Morgunblaðið - 27.03.1957, Qupperneq 12

12
MORCUWBLAÐ19
Miðvíkucl 27. marz 1957
— Lcndbúnaðuritm
Framh. af bls. II.
var hann enn með 12 kýr. En þá
var meðalnythæð þeirra 5106
lítrar og meðalfita 4,77 prósent.
Af þessu sjáum við að það er
engia ofætlun að krefjast 3000
lítra ársnytar, það er öllu fremur
lágmarkskrafa. Þarna er eitt at-
riði í rekstri búanna, sem bænd-
ur geta bætt og verða að bæta
þó það taki nokkur ár. Eflaust
em þau fleiri ef að væri gáð.
REKSTUR
MJÓLKURBÚSINS
Þá vil ég drepa á síðasta atrið-
ið, sem er rekstur mjólkurbúsins.
I svo stórri stofnun getur stór-
fé farið í súginn á einum einasta
lið án þess að á beri, ef ekki er
höfð sterk gát á. Um þetta hefur
maður engar heimildir nema
reikningana, en af þeim verður
lítið ráðið. Einn liður reiknings-
ins ber þó ótvírætt með sér að
eitthvað er bogið við hann. Sá
liður er flutningarnir að búinu.
Þeir eru hvorki meira né minna
en 50 pc. hærri hér en vestan
heiðar miðað við svipaðar vega-
lengdir. Miðað við framleíðslu árs
ins 1955 gerir þessi mismunur
1,8 millj. kr. Þetta ætti að vera
auðvelt að laga. Ótrúlegt er að
þetta sé eini liðurinn, sem hægt
væri að færa niður, ef vel væri
leitað.
Þá vil ég minnast á nýbyggingu '
búsins.
Það fyrsta, sem blasir við veg-
farandanum, er sú ömurlega sjón
að brotin hafa verið niður verð-
mæt hús með æmum kostnaði til
að koma fyrir þessum nýju bygg-
ingum, eins og hvergi væri hægt
að reisa þær nema á þessum eina
bletti. Þetta er bersýnileg og ó-
afsakanleg sóun á fé. Bersýnilegt
er, að framkvæmd þessa stór-
virkis hefur í mörgum greinum
verið óhagkvæm. Stafar það
einkum af ónógum undirbúningi,
sem síðan veldur töfum í fram-
kvæmdinni. Teikningar og áætl-
anir hafa verið ófullnægjandi
eins og sjá má á því, að í byrjun
var talið að byggingin mundi
kosta 14 milljónir. En síðast þeg-
ar ég heyrði af þessu var áætlun-
in komin upp i 22 milljónir. Hinn
nýi reikningur ber með sér að
komið er í hana 14,5 millj., vélar
tæpar 4 millj. Gera má ráð fyrir
að enn þurfi hátt í það annað eins
ié áður en allt er fullgert. Er þvi
mál að stinga við fótum og halda
á málinu með fyllstu festu og
forsjá.
(Formaður félagsins upplýsti á
fundinum að kostnaðaráætlun
byggingarinnar í heild væri nú
komin upp í 43 millj. kr. að
minnsta kosti. Sýnir það hvað
undirbúningslítið var af staf far-
ið).
TILEFNI TII, TORTRYCGNI
Eg veit að allur þorri bænda
er tortrygginn á ráðsmennsku
þessara fjármuna og tilefnin eru
orðin fjölda mörg. Skal ég nú,
eins og til athugunar fyrir stjórn-
ina, drepa hér á þrjú ólík dæmi,
sem öll hljóta að vekja grun-
semdir.
Hér austan fjalls eru fáeinir
bændur, sem hafa aðstöðu til að
seija mjólk sina sjálfir beint til
neytenda, og þá fyrir fullt út-
söluverð. Einn þessara bænda —
en engir aðrir — fær þar á ofan
niðurgreiðslu ríkissjóðs greidda
í sinn vasa. Hann hefur þvi feng-
ið árið 1955 kr. 4,31 fyrir hvern
lítra, þegar aðrir bændur fengu
kr. 2,86.
Annað dæmi þessu óskylt vil
ég nefna sem uggvekjandi er.
Einn af stjórnarmönnum mjólk-
urbúsins hélt nýlega fræðsluer-
indi í útvarpið og verður ekki
annað sagt en að vel fari á því.
Þar hélt hann því fram, að bóndi
gæti lifað á 12 kúm — á 12 kúm.
— Var hann að styðja verðjöfn-
unarkröfur Norðlendinga með
þessu? Eða var hann að sann-
færa þá, sem fleiri kýr eiga, um
að þeir væru ofhaldnir? Eða hvað
á slík markleysa að þýða?
Þriðja tilefnið til tortryggni,
sem ég vil nefna, er leyndin yfir
rekstri og stjórn búsins.
Við höfum fulltrúa, sem eiga
að vinna með stjórninni fyrir
okkar hönd. Spyrji maður þá
hvað gerist er svarið alltaf, að
þeir viti ekkert og fái ekkert að
vita. Hins vegar getur stjórnin
notað þá til að samþykkja gerðir
sinar og fyrirætlanir, jafnvel þó
þær brjóti bág við hagsmuni
bænda og vilja, eins og t.d. Þor-
lákshafnarlánið. Hvernig er það.
Eru þessir fulltrúar ekki annað
en viljalaust og meðvitundarlaust
járntjald utan lun stjórnina? —
Mér er ekki kunnugt um að nein
ákvæði séu í lögum mjólkurbús-
ins um launung stjórnarathafna.
Er ekki kominn tími til að setja
fullkomnari lög og reglur fyrir
starfsemi stjómarinnar, og kveða
skýrt á um hversu víðtækt um-
boð fulltrúanna skuli vera? Þetta
ástand er í fyllsta máta tortryggi-
legt.
Eg hef nú stuttlega sýnt fram
á, að landbúnaðurinn er í alvar-
legri fjárþröng. Ég hef einnig
sýnt fram á, að vandræði þessi
eru ekki óviðráðanleg, ef ríkis-
stjórnin stendur við skuldbinding
ar sinar og bændur og foringjar
þeirra standa heilhuga saman um
að bæta allan rekstur mjólkur-
framleiðslunnar.
Ú tflutningsverzlun
Duglegur reyndur verzlunarmaður, helzt með
xnálakunnáttu óskast strax. —Tilboð merkt
„Útflutningsverzlun — 7763“ sendist
afgreiðslu Morgunblaðsins.
Bólstruð húsgögn
í miklu úrvali.
Athugið verðið og hina góðu greiðsluskilmála
hjá okkur.
Húsgagnaverzlun
Guðmundar Guðmundssonar,
Laugavegi 166.
Vorblíðan endaslepp í Danmörku
KAUPM.HÖFN — Svo sem okkur
rekur minni til var veturinn
1955—56 Norðurlandabúum mjög
harður og sumarið kom óvenju
seint. Nú eftir áramótin brá svo
við, að snjóa tók upp löngu fyrr
en venja er til — og í Danmörku
var t.d. reglulegur sumarhiti í sl.
viku. Danir voru þegar farnir að
hyggja til sumarsins — og var
mikið rætt um veðrabreytingu
þessa. Á sama tíma í fyrra voru
Eystrasalt og Eyrarsund ísi lögð
— og Danir bókstaflega að
krókna úr kulda.
Fyrir síðustu helgi mátti líta
blómabreiður í skrúðgörðum og
jörð var farin að grænka. Vorið
var komið, sögðu menn.
En um helgina kólnaði mjög 1
veðri — og er líða tók á sunnu-
daginn fór að snjóa. Á mánudag
var jörð alhvít — og hafði meira
að segja kyngt niður það mikl-
um snjó, að á Jótlandi varð sums
staðar að taka snjóplóga í notkun
til þess að hreinsa af akvegum.
Óttazt er, að kuldakast þetta
hafi mjög slæm áhrif á gróður.
inn, ef ekki bregður aftur til hlý-
viðris mjög fljótlega.
Benedikt Magnússon
Vallá, Kjalarnesi
Minniingarorð
„Og holdið varðist í hæstu neyð
og sálin barðist við sjálfan deyð.
Svo löng var nóttin, unz lauk við
skál
við horfinn þróttinn, en heila
sál“.
ÞETTA ljóð hefði eins getað verið
ort um Benedikt frá Vallá, svo
ógleymanlega fellur hann inn í
þá mynd, er Matthías dregur hér
upp. Ávallt síðan sé ég skáldið
við hans sjúkrabeð, snortið af
ofurþunga mannlegra þjáninga,
innblásið af þeim sálarstyrk er
jafnvel hin „hæsta neyð“ fær ekki
bugað.
Hér er mikla skuld að gjalda
þó seint sé á það minnzt. En hvað
eru fátækleg orð? Lífið sjálft sér
um skuldaskilin, umbun og synda
gjöld. Hvert gott verk og ástúð-
legt orð hefur sín laun í sér flógin
og framtíðin nýtur launanna. Það
er þó nokkur huggun við hin
„harðlæstu hlið“. Það er alkunna
og hefUr mörgum vakið eftirsjá,
að samferðamaðurinn er þá fyrst
metinn að verðleikum þegar
hann er ekki lengur á veginum.
Löngum er harðlyndi mannshug-
ans hér um kennt og menn segja:
„Góður er hver genginn". Þetta
er þó ekki alls kostar rétt. Skiln-
ingur okkar er takmarkaður og
ýmsu háður og flest orkar tví-
mælis í heimi hér. Vissulega er
það af hinu góða í manneðlinu að
við höldum því til haga sem lofs-
vert er, en drögum fjöður yfir
gallana í fari horfinna samferða-
manna. Þannig er þessu farið.
Þegar persónulegt viðhorf er
ekki lengur til staðar verður
matið oft annað og réttara. Orsak
ir og afleiðingar sjáum við í
nýju ljósi, stiklum á stóru, grein-
um aðalatriðin frá og skiljum
hvers virði líf hins burtfama
hefur verið; skiljum hverju góðu
hann sáði í akur mannlífsins og
metum hann eftir því.
Ekki þarf þó neina fjarlægð til
að meta lifsgildi þess manns, er
nú skal segja um nokkur orð, þó
ekki væri hann algjör fremur en
önnur mannanna börn. Allir, sem
hann þekktu, munu sammála um
að hann var sæmdarmaður og
drengur hinn bezti. En eins og
góðir málmar þurfa að skoðast
gerla til þess að hið sanna verð-
mæti þeirra verði metið til fulls,
eins vissu þeir bezt sem þekktu
Benedikt gerst hver ágætismað-
ur hann var. Hann var af góðu
bergi brotinn. Sem dæmi þess má
nefna, að Benedikt Sveinsson
(hinn gamli þjóðskörungur) og
Magnús, faðir Benedikts, voru ná-
frændur, enda bar hann ættar-
mót þeirra manna, er í engu vilja
bregðast því, sem þeim er til trú-
að. Það mætti með sanni segja
að „loforð hans voru sem handsöl
annarra manca“ og orð hans
stóðu eins og stafur á bók.
Benedikt var meðalmaður á
vöxt, tæplega þó, en bar mikla
persónu hvar sem hann fór. —'
Hvort heldur hann var í fjöl-
menni, hversdagsklæddur við
vinnu heima á búi sínu, eða hann
gekk leiðar sinnar á förnum
vegi. Hann var þéttur á velli,
snarlegur í öllum hreyfingum,
upplitsdjarfur og sviphreinn. .—
Fríður var hann sýnum, ljós í
andliti, skolhærður og hafði á
efri árum grátt alskegg, stutt-
klippt. Hann var velgefinn mað-
ur og fróður um margt. Einkum
hafði hann áhuga á þjóðlegum
fræðum, var margs vís um grös
og sjávardýr og las mikið um þau
efni. Heldur var Benedikt fá-
skiptinn og dulur í skapi, sein-
tekinn og nokkuð tortrygginn á
menn og málefni að óreyndu, en
vinfastur mjög. Hann var lund-
stór tilfinningamaður og varð
honum því mörg skapraunin
þyngri en þeim sem léttara er
um að blanda geði við aðra menn.
Væri hann hins vegar tekinn tali,
var hann viðræðugóður og glað-
vær og skemmtilegur í kunn-
ingjahópi. Hann átti ríka kímni-
gáfu, var góðlátlega glettinn og
gamansamur þegar svo bar undir,
og hafði glöggt auga fyrir því
skoplega, en kímni hans var
græskulaus, til annars var hann
of hreinskilinn, því meiningu
sína sagði hann hvasst og um-
búðalaust. „Mér lízt vel á dreng-
inn, en hann er dálítið háðslegur,
eins og hann Benedikt þarna“,
sagði grannkona Benedikts um
frænda hans, en þau áttu oft í
brösum. Benedikt var stífur í
lund, nokkuð svo, og þykkju-
þungur, gat verið óvæginn ef því
var að skipta og lét þá ógjarnan
hlut sinn. Bersögli hans var al-
kunn hver sem í hlut átti. Til-
svörin hvöss og hittu í mark, en
hann var óáleitinn og ekki hefni-
gjarn, en næst skapi var honum
þá að fylgja boði meistarans, aS
stappa rykið af íótum sér og
hverfa þar frá.
Ein var dygð meðal annarra
mannkosta Benedikts, en það var
hve bóngóður maður hann var,
Það má fullyrða að hann gat ekki
neitað nokkurs manns bón. Ég
hef engan vitað lausari á fé, ef
aðrir þurftu þess með, af þeirri
kynslóð er svo að segja mátti
afla hverrar krónu með súrum
sveita. Þó var hann sparsamur viS
sjálfan sig og vildi verja öllu vel,
jafnt tíma sem fjármunum. Vin-
átta hans var ævarandi þegar
hún annars var fengin og sá hann
þá ekki til gjalda, sem hann
gerði raunar aldrei, hvort heldur
var í greiðasemi við náungann
eða velgerðum við vini og
vandamenn. Svo var hann óeigin-
gjarn við vini sina, að naumast
gátu þeir sýnt honum það tóm-
læti að hann veitti þvi eftirtekt,
ef hann aðeins fékk tækifæri til
að miðla þeim af gnægð tryggð-
arinnar.
Benedikt var eins og fyrr er
drepið á, nokkuð íhaldssamur og
ekki ginkeyptur fyrir nýjungum,
en þetta var þó meira í orði og
áhrif frá þeim tímum er ólu hann
og hans samtíðarmenn. Nú á dög-
um hefði hann eflaust orðið einn
af forystumönnum í landbúnaði
á opinberum vettvangi, svo var
hann áhugasamur og framsýnn
bóndi. Hin sterka framfaraalda
hefði eflt áhuga hans og hrifið
hann með sér, en meðfædd hóf-
semi var þar á réttum stað, þvi
einnig forystumönnum er var-
færni hagkvæm. Og þó Benedikt
væri nokkuð tortrygginn á það
nýja var það ekki af andúð
sprottið, heldur hinu að hann
vildi fá nokkra sönnun þess að
hið nýja tæki því gamla fram,
Hitt var fjarri honum að berja
höfðinu við steininn. Sæi hann
kosti og yfirburði nýjunganna lét
hann brátt sannfærast. Þvi f
hjarta sínu elskaði hann nýjungar
og framfarir, þráði eitthvað meira
og háleitara en hinn litlausa
hversdagsleika, þráði vináttu og
sálufélag við aðra menn i rikara
mæli en honum veittist. Bene-
dikt var einn þeirra manna er
aldrei fá sinni innstu þrá svalað.
Ólög lífsins ásamt hans duldu
skapgerð urðu þess valdandi að
hæfileikar hans og mannkostir
nutu sín ekki nema að hálfu leyti.
Hann var alla ævi, að ég ekki
segi, á rangri hillu, en á lægri
hillu en honum hæfði. En mann-
dómsmaðprinn tekur örlögunum
eins og pau koma fyrir og því
varð honum sem öðrum fleirum.
mr-kick - m-ma
Lykteyðandi og lofthreinsandi undraefnL
Njótið ferska ioftsins innan buss allt árið.
Aðalumboð:
ÓLAFUK GÍSLASON & CO. H. F.
Síini 81370
Úlvarpsvirkjar, rafvirkjar kaupféiög
Höfum fyrirliggjandi:
Lampasnúrn hvítt Plast 2x0,75 mm.
Rafmagnsrör %” og Ídráttavír 1,5 Plast.
LÚÐVÍK GUÐMUNDSSON
Laugaveg 3b — Sími 7775