Morgunblaðið - 19.08.1952, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIB
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
luglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. ■— Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
A ÞESSU sumri hefur náðst sam
komuiag um það milli Norður-
landaþjóðanna að þegnar þeirra
þyrftu ekki að sýna vegabréf á
ferðalögum um þessi lönd. Hefur
þetta haft þau áhrif að stórauka
íerðalög milli landanna.
íslendingar hafa ekki ennþá
gerzt aðiljar að þessu samkomu-
lagi. En sjálfsagt virðist að þeir
gangi inn á það hið fyrsta. Mun
og almennt gert ráð fyrir því að
svo verði.
★
Vel má vera að einhverjum
finnist þetta samkomulag smá
þjóðanna á Norðurlöndum
ekki sæta neinum tíðindum og
að á því sé naumast orð ger-
andi. En ef nánar er að gætt
er hér um merkilegt fordæmi
og stórmerkan atburð að ræða.
Norðurlandaþjóðirnar hafa í
raun og veru markað stefnu,
sem heimurinn óhjákvæmi-
lega verður að taka upp, ef
mannkynið á ekki að leiða yfir
sig ný ósköp og ógæfu. Landa-
mæramúrarnir verða að
lækka. Þjóðirnar verða að fá
tækifæri til þess að kynnast
hver annarri. Þekking og gagn
kvæmur skilningur verður að
leysa þjóoernisrembinginn og
yfirdrottnunarfýsnina af
hólmi. Það er frumskilyrði
þess að þjóðirnar geti notið
friðar og hamingju.
Heiminum hefur í dag verið
skipt í tvo hluta. Annars vegar
er hinn vestræni lýðræðisheimur,
hins vegar harðlæstur austrænn
einræðisheimur.
að rýra sjálfstæði sitt. Þjóðlegur
metnaður og þjóðerniskennd býð
ur heldur ekki við það minnsta
hnekki. En heimsfriðurinn öðlast
tryggari grundvöll og þjóðirnar
bætt skilyrði til þroska og menn-
ingar. Þekking kemur í stað van-
þekkingar og fordóma, aukið út-
sýni í stað svartnættis innilokun
ar og einangrunar.
Það skýtur sannarlega
skökku við, þegar postular
svartholsstefnunnar þykjast
einir vera „frjálslyndir“ menn.
f raun og sannleika boða þeir
afturhald, sem sagt hefur allri
menningu og framþróun stríð
á hendur.
Faxafióasam-
göngurnar
ALLT frá því að vélskipið Lax-
foss strandaði á s.l. vetri hefur
byggðarlögunum við Faxaflóa
verið mikill vandi á höndum í
samgöngumálum sínum. Laxfoss
var orðinn gott og fullkomið far-
þegaskip, sem fullnægði mjög vel
þeim kröfum, sem gera verður til
skioa, er annast fólksflutninga.
Itrekaðar tilraunir hafa verið
gerðar til þess að biarga skipinu
þannig að unnt yrði að gera við
það og hefja ferðir með því að
nýju. En þær hafa ekki borið ár-
angur og nú er svo komið að það
liggur í sió í þrennu lagi. Virðist
því nokkurn veginn auðsætt að
engar framtíðarvonir sé á því að
byffgja.
Ar
í hinum austræna heimi hnígur
öll viðleitni valdhafanna að því
að troða upp í allar gættir. Fólkið
má ekkert vita um það, sem ger-
ist vestan „járntjaldsins“. Það’ á
fyrst og fremst að trúa því, að
árás á það sé í undirbúningi. Þess
vegna beri því að hata þjóðirnar
í vestri.
Ferðalög almennings austan
járntjalds til vestrænna landa eru
nð sjálfsögðu algerlesa bönnuð.
Aðeins öríáir stjórnmálaleiðtogar
njóta þeirra forréttinda að mega
líta út um gluggann.
Þessi algera innilokunarstefna
kommúnista er í geysilegu ósam-
ræmi við vegabréfafrelsi Norður-
landaþjóðanna. Hún kappkostar,
?ð hind’-a öll kjmni milli þjóð-
anna. Hún gerir ferðalög að for-
réttindum örfárra útva’dra og
byrgir allt útsýni. Hinar lýðræðis
sinnuðu smáþióðir Norðurlanda
opna allar gáttir og gera sér far
um að sem flestir fái tæ’-'ifæ”i til
þess að komast sem íyrirhafnar-
minnst leiðar sinnar um lönd
þeirra. Þeirra takmark er að
skapa sem víðtækasta þekkingu
fólksins á högum hvers annars. Á
þrim grundvelli álíta þær væn-
legast að byggja sambúð sír.a.
★
Norðurlandaþjóðirnar hafa hér
síigið skref, sem sýnir ótvíræðan
vi’ia til ráunhæís s?mstarfs.
I'arrt be-’öir til þess að margar
fieiri þjóðir hins vestræna heims
muni hverfa að skipuðu ráði áður
cn lanct um iíður. Lækkun landa
rr æramúranna er krafa framtíð-
arixmar. Með því þarf en":v þjóð
Ekki hefur heldur tekizt að svo
komnu mál að útvega nýtt skip
til þessara ferða.
*
Nú hafa ráðamern á Akranesi
og Borgarnesi snúið sér til Eim-
skipafélass Islands og farið þess
á leit, að félagið leysi samgöngu-
vandamál byggðalaganna Við
Faxaflóa með b'ú að láta byggja
nýtt skip í stað Laxfoss. Mun það
og vaka fvrir beim að Eimskipa-
félasið taki að sér ferðirnar um
Faxaflóa. En eins og skýrt er frá
í f’-étt hé’* í blaði-u í dag hefur
stjórn Eimskipafélassjr't; ekki
enrbá tekið afstöðu til þessarar
málaleitunar.
ir
Um það blandast engum hugur
að mjög brýna nauðsyn ber til
þess að gott og fullkomið skip
annist samgöngurnar milli Borg-
arfjaroarhéraðs, Akraness, Borg-
arness og Reykjavíkur. Á þessarri
leið fara fram miklir afurðaflutn-
ingar og ekki síður fólksflutning-
ar. Það er gjörsamlega ómögulegt
að annast þessa flutninga nema
með góðu og fullkomnu skipi.
Byggðarlögunum við Faxa-
flóa og Reykjavík yrði að sjálf
sögðu mikið hagræði að því, ef
Eimskipafélagið tæki að sér
lausn þess vanda, sem skapazt
hefur með missi Laxíoss. Ein-
hver kann að vssu að seíja
fram þá mótháru að flóabáta-
ferðír hafi alclrei verið verk-
efni félagsins. En þess er þá
einnig að gæta að mjög stór
hluti þjóðarinnar á mikið und-
ir öruggum samgöngum við
Faxafloa.
Þriðjudagur 19. ágúst 1952
MorméEnakirk|a Ufiohðylkis
iiósmyn'da mannfiöl ecj æfiiarslcrár
í Þ|óðsl«lala< og LanásisókasoiSsii
Sérstök íslendingadeild í safni
Æltiræðingafélags fylkisins.
UM ÞESSAR mundir vinnur fulltrúi frá Ættfræðingafélagi Utah-
fylkis í Bandaríkjunum, að því hér, að undirbúa myndatöku allra
manntala og ættarskráa í Þjóðskjala- og Landsbókasafni. — Er hér
um að ræða stofnsetningu sérstakrar Is’andsdei’dar í safni því er
Ættfræðingafélagið rekur í höfuðborg ríkisins Salt Lake City. —
Það er Mormónakirkja fylkisins sem kostar þessa myndatöku.
Felgan fsrauf
m lampa
E.*-
Fulltrúi félagsins Henry
Christiansen er danskur, en
þriggja ára var hann er hann
kom vestur. Hann hefur unnið að
samskonar starfi á hinum Norð-
urlöndunum. Undirbúningsstarfi
hans hér er nú senn Iokið og
myndatökumaður frá Ættfræð-
ingafélaginu er væntanlegur inn-
an skamms frá Lundúnum.
MIKIÐ SAFN
Ættfræðingafélagið, erf safn
þess er það mesta sinnar tegund-
ar í Bandai'íkjunum, ef ekki í
öllum heiminum, hefur undanfar-
in ár unnið að því að koma sér
upp slíku safni, yfir sem flesta
íbúa, bæði í hinum gamla heimi
o.g. eins i Vesturálfu.
MERKAR IIEIMILDIR EFTiR
EINA ÖLD
— Við teljum, að eftir svo sem
eina öld muni þær heimildir um
menn og ættir í löndum Evrópu
og Bandaríkjanna, sem safnið
hefur að geyma, mikils virði,
sagði Henry Christiansen er Mbl.
ræddi stuttlega við hann í gær
um þetta starf. — Christiansen
er ættfræðingur.
NÁIN KYNNI AF
ÍSLENDINGVM
í sambandi við starf mitt i
safni okkar í Salt Lake City, hefi
ég komizt í mjög náin kynni við
fólk af íslenzkum ættum, sem bú-
sett er í Utahfólki og öðrum. Meo
þessa reynslu að baki var talið
eðlilegt að ég færi til íslands,
sagði Christiansen, enda mikil
ánægja af, því ættfræðiáhugi
manna þar vestra sem eru af ísl.
bergi brotnir, er mjög mikill.
í starfi mínu hefi ég komizt aS
raun um, að milli 70—-100 ís-
lenzkar fjölskyldur hafa tekiS
sér bólfestu í Utaíifylki á síSustu
öld, sagði Christiansen, en hve
fjöhnennir niðjar þessa íslenzka
fóiks eru orðnir, veit enginn.
En þeir sem búsettir eru ein-
hversstaðar í Bandaríkjunum,
geta fengið starfsmenn safnsins
til að sem.ja ættarskrá sína. Og
þegar við höfum komið upp Is-
landsdeild í safninu, verður unnt
að rekja ættir þessa fólks og for-
feðranna, sem búsettir voru á Is-
landi.
IJÓSMYNDA ÞARF 770
ÞÚS. HLAÐSÍÐI R
Ljósmyndatæki það, sem notað
verður við upptökur.a, er þannig
úr garði gert, að á 100 feta
langri filmu rúmast um 1400
blaðsíður. — Eg hefi í áætlunj
minni, sagði Christiansen um
verkið, komizt að þeirri niður-j
stöðu, að Ijósmynda þarf aíls um
770 þús. blaðsíður í bókum þeim'
og skrám, sem notast verður við
og mun það verk taka tvo til
þrjá mánuði.
AkveðiS er aS Landsbóka- og
ÞjóSskjalasafniS fái ókeypis cin-* 1
tak af filmunum. Þctla geturj
komio scr vel fyrir þessi merku
söfn, því jafnvel í söluiii sa fo-'
anna geta óhöppin hcnt og bæk-
urnar ganga vitanlega úr sér.
ALLT SEM ÆTTFRÆÐILEGA
ÞÝÐINGÚ HEFÚR
Það sem ljósmynda á, eru öll
þau skjöl og bækur er hafa ein-
hverja ættfræðilega þýðingu, svo
sem allar kirkjubækur og mann-
töl frá fyrstu tíð. Öll handrit
að æfiminningum Islendinga sem
til eru í söfnunum, svo og þær
ættfræðibækur sem söfnin hafa af
geyma. Einr.ig verða fest kaup
á bókum ættfræðilegs efnis, eftir
því sem hægt er.
í safni Ættfræðingafélagsins í
Utah fylki, eru þegar komnar
upp deildir fjölmargra Evrópu-
landa, en á hverjum mánuði
bætist því um 2.000.000 blaðsíð-
ur, því í Evrópu einni vinna nú
að staðaldri 17 Jjósmyndarar. —
1 safninu er að finna 646 þús.
bindi úr flestum löndum, sem
hafa að geyma nöfn manna, og
auk þess er á filmum sem svarar
230 þús. bindum. Safnið tók til
starfa árið 1938, en Ættfræðinga-
félagið var stofnað 1894.
SÍÐLA DAGS s.l. sunnudag
vai' bifreiðinni R-1688 ekið norð-
ur Barónsstíg. Er hún var á gatna
mótum Bergþórugötu og Baróns-
stígs, rann vinstri afturfelga út
af öxlinum, hentist að dómi sjón-
arvotta marga metra í loft upp,
en rann síðan með æ meiri hraða
niður Barónsstíginn. Neðarlega
ætluðu ungir drengir að reyna
að stöðva felguna, en það bar
aðeins þann árangur, að hún
breytti um stefnu og rann með
krafti miklum á sýningarglugga
verzlunarinnar Ljós og Hiti. —
Rúðan brotnaði að sjálfsögðu svo
og nokkrir lampar er í glugg-
anum voru, en felgan komst ekki
inn í verzlunina vegna þess hve
giugginn er lítill. Að öðrum kcsti
hefði hún getað valdið margfalt
meira íjóni.
Bifreiðin varð ekki stöðvuð
fyrr en tæpa 30 metra frá þeim
stað, er felgan rann út af öxlin-
um. Ekkert virtist hafa brotnað,
en líklegt að gleymzt hafi að
herða rærnar, er felgunni halda.
Má mildi kallast að felgan olli
ekki meira tjóni, á mönnum eða
bifreiðum.
Velvakandi skriíar:
ÚEK DAGLEGA LÍFINll
Einkaleyfi á
öskuhaugunum
FENGIÐ hefi ég bréf frá „brota-
járnssafnara", sem getur
ekki til þess hugsað, að neinum
verði veitt einkaleyfi til að nýta
verðmæti, sem kunna að finnast
á öskuhaugunum. Segir hann, að
við það muni atvinnulausir
menn missa spón úr aski sínum
og mun það rétt hermt.
Umsókn sú um einkaleyfi, sem
bréfritarinn víkur að, barst bæj-
arráði um seinustu mánaðamót
og var til að byrja með skotið til
heilbrigðisnefndarinnar. Bréfrit-
aranum til hugarhægðar má geta
þess, að óhugsandi er annað en
umsókninni verði synjað.
Hörð keppni
V’ELVAKANDI. Tilefni þess að
ég rita þessar línur er smá-
frétt, sem ég las í Morgunblaðinu
fyrir skemmstu. Þar sagði frá því,
að maður nokkur, Pétur H. Saló-
monsson að nafni, hafi farið fram
á það, að hann fengi einkaleyíi
til að hagnýta hvað eina, sem til
félli á öskuhaugunum.
í fyrra vetur fór ég iðulega
vestur á hauga til að tína brota-
járn og selja, en það gerðu þó
nokkrir atvinnulitlir menn. Var
stundum hægt að hafa það sæmi-
legt. En til þess þurftu menn þó
að hafa sig alla við, enda var
keppni þar líka oft hörð.
Kæmi sér illa
G veit með vissu, að brota-
járnssafnarar eru því mót-
fallnir, að nokkrum verði veitt
einkaieyfi til að nýta verðmæti
á öskuhaugunum. Þeir hafa orðið
okkur, sem berjumst í bökkum,
sönn auðsuppspretta.
En ef leyfi yrði veitt, mætti fá-
tækur maður ekki tína sér þar
sprek í eldinn né vinnulitill
safna flöskum eða öðru, sem með
hægu móti má koma í aura.
Brotajárnssafnari“.
Við <ðnó
FYRIR frumkvæði Fegrunarfé-
lagsins á að hlaða Tjarnar-
| bakkann af mikilli list fyrir
Jframan Iðnó, þar á að rækta blóm
í beðum og gróðursetja tré. Vafa-
lítið verða blómin og skraut-
hleðslurnar til mesta ánægju-
auka, því að seint fáum við of
mikið af gróðrinum.
| Á næstu grösum við þessi vænt
anlegu blómabeð stendur Góð-
templarahúsið í rúmgóðum garði
I og enn legnra til norðurs er Al-
þingishúsið og Alþingisgarður-
inn.
Danshúsið er fyrir
ÞESSI garður, sem hefir ekki
verið opinn almenningi nema
2 sumur, nýtur þegar mikilla vin-
sælda. Að vísu er þar ekki margt
um manninn eftir helgar, því að
þá þykjast menn hafa fullnægt
útivistarþörf sinni í bili, en eftir
því, sem á líður vikuna fjölgar
gestunum og er þá fullsetinn
hver bekkur.
Garðurinn er allt of lítill, en
Góðtemplarahúsið stendur hon-
um fyrir þrifum. Að vísu stendur
til að fjarlægja þetta aldraða
hús, svo að Alþingisgarðurinn
nái alla leið út að Vonarstræti.
En enginn veit, hve nær úr því
verður. Gæti ekki Fegurnarfé-
lagið líka flýtt fyrir brottför
þessa gamla ílans’núss?
Ný heiti á herbúðirnar
NÚ væri rétt að manna sig upp
og kalla herbúðirnar í bæn-
um, sem teknar hafa verið fvrii*
mannabústaði, íslenzkum nöfn-
um. Heiti, sem enda á búðum
eins og Skáldabúðir og Kollabúð-
ir, fara hvort sem er ágætlega í
málinu. Það er eiginlega mikið,
að hverfi, þar sem hundrúð
manna búa, skuli ekki heita burð
ugra nafni en Camp Knox og þar
fram efíir götunum.
Skeleggir menn ættu. að söðla
um og finna lögulegri nöfn, og
get ég ekki betur séð en þetta
sé verkefni þeirra, sem velja nýj-
um götum heiti.