Morgunblaðið - 08.10.1957, Qupperneq 8

8
MORGVISBT AÐIÐ
Þriðjudagur 8. október 1957
FRA S.U.S. RITSTJÖRI: ÞÓRIR EINARSSON
Magnús Þór&arson, sfud. jur.:
Þjótjvíijinn og Mcskvumótib
Furðuþögull hefur Þjóðviljinn
verið um Moskvumótið og skal
engum getum að því leitt, hvað
valda muni. Fyrir fáeinum dög-
um síðan birtust þar þó loks
nokkrar athugasemdir við grein
ar mínar um mótið eftir einn úr
íslenzku fararstjórninni, Hörð
Bergmann, sem jafnframt er full-
trúi kommúnista í Stúdemaráði.
Höfundur Þjóðviljagreinarirnar
er bæði súrt og sár og skal ég
ekki lá honum það. Hins vegar
mun ég leiðrétta hér fullyrðing-
ar hans.
1. Hann telur greinar mínar
skrifaðar til þess að staðfesta
fréttaflutning Mþl. af ástandinu í
Sovétríkjunum. Ekki er nema
gott eitt til þess að vita, að mér
og Reuter skuli bera saman. Ann-
ars er hreinn óþarfi að fara í
austurveg til að leita fréttunum
staðfestingar, því að svo rækilega
hefur sjálfur Krjúsoff staðfest
ílest það, sem kommúnistar
hafa hingað til stimplað „Morgun
blaðslygi,“ „Tíma-sannleika‘• eða
„Alþýðumoggaróg.“ Var þó sumt
af því næsta ótrúlegt, en sem
sagt: Krjúsoff hefur staðfest það
eftirminnilega.
2. Greinarhöfundur telur penna
minn svo múlbundinn, að ég hirði
ekki um að skýra frá því, að ég
telji einhvers virði. Ég tók það
þó skýrt fram, að kynni okkar af
Rússum hafi einmitt gert mótið
mikils virði. Greinarhöf. vitnar
í ummæli mín um, að mér hafi
nokkuð þótt til ræðu Fedins
koma, en segir svo: „Fróðleiks-
fúsir lesendur fá ekki svo mikið
sem einn staf um það, serrt grein-
arhöfundj þótti einhvers virði á
þessu bókmenntanámskeiði... “
Ég segi þó einmitt, að mér hafi
þótt hún „einhvers virði“. Ef
hann á við það, að ég hefði áxt að
endursegja ræðuna, þá verð ég að
hryggja hann með því, að ég hef
hana ekki á handa á milli og
treysti mér ekki til þess að rekja
hana án þess.
3. Bilað hátalarakerfi er alls
ekki aukaatriði á bókmenntanám
skeiði, a. m. k. ekki fyrir bá, sem
ekkert heyrðu eða skildu.
4. Greinarh. finnst gæta mót-
sagnar milli þeirra ummæla
minna, að mótið hafi verið haldið
í pólitískum tilgangi, og þessarar
setningar: „Þrátt fyrir að reynt
var að tala sem minnst um póiitik
I sambandi við festivalið, gátu
Rússar þó ekki alltaf stillt sig“.
Það er ómótmælanleg staðreynd,
sem ég hef þegar sýnt fram á í
greinum mínum, að mót þetta,
eins og öll önnur af sama tagi,
var haldið í pólitískum tilgangi.
Hins vegar var það auðvitað
aldrei tilætlunin að þruma marx-
ískar áróðursræður í tíma og
ótíma yfir þátttakendum, enda
hefði slíkt borið vafasaman ár-
angur. Áróðurinn átti að vera
eins lítið áberandi og unnt var,
lævís en markvís áróður fyrir
kommúníska stjórnarhætti, eins
og raunar hefur verið viðurkennt
af kommúnískum aðilum (sbr. til
vitnun mína í Trybuna Ludu í
fyrstu greininni). Það voru því
mistök af hálfu stjórnenda, þeg-
ar hann varð svo fráhrindandi og
fælandi, að menn neyddust til að
ganga út af fundinum. Litla
ánægju held ég og, að íslenzkir
þátttakendur hafi haft af píla-
grímsferð í brautargöngum
neðanjarðar í Leningrad til altar-
istöflu af Stalín. Þar þurftu menn
að hlýða á fjálglega prédikun um
verðleika harðstjórans, sem þegn
arnir þorðu fyrst að níða dauðan.
Þegar ég gekk í grafhýsi þeirra
Leníns og Stalíns, var enginn
blómsveigur færður þeim frá ís-
lenzkum göngumönnum. Hins
vegar skýrir Auðunn Guðmunds-
son frá því í Alþýðublaðinu að
þegar hann gekk fyrir líkin, hafi
íslenzka fararstjórnin keypt helj-
armikinn kranz til þess að leggja
auðmjúklega við dyrnar og votta
þannig hinum gamla harðstjóra
virðingu sína í nafni íslenzkra
þátttakenda. Ekki hefði a. m k. j
sakað, þótt við hefðum verið látn- :
ir greiða atkvæði um það, nvort I
við kærðum okkur um að leggja 1
blóm við fótstall Stalíns.
5. Orðbragð greinarhöfundar, '
sem er nokkuð geðillskulegt, |
verður mun hógværara, þeg- !
ar hann minnist á kostn-1
aðarhlið mótsins, og er það1
engin furða. Nú er mótið
sagt kostað af „hinum alþjóðisga
mótssjóði“ og af rússnesku happ-
drætti. Það gerist sanria.lega
ekki oft nú orðið, að nokkur reyni
að verja þá fornu staðh^.fingu
kommúnista, að festivölin séu
ekki kostuð af ríkissjóðum komm
únistaríkjanna. Auðunn Guð-
mundsson segir í Alþbl. 14. sept.:
„Sjálfir gáfu Rússar þær upplýs-
ingar, að mótið kostaðj ríkissjóð
þeirra a. m. k. 600 milljónir
rúblna, sem er rúmlega ?400
milljónir á íslenzku gengi“. Þetta
bygg ég sízt of lágt áætlað. — Svo
væri ekki úr vegi, að kveðin væri
niður sú ljóta saga, sem um bæ-
inn gengur, að sá hluti þátttöku-
gjalds íslendinga, sem ekki var
yfirfærður, hafi runnið beint í
ónefndan flokkssjóð, og endur-
kröfur gætu numið um haifri
milljón króna. Reikningana á
borðið. góðir menn!
6. Ekki stangast það heldur á,
þótt ég segi, að gestgjafinn hafi
viljað ráða mestu um það. sem
gestirnir áttu að sjá og heyra, en
svo hafi ég sjálfur farið nvert
sem mér sýndist. Það fer nefni-
lega margt öðru vísi en æfk ð er.
Eins og ég hef áður sagt var
beinlínis tekið fram við okkur,
að við ættum jafnan að fara í
túlksfylgd. en sem betur fór var
slíkt óframkvæmanlegt. Margir
munu þó allan tímann haía verið
undir eftirliti, því að þeir hættu
sér ekki ókunnugum og kortlaus-
um út í hina víðáttumiKiu og
villugjörnu borg. Sterkasta vopn
gestgjafans til þess að halda þátt-
takendum innan ramrna festivals
ins var einmitt kortleysið. Höf.
Þjóðviljagreinarinnar segir, að
öllum hafi verið- gefið kort af
borginni. Að kalla blað þatta kort
er fjarri öllu sanni, sem sjá má
af því, að af 3700 götum í Moskvu
borg (uppl. eins túlksins) voru
59 markaðar á myndina. Ég er
fús til að sýna þaulvönum farða-
mönnum mýnd þessa, og veit ég,
Sani'uandsjiing utgra SjáifstæiHsmauna
hefst í Reykjavík laugardaginn 26. október kl. 9.30 fyrir há-
degi. Félögin eru beðin að tilkynna nöfn fulltrúa sinna sem
fyrst. —
að enginn þeirra myndi treystast
til að styðjast við hana eina, ef
hann ætti einn saman, mállaus og
ókunnugur, að ferðast um borg-
ina. Þetta atriði var einna hvass-
ast gagnrýnt i sambandi við fram
kvæmd mótsins af öllum þeim,
sem ekki fóru einungis austui til
þess að syngja og dansa eftir
sovézku hljómfalli. — Annars má
geta þess í sambandj við ráðríki
rússnesku gestgjafanna, að enga
vissi ég fremur kvarta undan
því en einmitt þá menn í farar-
stjórninni, sem mest unnu
7. Greinarhöfundi þykir það
bera vott um „óvenjulega glögg-
skyggni" mína, að ég skuli segja
eftir dagsdvöl í austur-þýzkri
borg, að endurreisn gangi afar
seint og að hernaðarandi sé þar
mikill. Við komum til borgarinn-
ar kl. hálfsjö að morgni og fórum
þaðan um kveldið. Allan daginn
gekk ég með „alþýðuhermör.r-
um“ um borgina þvera og endi-
langa. Það er blindur maður, sem
ekki sér á þeim tíma, hvort endur
byggingin hefur gengið fljótt og
vel eða seint og illa eins og þarna
mátti greinilega sjá. Sægur vopn-
aðra her- og lögreglumanna talar
líka sínu máli, svo og vígorða-
borðar og skilti, sem fest eru upp
um alla borgina og einkum er
beint gegn bræðraþjóðinni fyrir
vestan.
8. Honum finnst ósennileg frá-
sögn austur-þýzkra unglinga af
ferðalagi sínu til Moskvu, en þeir
voru látnir aka í vögnum að rúss-
nesku landamærunum. Þar voru
vagnarnir settir upp á vörufiutn-
ingalest. svo að ferðin tók þá ails
7 sólarhringa, en fslendingar voru
7% sólarhring frá sínu fjarlæga
landi. Hann kveðst vita af ís-
lendingi, sem ferðaðist með
A-Þjóðverjum í lest alla leið frá
Berlín. Þetta sannar auðvitað
ekkert um frásögn A-Þjóðverj-
anna, sem við áttum tai við í
Moskvu. Ekkert er sennilegra, en
að hluti a-þýzkra þátttakenda
hafi ferðazt með lest, og vitanlega
var íslendingnum boðið að hafa
samflot með þeim, en ekki hinum
óhamingjusömu, sem urðu að láta
sér lynda fyrrgreindan aðbúnað.
9. Greinarhöfundur segir rogg-
inn frá því, að þessi heimsmót
séu hin stærstu í heimi. Ekki er
nú samt lengra síðan en í sumar
leið, að skátar héldu stærra jam-
boree í Englandi.
10. Hann ber ekki á móti því,
að margt hafi lent í handaskolum
í skipulagningu mótsins, en segir
mig vilja kenna Rússum um
það allt. Grípi ég jafnvel til
þess ráðs „til þess að eiga
hægara um vik“ að hrósa
ísl. fararstjórninni, en grein-
arhöfundur kveður hana bera
sakarhluta. Auðvitað lá höfuðsök
in hjá Rússum, og voru ýmsir í
fararstjórn ekkert feimnir við að
viðurkenna það austur í Moskvu,
þótt nú megi ekki styggja hina
rússnesku skipuleggjendur á
prenti, svo að framavonum grein-
arhöfundar sé ekki teflt í tvísýnu.
Hins vegar minntist ég á getu-
leysi fararstjórnar á einum stað,
svo að ekki sleppur hún þó alveg
undan svipu minni.
11. Ég minntist á það til gam-
ans, að einna bezta skemmhatr-
iðið á opnunarhátíðinni hafj ver-
ið sá leikur fólks að brjóta saman
pappírsskutlur og þeyta þeim á
milli sín. Greinarhöfundi finnst
þetta ekki par beysinn skemmt-
anasmekkur. Ekki veit ég, hvers
vegna leikur þessi varð eins al-
mennur og vinsæll meðal áhorf-
enda og raun bar vitni, en trúað
gæti ég, að hann hafi stafað af
leiðindum þeirra og löngun til-
þess að leggja eitthvað sjálfir af
mörkum til skemmtunarinnar í
stað þess að horfa stöðugt á leiki
annarra.
12. Hann segir, að dagskrár-
skammtur sá (valinn af Rússum),
sem okkur var útdeildur daglega,
hafi verið nógu stór og jafnvel of
stór, því að margir miðar hafi
oft orðið afgangs á skemmtanir,
sem fólk hér heima myndi fara
yfir halft landið til að sækja.
Hvernig er þessi fararstjórnar-
maður dómbær á það? Voru mið-
arnir ekki ónotaðir, af því að fólk
ið langaði ekki til að sækja
skemmtiatriðin? Var ekki nær að
útbýta fullkominni dagskrá í
mótsbyrjun og leyfa fólki síðan
að velja millj atriða, í stað þess
að birta örlítið sýnishorn hennar
með stuttum fyrirvara í hvert
skipti? Aðrar þátttökuþjóðir áttu
fullkomna dagskrá, og ég endur-
tek það, að það var ófyrirgeían-
legt áhuga- eða getuleysi af farar
stjórn að útvega hana ekki í upp-
hafi.
13. Honum þykir alvarleg mót-
sögn stinga upp kollinum í frá-
sögninni af útvarpsvirkjanum,
sem hafði ekki nema 1000 rúblur
á mánuði, en ætti samt nóga pen-
inga og vildi kaupa Moskovits.
Ég skal játa það, að okkur íslend-
ingum þótti þetta nokkuð kynd-
ug yfirlýsing og ekki í neinu sam-
ræmi við annað tal á því heimili
enda ræddum við um það á eftir,
hvort einhver misskilningur
hefði ekki átt sér stað Líklega
hefur maðurinn átt við það, að
þótt hann ætti nóga pemnga, þá
gæti hann ekki fengið bíl en þar
eð við gátum ekki skilið hann
upphaflega öðru vísi en ég skýrði
frá, vildi ég ekki fara að gera
honum upp ummæli í samræmi
við sennilega tilgátu. — Mánaðár-
tekjur heimilisins námu alls um
2000 rúblum, þar sem konan var
líka útvarpsvirki. Kvenfólk inn-
ur nefnilega allt úti meðal al-
mennings, svo að heimilistekjur
eru drýgri en kaup eigmmanns
gefur til kynna, enda ekki hægt
að lifa af því einu saman eins og
víða annars staðar. Þótti ýmsum
undarlegt að sjá kvenfólk vinna
hin erfiðustu störf, svo sem múr-
verk, götulagningu, járnbrautar-
lagningu o. þ. h. Skák ein við
hótel okkar var malbikuð, og
stakk það í augun að sjá kvenfólk
vinna erfiðastá starfið, ganga all-
an daginn eins og vél með bik á
skóflu, en karlmaðurinn vann
allt hið léttasta. Með slíkri ger-
nýtingu vinnuaflsins gegr.ir það
mestu furðu, að þjóðarauður og
uppbygging skuli ekki vera meiri
en raun ber vitni. — Það mun því
rétt hjá greinarhöfundi, að ekki
komi til mála, að réttur og sléttur
útvarpsvirki í Sovétríkju..um
hafi efni á að kaupa sér bifreið.
14. Greinarhöfundur vill ekki
trúa þeirri frásögn, að útvarps-
tæki í Rússlandi séu einungis
gerð fyrir þarlendar stóðvar.
Þetta er þó ekki annað en það,
sem okkur var sagt oftsinnis í
Moskvu, þar á meðal á tveimur
heimilum. Greinarhöfundur seg-
ir ekki hægt að smíða þess konar
tæki, en ég ætla að láta honum
sjálfum eftir að kynna sér þau
mál! Á báðum heimilunum voru
dregin fram sérstök tæki til þess
að hlusta á vestrænar stöðvar og
voru bæði smíðuð upp úr eldri
tækjum og mjög af vanefnum
gerð. Tæplega væru þau smíðuð
og notuð, ef hægt er að kaupa
betri tæki í verzlunum.
15. Greinarhöfundur eyðir
nokltru rúmi í að viðurkenna
margt í greinum mínum, svo sem
það, að til sé húsnæði í Moskvu,
sem sé „jafnvel verra“ en hér
gerist! Þakka skyldi. Hann játar,
að ekki sé vatnsleiðsla í öllum
húsum heimsborgarinnar og seg-
ir, að launamismunur sé „óeðli-
lega mikill“. Þrátt fyrir þetta og
annað fleira er „ekkert ,k“
takandi á skrifum mínum að hans
dómi, sem byggist eingöngu á
hinni ótrúlegu en ófullnægðu bíl-
löngun útvarpsvirkjans.
Frh. á b)s. 13.
Framtíð ís'enzks landbúnaðar
Ráðstefna ungra bænda og annars
ungs fólks i sveitum landsins
AÐ frumkvæði Sambands ungra Sjálfstæðismanna verður
ráðstefna um framtíð íslenzks landbúnaðar haldin í Reykja-
vík í þessum mánuði. Ráðstefnan hefst föstudaginn 25. okt.
og henni lýkur daginn eftir. Þar verða fluttir fræðilegir
fyrirlestrar, rætt um landbúnaðarmál og gerðar ályktanir
um þau.
Allt ungt Sjálfstæðisfólk í sveitum landsins er velkomið
á ráðstefnuna, og er æskilegt, að það hafi samband við
stjórn SUS eða einstök félög sambandsins.
Oagskrá
Fösfudagur 25. október.
Kl. 10 Ráðstefnan séít: Formaður SUS, Ásgeir Pétursson.
Ávarp: Ólafur Thors, form. Sjálfstæðisflokksins.
Kosið í nefndir.
Kl. 10.30 Erindi: Ný viðhorf í landbúnaðarmálum (Árni G.
Eylands).
Kl. 11.15 Nefndarstörf.
Kl. 2 Erindi: Véltæknin í landbúnaðinum (Guðmundur
Jánsson, skóiastjóri, Hvanneyri).
KI. 2.45 Nefndaálit og umræður.
Kl. 6 Hópferð að Korpúlfsstöðum. Kvöldverður í boði
Gunnars Thoroddsen, borgarstjóra.
Kl. 9 Nefndaálit og umræður. Kvikmyndasýning.
Laugardagur, 26. október.
Kl. 11 Erindi: Búfjárræktin og framtíðin (Haraldur
Árnason, ráðunautur, Sjávarborg).
Kl. 11.45 Ráðstefnunni slitið.
Um kvöldið verður væntanlega leikhúsferð.