Morgunblaðið - 09.10.1952, Blaðsíða 2

f 2
MORGUWBLAÐIÐ
Fimmtudagur 9. okt. 1952
í gUNNUDAGSBLAÐI Tímans,
iúnn $8. september, birtist grein '
um verðlag á ákveðnum spönsk-
um vörum.
Þar sem greinarhöfundur virð-
ist ekki hafa gert sér grein fyrir
ýmsum atriðunm varðandi þetta
mál og þar sem skrif hans gætu
orðið tii þess að skapa tortryggni
xneðal almennings í garð þeirra,
sem flytja til landsins umræddar
vörur, teljum vér rétt, að eftir-
“farandi komi fram:
Á Spáni er ekki til eitt algilt
gengi. Það gengi, sem höfundur I
byggir á, er frjálsmarkaðsgengið, !
. en við það er miðað í sambandi
við greiðslur á flutningsgjöldum, J
hafnargjöldum, ferðamannagjald
eyri, vátryggingum o. s. frv. —'
Þetta gengi er kr. 45.70 = 110.19
.pes. eða því sem næst 41 eyrir
pesetinn.
Spán hefur alla tíð verið ferða-
mannaland og reynir eftir megni
að örfa ferðamannastrauminn til
, landsins með því að bjóða ferða-
mönnum sem hagstæðust kjör.
Þetta er gert með ferðamanna-
gengi spönsku myntarinnar.
_ Þegar ísland kaupir vörur frá
Spáni, gilda allt aðrar reglur um
gengi pesetans. Útflutningsgengi
hans eru sex og fer það eftir
vörutegundum, hversu hagstæð
þau eru ."yrir oss.
Sem dæmi skal á það bent, að
á meðan frjálsmarkaðsgengið á
t.d. £1 svarar til 110.36 pes., þá
er sérstaka útflutningsgengið að-
■ eins £1 = 61.32 pes. Hin útflutn-
ingsgengin eru meðaltalsgengi
frjálsmarkaðsgengisins og sér-
staka útflutningsgengisins, en
, meðaltölin verða fleiri en eitt
vegna þess, að sérstakar reglur
gilda um, hve mikinn hluta and-
virðís hinna spönsku vara út-
flytjendur mega selja á hinu
frjálsa markaðsgengi.
í framkvæmdinni verður þetta
t.d. á þennan veg:
Ef vara er flutt út frá Spáni og
ef slík vara er ekki háð útílutn-
ingsgengi, þá er verð hennar
reíknað á grundvelli hins sér-
staka útflutningsgengis. Tilbúin
föt og skyrtur eru meðal slíkra
vara. Kosti föt á Spáni í smásölu
500 pes. eða ca. kr. 205.00, miðað
við, að pesetinn sé 41 eyrir, þá
verður að reikna með allt að 74
aurum í pes. við innflutning á
slíkum fötum til Islands, eða um
80% hærra gengi en ferðamanna-
gengið er. Sama máli gegnir um
skyrtur. Ofan á þetta gengi kem-
ur svo 25% bátagjaldeyrisálag, og
ætti því gengið að láta nærri að
vera 92.5 aurar fyrir pesetann.
Sé gengið út frá því, að flutn-
ingsgjald til íslands og álagning
á Spáni vegi upp hvort á móti
öðru, ættu slík föt að kosta, áður
en tollur er greiddur, kr. 462.50.
*Tollur og söluskattur í tolli mun
nema um 88% og yrði þá kostn-
aðarverð umræddra fata, án
mokkurrar álagningar, kr. 788.10
(bátaálag tollfrítt) eða með 35%
álagningu (heildsala og smásala)
um og yfir kr. 1000.00 eða svo til
sama verð og hér tíðkast á verk-
smiðjusaumuðum fötum.
Hér hefur aðeins verðið verið
gert að umræðuefni, þar sem ekki
er hægt að koma við gæðasaman-
.-íburði. En þegar athugað er, að
klæðskerasaumuð föt á Spáni
kosta milli 1300—1800 pes., eða
í ísl. kr. með 35% álagningu
(heildsala og smásala) kr. 2.760—
3820.00, þá verður verðmismun-
urinn of mikill á milli þeirra og
áður nefndra fata á 500 peseta,
til þess að því verði trúað að ó-
xeyndu, að þau standist sáman-
burð við ísl. verksmiðjuföt hvað
^gæði snertir.
Þegar um verð á skófatnaði er
að ræða, þá er útflutningsgengið
95.655 pes. í £ 1 saman borið við
110.36 pes. fyrir £1, þegar um
:ferðagjaldeyri ræðir. Ef skór á
Spár)i kosta 300 pes., þ.e. ca. 120
kr. á ferðagengi, þá verður verð-
. ið á sörnu skóm, keyptuiW á úl-
á Spán
flutningsgengi £3—2—8 Vz, eða
ca. kr. 142.00.
Sé smásöluálagning á Spáni sú
sama og hér, yrði verksmiðju-
verðið á skóm þessum að vera
244 pes. eða £2—4—0. Flutnings-
gjald, tollur, söluslcattur í tolli
o. s. frv. á leðurskóíatnaði er að
jafnaði 90%. Kostnaðarverð á
skóm þessum hér yrði því kr.
221.43, cn útsöluverð með 28%
álagningu og 2% söluskatti í smá
sölu kr. 289.10 eða um kr. 90.00
hærri en höíundur gerir ráð fyrir.
Kvenskór á 280 pes. myndu kosta
hér, ef fluttir inn á sama hátt,
kr. 269.65.
Ástæðan íyrir því, að þetta
verð er talsvert hærra en hér
tíðkast á spönskum skófatnaði
mun aðallega vera fólgin í því,
að smásöluálagningin á Spáni er
talsvert hærri en hér tiðkast.
Það mun láta naerri, að karl •
mannaskór frá Spáni kosti yfir-
leitt £ 2 til £ 2-5-0 f.o.b. Kostn-
aðarverð þeirra hér yrði því frá
kr. 173.66 til kr. 195.38. Smásölu-
verð hér (ef keypt beint), með
28% smásöluálagningu að við-
bættum söluskatti, yrði þá frá
kr. 236.75 til kr. 255.10, en smá-
söluverð á kvenskóm yrði þá frá
kr. 191.45 til kr. 249.50.
Þetta er mjög í samræmi við
það verð, sem algengt er hér í
búðum. Þó munu fyrirfinnast
margar ódýrari tegundir en
mjög fáar dýrari.
Ekki er únnt að skilja við mál
þetta, án þess að benda á, að t.d.
hvað skó snertir, þá kosta þeir,
þótt innkaupsverð sé aðeins
hundrað krónur, kr. 190.00, áður
en nokkur álagning bætist við.
Þau dæmi, sem þegar hafa
verið rakin hér, verða látin
nægja til að skýra, að ógerlegt
er að taka verðlag á Spáni til
samanburðar við verðlag hér, án
þess að bera kennsl á gengis-
málin þar.
ÞSð er að sjálfsögðu góðra
gjalda vert að gagnrýna það, sem
aflaga fer, en alla gagnrýni, eigi
hún að eiga rétt á sér, verður að
byggja á staðreyndum, en ekki
á yfirborðsathugun.
Áður en farið er að væna heila
stétt manna um, að hún bregðist
skyldu sinni við þjóðfélagið með
því að gera slæm innkaup eða
að okra á vörunni, jafnvel þótt
slíkt sé gert sem fyrirspurn, er
ástæða til að kynna sér einföld-
ustu atriði verðlagsmálanna á
Spáni. Þetta hefur höfundur um-
ræddrar greinar ekki gert, en
með því getur hann valdið efa-
semdum hjá almenningi um
þjónustuhæfni þeirra, sem við
verzlun fást, jafnt einstaklinga
sem samvinnufélaga, þar sem
ekki er vitað, að áberandi verð-
munur sé á spönskum vörum
hjá þessum aðilum.
Það verður ekki talin afsökun
fyrir greinarhöfund, þótt gengi
pesetans sé ekki skráð opinber-
lega hjá bönkum landsins, þar
sem það ætti einmitt að ýta und-
ir hann að athuga sérstaklega,
hvernig gengismálum Spánar er
háttað. Hefði það verið gert,
mundi greinarhöfundur hafa get-
að sparað sér óþarfar skriftir og
komizt hjá því að valda tor-
tryggni.
Það er að sjálfsögðu ágætt, að
hópur ferðamanna geti notið
góðra kjara í viðskiptum sínum
við Spánverja, og væri betur, að
allir landsmenn ættu þess kost,
^n ferðamannagjaldeyrir á Spáni
i ekkert skylt við hina almennu
gengisskráningu þar í landi Það
er mergurinn málsins.
Undirbúningur helsfi
rggingu ftúss
fyrir SVR
FORSTJÓRI SVR hefur sent bæj
arráði erindi, þar sem hann fer
þess á leit við bæjarráð að haf-
izt verði handa um byggingu
vagnaskýlis og verkstæðis fyrir
mill 40—50 vagna fyrirtækisins.
Hús þau er Strætisvagnarnir
hafa afnot af á Ytra Kirkjusandi,
eru mjög óhentug. Ekkert þeirra
er hægt að nota fyrir vagnskýli,
heldur eingöngu til hverskonar
viðgerða og srníða. Húsin eru úr
tirnbri en járnvarin. Vagnarnir
haxa orðið að standa úti allan
ársins hring, í öllum veðrum. Oft
( er mikið særok þar innfrá þegar
hvasst er af norðan.
Forstjórinn telur svo brýna
nauðsyn bera til að byggt verði
hentug hús fyrir starfsemi SVR,
að slikt megi ekki undir nein-
um kringumstæðum dragast á
langinn. Hann mun hafa mikinn
hug á að fá lóð sem næst Mið-
bænum.
Á fundi bæjarráðs á þriðju-
daginn, var samþykkt að fela
forstjóra fyrirtækisins, ásamt
forstöðumanni skipulagsdeildar
og húsameistara bæjarins, að
hefja undirbúning að fram-
kvæmdum við byggingu slíks
i húss.
B n f 51 n r!
■piiipi®
æðjmegur oagur i
VALDASTÖÐUM, Kjós, 6. okt.!
— Það var óvenju fjólmonnt í
Fossárrétt þegar fjárskiptin fóru 1
fram í gær. Þar voru saman komn
ir menn úr þremur hreppum, til
þess að taka á móti fé sínu, og
auk þess allmargt af öðru fólki,
til þess að sjá hinn nýja fjárstofn.
Hér var saman komið fólk úr
Þingvallasveit, Kjalarnesi og
Kjós og einnig úr Reykjavík,
Hvalfjarðarströnd og Akranesi
og e. t. v. víðar.
Létt var yfir mönnum er hugs-
uðu gott til hins nýja fjárstofns.
Gc&gnlræðaskóli fekoar
til starla á Keflavik
KEFLAVÍK, 8. okt. — Nýr gagnfræðaskóli er tekinn til starfa í
Keflavík. Verður hann til húsa í gamla barnaskólahúsinu, en þörf
er á sérstöku skólahúsi fyrir hann. Nemendur eru nær 100.
Voru menn í sannkölluðu „rétta-
skapi“. Þarna var mættur Viggó
Natanelsson með kvikmyndavél,
til þess að mynda það sem þarna
fór fram. Hann hefur fyrr í sum-
ar ferðast um og kvikmyndað
öll býli í sveitinni og því er snert
ir búskap í sveit.
Dagur .var að kveldi kominn
þegar búið var að skipta og komu
margir seint heim. Þingvalla-
sveitarmenn urðu að. bíða með
að reka fé sitt, þar til í morgun.
Flutningur á* fénu gengur
ágætlega að vestan, utan dálítill-
ar tafar vegna veðurs síðasta
daginn. Auk þess urðu nokkrar
tafir er einn fjárflutingabíllinn
rakst á brú og tepptist þannig
umferðin um tíma. En ekkert
var að mönnum eða skepnum.
Lömbin líta yfirleitt vel út
og þykja falleg. Eru bændur þv|
bjartsýnir með hinn nýja fjár-
stofn. —St. G.
ie Kínverji var fyrir rétti ákærð
ur fyrir að hafa atvinnu af
fjárhættuspili.
„Getið þér fært nokkuð
fram yður til málsbóta?“
spurði dómarinn.
„Já, margt, en fyrst og
fremst það, að spilin voru öll
merkt og teningarnir falskir.
Ég hef því alltaf unnið. Það
getur ekki kallazt fjárhættu-
spil.
8 ÆTLA AÐ ÞREYTA
LANDSPRÓF
Nú í byrjun þessa mánaðar tók
gagnfræðaskóli til starfa í Kefla-
vík og verður þetta fyrsta starfs-
ór skólans. Skólastjóri er Rögn-
valdur J. Sæmundsson. Nemend-
ur skólans eru 98, flestir úr
Keflavík og Ytri- og Innri-Njarð-
víkum. í skólanum eru þrír bekk
ir og er einn bekkur í tveimur
deilum. Nemendur þriðja bekkj-
ar eru 20. Þar af ætla átta að
þreyta landspróf að vori.
KENNARALIÐ SKÓLANS
Kennarar skólans, auk skóla-
stjóra, eru: Sigurjón Jóhannes-
son, cand. mag., Kristinn Sigurðs
son, stud. philol. og Bjarni Hall-
dórsson, cand. oecon. Handavinnu
kennslu annast Gerður Sigurðar-
dóttir, en Ingvar Guðmundsson
kennir piltum bókband. Einnig
kennir Hjörtur Þorkelsson pilt-
um netahnýtingu. Leikfimis-
kennslu annast Hafsteinn Guð-
mundsson.
ÞARF NÝTT HÚS
Skólinn er til húsa í nýja barna
skólanum, en gert er ráð fyrir, að
hann verði framvegis í gamla
skólahúsinu, er viðgerð á því hef-
ur farið fram. Er þó fyrirsjáan-
legt, að það húsnæði fullnægir
ekki þörfupn skólacs lengi. — Er
'eigi vanþörf á því að byggt verði
nýtt skólahús fyrir gagnfræða-
skólann, þar sem Keftavíkurbær
er í örum vexti. — Helgi.
vað leggur rikissjéi
m irum í áróður
Rannsókn nauðsynleg
lyrir skattgreiðendur
Námsstyrkur við há-
skólann í Kiel
KONRAD-Mauer-stofnunin í
Kiel býður íslenzkum stúdent
! styrk til námsdvalar næsta
| kennslumisseri (1. nóv. til 28.
fobr.). Styrkurinn er: ókeypis
! dvöl í stúdentagarði með kvöld-
J og morgunverði, 70 ríkismörk á
mánuði fyrir miðdegisverði o. fl.
og undanþága frá kennslugjaldi.
Umsóknir skal senda Háskóla
íslands í síðasta lagi 15. oót. _
(Fréttatilkynning frá Háskóla ís-
' lands).
Herra ritstjóri.
MIKIÐ kveður að ferðalögum
kommúnista um þessar mundir.
Brynjólfur Bjarnason dvelur
austur í Rússlandi. Er ekki að
efa að hann taki þar þátt í hinu
mikla flokksþingi kommúnista.
Verður hann því enn betur að
sér í hinum kommúnisku fræð-
um eftir heimkomuna en nokkru
sinni áður. Sjálfsagt verða þeir
þó ekki öfundsverðir, sem ó-
hlýðnast vilja Moskvulínunni, en
ef til vill eru það engir, svo að
sú synd kemur engum að sök.
Brynjólfur og aðrir kcmmún-
istar eru frjálsir feröa sinna frá
J og til íslands, svo er fyrir að
þakka okkar lýðfrjálsa skipulagi.
En hvað ætli kommúnistar segðu
|um menn úr öðrum flokkum,
sem færu til erlendra stórvelda
j til að taka þátt í þarlendum
fíokksþingum? Slíkum mönnum
yrðu ekki vandaðar kvcðjurnar.
Þegar minnzt er á utanfarir má
ekki gleyma Kínanefndinni.
Þangað fóru einir fjórir eða
fimm af helztu broddunum. Ef
að líkum má ráða, fær þetta fólk
jdýrðlegar móttökur í Kína og
rækilega uppfræðslu í lygaáróðri
um sýklahernað, árás Suður-
Kóreumanna á Norður-Kóreu og
aðrar slíkar fjarstæður.
Óskandi væri, að Þórbergur
[verði ekki svq skelfdur af öllum
þessum ógnum, að lífi hans sé
, stofnað i hættu. Svo mikið eru
jíslenzkir skattgreiðendur búnir
jað borga til framfærslu Þór-
bergs' fyrr og síðar, að ömui-le*g!t
væri ef honum entist ekki ald-
ur til, að vinna betur fyrir þess-
um greiðslum en honum enn hef-
ir tekizt.
Nú hefir fjárlagafrumvarpið
verið lagt fram á Alþingi og ekki
eiga skattarnir að lækka. Ennþá
ber líka meira á kröfunum um
aukin útgjöld og síhækkandi
styrki til mismunandi þarflegra
hluta, en um raunverulegan
sparnað. Ýmsir tala að vísu ura
það, að það þurfi að spara, en
minna verður úr þegar á skal
benda hvað skera eigi niður.
Ég vil þessvegna bera fram
eina ákveðna tillögu og skora
á rétta aðila að athuga hana.
Rannsakað sé, hvað margir menn
eru á launum og styrkjum hjá
ríkinu að því er virðist eingöngu
til að iðka kommúniskan áróð-
ur. Því fer fjarri, að ég vilji
banna mönnum að vera kommún
istar. En ég sé ekki afhverju
skattgrciðendurnir eigi að kosta
þá níðhöggva, sem naga rætur
þjóðskipulags okkar og reyna aS
eyðileggja afkomumöguleika al-
mennings.
Ég er viss um, að sú upphæð,
sem með þessu móti er varið úþ
ríkissjóði og opinberum sjóðum,
er miklu hærri en menn almennt
gera sér greina fyrir. Jafnvel
þótt hún væri ekki sérlega stór,
væri niðurskurður á slíkum út-
gjöldum sönnun þess, að ráðandi
menn væru farnir að átta sig á,
hver er aðalmeinsemdin í þjóð-
fplagi okkar.
Skattgreiðandú jj