Morgunblaðið - 07.06.1957, Síða 6

6
MORCVNBLAÐIÐ
Föstudagur 7. júní 1957
Andrés Andrésson klœðskeri 70 ára
I.
ÞESS er ósjaldan getið í forn-
sögum vorum að þeir, sem koma
við sögu, hafi verið forvitrir, hafi
getað sagt fyrir óorðna hluti, ver-
ið draumspakir og dulvísir, svo
að fátt hafi komið þeim á óvart.
Það er borin augljós virðing fyr-
ir sjötta skilningarvitinu í fs-
lendingasögunum, á það er litið
sem eðlilega staðreynd eins og
sjón eða heyrn. Og hinir for-
vitru voru eigi aðeins gæddir
óvenjulegtim hæfileikum til dul-
skynjana, heldur kunnu þeir
jafnframt oftast margt fyrir sér,
en það merkir að þeir vissu eigi
aðeins fleira en aðrir, heldur
gátu þeir og margt, sem aðrir
gátu ekki, áttu huldar vættir að
hjálparöndum, eða voru í þjón-
ustu þeirra, ef menn vilja heldur
orða það svo. Og þeir, sem beittu
kunnáttunni einvörðungu til
gagns og góðs, voru gifturíkari
öðrum mönnum.
Líkt og fornsögurnar bera þjóð-
sögur vorar sjötta skilningarviti
kynstofnsins órækt vitni. Að
ytra búningi speglast í þeim
skáldskaparhneigð og hugmynda
flug þjóðarinnar, en kjarni þeirra
er brot af lífi og lífsreynslu kyn-
slóðanna í landinu.
Það hefur illu heilli farið svo á
vorri öld, að dulvísi þjóðarinnar
hefur sætt lítilsvirðingu boðbera
hinnar köldu skynsemi. En litir
hinnar sérkennilegu þjóðmenn-
ingar vorrar fölna, auðkenni
hennar mást og hyljir hennar
grynnast að sama skapi og þessi
þáttur er vanræktur og lítils-
virtur.
II.
ÞVÍ athyglisverðara og ánægju-
legra er það að kynnast á þess-
ari öld mönnum, sem hinir fornu
sagnaritarar myndu hafa kallað
forvitra. Ég hefi kynnzt einum
slíkum, Andrési Andréssyni,
kaupmanni og klæðskerameist-
ara, sem á sjötugsafmæli í dag,
og í tilefni af þeim tímamótum
í lífi hans eru þessar línur.
Þótt segja megi að hið opin-
bera starfssvið hans hafi verið í
fyrirtæki hans, í alla staði merkt
og mikið starf, eru mér þó hug-
leiknari þeir hæfileikar hans,
sem eru óskyldir því starfi, og
það, sem hann hefir unnið í kyrr-
þey. Það hefir ekki farið fram
hjá samtíð Andrésar, þótt hann
sé hlédrægur, að hann er gædd-
ur mjög fágætum andlegum
hæfileikum. Fátt kemur honum
á óvart og margt er honum gef-
ið að sjá í anda og kunna fyrir
sér sém öðrum er eigi léð. Og
því hóf ég máls á þá lund að
minnast hinna dulvísu og fjöl-
vísu kunnáttumanna fornsagn-
anna, að þeim er oft lýst svipað
og hann er.
Andrés Andrésson er vissulega
barn tveggja heima. Auk þess
heims, sem vér skynjum öll með
honum, á hann skynheim í anda
sínum, þar „heyrir“ hann og
„sér“ og þaðan er við hann „tal-
að“. Og það er ekkert dularfyllra
eða óeðlilegra við þann heim í
hans augum, honum er jafneðli- j
legt að tala um báða þessa heima
við vini sína og hrærast í báðum.
Ef ókunnugir væru viðstaddir
kynnu þeir e. t. v. að vera van-
trúaðir og hugsa um ýkjur eða
ofskynjanir, jafnvel brögð í tafli.
En þeir, sem þekkja Andrés
Andrésson, vita með öruggri
vissu, að sannorðari og heiðar-
legri mann getur vart, svik eru
ekki til í hans munni. Að vísu
getum vér nefnt allt ofskynjan-
ir, sem vér skynjum ekki sjálf,
og átt við með því, að það sé
hugblekking og tál. En þeir, sem
geta ekki við því gert að þeir
skynja fleira en aðrir, vita með
sjálfum sér, að skynjanir með
sjötta skilningarvitinu eru jafn
áreiðanlegar og skynjanir með
skilningarvitum líkamans. Aðrir
verða svo að trúa þeim, eða efast,
eftir því sem efni standa til. Og
vegna þess, að ég þekki engan
ólíklegri til að blekkja nokkurn
mann en Andrés Andrésson,
þori ég að tala um and-
lega reynslu hans sem blá-
kalda staðreynd og jafnframt
stórmerka staðreynd, svo margt
og mikið sem honum hefur boðið
í grun, fyrir augu og eyru í and-
anum, um ævina. Um það er þó
eigi unnt að fjölyrða hér, en mik-
ið tjón er það sálvísindum og
sannleiksleit yfirleitt þegar það
láist að rannsaka vandlega hæfi-
leika slíkra manna.
Öllu því, sem Andrési Andrés-
syni er gefið að skynja og orka
í andanum umfram aðra menn,
hefir hann beitt í auðmýkt hjart-
ans til góðs, til þess með guðs
hjálp að bæta úr böli, enda er
gifta hans mikil. Ótrúlegur fjöldi
fólks um land allt hefir sótt til
hans hollráð, styrk og uppörvun,
enda munu nú hlýir straumar
þakklætis leika um hann úr öll-
um áttum. Hann hefir jafnan far-
ið dult með náðargáfu sína eins
og göfugum sæmir, en henni var
ekki með öllu unnt að leyna sem
betur fór jafnótvíræð og hún
er. Orð hefir farið af honum og
borizt frá manni til manns, orð
góðvildar og hjálpfýsi og óvenju-
legs styrks í andanum. Og hin
einu laun, sem hann hefir kosið
sér til handa á þessu sviði, hin
dýrmætustu allra launa að vísu,
eru þau, að sjá ríki ljóssins breið-
ast út, lífið sigra til líkama og
sálar.
Giftan hefir ekki aðeins verið
Andrési Andréssyni hliðholl á
einu sviði, heldur öllum, í starfi
hans og atvinnurekstri, í félags-
málaþátttöku hans og í
einkalífi hans. í rauninni
hygg ég að hann sé ekki
mikill fjármálamaður, hann
hugsar lítt um þau mál. Allt um
það hefir fyrirtæki hans blómg-
azt jafnt og þétt síðan hann
stofnaði það 1911 með tvær
hendur tómar, ég hygg mest fyr-
ir bjartsýni hans og eljusemi,
heiðarleik í öllum viðskiptum,
persónulegar vinsældir og giftu
þá, er góðum manni fylgir.
f einkalífi sínu hefir Andrés
uppskorið eins og hann hefur
sáð, borið með sér gæfu og upp-
skorið hana ríkulega með hjart-
ans þakklæti til gjafarans allra
góðra hluta. Hann fæddist og
ólst upp í stórum systkinahópi
að Hemlu í Vestur-Landeyjum,
átti ástríka og myndarlega for-
eldra, Andrés Andrésson óðals-
bónda þar og Hólmfríði Magnús-
dóttur konu hans. Hann unni
þeim mjög, ekki sízt móður sinni,
og hefir hún verið honum hjarta
nærri alla ævi. Eftir framhalds-
nám í iðn sinni í Kaupmanna-
höfn, kvæntist Andrés Halldóru
Þórarinsdóttur, ættaðri héðan
að sunnan, árið 1910, og lifðu
þau saman í farsælu hjónabandi
með börnum sínum unz Hall-
dóra lézt árið 1940. Börn þeirra
eru tvö, Hólmfríður, gift Svan-
birni Frímannssyni, bankastjóra,
og Þórarinn forstjóri, sem er
hægri hönd föður síns í fyrir-
tækinu, kvæntur Kristínu
Hinriksdóttur.
Eins víst og það er að Andrés
harmaði mjög konu sína, jafn-
víst er hitt að hann er mikill
lánsmaður í síðara hjónabandi
sínu. Hann kvæntist 1944 Ingi-
björgu Stefánsdóttur frá Stakka-
hlíð í Loðmundarfirði, góðri og
glæsilegri konu eins og hún á
kyn til, og eiga þau 4 börn í
æsku, Sigrúnu, Berglind, Andrés
og Stefán. Þessum kæru vinum
okkar biðjum við hjónin allr-
ar blessunar í nútíð og framtíð
og þökkum dýrmæta vináttu og
trygg'ð á liðnum árum
Andrés Andrésson hefur jafn-
an verið hlédrægur en hefur
þó ekki komizt hjá því, vegna
hæfileika sinna og trúmennsku,
að gegna opinberum störfum í
félagsmálum. Hann hefur átt
sæti í stjórn stéttarfélags síns,
verið formaður Rangæinga-
félagsins í Reykjavík og starfað
lengi í Guðspekifélaginu, sem
hann hefur miklar mætur á.
Loks hefur Andrés verið for-
maður Óháða safnaðarins frá
stofnun hans 1950, og þar og
þá lágu leiðir okkar saman. Ég
vona og veit að þær skiljast ekki
meðan báðir eru á lífi. Það yrði
allt of langt mál að fjölyrða um
það gagn og þá heill sem Andrés
hefur beint og óbeint unnið söfn-
uðinum. Ég læt hér nægja að
segja í stuttu máli eins og er,
að hann hefur verið söfnuðin-
um ómetanlegur og ómissandi,
og að engan tel ég sjálfkjörn-
ari formann í kristnum söfnuði
þeirra manna, sem ég hefi
kynnzt um ævina, sökum trúar-
styrks hans, mannkosta og mildi.
Fáa eða enga menn þekki ég,
sem eiga meiri trúarstyrk og
hreinleik í hjarta. Ég er þakk-
látur forsjóninni fyrir að fá að
kynnast slíkum manni og eiga
hann að vini og ráðgjafa í líf-
inu. Það er von mín og bæn á
þessum tímamótum í lífi hans,
að sameiginleg áhugamál okkar
megi blessast framvegis sem
hingað til, að gifta hans megi
ávallt fylgja söfnuðinum, sem
við störfum báðir fyrir, að ást-
vinir hans, og vér öll, mættum
njóta starfskrafta hans og um-
hyggju sem allra lengst.
Guð blessi minn góða vin.
Emil Björnsson.
Elísabel Ffeldsted
/ Ferjukoti — minning
MÁGKONA mín Elísabet Fjeld-
sted í Ferjukoti lézt í sjúkrahús-
inu Sólvangi í Hafnarfirði 31.
f. m. en í þeim bæ fæddist hún
fyrir rúmum 90 árum, eða 21.
maí 1867.
Ég kynntist mágkonu minni
fyrst er hún var ráðskona hjá
Boilleau baróni, frönskum aðals-
manni, sem um nokkurra ára
skeið rak búskap á Hvítárvöll-
um í Borgarfirði. Áður hafði
Elísabet lært matreiðslu og hús-
stjórn hjá frú R. Sivertsen, sem
í fjölda mörg ár rak matsölu í
Reykjavík, er þótti í þá tíð ein
sú bezta hér í höfuðstaðnum. Sig-
urður bróðir minn var þá bú-
stjóri hjá baróninum, þau Elísa-
bet felldu hugi saman og giftust
árið 1899. Skömmu síðar tók Sig-
urður við búi föður okkar að
Ferjukoti og bjó þar til æviloka,
en hann lézt 11. apríl 1938. Sig-
urður var alla tíð hinn mesti
rausnarmaður og hafði mikið
yndi af að taka á móti gestum
á heimili sínu, og var því oft
sbrifar úr
daglega lifinu
IGÆR gerði ég hlé á störf-
um um hádaginn og lagði leið
mína út í Nauthólsvík. Það var
sólskin og sumarhiti í lofti og enn
hefur maður ekki á þessu ný-
byrjaða sumri fundið svo mjög
til nálægðar þess, hlýjunnar frá
heitum geislum sólarinnar, og
sumaryfirbragðsins í svip fólks-
ins, sem þennan dag, enda setti
það mót sitt á götur höfuðborgar •
innar.
Við sól og sjó
KANNSKI var það rangt að
segja að ég hefði gert hlé
á störfum vegna þess, að staður
blaðamannsins er ekki aðeins
við ritvélina, heldur er það
eitt af mörgum hlutverkum hans
að fara út um bæinn og svipast
um eftir því hvað nýtt sé á seyði
og fréttnæmt, sem unnt sé að
breyta í blýletur í dagblaði
morgundagsins.
Og förin út í Nauthólsvík var
einmitt af þessum toga spunnin.
í bifreiðinni á leiðinni þangað út
eftir (inneftir segja kannski sum-
ir), sagði ég við félaga minn, sem
með mér var, að líklega væru
engir komnir enn til Nauthóls-
víkur og farnir að baða sig, svo
snemma sumars, eftir alla þá
kulda og rigningardaga sem yfir
vora kæru borg hafa gengið að
undanförnu. En ég átti ekki koll-
gátuna.
Ég hafði gert framtakssemi
Reykvíkinga rangt til. Þegar út
í Nauthólsvíkina kom var þar
krökt af fólki, ungu sem gömlu,
mest þó ungu.
Heilsubrunnur
FLESTIR flatmöguðu í iðgræn-
um grasbollunum sunnan-
undir og horfðu út á silfurtæran
Skerjafjörðinn, sólbjartan og
fagran, en þar bærðist ekki alda
í sumarkyrrðinni. Börnin hlupu
mörg um sandströndina, í flæðar-
málinu. Sum hættu sér alllangt
út í, en auðséð var á þeim, að
heldur þótti þeim særinn kaidur,
og einstaka kempur höfðu lagzt
til sunds og nutu almennrar virð-
ingar þeirra sem í sólbaðinu lágu,
uppi í grasinu.
Við gengum fram litla stein-
bryggju, sem þarna liggur út í
fjörðinn. Þar voru menn að dytta
að lítilli, fallegri snekkju, hrað-
bát, sem flugmálastjórnin siglir
um fjörðinn. Til vinstri handar
blasti baðströndin við, heillandi
í sólskininu, heilsubrunnur og
hreystigjafi þeirra sem þangað
leita.
Það er full ástæða til þess að
brýna það fyrir ungum sem
gömlum að leita suður í Naut-
hólsvík, ef þeir hafa tíma og
tækifæri til þess, og góðviðrið
heldur áfram næstu dagana. Bet-
ur er ekki hægt að verja löngum
sólardegi.
Gamla konan og rósirnar
IGÆR var líka mikill hátíðis-
dagur í sögu Dana, „Grund-
lovs“-dagur þeirra. Um miðjan
dag átti ég leið fram hjá Lækjar-
torgi, og gekk um gangstéttina
fyrir framan Stjórnarráðið. Þá
tók ég eftir því að öldruð kona
og virðuleg, var í þann veginn að
leggja vönd rauðra rósa að fót-
stalli styttu Friðriks konungs 8.
stjórnarskrárgjafans, þar sem
hann stendur þarna hnarrreistur
á grasblettinum fyrir framan
Stjórnarráðið við hlið Hannesar,
og réttir fram höndina. Konan
lagði rósirnar á stallinn og vék
síðan dálítið til hliðar ásamt lít-
illi telpu, sem var með henni i
förinni og hefði mætavel getað
verið dótturdóttir hennar. Síðan
stóð hún þarna í grasinu drykk-
langa stund og virti fyrir sér
þennan merka konung í sögu
Danmerkur og íslands, sem svo
mjög kom við sögu frelsisbaráttu
okkar á öldinni sem leið. Síðan
tók gamla konan í hönd litlu
telpunnar og leiddi hana út úr
Stjórnarráðsgarðinum og innan
stundar voru þær horfnar í mann-
mergðina á götunni.
Straumur fóiksins hélt áfram,
enginn hafði, að því er virtist,
tekið eftir þessari stuttu, en há-
tíðlegu athöfn, sem þarna fór
fram á miðjum sólskinsdeginum
í hjarta Reykjavíkur. Þar voru
engar ræður og engar lúðrasveit-
ir, en þó fannst mér ekki minna
til um þetta litia atvik en marg-
ar stórhátíðirnar, þegar íslenzk
kona vottaði löngu liðnum dönsk-
um konungi virðingu sína — eða
var hún ef til vill af dönsku bergi
brotin og minntist á þennan iát-
lausa, en fagra hátt, eins af þjóð-
höfðingjum sínum?
Ég veit það ekki, en blómvönd-
urinn litli, sem nú liggur við fót-
stall Friðriks 8. í Stjórnarráðs-
garðinum sýnir, að minningarnar
um góðar gerðir og góða menn
lifa lengi að þeim látnum.
gestkvæmt í Ferjukoti, bæði af
skyldum og óskyldum. Voru all-
ar móttökur gesta rómaðar mjög,
ekki sízt vegna frábærrar hæfni
húsfreyjunnar við öll húsmóður-
störf. Elísabet hafði gott lag á
að láta gestum sínum líða vel
og var manni sínum mjög sam-
hent um gestrisnina, og hefi ég
ekki komið á yndislegra sveita-
heimili en Ferjukot. Margir Reyk
víkingar eldri sem yngri, nutu
sumarleyfa sinna hjá hjónunum
í Ferjukoti, oft sama fólkið ár
eftir ár. Einnig voru oft útlendir
gestir hjá þeim á sumrin. Var
heimilíð því stórt, vanalega 15—■
20 manns að sumrinu og eins og
að líkum lætur eru mikil um-
svif og ærið að starfa á slíku
sveitaheimili.
Elísabet var fríð kona sýnum
og fyrirmannleg í framkomu,
stillt en þó stjórnsöm og var all-
ur heimilisbragur mjög til fyr-
irmyndar, allt gekk hávaðalaust
og húsfreyjan elskuð og virt af
öllum. Um 40 ára skeið stóð hún
við hlið Sigurðar bróður míns
með rausn og prýði. Vegna allra
sinna mörgu mannkosta tel ég
hana eina merkustu konu Borg-
arfjarðar á sinni tíð.
Þau hjónin eignuðust eina dótt-
ur, Sesselju, konu Sigurðar Guð-
brandssonar, mjólkurbússtjóra í
Borgarnesi. Syni Sigurðar, bróð-
ur míns, Kristjáni, sem nú býr
í Ferjukoti, gekk hún í móður-
stað. Hann er kvæntur Þórdísi
Þorkelsdóttur úr Borgarnesi.
Meginhluta sinnar löngu ævi
var Elisabet afburðaheilsu-
hraust, en fyrir nokkrum árum
kenndi hún vanheilsu og má
segja að síðustu 3—4 árin væri
hún alveg þrotin að heilsu og
kröftum.
Eins og svo margir aðrir, dvöld
um við hjónin oft í Ferjukoti og
nutum gestrisni og ástríkis þeirra
Elísabetar og Sigurðar, og eigum
við þaðan margar hugljúfar
minningar. Fyrir það allt þökk-
um við af alhug.
Blessuð sé minning Elísabetar
Fjeldsted í Ferjukoti.
Lárus Fjeldsted.