Morgunblaðið - 24.12.1959, Side 6

V
54
MORCTJNRLAÐIÐ
Fimmtudagur 24. des. 1959
— Baksvipur
mannsins
Framh. af bls. 53.
„Gerir ekkert, gerir ekkert,
frú“, sagði maðurinn ákafur, „að-
eins ef miðstöðin er í lagi. Mið-
stöðin er það sem allt veltur á.
Að miðstöðin sé rétt stillt og að
rétt sé stillt inn á miðstöðina,
þá er ævinlega allt í lagi“.
„Eitthvað kelur nú samt“,
sagði ég varfærnisleg, því enda
þótt mér þætti nú fullvíst að
maðurinn væri ekki hættulega
brjálaður, var hann þó áreiðan-
lega eitthvað skrítinn.
„Ójá, það kelur og brennur á
víxl“, sagði maðurinn. „En ég
segi yður satt, það þarf svo að
vera. Ég þekki t. d. mann, sem
einu sinni skaðbrenndist í and-
litinu, það olli óþægindum í bili,
en núna gerir það honum ekkert
til. Andlit er einungis andlit og
ekkert þar fram yfir. Og þótt
menn til dæmis hættu að nota
þessi andlit og tækju annað upp
í staðinn, mundi það innan
skamms þykja jafn gott, ef til
vili með tímanum bara betra.“
Ég sagði ekkert, en geispaði
í klútinn minn, og sárkenndi í
brjósti um manninn fyrir þessa
einkennilegu tegund brjálsemi.
Loks rétti lögreglan handlegg-
inn beint fram til merkis um,
að nú mætti halda áfram.
„í>að er að byrja hádegisösin á
götunni", sagði ég, eins og út í
bláinn og tók um leið eftir
stúlku, sem ekið var í hjólastól
og feitum manni með afarstór
gleraugu. Hann sat í kyrrum bíl
sínum upp við gangstéttina og
virtist niðursokkinn að lesa í
blaði.
„Já, fólk er farið að langa í
steikina, sem von er til“, sagði
maðurinn og skipti í hærri gír.
Við vorum um það bil að kom-
ast út úr mestu bílaþvögunni og
á fáfarna götu meðfram sjón-
um, þar sem börnin leika sér
berfætt í sandinum og leita að
skeljum og kufungum á vorin.
„Öllum þykir vænt um sína
steik, sinn bíl og sitt hús, sem
von er til,“ hélt hann áfram og
sté örlítið meira á benzínið. —
„Bara að húsin séu ekki glugga-
laus og of lítil“.
Ég svaraði þessu heldur engu
— lét sem ég heyrði það ekki,
en fann mér til gleði, hvern-
ig umburðarlyndið hlaut að
slétta úr hrukkunum í andliti
mínu. Já, umburðarlyndið, hugs-
aði ég, það er það sem við á
gagnvart svona vesalingum.
Þegja er einmitt það rétta, þegja
gagnvart vitleysunni og þegja
vitleysuna í hel, ekkert meðal
er eins góðkynjað en jafnframt
áhrifaríkt gegn hvers konar nýju
illgresi á akri hugans, virða það
aldrei viðlits eða máls, en láta
þögnina sífellt troða ofan á því,
þungum og stórum fótum. Þetta
er það sem kristnum og siðfág-
uðum manni ber að gera. Þá
kemst þessi aðskotagróður aldrei
langt og gömlu plönturnar fá
að vaxa í friði.
Við ókum með talsverðum
hraða framhjá slökkvistöðinni,
skrifstofum gufuskipafélagsins og
gamla herkastalanum, þar sem
hávaxna reynitréð breiddi ný-
laufgað limið fram yfir gang-
stéttina og ungt grængresið
gægðist þegar út milli hálffúinna
rimlanna í gömlu girðingunni,
beygðum síðan til hægri inn í
Vogastræti þar sem húsunum er
stráð niður af einskærri tilvilj-
un eins og rúsínum í lummu.
Þarna var þó nokkur umferð og
bílstjórinn skipti niður og ók
hægt. Mér var farið að líða vel.
Ég var hætt að kenna til í fót-
unum og jafnvel horfin frá að
tilkynna lögreglunni nokkuð um
þennan undarlega mann. Ef til
vill væri þó viðkunnanlegra að
spyrjast fyrir undir rós, hvort
orðið hefði vart við nokkurn
vafasaman náunga á ferli, eða
hringja á hælið og vita, hvort
nokkur sjúklingur hefði verið út-
skrifaður til reynslu. Jú, líklega
var það borgaraleg skylda, svo
að hægt væri að fylgjast með
vesalings manninum og honum
vafalaust bezt sjálfum.
Á horninu hjá Sunnutorgi stóð
lítil ljóshærð blaðsölustúlka.
Hún var falleg í ívið stuttu, rauð-
I
H.f. Eimskipafélag fslands
ienair uiciíkiptatnötinutn
ámum nm
land aíít
Leztu
ifuóóL

köflóttu kápunni sinni og setti
stút á munninn, þegar hún kall-
aði: „Stéttin og Geimferðablaðið.
Grein um hagsmunasamtök og
stéttabaráttu hinu megin í
tunglinu."
Hún hafði þegar selt upp flest
blöðin sín og fengið sér gott í
nestið heim, því nú stakk hún
upp í sig tyggigúmmítöflu og
rölti af stað eftir gangstéttinni
ánægjuleg í bragði. Bílstjórinn
hafði rétt áður skrúfað niður
hliðarrúðuna, og renndi nú með
hægð upp að gangstéttinni.
„Stéttin og Geimferðablaðið",
endurtók telpan, lítið eitt völu-
mælt vegna tuggunnar og kom
þegar að bílnum. „Grein um
stéttasamtök hinu megin á
.....“ „tunglinu", botnaði bíl-
stjórinn brosandi og rétti hönd-
ina út eftir blaði. — Geimferða-
blaðið, rauðir stórir stafir,
þrykktir í blátt. Ég þekkti þetta
vel og vissi að það mátti lesa
titilinn í myrkri. Hann lét blaðið
falla í sætið við hlið sér og rétti
höndina aftur út, meðan telpan
fór ofan í tösku sína og kom
með „Stéttina".
„Fjórar krónur, takk“, en bíl-
stjórinn smeygði í lófa hennar
hundrað króna seðli og sagði
brosandi:
„Það fer inn á samábyrgðar-
skírteinið. Þú gefur einhverjum
öðrum til baka og mundu nú
upp frá þessu, að það er aðeins
ein stétt til — stétt mannlegs
samfélags.“ Samstundis hafði
hann sett í gírinn og var ekinn
af stað. En telpan stóð eftir með
galopinn munninn og hundrað-
kallinn í lófanum. Hún hafði nær
því misst út úr sér tyggjóið sitt.
Við ókum þegjandi austur á
Höfðann, þar sem húsin verða
aftur strjál. Bílstjórinn sat í-
bygginn við stýrið og virtist jafn-
vel hafa gleymt mér. Andlit hans
var undarlegt sambland af göml-
um, fallegum draumi og óþægi-
legum veruleika, sem kom mér
að nýju úr jafnvægi.
„Það er þessi gata til vinstri,
ef þér vilduð gera svo vel. Húsið
mitt er við þrönga stíginn hjá
kirkjugarðinum", sagði ég fljót-
mælt. Þegar allt kom til alls
hafði ég samúð með þessum und-
arlega brjálæðingi og vissi aldrei
þessu vant ekkert hvað ég átti
að ímynda mér eða gera.
„A, já, já, öldungis rétt“, sagði
maðurinn og hemlaði óþarflega
sterkt, rétt áður en bíllinn tók
beygjuna. „Já, já, afsakið, frú.
En ja, mér datt svona rétt að-
eins í hug, þér búið vafalaust
í stóru húsi?“
„Hum, eftir því hvernig á
það er litið,“ sagði ég. „Það er
nógu stórt fyrir mig. Fólk á
mínum aldri gerir yfirleitt ekki
kröfu til stærra húsnæðis".
„A, nei, nei, náttúrlega ekki.
Þér megið ómögulega misskilja
mig. Fyrir alla muni misskiljið
mig ekki frú. Ég átti eiginlega
við að húsið væri ekki glugga-
laust og stofurnar það stórar, að
hægt væri að snúa sér við. Það
er ákaflega áríðandi að geta snú-
ið sér frjálslega við, enda alla
tíð óvlðkunnanlegt að þurfa að
ganga aftur á bak inn úr dyrum
á húsi og geta síðan með engu
móti snúið sé'r við“.
„Gerið svo vel að nema stað-
ari“, sagði ég snöggt, og fann til
lítilsháttar hita efst við gagnaug-
un af þessari nýju móðgun.
Hann hemlaði rólega, sagði
ekkert, en bíllinn nam staðar
rétt við stigáþrepin heima hjá
mér.
Hann tók ekki af neistann en
setti aðeins á handbremsuna
áður en við stigum út. Síðan
seildist hann inn í bílinn eftir
innkaupatöskunni minni, þar sem
gyllt pappírshettan á mjólkur-
flöskúnni stóð upp úr og vaggaði
eins og Parísarhattur á hefðar-
mey. Hann rétti mér töskuna
mjög hæversklega án þess þó að
þessu sinni að segja, gerið þér
svo vel, frú. í stað þess horfði
hann alvarlega í augu mér eitt
andartak, rétti mér því næst
höndina og — ja, það er kannski
kjánalegt að skynja raddir í lit-
um, en vonandi þó í blæbrigð-
um. Og í röddinni var þessi und-
arlegi samruni hausts og vors,
sem aldrei sést eða heyrist nema
þegar sumarið er annað hvort að
heilsa eða kveðja.
„Vertu nú sæl, Huld, og þakka
þér fyrir samfylgdina. Vertu nú
sæl“.
Hann sleppir hönd hennar
snöggt, er kominn upp í bílinn
og á svipstundu ekinn af stað.
Hún stendur ein eftir, grafkyrr
og sér baksvip hans gegnum lítið
eitt þámaða bakrúðuna, hnakk-
ann, herðarnar og hálsinn og
hvernig bíllinn fjarlægist hratt
og hverfur fyrir horn. Kannski
stendur hugsun hennar einnig
kyrr eitt andartak eins og sam-
þjcppuð undir þungu fargi. En
sjónsvið hennar víkkar og verð-
ur þó á þessari stund aðeins einu
bundið, manninum, sem hún
þekkir þá fyrst, er baksvipur
hans birtist. Núna þekkir hún
hann svo vel og finnst jafnvel,
að hún hafi aldrei þekkt hann að
neinu ráði fyrr en einmitt á þess-
ari stundu. Eétt í þessu tekur
stóra sigurverkið á turni eilífðar-
hússins að slá tólf slög, lang-
dregin og þung eins og örlögin.
Það síðasta endar í löngum, fall-
andi tóni — liggur eiginlega í loft
inu, eftir að það er þagnað, og
minnir helzt á orð, sem einhvern
tíma voru töluð, kannski við
ungt, fagnandi morgunljós eða
þá um kvöld í myrkri. Og ef til
vill var ekkert uppfrá því —
ekkert nema þessi eini fallandi
tónn, sem minnir á síhverfan
möndul augnabliksins í rúmi
óþekktrar stærðar.
Og konan með bólgnu fæturna
er farin að hlaupa eftir götunni.
Hún hleypur álút á eftir bílnum,
sem hefur að geyma baksvip
mannsins, sem hvarf. Hún sýn-
ist alls ekkert stór, og pilsin
hennar kippast upp að aftan á
hlaupunum. Hún nemur staðar á
hæðinni við kirkjugarðshornð,
þar sem sáluhliðið er. En ekki er
bíllinn þar. Hann hefur víst ekið
mjög hratt og er gjörsamlega
horfinn. Hún nýr saman höndun-
um í örvæntingu og dettur af
ráðleysi í hug að fara inn í
kirkjugarðinn, en sér þó sam-
stundis, að þangað þýðir ekki að
leita. Villist einhver þar inn,
kemur hann alrei aftur. Og þar
sem hún stendur nú þarna á hæð-
inni og horfir eftir löngum, ryk-
ugum veginum dettur henni allt
í einu í hug, hve undarlegir vegir
eru í rauninni — mórautt, óreglu
legt strik, og enginn getur nokk-
urntíma vitað hvert vegir liggja,
hvar þeir enda né hvort þeir
enda yfirleitt. ,
Og konan snýr við. Hún geng-
ur niðurlút hægum, þyngslaleg-
um skrefum og er srðin móð.
Kannski eru lungun of stór eða
hjartað farið að bila. Utan við
húsið sitt nemur hún allt í einu
staðar og golan leikur hlutlaust
að fötum hennar sem alls ekki
eru ný.
Og þarna stendur nú þessi
kona og andblærinn heldur
áfram að leika um hana, svo að
hún fær vatn í augun, þar sem
hún horfir í fyrsta sinn á húsið
sitt með tilliti til stærðar og hlut-
falla, hvort gluggarnir séu í raun
inni nógu margir og stórir eða
snúi rétt við áttum, og hvort
glerið sé nægilega gagnsætt og
tært.
En börnin halda áfram að leika
sér í fjörunni. Þau ösla berfætt ,
svölum sjónum og kitlandi,
snörpum sandinum, ærslast og
hlæja — finna kannski perluskel
og kuðung en týna mörgu jafn-
ótt. Þau ganga með vorið í blóð-
inu, og meinhæg innfjarðabáran
fellur blágræn og glitrandi upp
að ströndinni. Kannski er hún
langt að komin og skrifar dular-
fullt letur í sandinn, er máist
jafnharðan út.
LAUSNIR
á þrautum á bls. 62
Vandræði í baðherberginu
Svar: 5 mínútur.
DÆMI I.
927
Svar:-= 3
309
DÆMI II.
Svar: 1938.
Hvernig flytzt krafturinn?
Svar: Sé togað í spottann lyft-
ist öxin.
Bróðir Jóns
Svar: Sé talið til feægri og
byrjað á Jóni er röðin þannig:
Jón, Pétur, Daníel, Halldór, Frið-
rik, bróðir Jóns.
Svör við gátum
1. Sköllótt höfuð.
2. í fyrradag, í gær, í dag, á
morgun.
3. Stúlkur hafa ekkert betra að
kyssa.
4. Strikið st af orðinu steinn, þá
er einn eftir.
5. Nafnið þitt.