Morgunblaðið - 25.10.1952, Qupperneq 11

Laugardagur 25. okt. 1952
MORGiift BLAtílti
11
vona, no eg venn oiorei s
nmoll, oð ég geti @k
FliEgslys
ER okkur barst fregnin um það
iyrir nokkrum dögum að Helgi
Valtýsson ætti stórai'mæli.hringd
um við til eins af kunningjum
hans og 'spurðum hann hvort
þetta væri ekki sextugsafmælið
hans Helga. — Nei, ekki aldeilis,
hann er 75 ára á laugardaginn.
Hvernig getur nokkrum, sem sér
hinn fóthvata og léttstíga, lág-
vaxna og liðuga mann hraða sér
um gctur Akureyrarbæjar, dott-
ið í liug að hann hafi þegar lifað
þrjá aldarfjórðunga. Helgi er
einn af þeim mönnum, sem er
ódauölegur hverjum sem sér
hann. Hvert einasta mannsbarn
í Akureyrarbæ þekkir Helga Val-
týsson, hann er einn af þeim,
sem setja svip á bæinn og- —
hann er alltaf eins. Helgi er ung-
ur á velli, yngri í spori, en þó
yngstur í anda. Logandi áhuga-
mál unglingsins brenna á hinni
hraðmælsku tungu hans, hann
lifnar og lyftist allur er hann
læðir eitthvað, sem honum er
hugstætt, andlitsdrættirnir
harðna og röddin hvessist er
honum mislíkar, en rómurinn
verður sem silki og hver dráttur
mildast er eitthvað fagurt og gott
ber á góma. — Það er ekki að
ástæðulausu, sem hann er einn
af okkar skemmtilegustu fyrir-
lesurum. Það er ekki hægt annað
en hlusta á Helga Valtýsson,
hann lifir hvert orð, sem hann
segii'.
BÓKMENNTIR
Er við komum inn í vinnu-
stofu Helga á hinu snotra heimili
hans í Hafnarstræti 96 er hið
fyrsta, sem við tökum eftir, rit-
vélin hans, ókjörin öll af blöð-
tm og tímaritum og bunki af
handritum og skrifuðum blöðum.
Þarna situr hann við störf sín,,
skriftir og þýðingar. Þarna þjón-
ar hann lífsstarfi sínu og kærasta
áhugamáli — bókmenntunum. —
Ekki munu hér talin öll þau firn,
sem Helgi Valtýsson hefur fært
í letur, bæði ljóða- og söguþýð-
ingar og frumsamin ljóð og sög-
ur. Ennfremur hefur hann safn-
að og skráð ómetanlegan þjóð-
legan fróðleik og nægir þar að
nefna „Söguþætti landpóstanna".
Enginn veit tölu á öilum þeim
sönglagatextum, sem Helgi hef-
ur þýtt úr fjölda tungumála. —
Kennslustörf stundaði Helgi mik
ið, bæði í Noregi og hér heima.
Hefur hann átt margan góðan
bemanda er minnast hans sem
jnikils kennara og góðs vinar.
M. a. mun núverandi sendiherra
Norðmanna á íslandi eitt sinn
hafa verið nemandi Helga.
BLARAMENNSKA
Á yngri árum stundaðí Helgi
blaðamennsku í Noregi og á hann
frá þeim tíma margt skemmtilegt
að segja. Mest „spennandi“ atvik
úr lífi sínu segir hann að komið
hafi fyrir sig í Bergen er hann
var þar blaðamaður. Er um at-
•vik þatta afar skemmtileg frá-
sögn í einni bók hans „Á Dæla-
mýrum“ er hann nefnir „Þegar
ég sat um Henry Ford“. Lýsir
hann þar hvernig hann varð eini
blaðarnaðurinn í Noregi, s;m
komst á snoðir um brottför
Fords til Ameríku eftir mis-
heppnrða friðarför hans til Ev-
rópu veturinn 1915—16. Þetta
kostaði það að Helgi varð að
láta kasta nokkrum hundruðum
eintaka af blaðinu, sem hann
vann við, en frétt hans varð met-
frétt.
FYRSTI FIÐLU-KVAKTETT
Á 'ÍSLANDI ^1
Hljómlistin átti mikil ítök í
Helga. Hann lék á fiðlu og mun
hafa stoínað fyrsta fiðlu-kvart-.
ettinn á íslandi á Seyðísfirði árið
1904—5. Seinna stofnaði hann
annan fiðlu-kvartett er harm var
kennari við Flensborgarskóla í
Hafnarfirði. — í þessum fyrsta (
kvártétt voru þeir Þorsteinn
4fkcma ísienzku hreindýranna er
hrek'nandi áhugamáf Hcíjja Valtýs
OL'st.:
cem ccr
ara i ufcfjs
Loðmundarfirði 25. október 1877.
Margir næstu ættliðir á undan
honum voru bændur austur þar.
Þrátt fvrir aUt hans bókmennta-
og iistagrúsk á bóndinn ríkan
þátt í huga og hjarta þessa nátt-
ú.unnar barns. "f’að vottar ást
hans til móður jarðar, sem svo
glöggt kermir fram í skáidskap
hans og skr ifum.
Að lokurn viljum við óska
þessum 34. ættdð í karllegg frá
Ragnari ioð.brók til hamingju, er
nami Jeggur yfir síóustu kvart-
elaskipti iifsakía.rrnr.ar.
Vignir.
Iíelgi Valtýsson.
Gís’ason rú símstj. á Se-''Sifbrði,
Friðþór Steinholt, Theódór Árna
son og Gísli Lárusson bróðir
Inga Lárussonar, sem þá var 9
ára gamall, en lærði þá á fiðlu
hjá þeim félögum. Helgi starfaði
einnig í karlakórum bæði á
Austur- og Suðurlandi.
ÍSLENZKUR ÍSLENDINGUR
OG NORSKUR NORÐMAÐUR
Heigi eyddi mörgum árum ævi
sinnar úti í Noregi og þar gekk
hann að eiga konu sína Severine
Sörheim. Er Helgi skrifaði bók-
ina „Álesund vinabær Akureyr-
ar“ skrifaði lektor Hallvard
Mageröj um hana og Helga í
Sunnmörsposten og komst m. a.
þannig að orði: — Helgi Valtýs-
son er íslenzkur Islendingur og
norskur Norðmaður. Hann talar
nýnorsku betur en nokkur ar.nar
Islendingur sem ég þekki og
hann þekkir Álesund og Sunn-
mæri betur en margir Sunnmær-
ingar.
DÓMSMÁLATARFAR
OG KIRKJUMÁLAKÝR
Eitt mest brennandi áhugamál
Helga í dag eru afdrif hreindýr-
anna íslenzku. Hann vill lájta
temja þau og gera þau arðbær
okkur íslendingum. — Hann er
sannfærður um að hreindýra-
rækt geti orðið hér vel arðbær
atvinnuvegur. Hann stendur í
stöðugu bréfasambandi við
Lappafógetann í Norður-Noregi
og hefur hann fengið frá honum
miklar og margvíslegar upplýs-
ingar um hreindýrarækt. Hann
er að þýða leiðbeiningar um
meðferð hreindýrakjöts, sem
bandaríska landbúnaðarráðu-
neytið hefur gefið út. Hann seg-
ir að Lappafógetinn norski hafi
boðizt til þess að útvega hingað
2 Lappa með mjög vægum kjör-
um til þess að temja dýrin og
kenna okkur meðferð þeirra. —
Kynstofninn íslenzki er talinn
einn bezti í heimi. Vænstu kýr
hér leggja sig á 130 kg, en í
Noregi aðeins 90 kg. Um búfjár-
sjúkdóma segir hann að í Nor-
egi séu þess engin dæmi að
hreindýrin hafi tekið þá. Hrein-
dýrin halda sig ofar í fjöllum en
allur annar útbeitarfénaður,
fylfTja snjóbrún. Þannig eiga þau
ekki að taka haglendi frá sauð-
fénu. Ilelgi segir að yfirstjórn
hreindýranna hér sé í höndum
manna, sem engan áhuga hafi
íyrir rækt þeirra, þeim sé þvælt
frá einu ráðuneytinu til annars
og hefur hann því nefnt þau
dómsmálatarfa og kirkjumála-
kýi'. Öll sín sterku rök hyggst
Hclgi leggja fram þegar hans
tími er til kominn og segist hann
ekki vilja deyja svo að hann sjái
þeim ekki viturlega borgið.
34. ÆTTLIÐUR í KARLLEGG
Helgi Valtýsson er fæddur í|
— fefjéSaaál
í’ramhald af b’s. 6
með Mozart og Beecham", —
hreytti harm til baka, „Hvers-
vegna tíragast þar með Mozart?"
Það er ekki aðeins við opin-
ber tækifæri, sem Beecham lætur
fjúka sina hárbeittu fyndni og
hnityrði. — í vinahópi er hann
hrókur alls fagnaðar og getur
flutt hinar snjöllustu iælcifæris-
ræður. „Winston og ég, erum
tveir beztu ræðusniliingarnir,
sem England á!‘(
sjálfur.
„GERUM HÆRRI KRÖFUR“
En upp yfir allan ofstopa hans
og öfgar, kveður við raust, sem
hrópar yfir gjörvallan hljómlist-
ar heiminn hin persónulegu kjör-
orð: „Gerum hærri kröfur,
greinum kjarnann frá hism-
inu“. Sir Thomas Beecham hefur
ekki látið sitja við orðin tóm,
og hinn langi og glæsilegi hljóm-
listarferill hans réttlætir að
miklu leyti þann dóm, að „Beec-
' ham hafi unnið brezkri hljómlist
meira gagn en nokkur annar
maður“.
þýðuffokkurinn
Framhaid af b!s. 10
og valda óbætanlegu tjóni. Það
var út af fyrir sig ekkert láandi
Alþýðuflokknum, þótt hann bæri
ekki gæfu tii að finna leið út úr
erfiðleikunum, hitt var miklu
lakara, að hann hafði ekki mann
dóm til þess að styðja þá, sern
tóku að sér að rétta við og ha'ida
baráttunni áfram fyrir bætt.um
lcjörum fólksins, og sem m. a.
tryggðu almannatryggingunum
nægilegt fé til bótagreiðslu. —
Alþýðuflokkurinn getur svo
skemmt sér við að telja fólki trú
um það fram yfir næstu kosn-
ingar, að hsnn, með því að
hlaupa frá sllri áhyrgð, þegar
tryggingarrar þurftu hvað mest
á að halda, sé því máli öruggari
og betri stcð, en Sjálfstæðis-
flokkurinn, sem ekki einasta
hefur ávallt staðið við allar sín-
ar skuldbindingar í því máli,
heldur hefur og tekið á sig þá
byrði, sem A þýðuflokkurinn og
Socialistaflokkurinn lofuðu að
bera á sínum tíma, en svikust
urn, annar fyi ir skort á mann-
dómi, hinn fyrir ofurást á er-
lendum hatsmunura.
Það er ákaflega mikill mis-
skilningur sð það sé mest um
vert að hrúga upp alls konar
kröfum urn umbætur, án þess
að vilia nokkuð á sig leggja til
þess a.ð tryggja framkvæmdina,
en þessi Ijóður hefur nú jafnan
verið á ráði Aiþýðuflokksins, og
það er ein Yneginástæðan fyrir
smækkun hans, og ekki útlit fyr-
ir annað, en að þetta sé á góðum
vegi mcð að leiða hann til graf-
ar.
Gísli Jónsson.
segir hann
Nýlega varð flugslys í Danmörku, er Thunder-orustuvél lenti á
akri skammt frá bóndabæ einum. Eftir að flugvélin hafði íent
á akrinum kastaðist hún aftur í íoft upp cg féll í mörgum h!uíum
til jarðar. Stærðar stykki Ienti í trc einu, sem síendur við bcnda-
bæinn og siíur þar.
Hagnús Guðnason
Framhald af bls. 7
ekki stirðari í höndunum eftir
72 ára grjótvinnu, en hann getur
sezt við skriftir.
„Satt að segja furðar mig á því,
hve lítið ég finn til gigtarinnar á
síðustu árum, eða naumast ekki
neitt, eins og ég fékk þó slæm
gfgtarköst, þegar ég var miðaldra
sem kallað er, eða um fertugt.
„SÁ Eil EKKI EÍNN, SEðl . .
Eg hugsaði með sjálfum mér,
að það væri gleðiefni fyrir
fertuga menn, sem þjást mikið
af þessum leiða kvilla, að beir
skuli geta vænst þess að lcsna
við alla gigt og verða frískir eins
og fiskar þegar þeir eru komnir
um nírætt.
„Finnst þér það ekki vera furðu
stutt síðan þú vannst við Þing-
húsbygginguna?“
„í raun og veru finnst mér það
svo, ekki síst þegar ég renni hug-
anum í einu yfir öll árin síðan,
þá finnst mér þau hafa verið
furðu fljót að líða. Þetta heíur lið
ið hjá nærri eins og örskot. —
Mannsæfin er hraðfleyg stund í
sjálfu sér, þó hún verði þetta
löng að árum.
ALLT IIEFUR ORBIÐ MÉR
TIL GÓBS
En þegar ég hugleiði ævi mína,
renna upp íyrir mér margar erf-
iðar og þungbærar stundir á iiðn-
um árum, margir erfiðleikar, sem
ég hef mætt á lífsleiðinni.
En þegar allt kemur iil alls
hpfa allir erfiðelikar og allar
raunir orðið mér til góðs. Enda
sannast það á langri æfi, að.,Sá
er ekki einn, sem guð styður“.
Og svo er það konan, sem vorið
hefur mér allt í öllu. Það er eins
og þú veizt svo margt senr eigin-
konan getur gert til að gera heim-
i’ú manns og allt líf ánægjulegt.
Ég fæ aldrei nógsamlega þakkað
það,“ s'agði hinn aldraði eigin-
maður og fann ég það glögglega
ó honum, að hann var staðráðinn
í að þakka konunni sinni fyrjr,
hvað hann hefði notið margra
langr.a, og ánægjulegra ævidaga.
En þegar ég byrjaði að sýna á
mér ferðasnið, rétti hann að mér
sherryglasið einu sinni enn og
sagði „að þetta skemmdi engan“.
MORGUNHRESSING
„Það veit ég“, sagði hann, „því
ég er vanur að súpa úr svona
glasi ó morgnana, þegar 6g kem
á fætur, og einu hrái eggi með.
Þetta geri ég samkvæmt gömlu
ráði og hefir gefist. mér vel“.
Ef menn þurfá ekki annað og
meira til þess að verða fullírísk-
ir og vinnufærir níræðir, þá er
synd að fleiri skuli ekki veita sér
þennan munað, hugsaði cg um
leið og ég' kvaddi hinn níræða
heiðursmann.
V. St,
AlþjóSabankinn síyour
uppbygglngu um
helm alian
ÍSLENDINGAR eru nú byrjaðir
á smíði áburðarverksmiðju með
hjálp Alþjóðabanka S. Þ. —
Ástralíumenn hyggjast auka út-
flutning sinn um I07o msð að-
stoð bankans, Columbiumonn
koma sér upp nýtízku járnbraut-
arkerfi og Perúmenn afla sér
nýtízku landbúnaðarvéla. — Á
|Ceylon verða tsknar upp nýjar
| ræktunaraðferðir og keyptar
j ræktunarvélar á næsta ári, og í
J Nigaragúa verður landbúnaður,
! iðnaður, skóla og fræðslukerfi
; fsert í nýtízku horf. Allt þetta
| verður gert fyrir lánsfé frá Al-
þjóðabankanum.
Að vísu eiga fyamkvæmdirn-
>ar á Ceylon og í Nigaiagúa enn
| langt í lar.d, en lánveitingin hef-
| ir þegar verið ókveðin. Hinar
j framkvæmdirnar, sem að ofan
getur, eru kostaðar moð lánum,
er bankinn veitti á öðrum íjórð-
ungi þessa árs. Á þeim ársfjórð-
ungi veitti bankinn 77 milljónir
| dollara í lán. Þar með er útláns-
I íé bankans orðið 1,5 milljarðir
j dollara. Tuttugu og sjö ríki haía
I tekið lán hjá bankanum, og erú.
| útlánin 77 i.alsins.