Morgunblaðið - 22.12.1962, Side 19

taugardagur 22. des. 1962
19
MQRGUTSBT. AÐIÐ
ÚPERAN í HAMBORG
►
SKAMMT frá Stephansplatz í
Hamborg stendur Ríkisóperan,
,,Hamburgische Staatsoper“, við
Dammtorstrasse. Hún starfar í
nýju, glæsilegu óperuhúsi, sem
reist var á rústum gamla óperu-
hússins, sem eyðilagðist í loftár-
ásunum miklu á Hamborg fyrir
tæpum 20 árum. Nýja óperuhús-
ið var tekið í notkun haustið
1956.
I Hamborgaróperan á sér langa
og merka sögu. Hún er eitt elzta
starfandi söngleikahús Þýzka-
lands og telst í dag án efa til
beztu óperuhúsa Evrópu. Saga
hennar nær allt til ársins 1678,
en þá var stofnsett söngleikahús
við Gansemarkt, stutt frá þeim
stað, þar sem hún stendur nú.
Er við flettum sögu Hamborg-
aróperunnar, rekumst við á
mörg fræg nöfn. Hér starfaði tón
skáldið Georg Friedrich Hándel
árin 1703—1706 og samdi fyrir
leikhúsið þrjá söngleiki, er voru
þar fluttir við hinar beztu við-
tökur. Um líkt leyti starfaði þar
einnig annað frægt tónskáld,
Georg Telemann, en hann samdi
fjölda leikhústónverka, t.d. 33
óratóríur og 40 söngleiki. Meðal
iþeirra mörgu söngleikja, er hafa
verið frumfluttir í Hamborg
(Welturauffiihrungen) sjáum við
skráð „Alessandro Stradella" eft-
ir Friedrich von Flotow árið 1844
og „Undine“ eftir Albert Lortz-
ing árið 1845. Lortzing er enn
mjög vinsæll í þýzkumælandi
löndum, en erlendis hefur honum
því miður verið allt of lítill
gaumur gefinn. Gamanóperur
hans, „Zar und Zimmermann"
og „Der Waffenschmied", eru þó
sígild verk og ólíkt uppbyggi-
legri en allt það musical- og
óperettugutl, sem við verðum að
kingja hér um slóðir. Margir
munu kannast við efni Undinu
úr ævintýri í ljóðum eftir þýzka
skáldið Friedrich de la Motte-
Fouqué, sem Steingrímur Thor-
Steinsson þýddi á íslenzku. Ekki
er hægt í þessari stuttu grein að
geta allra þeirra verka meistar-
anna, sem frumflutt hafa verið
við Hamborgaróperuna, en þó
viljum við geta nokkuð hins
nýjasta í þessu efni, sem vakið
hefur mesta athygli. Árið 1958
var frumflutt í Hamborg óperan
„Der griine Kakadu" eftir þýzka
tónskáldið Richard Mohaupt og
í nóvembermánuði síðastliðnum
fór þar fram frumsýning á hinni
nýfundnu óperu Rossinis, „La
Pietra del Paragone". Af frum-
sýningum þessa leikárs má enn-
fremur nefna „Syndaflóðið“ eft-
dr Igor Strawinsky, sem er ev-
rópsk frumsýning og „Der Sohn
des Cherubini" eftir Giselher
Klebe. (Eftir þetta siðastnefnda
tónskáld er óperan „Die Rauber"
við texta Schillers).
Hamborgaróperan hafði í
haust m.a. á efnisskrá sinni allan
Niflungahring Wagners. Það eru
ekki nema fá söngleikahús, sem
treysta sér til að færa upp allan
Niflungahringinn (Das Rhein-
gold, Die Walkiire, Siegfried og
Götterdammerung) i heilu lagi,
en það gerir Hamþorgaróperan
alltaf tvisvar á hverju ári og i
hvert sinn með beztu fáanlegum
söngvurum. Jafnvel grónar
„Wagnerborgir”, eins og Ziirich
eða París standa hér Hamborg að
baki. Við, sem fengum að kynn-
nst þessum sýningum hinna list-
fengu Hamborgara, erum fyrst
og fremst þakklát fyrir að hafa
getað notið sannrar listar I
skrumlausu umhverfi, án forn-
aldarlúðra eða „festival“-hrifn-
ingar. Við minnumst sérstaklega
Astrid Varnay í hlutverki Bryn-
hildar, Heinz Hagenau í hlut-
verki Hundings, Tomislav Nera-
lic i hlutverki Óðins, Hans Beir-
er í hlutverkum Siegmunds og
Siegfrieds og Helene Werth, er
fór með hlutverk Sieglinde í for-
föllum Siw Ericsdotter. Varla
lesum við svo erlenda Wagner-
kritik, að ekki fari helmingur
lesmáls í þras um leiktjöld og
sviðsetningu. Að okkar dómi var
sviðsetning og leikstjórn á þess-
um óperum Wagners í samræmi
við það rétta meðalhóf, nýtizku-
legt, en þó engin „sensation“.
f september og október síðast-
liðnum fór Hamborgaróperan í
leikför til London og flutti þar I
Sadler’s Wells leikhúsinu fjóra
gestaleiki, „Lohengrin" eftir
Wagner, „Der Prinz von Hom-
burg“ eftir Werner Henze og
„Wozzeck" og „Lulu“ eftir Alban
Berg. Voru óperur þessar fluttar
alls 11 sinnum við hmar ágæt-
ustu viðtökur Lundúnabúa. Gagn
rýnendur fluttu gestunum hið
mesta lof. „The Sunday Tele-
graph“ sagði meðal annars um
þessa heimsókn: „Af öllum söng-
leikahúsum Þýzkalands hefur
ekkert hlotið svo mikla virðingu
og athygli sem Hamborgaróper-
an, og það jafnt vegna hins víða
verkefnasviðs sem vegna yfir-
burða í hljómlistarflutningi". —
„The Times" sagði um „Lohen-
grin“: „Ég mun prísa mig sælan,
ef ég nokkurn tíma síðar á eftir
að vera viðstaddur svo lifandi,
styrkan og hrífandi flutning á
Lohengrin sem þann, er fram fór
í gærkvöldi í Sadler’s Wells leik-
húsinu á vegum Hamborgaróper-
unnar. Þar var hljómsveit og
flutningur svo fullkomið, að það
jafnast fyllilega á við Bayreuth".
Hamborgaróperan hefur, svo
sem segja má um önnur góð söng
leikahús heimsins, margþættu
menningarhlutverki að gegna.
Hún verður að sjálfsögðu að
leggja mikla rækt við túlkun
hinna klassísku söngleikja meist-
aranna, sem eru sígildir. En þeir
krefjast fullkominna starfskrafta
á öllum sviðum flutningsins,
annars missa þeir marks, og
verða aðeins dauft endurskin
fullkominnar sýningar. Þetta er
meðal annars ástæðan fyrir því,
að sum hin veigameiri verk
meistaranna, svo sem Mozarts,
Wagners, Verdis, Saint-Saens og
Richard Strauss, heyrast of sjald
an utan meginlands Evrópu I
fullkomnum búningi og túlkun,
nema þá sérstaklega standi á,
svo sem að um tónlistarhátíð sé
að ræða, eða listamenn sérstak-
lega fengnir að láni. Um aldir
hefur meginland Evrópu verið
heimkynni hljómlistar og söng-
leikja, enda hefur hún alið flest-
alla meistara þessara lista frá
upphafi. Það er því ekki að
undra, þó að listir þessar eigi
djúp ítök í menningu þess fólks,
er byggir þessi lönd. enda snar
þáttur þess daglega lífs.
Gott söngleikahús verður auk
þessa að leggja ríka rækt við að
koma á framfæri góðum verk-
um tónskálda samtíðarinnar og
þetta gerir Hamborgaróperan
einnig í ríkum mæli, að svo
miklu leyti, sem samrýmist list-
rænum kröfum hennar.
Að lokum nokkur orð um
starfskrafta Hamborgaróperunn-
ar. Óperustjórinn, Rolf Lieber-
mann er þekkt tónskáld, fæddur
í Sviss. Af verkum hans mætti
nefna athyglisverðan söngleik,
„Leonore 40/45“, sem var frum-
sýndur í Basel 1952. Þá er hann
einnig þekktur fyrir sín sinfón-
ísku verk. Aðalhljómsveitarstjór-
inn -er Leopold Ludwig, sem hef-
ur verið þar starfandi siðan 1951.
Meðal annarra hljómsveitar-
stjóra má nefna Horst Stein, Al-
bert Bittner og Hans Werner
Henze. Hinn ágæti ballett Ham-
borgaróperunnar er undir stjórn
heimsþekkts manns, George Bal-
anchine. Af söngvurum óperunn-
ar skulu hér aðeins nefndir þeir
Jósef Greindl, Toni Blankenheim,
Siegmund Roth, Heinz Hoppe,
Arnold van Mill og Hans Beirer,
sem allir eru heimskunnir menn.
Ekki eru söngkonurnar heldur
af lakara taginu, má þar nefna
þær Elisabeth Grúmmer, Astrid
Varnay, Maria von Uosvay,
Grace Hoffman, Helga Pilarc-
zyk, Edith Lang, Siw Ericsdotter
og Ria Urban.
Hamborgaróperan er vissulega
verðugur menningarfulltrúi hinn
ar frjálsu Hansaborgar.
I. Þ.
Þessi nyi penni er framleiddur
sérstaklega fyrir karlmenn
Loksins er kominn
sjálfblekungur, sem
ekki þarf að efast um
að eingöngu er fram-
leiddur fyrir karlmenn.
Shaffer’s nýi PFM er
grófur, gerður til að
endast og þér getið
valið úr 5 tegundum
og 4 litum.
• Eini pennaoddur heims
sem er innlagður dýrmætum
málmi gerður til að þola karl
mannstak.
• Að undanskilinni Enorhel-penna-
blekfyllingu þá snertir oddurinn
aldrei blekið.
• Karlmannlegt pennaskaft
karlmannstak
• Hettuklemma
öryggisútbúnaði
SHEAFFERS UMBOÐIÐ
EGILL GUTTORMS SON
Vonarstræti 4 — Reykjavík.
fyrir
sérstökum
Frá sýningu í Hamborgaróperunni