Morgunblaðið - 24.01.1952, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 24. jan. 1352
MORCUKBLAÐID
8
agfiBús ¥iglundsson:
Iðnaðurinn og hagsmunir þjóðfélagsin
!ÞAÐ hef ir þráfaldlega komið
fram á opinberum vettvangi, án
þess að véfengt hafi verið, að um
einn þriðji hluti allra landsmanna
sstti afkomu sína og lífsframfæri
undir iðnaði komna. Það lætur því
að líkum, að afkoma og hagur svo
þýðingarmikils atvinnuvegar skipt
ir miklu máli fyrir hag okkar
þjóðfélags.
AFSTAÐA ANNARA ÞJÓWA
TILIÐNAÐAR
Það fer engan veginn milli mála,
að ekkert nútímaþjóðfélag fær
staðist til langframa nema þrosk-
aður iðnaður sé meðal atvinnu-
vega þess. Má þessari skoðun tíl
framdráttar benda á, að stórtæk-
asta efnahagssamhjálp sem sagan
kann skil á, Marshallaðstoðin,
miðar framar öllu að því að koma
til hjálpar og eflingar iðnaði
þeirra þjóða, sem þessarar að-
Stoðar njóta.
Frændþjóðir okkar á Norður-
löndum reka allar margháttaðan
iðnað, og telja þessar þjóðir sig
með engu móti geta án hans ver-
ið ef þjóðfélaginu eigi að vegna
vel. Þessi staðreynd er ábyrgum
Stjórnmálamönnum fyllilega ljós,
og skal því til sönnunar minnt á
ummæli sem Einar Gerhardsen
fyrrverandi forsætisráðherra Norð
manna viðhafði í ræðu, sem hann
flutti á fundi í danska stúdenta-
félaginu í Kaupmannahöfn í
nóvembermánuði síðastliðnum. •—
Hann ræddi við það tækifæri m. a.
norræna efnahagssamvinnu og
mælti á þessa léið:
„Margir urðu fyrir miklum von-
brigðum þegar áformin um nor-
rænt tollabandalag fóru út um
þúfur. En vegna norska iðnaðar-
ins, sem framleiðir vörur handa
heimamarkaðinum, gátum við ekki
fallist á tollabandalagið að svo
stöddu. Við óttuðumst að norski
iðnaðurinn yrði ekki samkeppnis-
fær þegar tollarnir yrðu afnumd-
ir, og hefði þetta skapað okkur
mikla erfiðleika".
Svo fórust orð hínum framsýna
og raunsæa stjórnmálamanni, og
virðist hann ekki vera í vafa um
gildi iðnaðarins fyrir norsku þjóð-
HVERNIG BUA AÐRAR
ÞJÓÐIR AÐ IÐNAÐINUM?
Annars geri ég mér vonir um,
að tíminn styttist nú óðum þar til
auðið verður að leggja fyrir alþjóð
nákvæma og gildum rökum studda
greinargerð um afstöðu stjórnar-
valda í nágrannalöndum okkar til
hinna ýmsu greina verksmiðju-
iðnaðarins. Ætti þá að reynast
mögulegt að gera viðhlýtandi sam-
anburð á aðstöðu hliðstæðra iðn-
greina hér. Þegar að því kemur
að draga ályktanir af þeim sam-
anburði, verður þó að hafa ríkt í
huga, að kaupgjald á Islandi mun
yfirleitt vera allt að helmingi
hærra að krónutölu en tíðkast al-
mennt í nágrannalöndum okkar.
ÖRÐUGLEIKAR
ATVINNUVEGANNA
Og þá er einmitt komið að
kjarna málsins í baráttu höfuð-
atvinnuvega íslendinga, iðnaðar,
sjávarútvegs og landbúnaðar, við
háan tilkostnað við framleiðsluna.
Sú barátta hefir einmitt öllu öðru
fremur mótað stjórnmálastefnur
nm undanfarin allmörg ár, svo og
afstöðu almennings til hinna ýmsu
Stjórnmálaflokka.
Yfirleitt má segja að af hálfu
stjórnarvaldanna hafi verið reynt
að hjálpa til að ráða fram úr
aðsteðjandi örðugleikum landbún-
aðar og sjávarútve:,s hverju sinni
með fullum skilningi, og ber að
viðurkenna það og þakka. Hefir
gú fyrirgreiðsla komið fram á
margan hátt, meðal annars þann,
að hlutast til um að framleiðslu-
vörur þessara atvinnugreina
þyrftu ekki að sætsf samkeppni
ínnanlands við hliðstæðar erlend-
ar vörur innfluttar. Má og telja
æssa afstöðu fyllilega réttmæta
þegar tekið er tillit til þess, að
ilkostnaður við framleiðsluna cr
miklu hærri hér en í flestum lönd-
um öðrum, og svo hins, að mark-
aður hér á landi er mjög þröngur
og ekki til margskipta, og veldur
því smæð þjóðarinnar.
AFSTAÐAN TIL
IÐNAÐARINS .
I beinu framhaldi af því, sem
nú hefir verið sagt, verður ekki
komist hjá því að láta í ljós, að
mjög hefir skort á nú að undan-
förnu að þriðji höfuðatvinnuveg-
ur okkar, iðnaðurinn, ætti hliðstæð
um skilningi og fyrirgreiðslu að
fagna af hálfu ríkisvaldsins, eins
og raun hefir verið á um )and-
búnað og sjávarútveg. Mætti að
sjálfsögðu skrifa um þetta langt
mál, þótt eigi verði gert að sinni.
Síðar kann að gefast tilefni og
tækifæri til að setja fram einstök
atriði þessari fullyrðingu til stuðn-
ings. Ber tvímælalaust að harma
þessa þróun málanna, sé tekið
tillit til hagsmuna þjóðfélagsins,
því ljóst má vera að þegnar þess
búa því aðeins við afkomuöryggi
og hagsæld, að atvinnuvegunum
vegni vel.
ATVINNUVEGIR OG
ATVINNUMÖGULEIKAR
Þess var getið í upphafi þessa
grcinarkorns, að um einn þriðji
hluti þjóðarinnar myndi leita
framfæris af afrakstri af vinnu
við iðnað. Ef til vill mætti segja,
fljótt á litið, að minna máli skipti
þótt þessi stóri atvinnuvegur
neyddist til að draga saman segl-
in, ef hinir atvinnuvegirnir gætu
tekið við og veitt atvinnu öllu því
marga fólki sem af þessum ástæð-
um missti atvinnu sína. Þessu
mun þó engan veginn svo varið.
Vitað er að svo að segja hvert
grasbýli á landinu, sem annars er
byggilegt, er nú í ábúð, og að um-
sóknir um nýbýli eru margfallt
fleiri en hægt er að sinna um ó-
fyrirsjáanlega framtíð. Er vel að
þjóðin skilur þannig til hlýtar
mikilvægi þessa atvinnuvegar er
svo föstum fótum hefir jafnan
staðið með þjóðinni. Þá má og
geta þess, að bændur hafa undan-
farin ár ekki getað ráðið cil starfs
nema hluta þess fólks, er óskað
hefir eftir atvinnu við landbúnað,
og veldur þar meiru um stórauk-
in vélanotkun við framleiðsluna
heldur eri að um samdrátt henn-
AFSTAÐA ALMENNINGS TILað heim haldgóða verkþekkingu,
INNLENDS IÐNAÐAR j er komið hefir að góðu liði við
Enda þótt iðnaður okkar standi I þjálfun verkafólks til iðnaðar-
nokkuð höllum fæti í samkeppni starfa.
við iðnað þeirra þjóða, sem bezta | Þá hefir og mikils vélakosts ver-
aðstöðu hafa til að framleiða ó- ið aflað, og er þar yfirleitt um að
dýrt, eru það fjarri því að vera ræða nýjustu og beztu tegundir
fullnægjandi rök fyrir því að iðn-j verksmiðjuvéla. Mun ívímælalaust
aður á Islandi eigi ekki tilveru- , mega segja, að í þessum efnum
rétt. Erfiðleikar iðnaðarins erú, ef | hafi vel tekist til, og þannig hef-
í kjölinn er slcoðað, að mestu sama ir sérfræðingur Efnahagssam-
eðlis og erfiðleikar hinna atvinnu- I vinnustofnunarinar í Washington,
veganna, sjávarútvegs og land- er var hér á ferð síðastliðið sum-
Magnús Víglundsson.
ar sé að ræða. Ber að fagna þeirri
þróun.
Um sjávarútveginn hygg ég að
segja megi, að ekki sé þar skortur
á vinnuafli almennt, nema þá helst
vönum sjómönnum í skipsrúm, en
úr þeim skorti yrði tæplega bætt
þótt liðsauki bærist frá iðnaðar-
fólki. Auk þess myndi ég ekki þora
að fullyrða hvort æskilegt væri að
leitast við að stórauka framleiðslu
sjávarafurða, þar sem slík aukn-
ing myndi annarsvegar óhjákvæmi
lega leiða af sér aukið framboð
þessara afurða í markaðslöndum
okkar, og ef til vill orsaka þar
verðfall. Hinsvegar myndi slík
framleiðsluaukning þýða harðn-
andi sókn á íslandsmið, þar sem
þó hefir gætt verulegrar og vax-
andi fiskiþurrðar undanfarin ár,
og mætti það út af fyrir sig vera
ærið umhugsunarefni. Þannig
munu aflabrögð báta á vetrar-
vertíð við Faxaflóa undanfarin 3
ár hafa verið sem hér segir:
Árið 1949, meðalafli í róðri 7,1
smálestir.
Árið 1950, meðalafli í róðri 6,1
smálestir.
Árið 1951, meðalafli í róðri 5,2
smálestir.
Er af þessu fullljóst að sjávar-
afli okkar er, hvað sem öðru líður,
bundinn við fiskigengd, og svo
eru sölumöguleikar fyrir sjávar-
afurðir engan veginn ótakmark-
aðir. Ilygg ég að óvarlegt sé að
gera ráð fyrir að þessi mikilvægi
atvinnuveguí’ okkar geti, a. m. k.
á næstu árum, hagnýtt öllu meira
vinnuafl on að undanförnu.
búnaðar.
Það kemur þvi engum á óvart
þótt íslenzk iðnaðarframleiðsla
hljóti yfirleitt að vera nokkuð dýr-
ari en sambærileg crlend fram-
leiðsla. En þótt þetta skipti auð-
vitað verulegu máli, er það engan
veginn eins þýðignarmikið og hitt,
að þessi atvinnuvegur geti gegnt
sínu nauðsynlega ætlunarverki í
atvinnu- og efnahagslífi þjóðar-
innar.
Þessi sannindi má segja að al-
þjóð skilji vel, og má í því sam-
bandi nefna, að fulltrúar verka-
lýðssamtakanna hafa nýlega lýst
yfir, fyrir hönd umbjóðenda sinna,
að þeir telji eðlilegt og sjálfsagt
að ekki séu fluttar inn frá út-
löndum iðnaðarvörur þegar hægt
er að framleiða sambærilegan
varning í innlendum verksmiðj-
um, því jafnvel þótt verðlag inn-
lendu framleiðslunnar kunni stund
um að vera eitthvað hærra, sé þó
hitt mikilvægara, að komast hjá
örðugleikum í atvinnulífinu.
INNLEND SAMKEPPNI
Annars er samkeppni milli inn-
lendra verksmiðja yfirleitt svo
hörð, að hún er full trygging fyr-
ir eins hagstæðu verðlagi og unnt
er. 1 flestum iðngreinum eru fleiri
en ein verksmiðja starfandi, og í
-mörgum tilfellum reka einstakling-
ar og samvinnufélög hliðstæðan
iðnað. Ætti slík aðstaðá vissu-
lega að tryggja samkeppni í sölu
framleiðslunnar, og landsmönnum
þar með viðhlýtandi verðlag á
iðnaðarvörum.
NÝSKÖPUN IÐNAÐARINS —
GÓÐUR VÉLAKOSTUR
íslenzkur iðnaður hefir á síð-
ari árum éflst mjög, og stofnað
hefir verið til margskonar iðnað-
ar af fyrirhyggju og bjartsýni.
Nýjar slóðir hafa verið troðnar,
forstöðumenn ýmissa iðngreina
hafa dvalið langdvölum meðal rót-
gróinna iðnaðarþjóða, bæði í skól-
úm og verksmiðjum, og flutt hing
Ceirðimar í Egyptalandi
Hér sjást nokkrir Egyptar velta brezkum bíl fyrir utan aðalbækistöðvar T>-rta :
ar til að kynna sér iðnaðarmál
sérstaklega, látið í ljós þá skoðun
söna, að íslenzkar vérksmiðjur séu
margar hverjar búnar mjög full-
komnum vélum. Um þetta atriði
segir svo i skýrslu sérfræðings-
ins:
„Við athugun kom í Ijós, að
verksmiðjur þær, sem voru athug-
aðar, eru eins vel ef ekki betur
búnar tækjum og vélurn, og það
tækjum af nýjustu gerð, heldur
en verksmiðjur af sömu stærð í
Bandaríkjunum“.
Sú nýsköpun, sem fram hefir
farið á sviði verksmiðjuiðnaðar-
ins að undanförnu mun því sízt
ómerkari en nýsköpun hinna höfuð
atvinnuveganna tveggja.
ÓHAGSTÆÐUR VERZLUN-
ARJÖFNUÐUR OG INN-
FLUTNINGUR IÐNAÐAR-
VARA
Undanfarin missiri hefir verið
flutt mikið af vörum til íslands.
Hagstofa íslands hefir nú gert
upp þessa reikninga fyrir árið
1951, óg kemur þar í ljós að verzl-
unarjöfnuður þetta ár hefir reynst
óhagstæður um fullar 195 miljón-
ir króna. Þetta er alvarleg stað-
reynd, svo mjög sem okkur skort-
ir gjaldeyri til margháttaðra fram
kvæmda.
Það er að vísu gleðilegt að auð-
ið skuli hafa reynst að byrgja
landið að nauðsynjum, og ber að
fagna því í sjálfu sér. Hitt fer
þó tæplega milli mála, að meðal
hinna innfluttu vara hafa verið
margskonar iðnaðarvarningur,
sem með góðu móti hefði mátt
framleiða í landinu sjálfu. Alvar-
legasta afleiðingin af þessum ó-
æskilegu ráðstöfunum eru erfið-
leikar iðnaðarins hér heima, og at-
vinnuleysi þess fjölda fólks, er
hefir bundið vonir sínar og æfi-
starf við þennan atvinnuveg.
Það hefir vísast ekki verið til-
gangur sjómannanna, sem drógu á
land aflann, sem gjaldeyrinn
skapaði, að ríflegum hluta hans
yrði ráðstafað til að koma starf-
andi fólki í landi á kaldan klaka.
INNLEND ÞJÓNUSTA EÐA
ERLEND
Það hefir að vonum jafnan ver-
ið Islendingum þyrnir í augum að
þurfa að greiða úr landi laun fyr-
ir þá þjónustu, sem hægt er að
inna af höndum í landinu sjálfu.
Slíkt er næsta eðlileg afstaða fá-
tækrar þjóðar og févana.
Baráttan fyrir innlendri verzl-
un varð löng og torsótt. Um alda-
raðir urðu landsmenn að mæna
á eftir arðinum af Islandsverzl-
uninni til framandi landa, þar
sem honum var svo varið til nyt-
samlegra framkvæmda með út-
lendri þjóð. Þá var dimmt í hug-
arheimi hrjáðrar þjóðar við Norð-
urhaf er fór flestra lífsgæða á
mis. Söguspjöldin geyma skráða í
stórum dráttum raunasögu þessa
tímabils, en útdráttur hennar var
í stuttu en snjöllu máli þannig
til bókar færður:
Frost og kuldi kvelja þjóð
koma nú sjaldan árin góð.
Baráttu íslendinga fyrir inn-
lendri verzlun er nú góðu heilll
löngu lokið með fullum sigi’i. Arð-
urinn af Islandsverzluninni renn-
ur ekki lengur til framdráttar at-
vinnulífi erlendis.
En baráttan gegn því að greiða
úr landi laun fvrir iðunðnrvirnu,
Framh. á bls. 12.