Morgunblaðið - 13.05.1952, Qupperneq 8

8
UORGUNBLAÐIB
Þriðjudagur 13. maí 1952

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
AÐALFORSTJÓRI Matvæla- og
landbúnaðarstofnunar Samein-
uðu þjóðanna, FAO, kom fyrir
skömmu hingað til lands í stutta
heimsókn. Er koma hans hingað
liður í starfi stofnunarinnar að
öflun upplýsinga um matvæla-
framleiðslu í heiminum. En höf-
uðhlutverk hennar er eins og
kunnugt er að auka framleiðslu
þsssara vara og stuðla með því
að útrýmingu skorts og fátæktar.
í FAO eru 68 ríki. Meðan mest
þátttaka var í samtökunum voru
þátttökuríkin 72. En ieppríki
kommúnista í Austur-Evrópu
sögðu sig úr þeim. Kommúnistar
treystu sér ekki einu sínni til
þess að taka þátt í samstarfi lýð-
ræðisþjóðanna um baráttu
gegn hungri og hallæri.
Samkvæmt upplýsingum aðal-
forstjóra FAO hefur matvæla-
framleiðslan í heiminum aukist
um 9% á árunum 1946—1950. En
á þeim sama tíma hefur fólkinu
fjölgað um 12%. Það er einnig
vitað, að framleiðsluaukningin
hefur orðið langmest hjá þeim
þjóðum, sem áður voru bezt á
vegi staddar i þessum efnum en
minnst þar, sem neyðin var
stærst.
Alvarlegast er ástandið í Asíu,
þar sem tveir þriðju hlutar alls
mannkynsins búa. Þar herjar
hungursneyð svo að segja árlega.
Fyrir hefur komið að milljónir
manna í þessum þéttbýlu heims-
hlutum hafa dáið úr hungri á
skömmum tíma.
Það er geysilegt verkefni að
koma í veg fyrir að slíkir
ógnaratburðir geti hent. Til
þess þarf mikil átök að kenna
þessum frumstæðu þjóðum að
.hagnýta sér tækni hins nýja
tíma til þess að auka fram-
leiðslu sína og bægja hungur-
vofunni frá dyrum sínum. En
FAO hefur tekið þetta starf að
sér og vinnur að því af mikl-
um þrótti. Aðalbækistöðvar
samtakanna eru nú í Róma-
borg en auk þess hafa þau úti-
bú í Afríku og Asíu.
Fyrir okkur íslendinga hefur
þátttakan í FAO mikið gildi. Ekki
vegna þess að okkur skorti sjálía
matvæli til framfæris.. okkar
heldur vegna hins, að aðal út-
flutningsframleiðsla okkar eru
matvæli. Við þurfum sð :'ull-
komna framleiðsluhætti okkar og
gera þá fjölbreyttari. Við burf-
um að íá sem hagstæðasta mark-
aði fvrir afurðir okkar.
Þátttaka okkar í FAO er því
mjög þýðingarmikil.
S. 1. vetur fluttu Sjálfstæðis-
menn á Alþingi tillögu um að
leita aðstoðar sérfræðinga FAO
í baráttu íslenzks landbúnaðar
við sauðfjárpestirnar, sem herjað
hafa þennan atvinnuveg í tæp-
lega tvo áratugi og bakað hon-
Um gífurlegt tjón. Var þeirri
uppástungu þegar vel tekið. Nú
hefur landbúnaðarráðherra leit-
að til stofnunarinnar um slíka
‘aðstoð og hefur hún heitið því,
að senda hingað sérfræðinga á
þessu sviði. i
Um árangur af slíkri aðstoð
verður að sjálfsögðu ekkert full-
yrt fyrirfram. En ekkert var
éðlilegra en að íslendingar freist
Uðu þess að fá hana.
Það vill oft verða þannig, að
priest ber á því starfi alþjóða
samtaka, sem snýst um sjálf
stjórnmálin, deilur stórvelda á t
þingum og ráðstefnum. Af því *
starfi fara oft minni fregnir, sem
unnið er af vísindamönnum í
kyrrþey eða af leiðtogum mann-
úðarstofnana og samtaka.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
beitt sér fyrir fjölþættu
mannúðarstarfi. Af því hefur
þcgar orðið mikill árangur á
ýmsum sviðum. Ef þessum
víðtækustu alþjóðasamtökum
sögunnar tekst að halda við
friði í heiminum má óhikað
vænta þess, að þau eigi eftir
að lyfta Grettistökum á sviði
heilbrigiðsmála, atvinnumála
og almennra menningarmála.
Von mannkynsins um frið
og farsæld byggist í dag fyrst
og fremst á því, að þessi sam-
tök fái eflst og orðið voldug
máttarstoð nýs og beíri heims.
Árás á sjálf-
ræði Alþingis.
DÓMUR hæstaréttar í máli grjót
kastsliðs kommúnista er nú fall-
inn. Eins og vænta mátti er nið-
urstaða hans sú, að atferli of-
beldisseggjanna beri að teljast
árás á sjálfræði Alþingis. Að
vissu leyti hefur hæstiréttur því
litið strangari augum á það en
héraðsdómarinn. Kemur það m.a.
fram í því að nokkrir dómanna
eru þyngdir mjög verulega. Nið-
urstaðan hefur annars orðið sú,
að 9 hinna áfrýjuðu dóma eru
staðfestir, 7 eru þyngdir og 8 eru
lækkaðir.
Af þeim fjórum mönnum, sem
sýknaðir voru með dómi undir-
réttarins eru þrír sýknaðir í
hæstarétti. Hinsvegar er einn
maður, sem ekki var sýknaður í
undirrétti, sýknaður í hæstaréíti.
Þá eru 9 dómar gerðir skilorð-
bundnir. Eru bað dómar þeirra,
sem eru 21 árs og yngri. Fra því
er þó gerð undantekníng.
Athyglisvért er að 8 hinna
dæmdu eru sviutir kosningarétti
og kjörgengi. Þann dóm hlutu
aðeins fjórir í undirrétti.
Allir dómarnir nema 3 eru
byggðir á 100. gr. hegningar-
laganna, sem fjallar um árás
og sjálfræði Alþingis.
Því er þessvegna slegið föstu
með þessum dómi hæstarétt-
ar. að kommúnistar beindu of-
beldi sínu að löggjafarsamkom
unni. Þeir ætluðu sér að láta
grjótið greiða atkvæði.
„Þjóðviljinn" hefur lýst því
greinilega undanfarið, hversu
rækilega lagaákvæðum hefur ver
ið fylgt um að sakborningarnir,
árásarmennirnir, sem nú hafa
verið dæmdir, fengju vörn "yrir
hæstarétti. Þeir geta bví engum
talið trú um að þeir dómar, sem
nú hafa verið upp kveðnir séu
ekki byggðir á fyllstu rökum og
réttlæti.
Þessum málarekstri vegna
ofbeldisaðgerða kommúnista
hinn 30. marz 1949 er nú lok-
ið. Ofbeldisseggirnir hafa
fengið sinn dóm. Allur almenn
ingur hefur fengið staðfest-
ingu á því, hverskonar afbrot
það voru, sem framin voru
þennan dag. En allt mun þetta
liggja Ijósar fyrir þegar for-
sendur hæstaréttardómsins
hafa verið birtar.
Oýrmætasta viðartegund nútímans
Sveigjanlegri en gúmmí, létt
ari en kork, mýkri en smjör
SJÁLFSAGT vitið þér, les-
andi góður, að það voru níu
stofnar af balsaviði, scm
fleyttu ofurhuganuni Thor
Heyerdahl og fimm félögum
hans 6500 km leið um við-
sjálar öldur Kyrrahafs frá
Callao í Perú til Suðurhafs-j
eyja. Ef til vill hafið þér séð
flugvélalíkön úr þessum
sama viði á sveimi yfir Vatns
mýrinni. Og sjálfsagt grunar
yður, að balsaviður hafi víð-
ar koniið við sögu en á Kyrraj
hafi og í Vatnsmýrinni. En
vitið þér, t/5 þcssi merkilegaj
og nú eftirsótta viðartegund
var nær óþekkt meðal hvítra
manna Lþann mund, er fyrsta
bifreiðin var flutt hingað til
lands. Hver varð fyrstur
hvítra manna til að koma
auga á nýtsemi balsaviðar?
Hvar vex balsatréð? Til
hvers cr balsaviður nú eink-
um notaður? — Um þessi
atriði getið bér fræðst af eft-,
irfarandi grein, sem rituð er.
af Clapton R. Slawter. ‘
ÚR VÖNDU AÐ RÁÐA
Verkfræðingar við stóra spuna-
verksmiðju í New York fengu eitt
sinn verkefni til úrlausnar, sem
í fyrstu reyndist mjög erfitt við-
fangs. Verksmiðjan var til húsa
á 23. hæð í skýjakljúf nokkrum,
og titringurinn frá vélunum hrísl-
aðist niður eftir stálgrind bygg-
ingarinnar, svo að íbúum neðri
hæðanna var tæpast við vært, enda
gekk ekki á öðru en sífelldum
klögumálum. Gúmmímottur og
plötur úr allskyns viðartegundum
voru lagðar undir vélarnar, en
allt kom fyrir ekki.
Þá hugkvæmdist einum veik-
fræðinganna að nota balsavið, en
það var sú eina viðartegund, sem
ekki hafði verið reynd. í fyrstu
voru . gerðar tilraunir í smáum
stíl, en þær gáfu svo góða raun,
að afráðið' var að leggja balsa-
þynnur undir allar vélarnar. Var
þar með bundinn endir á titringinn
— og kíögumálin.
UPPRUNI
Balsatréð vex hvarvetna í hita-
beltislöndunum. Börkur þess er
gljáandi, blöðin stór og breið. Það
getur náð 20-—25 metra hæð, og
nemur gildleiki stofnsins þá 75—
90 sentimetrum. Balsaviður er
Jéttasta viðartegund, sem nú þekk-
ist. Hann er hálfu létari en kork.
Einn teningsmeter vegur aðeins
tæp 100 kíió.
Séður í smásjá minnir balsa-
viður mjög á vaxköku. Hann er
byggður upp af örsmáum holrúm-
um, og það eru þessi holrúm, sem
valda því, að viðurinn er svo fram-
úrskarandi* léttur og vel fallinn
til einangrunar. Þegar balsatréð
hefur náð -fimm ára aldri, taka
veggir holrúmanna að þykkna, og
við það þyngist viðurinn. Þess
vegna þykja balsatré, sem eldti
eru en fimm ára, lítt cftíisóknar-
verð verznfnarvara.
EIGINLEIKAR
Sex metfa langur furubjálki,
25x25 cm. að gildleika, vegur um
það bil 14Á kíló. Jafnstór bjálki
af balsavið vegur aðeins 35 kíló,
og í vatni getur hann borið íífalda
þyngd sína. Hann þolir sveigju
hálfu betur en venjulegt greni,
og mjög auðvelt er að vinna hann,
þar sem hann er bljúgur sem
smjör. Hann er teygjanlegur eins
og gúmmí, og með handafli einu
saman er hægt að þrýsta honum
svo saman, að rúmtak hans nemi
aðeins helmingi þess, sem eðli-
legt er.
BALSATRÉÐ FINNST
Balsatrjáa er fyrst getið í frá-
sögnum hinna spænsku landkönn-
uða. Þegar Franeisco Pizarro
réðst inn í Perú árið 1526, sendi
hann stýrimann sinn, Bartholomeo
Ruiz að nafni, í leiðangur með
fram stiöndinni til þess að aíla
matfanga. Á leið sinni sá Ruiz
sér til mikijlar undrunar afarstór-
an Indíánafleka. Á miðjum flek-
anum, sem búinn var þversegli,
stóð kofi með stráþaki; sjálfur
var flekinn gerður af afarstórum
trjábolum, sem reirðir voru sam-
an með vínviðartágum. Spánverj-
arnir nefndu þennan hjákátlega
fleka, svo og viðinn, scm hann var
gerður af, bnlsa (en svo ncfnist
timburfleki á spænsku), og hcfur
það nafn haldizt síðan.
Aldir liðu. Indíánar notuðu
balsaviðinn eftir sem áður. Hins
vegar virtust hvítir menn ekki
hafa nein not fyrir hann. Svo var
það árið 1911, að amerískur skip-
stjóri, Lundin að nafni, lagði skipi
sínu í lítilli vík í Mið-Ameríku.
Þetta var utan við alfara siglinga-
leið, og fæstir hinna innfæddu
höfðu áður séð gufuskip eða hvíta
rnenn. Dóttir Lundins var með í
förinni, og þar sem hún varð
fyrst allra hvítra kvenna til að
sækja heim þann þjóðflokk, sem
þarna réði ríkjum, var óðar efnt
til „fiesta“ henni til heiðurs. Rétt
áður en veizlan hófst, gekk höfð-
ingi þjóðflokksins inn á veizlu-
svæðið með stórt tré á bakinu!
Það var balsatré, og hið fyrsta
fellda tré sinnar tegundar, sem
Lundin hafði séð.
Lundin bar gott skyn á fjár-
mál, og sá hann þegar, að auð-
velt myndi að hagnast á þessari
sérstæðu viðartegund, og áður en
hann yfirgæfi landið hlóð hann
skip sitt balsaviði. Á þennan hátt
hélt balsatréð innreið sína í hinn
siðmenntaða heim.
Lundin skipstjóri stofnsetti fyr-
irtæki, sem framleiddi björgunar-
fleka og björgunarbelti úr þess-
um undarlega viði, sem hann hafði
fundið. í fyrstu var nokkrum erfið
leikum bundið að selja framleiðsl-
una, því að balsaviðurinn var dýr.
Kostaði teningsmeterinn um það
bil 1200 krónur.
HEIMSSTYRJOLDIN
FYRRI
Nú slcall fyrri heimsstyrjöldin
á, og var þá farið að nota ógrynni
balsafleka, þótt dýrir væru. Hin
yfirfullu liðsflutningaskip voru
búin balsaflekum í stað björgun-
arbáta. 3—40 manna björgunar-
bátur tók jafn mikið rúm og hlaði
af balsaflekum, sem gátu haldið
450 mönnum ofansjávar. Nauð-
synjar, sem ekki máttu vökna,
voru fluttar til vígstöðvanna í
balsakössum. Sjálfir kassarnir
vógu svo til ekki neitt, og þó að
svo illa tækist til, að þeir féliu
í sprengjugíg fullan af vatni, var
Framn. a bls. 12-
V’elvokandi skrifar:
UR DAGLEGA LÍFINU
Heppni eða hvað?
T EIKFÉLAGIÐ er heppið eins
og fyrri daginn — sagði
kunningi minn við mig, er hann
hafði séð sjónleikinn, sem félag-
ið er nýfarið að sýna. — Þarna
tekur það leikrit til meðferðar,
sem fljótt á litið virðist ckki
skipta okkur miklu efnislega
norður héa', en hvað skeður? • —
Maður tekur' varla blað sér í
hönd eða opnar svo fyrir útvarp-
ið, að ekki séu fréttir af kyn-
þáttadeilum í Suður-Afríku eða
ýfingum Englendinga við blökku-
mannakónginn, sem tók sér
hvíta konu. Sjónleikur Leikfé-
lgasins, „Djúpt liggja rætur“, er
I lifandi myndablað um þetta efni,
,svo að hver maður, sem vill setja
| sig inn í þessi deilumál, sem efst
| eru á baugi í heiminum, og kynn-
jast vill hugsunarferli hvort-
tveggja aðilans, þarf ekki annað
en fara niður í Iðnó til að setja
sér þetta ljóslifandi fyrir sjónir.
Leikritavalið
ÞETTA sagði kunningi minn, og
ef til vill hafði hann rétt fvr-
ir sér. Þó held ég, að val Leik-
félagsins á þessu leikriti hafi
ekki stjórnast af neinni heppni.
Leikfélagið er í sjálfu sér gott
;Og áhrifaríkt og það velcur íví-
mælalaust til umhugsunar um
hlutverk leikhúss í lýðræðislcgu
þjóðféalgi. Hin hvassa gagnrýni,
sem hinir ungu bandarísku höf-
undar beita í viðkvæmu deilu-
máli, væri algjörlega óhugsanlcg
í einræðisríki nema með 'remur
sorglegum afleiðingum íyrir höf-
undana — frelsisskerðingu ða
jafnvel fjörtjóní. I heimalandi
sínu hafa höfundar leiksins þvert
á móti uppskorið • verðskuldaða
frægð og auð fyrir leikrit sitt.
Samstæðir leikendur
HEPPNI Leikfélagsins, ef um
er að ræða, liggur allt ann-
ars staðar. Félagið hefur verið
heppið með leikendur sína, sem
hafa reynst í bezta máta sam-
stæðir undir öruggri leiksUórn
Gunnars Hansens, enda bótt
saman fari þaulvanir leikarar
eins og Brynjólfur .Tóhannesson
og yngri áhugaménn og konur i
listinni.
Einnig hér
ÞAÐ vandamál, sem þetta leik-
rit fjallar um hefur allt í
einu skotið hér upp höfðinu. —
Fyrir nokkrum dögum hefur
stærsta veitingahús hinnar ís-
lenzku höfuðborgar gert það heyr
um kunnugt að framvegis myndi
það ekki veita lituðum mönnum
aðgang að veitingasölum sínum.
Er þessu aðgöngubanni fyrst og
fremst beint að svertingjum.
Einnig hér hefur kynþáttavanda-
málið skotið upp höfðinu.
Þessi ráðstöfun hlýtur að koma
miög illa við okkur íslendinga.
Hún á í raun og veru ekki neinar
rætur í íslenzkum hugsunar-
hætti.
Eigendur veitingahússins hafa
að sjálfsögðu sínar ástæður vil
þessarar ráðstöfunar. — Væri
mjög æskilegt að fá skýringu á
henni opinberlega við íækifæri.