Morgunblaðið - 30.06.1951, Qupperneq 5

Laugardagur 30. júní 1951
MORGVDiBLA Ðlti
IMú gefa lærf að þekkja aSIan garðá^
HJER ER á ferðinni mikil og
myndarleg ný útkomin bók, 452
bls., í nokkru stærra broti en
Skírnir. sem brot bóka er oit
miðað við. Pappírinn er góður,
pi ófarkalestur virðist í _ besta
lagi, bandið óaðfinanlegt. í bók-
inni eru 566 myndir og af þeim
eru 56 á 32 sjerstökum spjöld-
um, svörtum og hvítum, 8 lit-
myndir á spjöldum og 2 litmynd-
ir aö iraman og aftan á kápunm,
jem er um bindið. Bókin kostar
'130 kr. í bandi.
GÓO SAMVINNA (
Það lætur að líkum að margir
hafa lagt gjörva hönd að þessu
verki, annars hefði því ugglaust
ekki auðnast að sjá dagsins ljós
við þá. erfiðleika, sem hjer eru
á útgáfu dýrra og vdndaðra sjer-
fræðibóka. Valtýr Stefánsson var
hvatamaður útgáfunnar, ísafold-
arprentsmiðja gaf bókina út, en
Reykjavíkurbær lagði fram nokk-
urt fje. Ýmsir garðyrkjumenn og
sjeríræöingar koma hjer við
.sögu. Mestur er þó að sjálfsögðu
háttur höfundanna, sem hafa iagt
til bókarinnar lífið og sálina. Án
atorku þeirra, þekkingar og á-
huga, hefði baráttan fyrir útkomu
Svona bókar orðið vonlaus.
TIL Aö GLÆÐA ÁHUGANN
Höfundar hefja formála bókar-
innar með þessum orðum: „Bók
iþessari er ætlað að glæða áhuga
fyrir ræktun skrúðgróðurs við
heimili og veita ræktunarleið-
beiningar. Jafnframt er hún
heimildarrit um það, hvaða teg-
tmdir eru nú ræktaðar í görðum.
hvernig þær þrífast, hvernig
hægt er að þekkja þær og til ao
geta bendingar um val jurta,
trjáa og runna í garðana. Fjöl-
margar myndir og greiningalykl-
ar auðvelda notkun bókarinnar.
Sjerkaflar eru: Garðaspjall, su.m
arblóm, fjölærar skrautjurtir,
laukjurtir og hnúðjurtir, gras-
fletir, eilífðarblóm, trje, runnar
og jurtasjúkdómavarnir. Einnig
skrár um biómaliti, blómgunar-
tima, stærð jurta, mælingar á
hæð trjáa o. fl.“
ALMENNUR KAFLI OG
EINSTAKAR TEGUNDIR
Að loknum formála greinist
bókin í tvo megin þætti. Er sá
fyrri almenns eðlis en hinn síðari
fjallar um einstakar tegundir. —
Aftan við er lítils háttar viðauki,
nafnaskrá um 1) íslensk tegunda-
og ættkvíslaheiti, 2) íslensk
ættaheiti. 3) Latnesk ættkvísla-
og tegundalieiti og 4)'Latnesk
ættaheiti. Loks er skrá um heim-
ildarit og önnur um höfunda
mynda.
Fyrra hluta bókarinnar er að
hálfu lýst með fyrirsögnunum úr
formálakaflanum hjer að fram-
an. Þar er meðal annars yfirlit
um helstu skrúðgarða á íslandi,
meðfram sögulegt. Lögð er á-
hersla á leiðbeiningar almenns
eðlis og fylgja ágætar myndir til
skýringar.
Það er átakanlega oft það
sem virðast smámunir, sem
ínest veltur á, natnin og na-
kvæmnin, sem varðar veginn a:5
góðum árangri, en til aðstoðar
í þeim efnum kemur þessi kafli,
hverjum þeim, er í hann vill
sækja, að hinum mestu notum.
IIÆSTU TRJEN
Höfundarnir hafa mælt mik-
jnn fjölda trjáa ýmissa tegunda,
víðs vegar um landið. Er harðla
fróðleg skrá um árangur þess
•staría þar sem greind er tegund
trjesins, í hvaða garði það stend-
ur, hvenær það var gróðursetf,
hæð þess og stofnummál (40 cm.
frá jörðu). Athyglisvert er þa 5,
hve mörg trje, jafnvel útlend,
hafa vaxið ört hjer undanfarna
áratugi, þar sem' skilyrði hafa
verið góð. Þessi fáu dæmi úr görð
um í Reykjavík, skulu nefnd af
handahófi:
1) 17 ára ísl. reynir (Ingólfs-
strseti 8) 8.90 m.
2) 17 ára ísl. 'reyöir (Öldug.
•27) 7.9C -m.
Hiit nýja bók Istgólls
Oavíðssonar &g
jr
Oskarssonar
fOK í/5
um aldamót. Nú höfum við sjeð, markar menningaríegt átak?':b.tv
að prýðilega hefur tekist að þjóðarmetnaður býður að ták.*
skriía myndarlega handbók um (henni tveim höndum. Hún muix.
garðagróður. Nú vantar bók um j ckki bregðast vinum sinum og:
stofugróður, þ. e. jurtir, ræktað-lhún mun greiða götuna fyrir
ar í híbýlum manna. Vart trúi fleiri nytsömum bókum sönut
jeg því, að erfiðara væri að skapa ættar.
hana en bókina um garðagróð
Ingi-
snars
3) 18 ára silfurreynir (Laufás-
veg 53) 7.00 m.
4) 15 ára hlynir (Bergstaða-
stræti 80) 5.50 m.
5) 13 ára gráösp (Grundar-
stíg 10) 6.50 m.
urinn og einnig hún ætti að geta
náð þeim vinsældum, sem þessi
bók hlýtur að verða aðnjótandi.
b) Og úr því að minnst var á
víiligróður, því þá .ekki. að gefa
út ljósmyndir eða helst teikn-
ingar af heistu islensku háplönt-
um (um 400), líkt og nú er verið
! að gera í Noregi. Slík bók hlyti
Öðru máli hefur fram til þessn að verða vinsæl. Hins vegar eru
gengt um flóru garðanna, en með hjer á landi miklir erfiðleikar á
þessari bók er leyst úr þeim útgáfu jurtamynda í litum, og
vanda. Jeg ætla mjer ekki þá mun tæplega vera búist við a5
aul að reyna að rekja efni þessa tilraun, sem hófst fyrir 2—3 árum
Rvík 16. júní 1951.
Árni Friðrikssor*.
GARÐAFLORAN 602- TEG.
6) 12 ára Þingviðir (Bergstaða- megin kafla bókarinnar, enda erjverði haldið áfram.
stræti 50B) 7.25 m.
7) 12 ára heggur (Bárug. 3)
5.30 m.
8) 18 ára ál.mur (Laufásveg
53) 8.50 m. og
9) 12 ára fjallagullregn (Báru- íslenskir ríkisborgarar, hitt
götu 3) 5.15 m. vegar að úr veröldinni. Fyrst eru
Þessum fyrri hluta bókarinnar taldar átta tegundir af burknum
lýkur með greinargóðu yfirliti og eru allar íslenskar nema ein.
um sjúkdóma í skrautgörðum og Þá er 21 barrviður, en í þeim
það varla þess eðlis að slíkt sje
hægt, og skal aðeins leitast viö
að stikla á því stærsta.
Höfundarnir hafa fundið 602
tegundir og eru um 90 þeirra , . , , „ , , ,. - , .
birst hefur. bækhngur um hirð-
v ÍOS • +Xi •
SVEPPA- OG
ÞÖRUNGABÓK
c) Það er virðingarvert að
ingu og meðferð berja. En hvar
1 ei bókin um sveppi? Hjer er víða
. mergð sveppa á haustin, en eng-
inn íslendingur getur vitað hvað
, . _ _ . , , ... . . , ,. , af öllu því er sælgæti og hvað
hygg jeg að margur garðeigandi hop er eimrinn eim landmn, hitt t fvr en sveooabókin
geti sótt þangað fróðleik sjer til fulltrúar fyrir barrskógabelti ‘ ’ y PP
gagns.
GARÐYRKJA OG
SKÓGRÆKT
Það Verður ekki annað sagt,i
en margt og mikið hafi verið
skrifað um garðrækt á íslandi,
allt frá dögum þeirra mága Egg-
erts Ólafssonar og sjera Björns
í Sauðlauksdal fram á okkar
tima. Mörg af ritunum, sem birtst
haía, mega teljast gagnmerk, t.
d bækur Einars Helgasonar, garð
yrkjustjóra, Bjarkir, Rósir
Hvannir. Og einmitt nú á síðari
árum hafa mörg stór spor verið
stígin til þess að glæða skógrækt
og' garðrækt og vil jeg einkurn
nefna Rit Skógræktarfjelags ís-
lands og_ Garðyrkjuritið, sem áð-
ui hjet Ársrit hins íslenska garð
heimsins, hvaðan æva að. Þótt
einkennilegt kunni að virðast,
„troða hjer upp“ 4 teg. af grös-
urn, þar á meðal hafrar. — Það
þarf ekki að taka það fram, að
Flóra íslands er nauðsynleg
hverjum þeim, sem vill seilast til
kynna við íslensku grösin á flöt-
kemur. Það ætti að vera líti
handhæg vasabók rneð litmynd-
um og skýringum. Fyrirmynd-
irnar eru til á dönsku, norsku,
sænsku, ensku og þýsku, já, nær
því hvaða máli sem er.
d) Þá vantar bók um þörunga,
þótt ekki væri nerria um helstu
sjávarþörunga, sem nú eru að
mm í garðmum, og svo er og um .... _ ,. ... .
.,, \erða mikilsverðar nytjaplontur
„íllgresið , vinur okkar arfmn „
U . , c , , i viða um lond. Og hvilikur fengur
er hvergi þarna nefndur, enda er j , , . ,,,,,, „ ,
, , , , . . 1 væri ekki shk bok fynr þann
hann ekki bemt ræktaður, sist , , . ,
til skrauts. - Þegar flett er kluta. æíjk»nnar’ sem
bókinni er skemmst frá því að 1 lykkjU a leið sina nlðm' tl! Í]or'
°t’ ■ segja að hver ættin rekur aðra, i unn.a.]' , _ ......
. . .... ’ Fjolmargt annað mætti telia,
ira liljum til korfubloma, með', . . J ’
, ,. „ . . t. q. e) bækling um trje og runna
trjam og runnum inn a milli eins
og skyldleikinn skipar þeim i
kerfið og yrði of langt upp aö
telja.
VÖNDUÐ
yrkjufjelags. Arangurinn af því teGUNDAGREINING
leiðbeiningarstarfi, sem lagt hef-l Þrennt er þgð, sem mjer finns:
ur verið fram ma greimlegast' gera bókina sjerlega verðmæta
sja með þvi að bera saman garð- og aðgengilega. í fyrsta lagi mjög
yikju- og skogræktarmennmgu groinargóðir ákvörðunarlyklar.
Islendmga eins og hun er í dag, scm taka til al]ra tegundanna í
cg eins og hun var fyrir aðeins bókinnj. En auk þess er þar sem
20-30 arum. En þratt fyrir þetta þess.þarf> minnst fjölda afbrigða,
gfctur það ekki leikið á tveim mönnum til enn frekari leiðbeir,-
tungum, að með útkomu þessar- iítgar þannig eru talin nærri 40
81 bókar hefur verið Sen langt- afbrigði af túlípönum í görðum
um meira atak en nokkru sinni hjer á landi j öðru lagi eru mynJ
fyr, til þess að opna almenningi
leið til yndis og nytja af garða-
gróðri og til sem fullkomnastrar
þekkingar á meðferð hans.
FYRRI GRASAFRÆBIBÆKUR
Frá sjónarmiði náttúrufræðings
ir i bókinni yfirleitt góðar, þótt
sumar Ijósmyndir, einkum þær
sem teknar eru úr bókum, hefðu
mátt fara betur. Ágæt yfirlits-
mynd er um lögun, strengjagerð
og skerðingu blaað á bls. 82 og
um blómskipanir á bls. 83. Er
er síðari hluti bókarinnar, sem 71 tegund af blaðlögum sýnd á
grípur yfir 375 bls., þó ennþá fyrri myndinni, en 30 blómaskip-
merkari. Hjer er að ræða um al- anir á þeirri siðari. Og síðast
gert brautryðjendastarf, sem enn ekki síst verður að geta þess,
þeim fjelögum Ingólfi og Ingi- 'að við nær því hverja tegund er
mar mun seint verða nógsamlega giögg lýsing með svipuðu sniði
þakkað. Það þótti að vonum og í Flóru íslands. Þar er getið
mikið afrek þegar Stefán skóla- afbrigða, ef til eru, heimkynni I °8 eigf finn íe§ miS umkominn
rrieistari gaf út Flóru íslands í piöntunnar er greint og frá þvi 1 dæma um „stíl“ höfunda enda
íyrsta sinn 1901. Sarnt höfðu sagt hverjar kröfur hún gerir til bÓðir viðurkenndir hagleiks-
í vetrargerfi, tilvalið rit fyrir
skólaæskuna, f) sjerflóru grasa
og stara o. s. frv., en hjer skal
latið staðar numið.
Mörgum kann að finnast að
þessar bollaleggingar sjeu lítt
skyldar efninu, er átti að ræða
um, en jeg vona að fáum finnist
þær út í hött. Þau eru mörg,
verkefnin, sem bíða úrlausnar, en
átak, eins og það, sem hjer hef-
nr verið gert, er vel til þess fall-
ið að standa til eftirbreytni.
IVIIKIÐ FJÖGRA ÁRA STARF
Það er sagt í formála Garða-
gróðurs að stofnað hafi verið til
starfs íyrir fjórum árum. Engan
náttúrufræðing mun undra þótt
aá tími sje liðinn, síðan hafist
vai handa. Hitt er furðulegra, að
þetta verk ckuli hafa tekist á
jafn skömmum tíma. „Aðeins’
það, að afla efniviðarins og vinna
úr honum hlýtur að hafa kostað
geysimikið starf. Þá fyrst koin
til þess að semja verkið og hefði
það eitt. út af fyrir sig verið' ærið
viðfangsefni.
Eigi hef jeg lagt í að leita að
prentvillum og telja þær, ef eru.
tvær flórur verið gefnar út áður, lífsins og hvernig með hana skuli
enda þótt þær gætu ekki á nokk- farið. Einnig er skýrt frá vaxtai-
urn hátt jafnast við flóru Stefáns, stað hjer og ýmsar aðrar upp-
önnur meira að segja á dönsku, lýsingar í tje látnar ef þurfa
nefnilega Grasaíræði Hjaltalíns þykir.
(1830 og Íslands-Flóra eftir Grön
lund (1881) og eru þá ótaldar
Grasnytjar sjera Bjönrs i Sauð-
lauksdal (1783). Síðan hefur
Flóra íslands eftir Stefán verið
gefin út tvisvar sinnum (1924
roenn a íslenskt mál. En einníg
þar hefur reynt mikið á þá, þ?.r
sem ekki varð komist hjá að
mynda sæg nýyrða. Hef jeg reynt
að gera mjer nokkra grein fyrir
hvernig þessi þáttur starfsins hef
MERKILEG HANDBÓK ur tekist, og gei ekki annað sjeð
Þegar maður blaðar í þessari en að við megi una hið besta.
bók, og gerir sjer ljóst hvílíki Þetta mega þeir prófa, sem fara
skarð hún hefur fyllt í handbóka yfú" hina löngu skrá ættkvísla-
kost okkar fslendinga, verður og tegundaheita.
Höfundar Garðagróðurs, Ing-
ólfur Davíðsson og Ingimar Ósk-
arsson, eru báðir þjóðkunnir
menn. Báðir hafa þegar fynr
löngu skilað mikilvægu starfi, þó
og 1948), en auk þess hefur birtst manni ósjálfrátt á að spyrja: Eru
íslandsflóra (og Færeyja) á ekki skörðin fleiri? Jú, því er
ensku (Gröntved og Ostenfeld nú ver og miður. Um velflesta:
1934) og loks hefur Áskell Lö\ e greinar atvinnulífsins og grund-
skrifað fslenskar jurtir (1945). jVÖll þann, sem þær byggjast ó,
Má því fullyrða að við búum er fátt um fína drætti ef almenn- einkum Ingólfur, eins og að lík-
nú orðið að miklum fróðleik og ingur vill svipast um eftir leið- um lsetur þegar litið er til að-
haldgóðri þekkingu að því -er sögn. Það mundi æra óstöðugan' stæðna. En það er trúa mín, að
varðar gróðurríki landsins (blóm- ef reynt væri að telja uþp allt, með þessari bók hafi þeir fjelag-
plöntur og byrkingá) ekki síst sem vantar. Skal þvi aðeins ar reist sjer harla óbrotgjarnan
vegna þess. að við eigum líka minnst á öi'fáár glopþur, að því mihnisvarða. Því 'eigí er 'bóki.i
ágæta handbók á þessu sviði er varðar plönturnai^ úr" því að áðeins kærkomin leiðbeinandi
(Johs. Gröntved: The Pterido-iþær eru hjer til Umræðu. 'ótáldra garðeigenda, heldur feng-
phyta and Spermatophyta of Ice-i a) Við höfum átt kóst á. úrvals ur öllutn þeim, er unna hinum
i'land, 1942). [hándbókúm Urh villigróður síðán. fögru gestum flóru 'íslands. Hún i
HERRA Viglundur Jónsson í ÓI—
afsvík birtir grein í Tímanum 23.
þ. m., er hann segir að sje svar
íil mín við greinum, er jeg skrif—
aði í Morgunblaðið 10. og 19. þ.
m. Greinar mínar voru svar viti
árásargreinum, er birtust i Tím--
anum ó Hraðfrystihús ólafsvik-
ur. Fyrnefnd grein Víglundar er
að mestu leyti rangfræslur og
missagnir, og er því ekkert svar
við preinum mínum. Víglundur
telur sig hafa fengið góðan liðs-
mann, er muni standa sjer vití
hlið í þessurn óhöppum sínum.
Þessi maður er Elíníus Jónsson.
Ellníus hefur á undanfþrjium ár—
um átt í erjum við flokksmenr*-
Víglundar. Honum mun ekki
vera mjög sárt um þó Víglundur
og fjelagar hans hafi hlaupið á.
sig í þessu máli, með því að rjúka
í blöðin með skömmum,' í staS
þess að tala við frystihúsið fyrstK
um hvað það vildi og gæti gjört
i málinu, og hvaða samninga þess
ir menn gætu fengið við húsið.
Elíníus lætur sem hann sje
sammála Víglundi, það er aS
skilja, að hann sje alveg á móti
þeirri ráðstöfun, sem gjörð var,
og á hverri árásirnar á Hrað-
frystihúsið eru byggðar á.
Hann virðist með þessu ver»
að auka trú Víglundar á því aS
hann fari hjer með rjett mál.----
Eliníus hefur víst ekkert á móti
því að þessir vinir hans komi *
dagsljósíð með skoðanir sínar,
því að hann veit að engin ráð-
stöfun hefur verið gjörð í þá átt
að kaupa ekki fisk af bátum Víg-
lundar. Eliníus veit að þessurrfc
hugarórum Víglundar og fjelaga
hans er slegið föstum, til þess
eins að hafa eitthvað til þess að
byggja árásir sínar á hraðírysti-
húsið á.
Um þessi mái hefur ekkert far-
ið á milli min og Víglundar eð»
milli mín og annara, nema sím-
skejdi þau, er tekin eru .upp *
igrein minni frá 10. þ. m. Þessi
símskeyti gefa síður en svo til
kynna að hraðfrystihúsið vilj*
ekki kaupa afla tjeðra báta. Þad-
er því.augljóst mál, að Elíníus er
að leika sjer með þessa andstæð-
inga sína með því að látast vera
þeim sammála um að vera á móti
ráðstöfun, scm aldrei hefur verið
gjörð.
I áður greindu svarskeyti mím*
til Víglundar, spyr jeg hann
hvort þeir, þ. e. hann og Guðni,
óski að selja húsinu aftur allan :
þeirra fisk allt árið. — Jeg spyr
um þetta, vegna þess að þeir
höfðu í heilt ár selt öðrum meg- '
inhluta afla báta sinna.
Þessari eðlilegu fyrirspurn.
minni var svarað með tveim ,
árásargreinum i Tímanum á
hraðfrystihúsið. ■
Víglundur segir nú í nefndri
grein að þeir fjelagar hafi hugs- ,,,
að sjer að salta og þurka vetrar-
aflan, en selja frystihúsinu sumar»
aflan. I heildarsamtökum út-
vegsmanna hefur oft komið til '
tals að gera verðmun á vetrar-
þorski og sumarveiddum smá- '
fiski.
Menn hafa janfvel haldið þvi 1
íram að þessi verðmunur þyrfti
að vera allt að 20%. Þetta stafar [
af þvi að smáfiskurinn er miklu' :
seinunnari en Ætórfiskurinn, og (
þar af leiðandi miklu dýrara að
vinha hann. Af þessu leiðir að '
það ,er óhagstætt fyrir frystihús-
ið að kaupa fisk af þeim, sem
selja aðeins sumaraflann. Þrátt
fyrir þetta var Víglundi boðið aðA.
kaupa af hoaum. aflan, að svo:
miklu leyti, sem híegt værþ ái^
þess að skerða hlut annara nátá[
som væru mtð öll sín viðskiþti
Franm. & ois. ð.