Morgunblaðið - 07.06.1963, Blaðsíða 3

t■ Föstudagur 7. júní 1963
MORGUTSBLAÐIÐ
3
Bjarnason. Hann hefur ekki
verið haldinn sömu valdafýsn
inni og margir aðrir forystu-
menn flokksins, og í pólitík
sinni hefur hann verið jarð-
bundnari en til dæmis Eindr
Olgeirsson. Hins vegar hef ég
eiginlega aldrei getað Skilið af
stöðu Brynjólfs, og þá sér
staklega það, hvernig Einari
virðist alltaf hafa tekizt að fá
hann til að vinna fyrir sig
skítverkin, Oftast þegar Einar
hefur viljað beita hörðu gagn
vart andstæðingum sínum inn
an flokksins hefur hann att
Brynjólfi fram, því að hann
hefur ekki sjálfur haft hug-
rekki til að ganga fram fyrir
skjöldu af ótta við, að ein-
hver skuggi kynni að falla á
persónu hins mikla foringja.
Þegar þess er gætt, að allt
flokksstarfið hefur svo lengi
verið reyrt í einræðisfjötra,
þarf engan að undra, þó að
klíkuskapur hafi magnazt inn
an flokksins og ýmsar klíkur
hafi myndazt. Þó að ástandið
hafi lengi verið slæmt, held
ég þó, að um þverbak hafi
keyrt, þegar „Alþýðubandalag
ið“ var soðið saman, því að
eftir það hafa allar þýðingar
mestu ákvarðanir ekki einu
sinni verið teknar af æðstu
flokksstofnunum, heldur jafn-
vel utan flokksins. Hámarki
sínu náði niðurlæging flokks-
ins á valdaárum vinstri stjórn
arinnar, en þá lá við borð, að
flokkurinn væri lagður niður,
því að deildir flokksins voru
nær drepnar og fundir svo til
algjörlega lagðir niður. Allt
stafaði þetta af ótta flokksfor-
ystunnar við gagnrýni flokks-r
manna, og síðan má segja að
flokkurinn hafi ekki borið sitt
barr“. V
— x X x —
,,Það hefur gengið fjöllun-
um hærra að ýmsir forystu-
menn flokksins vilji helzt
leggja „Sósíalistaflokkinn“
niður og stofna flokk upp úr
„Alþýðubandalaginu“ og jafn
vel heyrzt, að tillögur í þessa
átt hafi komið fram á þingum
„Sósíalistaflokksins“.“
„Já, slíkar raddir tóku að
heyrast fljótlega eftir myndun
Alþýðubandalagsins. Hingað
til hafa þeir Einar Olgeirsson
og Brynjólfur Bjarnason bar-
izt gegn þessu, Einar senni-
lega fyrst og fremst vegna
þess að hann gerir sér ljóst, að
honum muni ekki hugaður
mikill frami í hinum nýja
flokki, og hann má auðvitað
ekki til þess hugsa, að póli-
tískur ferill slíks afburða-
manns fái svo sviplegan endi.
Hins vegar hafa Lúðvik jós-
efsson og ýmsir fylgismenn
hans úti um land og svoköll
uð „Gvendaklíka*1 eða „Gvend
ólína“ hér í Reykjavík verið
þess mjög fýsandi að gera
þetta til að hressa upp á and
lit flokksins. Það sem fyrst og
fremst fyrir þessum mönnum
vakir er það að gera sig á ný
hlutgenga í íslenzkri pólitík,
breiða yfir samböndin austur
á bóginn og gera sig þannig
samstarfshæfari við aðra
flokka. Þeir hafa auðvitað
framsókn fyrst og fremst í
siktinu og vilja flest til þess
vinna, að framsóknarmaddam
an þurfi ekki að roðna eins
mikið, þegar hún tekur þá upp
á arminn“.
„Þú minntist áðan á sam-
Kona Ragnars,
Vera Aðalbjörnsdóttir,
með yngstu dótturina.
böndin austur á bóginn og virt
ist líta á þau sem hvern ann-
an sjálfsagðan hlut. Manni hef
ur þó virzt á undanförnum ár
um sem forystumenn „Sósíal
istaflokksins" reyndu allt
hvað þeir mættu til að sverja
af sér hinn minnsta kunnings
skap við félagana fyrir aust
an tjaldið“.
„Tengslin eru að vísu ekki
opinber nú, eins og hér fyrr
á árum, en ekkert lát hefur
þó orðið á ferðalögunum í
austurveg þrátt fyrir það. Auð
vitað er ekki gott um það að
segja á hvaða hljóðskrafi þeir
sitja þar, en ekki er ólíklegt,
að einhver hollráð fái þeir
með sér í vegarnesti, þegár
heim er haldið. Það er heldur
ekkert launungarmál, að for-
ingjar „Sósialistaflokksins“
hafa viðurkenmt sovézka
kommúnistaflokkinn sem for
ystusveit sósíalismans í heim
inum, eins konar „stóra bróð
ur“ á heimsmælikvarða, sem
gerst eigi að vita um hlutina.
Það er líka greinilegt af þeirri
miklu áherzlu, sem flokkurinn
hefur lagt á brottrekstur varn
arliðsins héðan af landi, að
það er hans stærsta viðfangs-
efni að koma íslandi út úr At-
lantshafsbandalaginu. Og sjálf
ur get ég sagt það, að ég ól í
brjósti mér vonir um, að land
helgisdeilan við Breta mundi
leiða til þess, að við færum úr
Atlantshafsbandalaginu og
sömu sögu geta sjálfsagt flest
ir flokksmenn „Sósíalista-
flokksins“ sagt. Forystumenn
flokksins töldu fullvíst, að
þessj deila mundi losa um að
ild íslands að bandalaginu og
töldu þess vegna síður en svo
ástæðu til að reyna að draga
úr henni, hvað þá að leysa
hana“*
— x X x —
„Þú hefur auðvitað verið
Stalíndýrkandi þegar þú varst
upp á þitt bezta“.
„Ekki get ég borið á móti
því. Ég trúði öllu, sem frá
gamla manninum kom eins og
nýju neti. Mér er sérstaklega
minnisstæð trú mín, þegar
læknamálið svonefnda var á
döfinni, en þá voru ýmsir af
frægustu læknum Sovétríkj-
anna ákærðir fyrir samsæri
gegn æðstu mönnum ríkisins.
Ýmsir vinnufélagar mínir á
Eyrinni, sem þó voru róttæk-
ir í skoðunum, létu þá í ljós
efa um, að allt væri með
felldu þarna austur frá, en ég
náði varla andanum af
hneykslun á vantrú þeirra. Af
skiljanlegum ástæðum átti ég
þess vegna dálítið erfitt með
að sætta mig við það, þegar
Krúsjeff fór að úthrópa Stalin
sem blóðþyrstan glæpamann.
Ég gat ekki skilið' þetta fyrst
í stað, því að mér fannst aldrei
gefin nein viðhlítandi skyring
á því, hvernig þessi ósköp
hefðu getað gerzt, enda tel ég,
að hún hafi enn ekki komið
fram. Sjálfur reyndi ég að
skýra þetta með því, að þeir
menn, sem voru að hasla sér
völd í Sovétríkjunum á þess-
um tíma, kynnu að eiga eitt-
hvað erfitt uppdráttar og af
þeim sökum telja sig neydda
til að svívirða svo minningu
hins gamla foringja. En svo
kom „leyniræðan“, sem af-
hjúpaði, að allar lýðræðisregl-
ur höfðu verið þverbrotnar og
lítur á
allt stjórnazt af geðþótta þessa
eina manns. Þetta var auðvit-
að algjört reiðarslag fyrir mig,
eins og svo marga aðra. Ekki
kannski það, að Stalín skyldi
hafa reynt að stjórna með
þessum hætti, heldur hitt að
sovézki kommúnistaflokkur-
inn skyldi vera svo varnar-
laus fyrir einum einasta
manni, sem í þokkabót virðist
ekki hafa verið algjörlega
heill á geðsmunum. Eftir þetta
fór ég að hugsa mitt, en ekki
nægðu þó þessir atburðir til
þess, að ég glataði trúnni á
kommúnismanum. Ég neitaði
að trúa því, að meinsemdin
gæti legið grafin I sjálfu skipu
laginu, þó að ég hins vegar
væri líka vantrúaður á, að per
sónulegum löstum eins manns
væri um að kenna“.
„En Ungverjalandsmálið.
Vöknuðu engar grunsemdir
hjá þér eftir það, að eitthvað
kynni að vera bogið við hið
kommúníska skipulag sjálft?"
„Nei, síður en svo. Mér
fannst þvert 'á móti sjálfsagt,
að „Sósíalistaflokkurinn"
héldi fullkominni tryggð
sinni við sovézka flokkinn, þó
að slíka erfiðleika bæri að
höndum. Mér fannst algerlega
ástæðulaust að hlaupa eftir al
menningsálitinu og þykjast
fordæma ráðstafanir Sovét-
stjórnarinnar til að bæla niður
„gagnbyltinguna“ í Ungverja-
landi, sem að mínu áliti voru
sjálfsagðar og nauðsynlegar.
Ég fyrirleit þess vegna ínni-
lega þá afstoðu ýmissa for-
ystumanna flokksins að vilja
láta opinberlega í ljós van-
þóknun á hernaðaríhlutun So-
vétríkjanna, sem var einber
hræsni og stjórnaðist eingöngu
af ótta við fylgishrun. Ég gat
heldur ekki skilið þá afstöðu
flokksforystunnar að hindra
umræður innan flokksins um
málið með því að neita að
boða til funda í flokksfélögun
um um það. Ég leit á þetta
sem uppgjöf, enda fanpst mér,
að sósíalistar um allan heim
ættu heimtingu á einhverjum
skýringum á orsök þessara at-
burða. Með sjálfum mér gat
ég ekki fest trúnað á þann
áróður að „gagnbyltingin"
hefði hafizt af völdum inn-
lendra og erlendra afturhalds-
afla, heldur taldi ég ætíð, að
djúpstæðari ástæður hlytu að
liggja til hennar“.
— x X x —
„Þess hefur orðið vart eftir
að SÍA-skýrslurnar birtust, að
margir eiga erfitt með að trúa
því, að fyrirlifning kommún-
ista á lýðræðislegu þjóðskipu-
lagi sé svo megn sem þar kem-
ur fram. En SÍA-menn lýsa
því til dæmis yfir á einum
stað, að þeir telji rétt og sjálf
sagt að banna allar umræður ■
og gefa fólki ekki kost á að
velja um neitt nema sósíalism-
ann. Telur þú, að þetta við-
horf til lýðræðisskipulagsins
sé algengt meðal kommúnista
hér á landi, eða þetta sé að-
eins viðhorf þeirra, sem með
völdin fara í flokknum og
þeirra manna, sem að nokkru
leyti hafa alizt upp undir hand
arjaðri einræðisherranna?"
„Það er fráleitt, að þetta við
horf SÍA-manna til lýðræðis-
skipulagsins sé hið almenna
viðhorf flokksmanna „Sósíal-
istaflokksins" og þeirra, sem
fylgt hafa flokknum að mál-
uni í kosningum, því að þeir
eru flestir orðnir svo sam-
grónir hinu borgaralega lýð-
ræði, að þeir gætu sjálfsagt
engu frekar hugsað sér að
kasta því á glæ en þeir íslend-
ingar, sem fylgja öðrum stjórn
málaflokkum að málum. Hins
vegar er auðvitað jafn fráleitt
að ætla, að þetta sé eitthvert
einkasjónarmið SÍA-manna,
heldur hefur flokksforystan
alið þá upp í þessari trú og
sjálfsagt hafa fóstrarnir fyrir
austan ekki slakað á uppeld-
inu. Flestir eiga að vonum
erfitt með að trúa því, að for-
ystumenn „Sósíalistaflokks-
ins“ hér á landi mundu falla
fyrir þeirri freistingu, ef þeir
kæmust til valda, að taka upp
sömu stjórnarhætti og upp
hafa verið teknir í vkommún-
istaríkjunum. Þetta er þó hinn
mesti misskilningur, því að
fullvíst má telja að þeir fet-
uðu troðnar slóðir, ef þeir
kæmust til valda, enda bendir
fátt til þess, að þeir séu svo
frumlegir í hugsun, að þeir
færu að fitja upp á nýjungum
í framkvæmd hins kommún-
íska skipulags.
Forystumenn „Sósíalista-
flokksins“ hafa allt frá upp-
hafi verið óþreytandi við að
tönnlast á þeirri hættu, sem
frelsi og sjálfstæði íslenzku
þjóðarinnar eigi að stafa af
öllu, sem gert er. Sama hvort
það eru innlendar efnahags-
ráðstafanir eða svo að maður
tali nú ekki um eðlileg sam-
skipti við aðrar þjóðir. Allt
eiga að vera fjörráð við póli-
tískt og efnahagslegt sjálf-
stæði þjóðarinnar. Ég held
mér sé óhætt að fullyrða, að
jafnvel innan „Sósíalistaflokks
ins“ sé þorri manna löngu
hættur að hlusta á þessar
fáránlegu fullyrðingar um, að
stór hópur af áhrifamönnum
þjóðarinnar sitji á svikráðum
við hana og bíði aðeins eftir
heppilegu tækifæri til að
„selja“ sjálfstæði þjóðarinnar.
Þetta er plata, sem látlaust
hefur verið spiluð frá árinu
1946, «g hugmyndaflug for-
ystumanna Sósíalistaflokks-
ins ristir nú ekki dýpra en
það, að þeim kemúr ekki
einu sinni til hugar að snúa
plötunni við, þó að flestir séu
löngu farnir að hlægja að þess
um sölumennskusögum þeirra.
Enda býst ég við, að flestir
geti orðið sammála um, að það
sé ekki amalegt að hafa slíka
sölumenn í fyrirsvari fyrir
þjóðina, sem átt hafa að vera
að selja frelsi hennar og sjálf
stæði á hverju einasta ári um
langt árakil, án þess þó að við
þurfum nokkurn tíma að láta
það af hendi. Þessir miklu sölu
mannshæfileitoar, sem forystu
menn „Sóíalistaflokksins“
hafa fundið í fari andstæðinga
sinna, minna mig helzt á sög-
una af karlinum, sem alltaf
var að selja sömu dúfurnar,
en þær flugu jafnharðan til
hans aftur“.
Einar Olgeirsson
sig sem Messías flokksins
Margrét
Viðar
Trúðu á tvennt í heimi
tign sem æðsta ber
guð í alheimsgeimi
guð í sjálfum þér.
Stgr. Thorst.
MARGUR á erfitt með að trúa
á þann guðdómsneista, sem fólg-
inn ar hið innra með hverri ein-
stakri sál. Ef hugað er að þvi í
fyllstu alvöru, er þar sá þráður,
sem tengir saman allt það, er
gefur lífinu gildi.
Tengsl milli vina, ættingja og
fjölskyldu, og þá einnig þau
bönd sem treysta góða vináttu
eru öll af sömu rót runnin, þörf-
inni fyrir að vera öðrum til
gagns og gleði, og þá um leið
að njóta þess, sem sönn vinátta
.felur í sér.
Þessar hugsanir sækja á þegar
við minnumst Margrétar, sem svo
óvænt og snögglega er horfin
okkur að fullu. Hún var einka-
dóttir hjónanna Guðrúnar Helga
dóttur og Gunnars Viðar, og
fædd þann 14. apríl 192j9.
Segja má að Margrét hafi verið
mitt í lífsstarfi sínu, þegar
kallið kom. Svo óskiljanlegar,
sem okkur jarðarbörnum annars
kunna að virðast ýmsar ráðstaf-
anir hins alvalda, hljótum við
að sætta okkur við að önnur og
dýpri merking sé þar á bak við,
ella yrði lífið óbærilegt.
Margrét giftist eftirlifandi
manni sínum, Jóni Hannessyni,
lækni, árið 1952, og eignuðust
þau 5 börn. Eitt þeirra, fjögurra
ára son, Gunnar, misstu þau er
þau dvöldu í Ameríku um nokk-
urra ára skeið.
Sá harmur og sá söknuður, sem
það var fyrir Margréti að sjá af
syni þeirra, skildi eftir djúpt sár,
sem aldrei greri að fullu.
Margrét var dul og flíkaði ekki
tilfinningum sínum við ókunn-
uga, en vinum sínum var hún
traust og holl, svo að auðfundið
var að þar fór hvorki uppgerð né
tómlæti.
Það er erfið tilhugsun, að eiga
ekki eftir að hittast oftar í þessu
lífi. Verkefnin voru ótæmandi
framundan, því hversu tilfinnan-
lega þurfa ekki ung börn á starfs
kröftum móður sinnar að halda.
En um það er ekki spurt, -þegar
reyna - skal manneskjurnar til
fullnustu.
Stór og djúpur, gr sá söknuður,
sem búinn er eiginmanni, for-
eldrum, börnum og öðrum ást-
vinum hennar og af alhug tökum
við þátt í sorg þeirra.
Öll erum við fædd í þessa ver-
öld til þess að hverfa úr henni
að lokum, og í þeirri, sem við
tekur, verður ekki síður þörf
góðra vina en hér í heimi og er
þá gott að vita sig eiga slíkan að
sem hún var okkur. Okkar góðu
vinkonu þökkum við. margra
ára óslitna vináttu og tryggð.
Guð blessi minningu hennar.
B. P. og H. A.