múnísta útrýmt, rjett um sama
leyti og Moskvavaldið kom
Kominform á fót haustið 1947.
í AuStur-Þýskalandi voru allir
flokkar, sem andstæðir voru
Vrsmah. 4 bls. IX