Morgunblaðið - 25.08.1950, Blaðsíða 7

Föstudagur 25. ágúst 1950
MORGVNBLAÐIÐ
Finnskar konur viiju keltíur
sitju I bæjurstjórn en ú þingi
Frú Margareta Torvalds segir
frá finnskum fjelagsmálum
Tokmörksin
Hiill og
logveiðei
Grimskv/
FINNSKAR konur sækja ekki
jrnjög fast að komast á þing, en
þær leggja meiri áhersíu á að
tfá fulltrúa kvenna kosna í bæj -
arstjórnir og telja málum sín-
ium betur borgið á þann hátt.
'Ástæðan fyrir þessu er sú, að á
þingi eru kvenfulltrúar jafnt
gem karlar bundnir flokksaga
og hafa þar ekki frekar tæki-
íæri til að koma sjerhagsmuna-
málum kvenna á framfæri, en
3með því að fá flokkana til að
taka upp baráttúmál þeirra á
ptefnuskrá sína. — í bæja- og
pveitastjórnum geta konur hins
yegar oft lagt margt til mál-
anna til hagsbóta og framfara
fyrir heimilin og fjeiagsmálin
ú hverjum stað.
3L9 kvenþingmenn af 200
Heimildarmaður þess, sem að
íramarLer sagt er frú Margareta
Torvalds, en hún er kona Ole
.Torvalds ritstjóra frá Ábo. —
Er hún einnig blaðamaður.
Hafa þau hjónin dvalið hjer á
landi um mánaðarskeið og fara
heimleiðis með Gullfossi á
tnorgun. Um stöðu konunnar í
þjóðfjelaginu í Finnlandi segir
írú Torvalds m. a. þetta:
— Finnland var eins og kunn
Ugt er eitt af fyrstu löndum
heims, þar sem konur fengu
jafnrjetti við karlmenn. Er Finn
ar fengu heimastjórn að nokkru
leyti 1906 var konum veittur
kosningarjettur og kusu þær til
þings í fyrsta sinni 1907. En
þrátt fyrir þetta er ekki hægt
að segja, að finnskar konur hafi
ynikinn áhuga fyrir kosningum
til þings. 19 konur sitja nú á
þingi þar sem 200 fulltrúar eiga
sæti. — Hefur tala kvenþing-
manna verið lík undanfarin ár.
í bæja- og sveitastjórnarkosn
Ingum, sem fram eiga að fara í
haust hugsa finnskar konur sjer
að bjóða fram fleiri fulltrúa en
áður.
Finnska kvenfjelagasamband
ið er fjölmennt og öflugt. Það
vinnur mikið og þarft starf, en
á við ramman reip að draga,
þar sem eru æfafomar venjur
og hugsunarháttur. Jeg hef t. d.
veitt því eftirtekt hjer á landi,
að íslenskar konur virðast vera
sjálfstæðari í skoðunum sínum,
en finnskar konur eru almennt.
Algengast mun vera, að finnska
konan líti svo á, að hún eigi að
kjósa eins og foreldrar hennar,
eða maður hennar, ef konan er
gift. — Kvenfjelagasamböndin
•vinna að því, að reyna að fá
konur til sjálfstæðari hugsun
arháttar en hingað til í þessum
efnum.
Taka mikinn þátt í
atvinnulífinu.
Hins vegar'taka finnskar kon
ur mikinn þátt í atvinnulífinu
og jafnvel í ríkari mæli en á
hinum Norðurlöndunum. Liggja
ýmsar orsakir til þess. Finnsk
hjón eru að jafnaði barnfá, fæst
hjón eiga fleiri en þrjú börn,
en algengast er að börnin sjeu
ekki nema eitt og tvö í hverju
hjónabandi. Af þessum ástæð
um hafa finnskar konur betri
tíma til að vinna utan heimil-
anna, en í löndum, þar sem
barnafjöldi er meiri hjá fjöl-
skyldum.
En aðalástæðan er hins veg
ar, að í styrjöldinni urðu koniir
að taka við störfum, sem karlar
höfðu gegnt áður. Hafa kon-
•urnar síðan haldið áfram störf-
um sínum. Fyrir stríð unnu' t.

Frú Margareta Torvalds.
blaðamennsku, en nú hefur það
færst mjög í vöxt. Margir tann-
læknar eru konur og allmargar
eru læknar. og lögfræðingar. í baka
munað. Og svo eru heimilin
ykkar svo smekkleg og falleg.
„Það verður langt þangað til
að húsnæðismálin hjá okkur í
Finnlandi verða komin í sæmi-
legt horf. Mikill fjöldi húsa var
eyðilagður í styrjöldinni, en við
það bætist að sjá verður um
400,000 flóttamönnum frá Kar-
elíu fyrir húsnæði. Þessu flótta-
íólki hefur að vísu verið dreift
víða um land. Hefur þeim verið
skift milli hjeraða, eftir kvóta.
Þetta fólk fór margt frá ágæt-
um búgörðum og gat lítið tekið
með sjer af eigum sínum, er
land þeirra var tekið.
Viðreisnin hefur gengið
ótrúlega vel
En viðreisnin hefur gengið
betur en við gátum gert okkur
vonir um. Þegar við horfum til
í BRESKA ritinu „Fish Trade Gazeíte" er frá því sagt, að sam-
komulag hafi verið undirritað um það að takmarka togveiði i
f jarlægum höfum frá hafnarbæjunum við Humberfljót og va<>
þetta verði látið koma til framkvæmda svo fljótt sem hægt. er.
yfirrjettinum í Ábo eiga t. d.
tvær konur sæti sem dómarar.
Hins vegar hafa finnskar kon
ur ekki lagt fyrir sig prestþjón-
ustu ennþá og gera það senni-
lega ekki á næstunni. Presta-
stjettin finnska er alltof gam-
aldags til þess, að klerkar fengj
ust til að samþykkja að konur
tækju störf þeirra og fyr en
meira frjálslyndi ríkir innan
prestastjettarinnar sjá konurn-
ar, áð ekki þýðir að ætla sjer
inn á þeirra braut.
Skortur aðstoðar á heimilum
og heimilisvjela.
Undanfarin ár hefur reynst
eríitt að fá stúlkur til verka á
heimilum eins og víða annars
staðar. •— Finnskar húsmæður
njóta heldur ekki almennt
hinna fljótvirku, nýtísku heim-
ilisvjela. Skort hefur erlendan
gjaldeyri til kaupa á slíkum
tækjum. Helstu heimilisraftæk-
in eru strokjárn og rafsuðuplöt-
ur, En rafmagn þykir dýrt. í
borgum er notast mest við gas
til suðu, eða eldavjelar sem
brenna viði og kolum. í sveit-
um er aðaleldsneytið viður. —
Víða í Finnlandi er það venja,
að húsmæður fá heitt vatn einn
dag í viku og nota þá tækifærið
til þvotta. Að vísu getur hver og
einn hitað sjer vatn á eigin eld
færum, en það er ekki algengt,
að húsmæður hiti vatn á þann
hátt, nema til matargerðar.
Við höfum því miður ekki
hveravatn, eins og þið, segir frú
Torvalds.
Miklir húsnæðiserfiðleikar
„Húsnæðiserfiðleikar eru
miklir i Finnlandi, einkum eft-
ir styrjöldina. Það er óalgengt
að hjón hafi nema eitt og tvö
herbergi og víða verða gift hjón
að láta sjer nægja eitt herbergi
með rafsuðuplötu, þar sem mat-
urinn er eldaður, jafnvel þótt
þau eigi eitt barn, eða tvö.
Þar skilur milli almennings i
Finnlandi og hjer á íslandi. í
gær kom jeg á heimili hjer þar
sem fjölskyldan hafði 6 her-
bergi og þótt fjölskyldan væri
mannmörg hugsaði jeg, að slík
húsakynni gætu aðeins hinir
steinríku í Finnlandi leyft sjer.
Tveggja og þriggja herbergja
íbúðirnar ykk.ar hjer í Reykja-
er okkur óskiljanlegt
hvernig við fórum að lifa við
þær hörmungar, sem gengu yf-
ir þjóðina í styrjöldinni.
Búið er að koma fyrir um
40,000 foreldralausum börnum.
Svíar tóku mörg þeirra og f jöl-
skyldur í Finnlandi tóku börn
í fóstur, þannig að fá börn eru
á barnaheimilum í Finnlandi
vegna stríðsins beinlínis. Þá
þurfti og að sjá fyrir gamal-
mennum, sem misst höfðu fyr-
irvinnu sína í striðinu, ekkjum
og munaðarlausum.
Nóg er að matvælum í Finn-
landi, en fjeleysi veldur hjá
mörgum, að ekki er hægt að
veita sjer gæði lífsins, bæði til
hnífs og skeiðar. Skömmtun er
nú afnumin á öllum vörum
nema kaffi og sykri, en þeir,
sem vilja, geta einnig keypt
þessar vörur á frjálsum mark-
aði fyrir hærra verð, en ríkis-
sjóður fær þá ágóðann.
Fatnaður er nægjanlegur,
þótt efnið sje ekki jafn gott og
það var fyrir stríð.
í fáum orðum má segja, að
við Finnar höfum það ágætt
eins og er.
„Hjer er gott að vera“
Um íslandsdvöl þeirra hjóna
segir frú Torvalds að lokum:
„Islandsferðin hefur verið
alveg dásamleg. Fjöllin eru svo
fögur í okkar augum, sem er-
um að kafna í skógi heima. —
Fólkið svo gestrisið og gott við
okkur, að við bókstaflega kvíð-
um fyrir að fara hjeðan. Dvöl-
inni hjer gleymum vrið aldrei.
Maðurinn minn og jeg erum
af sænskum ættum. Sjálf ólst
jeg upp þar sem töluð var forh
sænska og það er gaman að
bera saman hve gamla sænsk-
an er lík íslenskunni, sum orðin
alveg eins, þannig að mjer hef-
ur gengið vel að skilja ísl'ensku
frá þvi fyrsta að við stigum á
land. Um ieið og við nú kveðj
um og þökkum fyrir hinar
rausnarlegu móttökur biðjum
við landi og þjóð allrar bless-
unar í framtíðinni“.
Í.G.
Allir með nema einn 1
í nánari skilgreiningu um
þetta segir, að samkomulag hafi
vérið gert á fundi, er haldinn
var 13. júlí s.l., þar sem mættir
voru fulltrúar frá öllum útgerð
arfjelögum, er Stunda fiskveið-
ar á fjarlægum miðum frá Hull
og Grimsby. Að einum aðila
undanskildum varð algert sam-
komulag um að takmarka af
frjálsum vilja túrafjölda skip-
anna og aflamagn, sem þau
mættu koma með heim. Fjelag-
ið, sem ekki vildi undirrita sam
komulagið var „Consolidated
Fisheries Ltd.“, en eins og fyr
segir, var meirihlutinn sem
samþykti og ríkisstjórnin hefur
fyrir nokkru síðan fallist á fram
kvæmd þess. Útgerðarfjelaga-
samtökin „Hull Fishing Vessel
Owners Association“ og „Grims
by Exhange Ltd.“ skipuðu full-
trúa í nefnd, sem kölluð er
„Humber deep-water trawlers
management committee“ og
hjelt hún fyrsta fund sinn 25.
júlí s.l., er talið að fjrrirkomu-
lagið um takmarkanirnar komi
til framkvæmda um eða eftir
miðjan ágúst, fyrir norsku
ströndina, Bjarnareyjar og
Hvítahafsmiðin.
Eins og stendur nær þetta
samkomulag aðeins til útgerðar
fjelaga í Grimby og Hull, en í
Fleetwood, sem er eina hafn-
arborgin önnur, sem þetta
myndi snerta verulega, er mál-
ið til athugunar, og búist er við
að ákvörðun verði tekin um bað
innan skamms.
ínnflutmngi á beinum förart-
m af þeim fiskitegundum,
sem okkar eigin skip hafn
möguleika á að veiða nóg--nl
fyrir heimamarkaðinn. En
það myndi sennilega verðn
til þess að treysta nokkuð og
festa fiskverðið.
d. svo að segja engar konur við vík myndu margir Finnar kalla
Enginn stigi
LONDON. —
Þrjú herbergi í
splúnkunýju hoteli, sem byggt
var fyrir ári siðan í Salzburg,
hafa staðið auð fram á þennan
dag. Það gleymdist að smíða áð
þeim stiga.
Áhrif samkomulagsins
I ritstjórnargrein blaðsins, er
fylgir frjettinni um ákvörðun
útgerðarfjelaganna, segir m. a.:
Hvernig Grimsby-Hull sam'-
komulagið, sem hlotið hefur
samþykki ríkisstjórnarinnar
kemur til með að verka á fisk
markaðinn og innanlandssöl-
una, getur enginn sagt með
fullri vissu fyrirfram.
Og ennfremur segir blaðið:
— En það verður sennilega á
viði utanríkisviðskifta sem
Humber-samkomulagið kemur
til með að hafa mést áhrif, auk
þess að hafa stórvægileg áhrif
á breska fiskiðnaðinn. Því, að
þegar þetta land, loksins sýn-
ir á ótvíræðan hátt, að um svo
mikla offramloiðslu er að ræða
á. vissum fisktegundum, að þess
eigin fiskiðnaður verður að tak
marka framleiðsluna til þess að
bjarga sjálfum sjer frá hruni,
verður fyrst hægt að færa á
þreifanleg og alvarleg rök gegn
ótakmörkuðum fiskinnflutn
ingi.
TakmarkaSur innflutningur
Takmörkun á fiskinnflutn-
ingi þýðir hinsvegar ekki það
sama og að banna þær fiskteg-
undir sem nauðsynlegar eru
fyrir fiskkaupmennina til þess
að neytendurnir fái nægilegt
fiskimagn og úrval, samkvæmt
því sem eftirspurnin er á hverj
um tíma og útg.m. myndu
heldur ekki láta sjer detta
hug að biðja um slík forrjett-
indi.
Það þýðir hinsvegar tak-
raarkanir á innflutningi á
þorski og fiskflökum og svip-
uSum kassafiski og takmark-
anir allt niður í
Fráþingi SÍBS
Á ÞINGI Sambands íslenskra
berklasjúklinga er haldið var
fyrir skömmu, var gerð grein
fyrir afkomu vinnuheimilisin»
skýrslu vinnuheimilisstjórnnr.
Þar segir að á síðastl. tveim
árum hafi vöxtur stofnunarinn
ar verið mjög stöðugur, en nú,
sjeu fyrirsjáanlegir örðugleik-
ar framundan.
í skýrslunni er sagt frá því
að í fyrra vetur hafi verið haf-
ist handa um framkvæmd iðn-
náms að Reykjalundi og segtr
svo um það í skýrslunni: , ;
Á s. 1. vetri var hafist hahdj>.
um framkvæmd iðnáms. Vegnjv
ísl. iðnlöggjafar, var ekki unr)jt
að skapa vistmönnum rjettin®
í iðngreinum nema að mjög
takmörkuðu leyti. Varð því* að
binda sig við iðnskólanám, —
Voru vegna námsins ráðnir efí-
irtaldir kennarar: Helgi Hail-
grímsson, arkitekt, Hálfdán
Helgason, prófastur, Guðmund-
ur Magnússon kennari og Bragi,
Friðriksson, stúdent. Námsgrein.
ar voru þær sömu og tilskildar
eru í I. og II. bekk Iðnskólans
i Reykjavík, og hófst kennsja i
nóvember 1949. Skólinn starf-
aði til 13. maí, og gengu að
námstíma loknum 16 nemendur
undir próf. Tóku þeir ágætis
einkunnir, og má segja, að þessí
fyrsti skólavetur hafi berið
góðan árangur. Af öðru skipu-
lögðu námi hefir enn ekk-
ert orðið.
Rekstrarhagnaður stofnunar-
innar og efnahagur: Á síðústy
tveim árum, síðan síðasta þing •
SÍBS kom saman, hefir rekst-
urshagnaður heimilisins orði’ð
samtals kr. 203.187.32, sem
skiptist þannig: Á árinu 1948
kr. 98.980,15 og 1949 krónur
108.207,17, og er reksturshagn-
aður heimilisins alls orðinn
kr. 292.272,94.
Vöxtur og velmegun stofn-
unarinnar hafa verið mjög stöð
ug fram að þessu. Þó að nú sjeu
framundan erfiðir tímar íyrir
þetta fyrirtæki eins og önnur,
er engin ástæða ennþá til ann-
ars en að horfa með bjartsým
til næsta árs. Að vísu getur
takmarkaður innflutningur \
efnivörum til atvinnugreinn
heimilisins orðið afdrifaríkur,
þar sem þessi stofnun er að þvi
leyti háðari innflutningnum er»
önnur iðnfyrirtæki, að hún get-
ur ekki dregið saman rekstur
sinn með því að fækka starfs-
fólki. En þess verður þá
vænta, að sama skilnings og vel
vilja verði að mæta hjá opin-
berum aðilum hjer eftir sem
hingað til.
Að Reykjalundi eru starf-
rækt átta verkstæði, husgagna-
bólstrun, járnsmíði, kjólasarma
stofa; og skerroagerð- ;
WASHINGTON: Um 41 inillj.
fjölskyldna í Bandaríkjunuih á
stöðvun áútvarpstseki. -