Morgunblaðið - 20.01.1956, Síða 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 20. janúar 1956
Hvað er
að gerast
i rafveifumálunum ?
¥ið lok 10 óra rafvæðmgortímabilsins verða allir
kaupstaðir og kouptún uuk 3500 bændobýla ruflýst
OFLUN raforku til almennings-
þarfa greinist j höfuðdrátt-
um í þrennt:
1. Vinnsla orkunnar í afl-
stöðvum.
2. Flutningur orkunnar frá
aflstöðvum að neyziusvæð-
um.
3. Dreifing orkunnar um
neyzlusvæðin.
Ef öll þessi ves kefni eru leyst
fyrir hvert neyziusvæði (t. d.
kaupstað eða kauptún) út af fyr-
ir sig, án tengsla við önnur
neyzlusvæðí, er talað um sér-
virkjanir og sérveitur. Sé ork-
an hins vegar unnin sameigin-
lega fyrir mörg' neyzlusvæði í
tiltöluiega stóru orkuveri eða
orkuverum og flutt um sameig-
injegar orkuveitur til neyzlu-
svæðanna er talað um samvirkj-
anir og samveitur.
Að því þarf ekxi að leiða rök,
að til þess að virkja ódýrt þarf
að virkja stórt. En til þess að
allir, eða sem flestir i okkar
strjálbýla landi fái notið stórra,
ódýrra virkjana, verður augljós-
lega að g.era samvirkjanir og
samveitur. Þær hafa auk þess
þann kost að auðveídara er að
virkja til viðbótar þegar heild-
arþörfin vex, að auðveldara er
að sjá fyrir topp: .11 og varaafli,
að auðveldara c að feina ork-
unni á einstaka r'eðj., þar sem
sérstök þörf kann að verða fyrir
hana, að tæknileg þjónusta verð-
ur auðveldari, og fleira mætti'
telja. Auk þess verður að hafa
í huga að á mörgum stöðum eru
lítil sem engm skilyrði fyrir sér-
virkjunum. Sérvirkjanir hafa að
vísu þann kost, að þeim má koma
upp smám saman, fjáröflunin
verður auðveldari. Samvirkjanir :
Og samveitur hafa hins vegar það
mikla kosti fram yfir sérvirkj- i
anir, að sérveitur þola yfirleitt!
ekki samanburð.
Framtíðarlausnin í raforku-
málum landsins, og sú sem nú
er stefnt að, er því að leitast við
að mynda sem stærst neyzlu- i
svæði með því að tengja saman ’
með orkuflutningslínum mörg,
swná. Það er augljóslega rétta:
leiðin, enda farin í flestum lönd- •
«m.
Hér verður leitazt við að ræða j
í stuttu máii þ'v‘. 'r 'ramtíðar-1
verkefni sem ráöizt ! .fur verið
að með áætlun nuverandi ríkis-
Stjórnar um raforkuframkvæmd-
m á árunum 1954—1963. En áður
en að bví kemur, er rétt að gera
nokkra grein fyrir núverandi
ástandi í rafmagnsmáium.
2. mynd: Áætlaðar samveitur 'g helztu orkuver
um annað að ræða en sérvirkj- sókn til þess að komast á enda
anir og sérveitur. Hver einstak- þess.
ur kaupstaður og kauptún og
hver emstakur bóndi varð að ( RAFVEITUKERFIN NÚ
afla sér rafmagns upp á eigin | Rafveitukerfi almenning.srpf-
spýtur. Og reyndin var sú bæði veitna eru nú í aðalatriðum
KERVIF K JUN ARTÍM ABILIÐ
Allt frarn undir 1940 var ekki
í byggð og borg, að ekki var
annars kostur en að setja upp
ófullnægjandi og dýra mótorstöð
eða virkja svo að segja í bæjar-
landinu, ef þess var þá völ. Þar
til Sogsvirkjunin kom til sög-
unnar og skömmu síðar Laxár-
virkjunin, hafði enginn kaupstað
ur eða kauptún megnað að sækja
vatnsorku nema örfáa kílómetra
út fyrir bæjarmörkin. Raforku-
flutningur átti sér í rauninni ekki
stað í landinu, aðeins vinnsla í
sérvírkjunum og dreifing beint
frá þeim.
Með Sogsyirkjuninni, sem tók
til starfa haustið 1937 og Laxár-
virkjuninni, sem tók til starfa
1939, má hins vegar segja að
nýtt tímabil hefjist i rafmagns-
máli í .. idsins, tímabil sam-
virkjara 3 samveitna. Að vísu
liðu nokkur ár þar til byrjað var
að leggja veitur til onnarra en
kaupstaðanna, sem haft höfðu
forgöngu um virkjun Sogs og
Laxár, en með þátttöku ríkisins
í raforkumálum í stríðslokin
komst skriður á þessi mál.
Núverandi ástandi má ef til
vill lýsa með því að segja að við
séum staddir mitt í samvirkjun-
-artímabili, og séum að hefja
þannig:
4. Kerfi 10 sérvirkjana með
eftirtalið vélaafl og íbúatölu í
árslok 1954:
Afl.kw. íbúat.
Rjúkandavirkjun á
Snæfellsnesi ........ 840 1040
Þverárvirkjun við
Hólmavík ............ 560 440
Laxárvatnsvirkjun við
Blönduós ............ 460 1450
Gönguskarðsárvirkj un
við Sauðárkrók .... 1060 1460
Fossavatnsvirkjun við
ísafjörð ........... 1160 2990
Skeiðsfossvirkjun .. 3200 2800
Virkjun Ólafsfirði .. 170 920
Virkjun Seyðisfirði 160 730
Virkjun Reyðarfirði 240 440
Virkjun Vík í Mýrdal 100 340
Ef llr C* ík ilrlesií
rafsnagpsvestu-
stjóra
Spennistöð í sveit
1. Samveitukerfi Sogsvirkjun-
ar, sem nær yfir Rangárvalla-
sýslu, Árnessýslu, GuBbringu- og
Kjósarsýslu og kaupstaðina
Reykjavík, Hafnaifjörð og
Keflavík. íbúatala í árslok 1954
var alls um 90.000 og af þeim
höfðu um 85.000 fengið rafmagn
frá Sogi. Sogsvirkjunin (45.600
kw) ásamt Elliðaárvirkjuninni
(3.160 kw) og Varastöðinni við
Elliðaár (7.500 kw) annast alla
raforkuvinnslu til almennings-
þarfa á þessu svæði.
2. Samveitukerfi Andr’llsár-
virkjunar, sem nær yfir M ra- og
Borgarfjarðarsýslur og Axranes.
íbúatala í árslok 1954 var 6.300
og þar af höfðu 4.600 rafmagn.
Andakílsárvirkjunin (3.500 kw)
annast alla raforkuvinnslu til al-
menningsþarfa á þessu svæði.
3. Samveitukerfi L,axárvirkj-
unar, sem nær yfir S.-Þingeyjar-
sýslu, Eyjafjarðarsýslu, Akureyri
og Húsavík. íþúatalan í árslok
j 1954 var 16.000 og þar áf höfðu
j 11.700 rafmagn. Laxárvirkjun
(12.560 kw) ásamt Glerárstöð-
inni á Akureyri (200 kw vatnsafl
og 100 kw dísilafl) annast raf-
orkuvinnslu fyrir þetta svæði.
8000 12600
5. Loks er svo kerfi 22 dísel-
rafstöðva með eftirtalið vélaafl
og íbúatölu:
Stykkishólmur
Patreksfjörður
BHdudalur
Þingeyri
Fiateyri ..
Suðureyri
Bolungarvík
Súðavík
Hofsós
Hrísey
B,aufarhöfn
Þórshöfn
Vopnafjörð
Bakkagerðisþorp .
j Egilsstaðir ...
; Neskaupstaður
! Eskifjörður ...
\ Fáskrúðsfjörður .
; Stöðvarfjörður
Djúpivogur ......
Höfn í Hornafirði
Vestmannaeyjar .
RAFORKUVINNSLAN NÚ
Aukning aflsins og orkuvinnsl-
unnar á undanförnum áratugum
er sýnd á 1. mynd og sýnir mynd-
in greinilega hinn mikla vöxt
raforkuvinnslunnar síðustu tvo
áratugina.
Orkuvinnslan árið 1955 var um
390 millj. kwst., og orkunotkun-
in skiptist þannig í aðalatrið-
um:
Heimilisnotkun .......... 24%
Iðnaður
a) Áburðarverksmiðjan 36%
b) Annar iðnaður .... 14%
Húshitun o. þ. h......... 18%
Ýmislegt ................. 8%
Afl.kw. íbúat.
320 870
480 850
310 390
240 320
90 480
160 340
180 690
60 200
100 310
110 300
130 390
90 420
90 320
50 180
100 170
670 1330
310 700
240 570
110 160
110 300
240 480
1740 4070
6000 14000
Ofangreind upptalning er til
yfirlits tekin saman í 1. töflu.
100%
Hér er þátttaka iðnaðarins orð-
in miklu meiri en nokkru sinni
fyrr eða 50% og veldur þar um
fyrsti vísirinn að stærri iðnaði,
áburðarver ksmið j an.
VERKEFNIN FRAMUNDAN
Verkefnin sem nú eru fram-
undan í raforkumálum almenn-
ingsrafveitna eru í aðalatriðum
þessi fjögur:
1. Að auka virkjanir á núver-
andi samveitusvæðum og stækka
þessi svæði með því að teygja
orkuveitur út fyrir núverandi
mörk þeirra.
2. Að tengja rafveitur utan nú-
verandi samveitusvæða saman
með orkuflutningslínum og
mynda þannig ný samveitusvæði
og tryggja þeim rafafl með sem
hagstæðustum virkjunum.
3. Að vinna að því að hin
ýmsu samveitusvæði verði síðar
tengd saman í eina heild.
4. Að halda áfram rafvæðingu
sveitanna innan núverandi sam-
veitusvæða og þeirra nýju sem
mynduð verða.
Hér verður aðallega fjallað um
fyrrnefndu verkefnin tvö, en
rúmsins vegna aðeins drepið
lauslega á þau tvö síðarnefndu.
Byrjað skal á suðvesturland-
inu og teknir síðan í boðleið hver
fyrir sig þeir landshlutar, sem
fá munu nú fyrst í stað hver
sitt samveitukerfi. Greint verð-
ur frá því hvernig gera má ráð
fyrir að rafveitur (dreifikerfi) í
kaupstöðum, kauptúnum og þorp
um á þessum svæðum verði
tengdar inn á sameiginleg há-
speímt orkuflutningskerfi og
hvernig séð verður fyrir virkj-
unum.
Þótt bað verði ekki nánar rak-
ið bár, ber að geta þess a.ó unnið
verður að bví að hraða djeifingu
raforku 1 n sveitirnar í öllum
landshlul ,m, og þegar talað er
um íbúatölu orkuveitusvæðanna
eru íbúar sveitanna alls staðar
meotaldir, þótt reiknað sé með
að um 2/5 hlutar allra sveita-
býla verði ekki tengd inn á raf-
veitukerfin a. m. k. fyrst um
sinn, he’dur verði að sjá sér fyr-
ir raforku með heimilisrafstöðv-
um.
SUÐVESTURI.AND OG
BORGARFJÖRÐUR
Sogsvirkjun og Andakílsárvirk
un eru því sem næst fullnotaðar
Framh. á bls. 7
1. tafla.
Nf V P 1NOT RAFVEITUKERFI
Vilaa !' \v íbúatala
Veitusvæði Vatns Varma Allg nr .. -- . ,MÍ \ O J~~» — E ki tengdir
Sojg ! 48.760 7.5C) 90.000 85.000 5.000
Andí.kill ) .... í 3.520 : — 6.309 4.600 1.700
Laxá . 12.76. ... . } 16.000 11.700 4.300
Aðr. vátnsst. Diselstöðvar 8.000 '1 590( .6.000$ 43.700 12.600} 14.000$ 17.100
73.040 14.350 156.000 127.900 28.100