Morgunblaðið - 08.07.1956, Blaðsíða 8

MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 8. Jd!i 1856
mpguttirifafeifr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Frarnkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600
Áskriftargjald kr. 25,00 á mánuði innanlands.
f lausasölu kr. 1,50 eintakið
Borg í miklum blóma
Sí Ð A S T L. fimmtudag voru
reikningar Reykjavíkurbæj-
ar fyrir árið 1955 lagðir fram.
Þessir reikningar eru væn bók
eða 273 síður í stóru broti. Er
það vel af sér vikið að hafa
reikningana tilbúna svo snemma
og mætti Fjármálaráðuneytið
taka sér það til fyrirmyndar, en
eins og kunnugt er, þá eru ríkis-
reikningarnir ætíð mjög svo síð-
búnir. Sjálfstæðismenn vilja að
reikningur bæjarsjóðs sp sem
allra ítarlegastur. Gunnar Thor-
oddsen borgarstjóri sagði um
þetta í ræðu sinni á bæjarstjórn-
arfundinum, þegar hann lagði
reikningana fram:
„Tel ég það mestu varða, að
hinn almenni borgari eigi færi
á að fylgjast sem bezt með
því í vel sundurliðuðum bæj-
arreikningi, hvernig fé það sé
notað, sem greitt er til bæjar-
sjóðs. Hitt skiptir minna máli
þótt fram komi smásmuguleg-
ar athugasemdir um einstök
atriði í hinum ítarlega sund-
urliðaða reikningi."
Rekstursáætlun,
sem stóðst
Það er alkunn staðreynd að
vegna þess hve miklar sveiflur
og hækkanir eru í efnahagsmál-
um okkar viija kostnaðaráætlan-
ir einstaklinga, fyr^irtækja og
þess opinbera oft standast illa.
En Reykjavíkurbær er hér nokk-
ur undantekning.
Rekstrargjöld bæjarins á
árinu 1955 voru endanlega
áætluð 116.8 millj. króna, en
urðu í reikningi 116 millj.
króna eða tæpum 800 þús. kr.
lægri en áætlunin. Munu fá
dæmi slíks í rekstri nú á dög-
um og þá ekki sizt opinber-
um rekstri.
Sýnir þetta mjög glögglega
hve föstum tökum kostnaðará-
ætlanir eru teknar, og hve
vel er til þeirra vandað. —
Mætti þetta vera til fyrirmyndar
öðrum aðilum, bæði einstaklings-
rekstri og því opinbera. Það at-
riði, hvernig rekstursáætlun
stenzt, er mjög góður mælikvarði
á fjárstjórn, hjá hverjum sem er.
Hækkanir útgjalda
Eins og kunnugt er þá er mjög
mikill hluti af útgjöldum Reykja-
víkur ákvarðaður með lögum.
Það má því segja, að Alþingi ráði
mjög miklu um það á hverjum
tíma, hvaða nýjar byrðar eru
lagðar á bæjarfélagið, en vegna
aðgerða þingsins getur ýmislegt
gerzt, sem varðar fjárhag bæj-
arins, sem ekki var gert ráð fyrir,
þegar fjárhagsáætlunin er sam-
þykkt í lok hvers árs.
Auk þess geta svo gerzt ófyrir-
sjáanlegir atburðir, sem hafa
óvænt og mikil áhrif á fjárhag
bæjarsjóðs.
Á árinu 1955 gerðust glögg
dæmi um þeíta. Þá varð að
hækka tekjuáætlunina um 8.6
millj. kr. til að vega á móti hin-
um miklu kaup- og kjarabreyt-
ingum, sem urðu eftir verkfallið
og vegna stofnunar Atvinnuleys-
istryggingasjóðs, með lögum frá
Alþingi, en bæjarsjóður var
skyldaður, til verulegs framlags
í þann sjóð.
Útsvörin — næstum
eina tekjulindin
Það má segja að útsvörin séu
sú tekjulind, sem allur rekstur
bæjarsjóðs byggist á. Það er Al-
UTAN ÚR HEIMI ]
þingi, sem setur reglur um tekj-
ur bæjarsjóðanna og enn situr
við það gamla fyrirkomulag að
útsvörin séu næstum því eina
tekjulindin. Það veltur því á öllu
fyrir bæjar- og sveitarfélög, að
þessi gjaldstofn bresti ekki.
Álögð útsvör árið 1955 voru um
118 millj. kr., en við reiknings-
lok í s.l. marz voru óinnheimtar
um. 12,5 millj. kr. af þeirri upp-
hæð, eða meira en 10%. Um þetta
sagði borgarstjóri í fyrrgreindri
ræðu sinni:
„Það veldur Reykjavíkurbæ,
eins og öðrum sveitarfélögum,
miklum erfiðleikum, hve seint
útsvörin greiðast. Nú, þegar árið
er hálfnað, hafa verið greiddar
í bæjarsjóð um 30 millj. af út-
svörum þessa árs, en ætti að vera
ca. 60 milljónir, eða um helm-
ingur útsvarsupphæðarinnar i
fyrra. Útgjöldin verður hins veg-
ai að greiða úr bæjarsjóði jafn-
óðum allan ársins hring. Verður
að finna úrræði til þess að ráða
bót á þeim eríiðleikum sveitar-
félaganna, sem af þessu stafa.“
Það fyrirkomulag að útsvörin
skuli vera næstum því eina
tekjulindin er vandamál allra
bæjarfélaga, en á því verður sem
fyrst að finna viðunandi lausn.
Gunnar Thoroddsen borgarstjóri
bar á sínum tíma fram á Alþingi
tillögu um að tiltekinn hluti hins
svonefnda söluskatts skyldi falla
tii bæjarsjóðs. Hefði þá verið
unnt að létta útsvarsbyrðina
verulega. En þessu fékkst ekki
framgengt.
Traustur fjárhagur —
undirstaða framkvæmd-
anna
Það er glöggt að fjárhagur
Reykjavíkur stendur á traustum
grunni. En hvar sem er blasa við
í bænum óleyst verkefni, sem
krefjast meira fjármagns og
vinnuafls en unnt er að leggja
fram til að þau verði leyst á
skömmum tíma. En undirstaða
þess, að Reykvíkingar geti gert
þau átök, sem með þarf á svo
mörgum sviðum í sameiginleg-
um málum bæjarfélagsins er, að
fjárhagur þess sé sem traustast-
ur. Sjálfstæðismenn hafa ætíð
haft þetta sjónarmið í huga, bæði
við rekstur bæjarfélagsins sjálfs
og allra þeirra fyrirtækja, sem
eru á þess vegum.
Verði þeirri stefnu haldið
áfram mun bæjarfélagið líka
geta leyst þau verkefni, sem
hljóta að bíða og þá er unnt að
yfirstíga þá örðugleika, sem hinn
öri vöxtur bæjarins óhjákvæmi-
lega leiðir af sér. Traust Reyk-
víkinga á Sjálfstæðisflokknum
hefur ætíð verið mikið og fer
vaxandi, eins og síðustu alþingis-
kosningar sýndu. Því trausti
munu Sjálfstæðismenn í bæjar-
stjórn Reykjavíkur ekki bregð-
ast.
1 regnir hafa borizt frá
Rúmeníu þess efnis, að „Rauða
Anna“ sé dauð. Anna Pauker var
um skeið einn áhrifaríkasti leið-
togi rússnesku leppríkjanna, og
örlög hennar sýna enn einu sinni
glögglega — hvernig byltingin
étur börnin sín. Á hvern hátt hún
var líflátin vita menn ekki, og
heldur er ekki vitað með vissu
hvenær það átti sér stað. Fyrir
einu ári var henni varpað í fang-
elsi fyrir „svik við flokkinn", og
örlög hennar eru sígilt dæmi um
baráttuhörkuna og hin kald-
hæðnislegu örlög, sem keppi-
nautar um valdastól einræðis-
ríkjanna hljóta svo oft.
ilnna var fædd Robin-
sohn, árið 1893 — í Búkarest.
Faðir hennar var Gyðingur og
starfaði sem prestur í Gyðinga-
hverfinu í Bukarest. Ung var
Anna fögur og tilfinninganæm
stúlka, að því er sagt er — og
snemma varð hún kennari í
hebresku við Gyðingaskóla í
borginni. Er hún var 17 ára kynnt
ist hún ungum málaflutnings-
manni, Steinberg, sem var trúað-
ur socialisti. Steinberg er sagð-
ur hafa svikið Önnu í tryggðum,
og giftist hann beztu vinkonu
hennar. Hina fyrstu stjórnmála-
legu uppfræðslu hlaut Anna hjá
Steinberg, og talið er, að það hafi
alla tíð setið í henni.
Síðar giftist Anna ungum
stúdent, Mercel Pauker, en litlar
sögur fara af hjónabandi þeirra.
Nokkrum árum síðar voru þau
samtíða í Moskvu, og grunaði
Anna þá mann sinn um „Trotsky-
isma“, og var hann skotinn að
hennar undirlagi í almennings-
símaklefa í miðri borginni. Þannig
endaði hjónaband hennar — og
þannig hefur líf hennar einnig
endað.
xmrið 1921 varð hún ein
af 100 fyrstu meðl. kommúnista-
fl. í Rúmeníu, og árið eftir var
hún kjörin í miðstjórn hans. Þeg-
ar í stað tók að bera á henni sem
miklum og harðsnúnum baráttu-
manni, sem einskis sveifst til
þess að koma ár sinni vel fyrir
borð. Lærði hún sjö tungumál,
til þess að njóta sín enn betur,
og að því kom að hún var „upp-
götvuð" í Kreml, og sagt var, að
Vishinsky hefði fyrstur bent
Stalin á hana. Nokkru síðar var
hún handtekin í heimalandi sínu
— og sat þá í sex ár í fangelsi.
Átti hún að afplána 12 ára
fangelsisdóm, en komst einhvern
veginn til Moskvu — þar sem
hún var í góðu yfirlæti hjá félaga
Stalin. Það var þá, sem hún lét
drepa mann sinn.
Hún varð meðlimur aðalnefnd-
ar Komintern, talaði í útvarp til
Rúmeníu, og stofnaði og skipu-
lagði uppreisnarhersveitir komm-
únista í landinu, og varð síðar
herforingi í þeim her. Ásamt
Rauða hernum hélt hún innreið
í Rúmeníu, og það varð hún, sem
tók að sér stjórn landsins, er
kommúnistar höfðu náð yfirráð-
um. Sagt var, að hún hefði verið
ein af fáum undirtyllum Stalins
í leppríkjunum, sem hafði beint
l^ctuÉct
Ícítin cín cló
nnct uctr
omó og lctcjct
L
Lf.
^Jdiín Llaut
öriöi
Li
óomu orloý ocf nun
(jó jo úóundum
Hún var miðstéttar-
kona, sem horfði með beiskju til
æskuáranna. Vonbrigði í ásta-
málum og löng fangelsisseta
höfðu sett á hana mörk haturs
og fyrirlitningar á öllura persónu
réttindum einstaklingsins. Það
var þess vegna hennar æðsta tak-
mark að komast til vajda, að
komast til einræðis — og geta
læst klónum um vesælt mann-
fólkið, sem hún fyrirleit. Eina
hálmstrá hennar í lífinu voru
einstrengingslegar kenningar
kommúnismans, sem hún fleytti
sér á upp í einræðisstólinn. Er
þangað kom fékk hún tækifæri,
til þess að beita járnhnúum sín-
um sem hvarvetna skildu eftir
blóðpolla.
E
Anna Pauker var lialdin megn-
um valdaþorsta, og valdaa'ðstöð-
una notaði hún aðeins á einn veg:
Að styrkja völd sín enn meir, og
ryðja þeim úr vcgi, sem hún
óttaðist að girntust völd hennar.
símasamband „heim“ til skrif-
stofu hans í Kreml.
» egur önnu óx stöðugt,
enda gætti hún hagsmuna sinna
með ofsafullri einbeitni. Hún átti
t. d. á þessum tíma þrjár hallir
í Bukarest, sem hún tók eignar-
námi í nafni „alþýðunnar". Voru
það hallir Branoveanu prins, iðn-
aðarfurstans Malaxa—og madam
Lupescu, sem mjög var handgeng-
in Carlos konungi.
Allt frá því að Anna varð fyrsti
kvenutanríkisráðherrann í heim-
inum — í ráðuneyti Mikalels
konungs, þar til hún hafði setzt
í einveldisstól, eftir að kommún-
istar höfðu steypt konungi af stóli
og tekið völdin í sínar hendur —
stóð mikill og sérstæður gustur
af önnu Pauker. Hvar sem hún
sást og kom — bar hún með sér
hinn kveljandi, hörkulega og
blóðuga einræðisblæ. Það var
ekki að ástæðulausu, að allir ótt-
uðust hana — og hún var kölluð
Rauða Anna. Allur ferill hennar
er litaður blóði landa hennar.
Hún hikaði ekki við að drepa
mann sinn, er hún grunaði hann
um fráhvarf frá stefnunni, því að
hún vildi ekki láta óhollustu hans
við félaga Stalin verða til þess
að hindra aukinn frama hennar
og völd.
r Stalin féll frá losn-
aði um einræðistak það, sem hún
hafði á þjóð sinni. Hún átti keppi-
nauta, sem fyrst nú, er höfðing-
inn í Kreml var fallinn frá, þorðu
að beita sér. Leiknum lauk með
því að „Rauða Anna“ hafnaði í
fangelsi, sama fangelsinu og hún
hafði látið leiða svo marga sak-
leysingja inn í, og hún hlaut
einnig að lokum sömu örlög og
hún hafði búið þúsundum landa
sinna. Hún var myrt án dóms og
laga á sama hátt og kommún-
istaforingjar leppríkjanna — og
þar á meðal hún — höfðu myrt
hundruð þúsunda. Og henni, sem
eitt sinn var nefnd „vinur og
foringi alþýðunnar" verður nú
varpað út í yztu myrkur sem
„argasta fjandmanni alþýðunnar“
Þannig er stjórnarfar einræðis-
ríkjanna, þannig er kommúnism-
inn.
O kömmu áður en Anna
var handtekin veitti hún föður
sínum fararleyfi til Israel, en
þangað hafði hann lengi óskað að
komast. Hún lét flytja hann til
landamæranna, en sagt er, að hún
hafi ekki viljað kveðja hann.
Gamli maðurinn býr nú einn síns
liðs í litlu húsi skammt fyrir utan
Tel Aviv og tilbiður Guð sinn.
Aldrei hefur hann fengizt til þess
að ræða um dóttur sína, enda
skildu hinar blóðugu hendur henn
ar þau feðgin að. Er hann frétti
að Önnu hefði verið varpað í
fangelsi — og sýnt þótti, að gröf-
in var .ekki langt undan — sagði
hann: „Hún var einu sinni barn,
og þá .... þá var hún góð dótt-
ir“.
Situr froskmaðurinn týndi
í fangetsi í Moskvu?
ÞÝZKA myndablaðið „Bildzeit-
ung“ skýrir frá því, að froskmað-
urinn Lionel Crabb, sem nýlega
hvarf á svo dularfullan hátt sitji
nú í fangelsi í Moskvu. Hefur
blaðið þetta eftir einum frönsku
ráðherranna, sem nýlega voru í
heimsókn í Moskvu. Segir blaðið,
að Rússar hafi fangað frosk-
manninn, þar sem hann svamlaði
undir beitiskipi þeirra í Ports-
mouthhöfn og kynnti sér tæki,
sem fest voru á skipsbotninn til
varnar kafbátum, neðansjávar-
skerjum og fjandsamlegum frosk
mönnum. Staðhæfa Rússar, að
handtakan hafi verið þeim heim-
il, þar sem hafið kring um skip
þeirra 10 metra niður og til hlið-
ar njóti úrlendisréttar (exterrtori
alréttar) en slík staðhæfing cr
hin mcsta fásinna.
Þá herma fregnir að Trobuz,
sem er forstjóri fyrir njósnadeild
rússneska flotans, hafi boðið
Crabb 50.000 kr. laun á mánuði
og gefið honum loforð um, að
hann þyrfti ekki að vinna gegn
hagsmunum Bretlands, ef hann
vildi ganga í þjónustu Sovétflot-
ans. Crabb mun hafa neitað þessu
boði. Hann hefur verið dæmdur
í 10 ára fangelsi og situr í Le-
fortowe fangelsinu rétt utan við
Moskvu. Fanganúmer hans er
147. —
Brezk stjórnarvöld eru van-
trúuð á fregn þessa, þar sem opin
ber staðfesting hefur ekki feng-
izt á hennL