Morgunblaðið - 08.10.1957, Blaðsíða 6

6
MORGVNBL 4 ÐIÐ
Þriðjudagur 8. október 1957
Indverjar biðja um lán
tíl að forða hruni
Fjármálaráðherra
Indlands T.T. Krishna-
machari hefur undan
farið verið á ferð í Lundúnum,
Washington og Ottawa í Kanada.
Hann sat fund Alþjóðabankans í
Washington og fjármálaráðstefnu
brezka samveldisins að Mont
Tremblant í Kanada. Engin dul
er á það dregin, að erindi hans
er að eins eitt, að reyna að út-
vega risavaxin erlend lán. Fái
hann þau ekki, er hætt að efna
hagslegt öngþveiti skapist í Ind-
landi strax á næsta ári, með því
að núverandi fimm ára uppbygg-
ingaráætlun landsins hrynji til
grunna.
Hvar sem Krishnamachari hef-
ur komið hefur honum verið sýnd
full velvild. Persónulega er hann
kunnur á Vesturlöndum. Þessi
T. T. Krishnamachari
fimmtugi maður hefur setið sem
fulltrúi Indlands á þingi S.Þ. Við
krýningu Elízabetar Bretadrottn-
ingar var hann fulltrúi lands
síns. Það er almennt viðurkennt,
að hann er gáfaður maður og vin-
samlegur Vesturlöndum.
★
Hins vegar er með öllu
óvist, hvort velvildin kemur
þannig fram i verki, að óskir
hans um lánveitingu rætist.
Jafnvel meðal Vesturlanda-
búa er nú þröngt um lánsfé
og enda þótt það hafi komið
í ljós, að Indverjar hafa staðið
sérlega vel í skilum með af-
borganir af fyrri lánum, geðj-
ast Vesturlandabúum ekki alls
kostar að stjórnmálaþróuninni
og munu ekki fúsir á að leggja
fé til efnahagsáætlunar, sem
stefnir æ meir í þjóðnýtingar-
átt. Vesturlandabúar hafa
sjálfir fengið óræka reynsiu
fyrir því að slík efnahagsmála-
stefna er óhagkvæm og sóunar
söm, auk þess sem þeir óttast
að hún kunni á endanum að
leiða til ofríkis stjórnarvald-
anna og til kommúnisma.
★
Fyrsta fimm-ára áætlunin í Ind
landi stóð 1951—1956. Fól hún
f sér að lífskjör skyldu batna
með aukinnj neyzlu samfara stór
felldri fjárfestingu í stóriðnaði,
raforkuverum og öðrum fram-
kvæmdum. Tókst allvel að fram-
fylgja henni, svo nú er viður-
kennt að kjör almennings hafi
batnað verulega, þótt enn séu
þau að vísu langt undir því sem
tíðkast á Vesturlöndum.
Gallinn er aðeins sá, að nú er
að koma æ betur í ljós, að Ind-
verjar hafa sett markið of hátt.
Og sama virðist vera uppi á ten-
ingnum í annarri fimm-ára á-
ætluninni, sem hófst 1956.
Þegar fyrri áætlunin hófst
áttu Indverjar miklar gjald-
eyriseignir í öðrum löndum,
aðallega i Bretlandi. En smám
saman tók að ganga verulega
á þær, því að aðsóknin var
mikil bæði til kaupa á vörum
til neyzlu og fjárfestingar. Ef
gjaldeyriseyðslan heldur
áfram í sama mæli og verið
hefur síðustu mánuði, þá
þrjóta allar dollara og sterl-
ingspundaeignir Indverja ein-
hvern tíma næsta vor. Fáist
ekki erlent stórlán, þýðir það
öngþveiti í viðskipta og efna-
hagsmálunum.
Indverjar hafa sem sagt
spennt bogann of hátt. Ef þeir
ekki draga úr eyðslunni á ein-
hverju sviði, eða fá lán, þá er
hætt við að algert öngþveiti
taki við, sem bráðlega myndi
gæta i pólitískri upplausn.
Indverska stjórnin hefur þegar
látið framkvæma bráðabirgða-
ráðstafanir til að bægja voð-
anum frá dyrum. Innflutn-
ingsleyfi á þriðja fjórðungi
ársins voru skorin niður og
eykst sá niðurskurður enn
á síðasta ársfjórðungnum. Þessi
niðurskurður er einkum á neyzlu
vörunum, en einnig allmikill á
hráefnum til iðnaðarins, svo að
spáð er auknu atvinnuleysi í lok
ársins.
Þetta eru þó aðeins bráðabirgða
aðgerðir og er þess varla að
vænta, að hægt sé að draga úr
neyzlunni svo nokkru nemi. Ind-
verskur almenningur er kominn
á bragðið, að hægt er að bæta
kjör hans og það getur þegar
haft stórkostlegar stjórnmálaaf-
leiðingar, ef þar er skorið á þráð-
inn. Auk þess sem takmarkanir
á innflutningi neyzluvarnings
munu hafa í för með sér svartan
markað og óviðráðanlega verð-
bólgu.
★
Allt bendir því til þess, að
Indverjar verði, hvort sem
stjórnarvöldunum líkar það
betur eða ver, að skera niður
fjárfestingaráæltanir sínar.
Það er víst að fjárfestingin
sem jókst um hvorki meira né
minna en 43% s.I. ár er megin-
orsök þess, hve gengið hefur
á gjaldeyriseignirnar.
Þetta gerir Krishnamachari
fjármálaráðherra sér ’jóst en
hann vonar þó, að hægt yrði að
bjargast og halda fimm-ára áætl-
uninni næstum óskertri ef Banda
ríkjamenn vildu lána Indverjum
600 milljónir dollara.
Hér er að sjálfsögðu um rlsa-
vaxna upphæð að ræða. En fjár-
málaráðherrann mun benda á
það, að með slíku láni yrði Ind-
landi bjargað yfir verstu örðug-
leikana. Þetta sé fé sem gefi
skjótt góðan arð í verksmiðjum
og öðrum framleiðslutækjum.
Þetta eru þó rök, sem ekki
sannfæra alla fjármálamenn. Þeir
munu telja, að þetta sé aðeins upp
hafið af margra ára efnahags-
örðugleikum Indlands, sem fylgja
iðnvæðingu hvers lands. Og ein-
mitt á þessum árum eru óteljandi
tækifæri fyrir Vesturlönd að festa
fé á öruggari og arðmeiri stöð-
um.
Það væri miklu frekar, að
Bandaríkjamenn til dæmis vildu
lána féð, af hreinum pólitískum
ástæðum. Á því sviði hefur Kris-
hnamachari meira til síns máls,
þegar hann bendir á, að nú sé
að renna upp örlagastund fyrir
Indland.
Hann getur komið beint til
Bandaríkjamanna og spurt þá:
„Hvað viljið þið leggja mikið
fram til þess að Indland verði
ekki kommúnismanum að
bráð“. Og síðan getur hann
bætt við, að ef Bandaríkja-
menn vilja ekkert sinna þessu
sé ekki annað fyrir höndum en
að fimm-ára áætlunin hrynji
og upplausn verði í þjóðfélag-
inu, sem geti endað með valda
töku kommúnista.
Þetta munu Bandaríkja-
menn einnig skilja fullkom-
lega. En þeir eru í vanda stadd
ir. Bandarískur almenningur
er orðinn þreyttur á skatta-
álögum vegna aðstoðar við
önnur ríki og var t.d. mjög
áberandi, að Bandaríkjaþing
skar niður tillögur Eisenhow-
ers forseta um slíka aðstoð
og hefði jafnvel viljað skera
þær enn meira niður.
Þá munu slíkar lánveitingar
ekki hafa góð áhrif á verðbólg-
una, sem vestrænar þjóðir eru
nú að glíma við. Lánveitingar
frá Bretum hafa þegar orðið örð-
ugri vegna hinnar stórfelidu
hækkunar bankavaxtanna, sem
einmitt var framkvæmd til að
berjast við verðbólguna.
Aðstaðan er því örðug hjá
Vesturlöndum, að veita Indverj-
um þá aðstoð sem þeir biðja um.
Hér er hins vegar mikið í veði
og vert að fylgjast vel með,
hvernig mál þessi þróast.
75 ára i gær:
Indriði Helgason
rafvirkjameistari
SJÖTIU og fimm ára varð í gær
Indriði Helgason rafvirkjameist-
ari á Akureyri. Indriði Helgason
er víðkunnur maður, sem braut-
ryðjandj og frumkvöðull í raf-
virkjun og einn traustasti iðnað-
armaður í þeirri grein hérlendis.
Hann fæddist 7. október 1882 í
Skógargerði í Fellum, þar sem
Gísli bróðir hans býr enn. lndriði
lauk búfræðingsprófi frá Eiðum
1908 og dvaldist næstu árin við
nám erlendis. Sótti hann sem
margir aðrir ágætir ísletidingar
á þeim tíma lýðháskó'lann í Askov
og var þar við nám tvo vetur. Að
því loknu hóf hann nám í rafvirkj
un í Danmörku og lagði stund á
það árin 1908—11. Indriði ílentist
á Akureyri og stofnaði þar raf-
tækjafyrirtækið og verzlunina
Electro Co. árið 1922. Heíir Indr-
iði rekið það fyrirtæki síðan með
miklum myndarbrag.
Snemma tók Indriði þátt í fél-
agsmálum og var kjörinn til for-
ystu um ýmis mál. Á Akureyri
hefir hann tekið virkan þátt í
opinberum máium og má þar til
n'efna að hann var í stjórn Iðn-
ráðs Akureyrar frá stofnun þess
og tók við formennskunni þremur
árum seinna og gegndi henni um
fjölda ára. Þá hefir hann og farið
með formennsku í Iðnaðarmanna-
félagj Akureyrar og gegnt mörg-
um fleiri trúnaðarstörfum fyrir
stétt sína. í bæjarstjórn Akur-
eyrar var Indriði kosinn 1938 og
sat þar fram á síðustu ár. Var
hann ætíð ötull málsvari Sjálf-
stæðisflokksins. Indriði er kvænt-
ur Laufeyju Jóhannesdóttur og
hefir þeim orðið fjögurra barna
auðið.
Vinir Indriða senda honum
beztu hamingjuóskir á þessum
tímamótum og árna honum allra
lxeilla um framtíð.
Þróun sögunnar er ekki
á bandi byltingarinnar
VARSJÁ, 5. okt. tlngur komm-
únískjur heimspekútgur Leszek
Kolakowski hefur birt greinar í
Nowa Kultura, málgagni pólska
rithöþundafélagsins, sem hafa
vakið stórfellda athygli í Pól-
landi. í þeim staðhæfir hann að
það sé eðlilegt að stofnaöur verði
vinstrisinnaður flokkur, sem ó-
bundinn sé af kenningum komm-
únismans.
sferifar úr
daglega lifinu
MÓÐIR skrifar:
Ég er ákaflega ánægð með
þá ákvörðun fræðsluyfirvaldanna
að láta hvert skólbarna hafa
kennslubækur ákeypis.
Ókeypis bækur
AÐ vísu er það svo að skóla-
bækur kosta ekki offjár En
samt er það svo, einkum og sér
í lagi á barnmörgum heimiium
að sá peningur dregur sig nokkuð
saman. Og er þetta kærkomin
ráðstöfun af þeim sökum. Svo er
þetta líka trygging fyrir því að
barnið fái allar bækur sem það
á að lesa í skólanum, enga vanti,
og líka það að það fær bækurnar
strax í hendurnar. Það er líka
mikill munur en ég er hræddur
um að það hafi stundum orðið
einhver misbrestur á því.
Forstokkuð íhaldssemi
SKÓLASTÚLKA ritar:
Kæri Velvakandi ég les oft-
ast dálkana þína, en hér um dag-
inn var þar bréf, sem mér þótti
alleinkennilegt. Þar var frá því
skýrt hvaða álit maður einn hafi
á menntun kvenna. Ég hefðj nú
haldið að slíkir menn hefðu horf-
ið með nítjándu öldinni en svo
virðist ekki vera. Og það sem
meira er og mér finnst jafnundar-
legt er að síðan þetta bréf birtist
í dálkunum hefi ég heyrt fleiri en
einn karlmanna orða sömu skoð-
anir og þar komu fram.
Þeir hafa haft svipaðar mót-
bárur og kvenréttindahreyfing-
in varð að berjast við á fyrstu
áratugum aldarinnar. En svona
getur það víst stundum verið að
fornar skoðanir, löngu úreltar og
íhaldssamar ganga aftur sem
gamlir draugar, magnaðir á ný.
Ég hefði haldið allt til þessa að
langskólamenntun kvenna væri
talin jafnsjálfsögð og langskóla-
menntun karla. Mér finnst
höfuðatriðið vera það, hvort meta
eigi menntun á hagnýtan mæli-
kvarða. Því er ég persónulega
mótfallinn. Því finnst mér ekki
nema gott eitt _um það að segja
þótt einhver íslendingur haldi
austur til Pakistan og leggi þar
stund á mállýzku, sem heitir
Urdu, eða annar riti fræðigreinar
um stélin á spörfuglunum. Slík
menntun verður aldrei mjög liag-
nýt í reykvískum skilningi þar
sem flest er metið til fjár. En
samt getur slík menntun verið
ómetanleg, því hún er undirstaða
allra sannra framfara, hvort sem
hún kann í andartakinu að þykja
fávísleg eða ekki. Því er menntun
aldrej á glæ kastað jafnvel þótt
hún sé aldrei notuð til fjárafla
eða starfað í þeirri grein, sem
menntunin býr mann undir að
rækja.
Gildi menntunar
VARÐANDI okkur konurnar þá
hefir alveg gleymzt að taka
það fram að við notum kannske
ekki menntun okkar til þess að
gegna ábyrgðarmiklum störfum í
þjóðfélaginu, þar sem maður fær
í sífellu mynd af sjálfum sér í
blöðin eða lofsvert umtal á ára-
mótum. En okkar starf er þó engu
að síður mikilvægt. Það leggur
sem sé hornsteininn að framtíð
íslenzku þjóðarinnar. Það er upp-
eldi barna okkar. Til þess má
ekki höndunum kasta og þar kem
ur menntun og góður skilningur
í góðar þarfir.
Bréfritarinn segir, að eng-
in móðir syngi á latínu yfir
börnum sínum en það er mis-
skilningur. Eina þekki ég sem
jafnan syngur Integer vitae yfir
sonum sínum á kvöldin og ekki
hefi ég frétt annað en þeir hafi
hið bezta af. En það er kannske
ekkj mergur málsins heldur hitt
að eftir móðurinni mótast börnin
og því menntaðri eða fróðari og
menningarlegri sem hún er því
betur verða börnin upp alin.
Fréttaþulirnir
SV. ritar:
Ég vildi beina þeim tilmæl-
um til útvarpsins að það láti ekki
fréttamenn eða óvana menn lesa
í útvarpinu fréttir og tilkynning-
ar. Það er þraut fyrir okkur nlust
endur, og það hlýtur að vera
þraut líka fyrir suma þá sem
lesa.
Kolakowski segir í grein sinni
„Saga og ábyrgð“, að þegar
kommúnistaflokkurinn einn sé
leyfður, þá sé ætíð hætt við að
valdhafarnir hneigist til stalin-
isma og alls kyns ofbeldisverka.
Hann játar að hafa sjálfur ver-
ið „stalinisti“ upp úr lokum
heimstyrjaldarinnar og hafa þá
beitt rökum gegn þessari skoð-
un ,sem áreiðanlega verði nú
beitt gegn honum. Síðustu tvö
ár hefur hann orðið leiðtogi hóps
ungra kommúnista, sem stefna
að siðbót kommúnismans.
Greinarnar hefjast á tvítali
milli kommúnísks hugverka-
manns, sem er að hætta afskipt-
um af stjórnmálum og ungs
kommúnista sem enn er á Stal-
ín-línunni og nefnir höfundurinn
hann byltingarmanninn.
í samtölum þessum afneitar
eldri maðurinn þeirri kenningu
að tilgangurinn helgi meðalið I
öðru lagi afneitar hann því að
þróun sögunnar sé á bandi bylt-
ingarinnar. Byltingin sé aðeins
eins og hver annar atburður, er
hvort sem er geti gerzt eða ekki
gerzt. Það sé ekki hægt að nota
framtíðina til að afsaka mein nú-
tímans.
í þriðja lagi hafnar hann þeirri
kenningu, að fullkomið skipulag
og samræming sé nauðsynlegt í
baráttunni fyrir endurbótum. A1
ger samræming er stöðnun, seg-
ir hann. Það er jafnvel nauðsyn-
legt að heimila gagnrýni og rök-
ræður meðal byltingarmanna,
því ella getur byltingarþjóðfélag
ið fallið í sorta ofbeldis og ógna.
Að lokum segir hinn eldri
kommúníski hugverkamaður: :—
Ég get aldrei trúað því að hægt
sé að mæla og meðhöndla sið-
gæði og hugsanir manna eftir
þeim hagfræðikenningum, að ef
við spörum í dag getum við feng
ið meira á morgun. Að með því
að ljúga í dag, munum við fá
sannleikann á morgun, eða að við
getum grætt svo mikið á glæpum
í dag, að við getum öðlazt göfug-
lyndið á morgun.