Morgunblaðið - 31.08.1967, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. ÁGÚST 1967
19
yngri en maður hiennar. Guðný
Steinunn Þóranna er greind
naannteostakona og bjó manni
sínum jatfnan vistlegt og mynd-
arlegt heimili. Börn þeirra voru:
JRegina, sem giftist Þórarni Þor-
steinsisyni tfiorimanni á Þór, frá
Þórarinsslöðum, ágætum manni
Dagrnar, sem alla tíS hefir verið
hjá fioreldrutm sínum og annazt
þau í ellinni af fiágætri fiórn-
fýsi og drenglund.
Þau hjón ólu upp Hansí iu Guð
mundsdóttur, Þórberg Uuð-
mundason, systurson Eiríiks, og
Sveinhildi, dótturdóttur þeirra.
Óskar Þórarinsson, sys ursonur
Þórönnu var aUlengi hjá þeim.
Eirífcur var ungiur, þegar hann
hóf útgerð, sem varð hans æfi-
starf. Fyrst með róðrarbát og
síðar vólbáta, sem þá r iddu sér
Ibraut í austfirzkum sjávarbyggð-
um. Svo lengi, sem ég man gerði
hann út bát, sem Emelie hét.
Fyrstu árin var aðeins gert út
á sumirin, en síðar ei.mig á
vetrarvertíðum frá Djúpavogi og
Hornafirði. Á sumrin var Sjá-
varborgarheimilið mannmargt,
allt frá 16—20 manns, þar.sem
allt sjófiólk var bæði i fæði og
húisnæði. í Itok seinna stríðsins
hætti Eiríkur útgerð og um það
leyti lagðist öll útgerð niður í
Seyðisfj arðarhrepipi.
Eiríkur rak jafnan nokkurt
landlbú með útgerðinnd og mátti
stundum sjá hann við heyskap-
arstörf á Sjávarborgartúninu.
Ein mestu umisivifaár Eiríks
voru einmitt kreppuárin og am
og eftir 1930. Stóðu útvegsmenn
þá í ströngu. Ægilegt verðfa.l
afurða skail yíir, svo harkalegt,
að verðið á fiskinum féll niður
úr öllu valdi. Enn þessir menn
stóðu kreppuna af sér ag gáf i
sig hvergi. Manndómur og
dirfsikia einkenndi aithafnir
þeirra, Og al’lt sitt lögðu þeir í
reksturinn, sem þeir reyndu að
foæta af littan efnum, en mikl-
um vil’ja,
Ég rnian bezt eftir Eirfiki í Sjá-
varborg, þegar hann var að
fletja ffisk á planinu á Bvang-
er, en þaðan gerði hann út lengst
af. Hann var ágætur fiatnings-
maður bæði fljótur og vandvirk-
ur. Lagði hann mikla rækt við
fisfcverkunina og sendi jafnan
frá sér góða vöru. Yfin'eitt' var
hann harðduglegur maður, sem
sjaldan v;r verklaus. Það er
varla meira en tvö ár síðan ég
hitti Eirík við flatningu í Fisk-
iðjuverinu á Seyðisfirði, en fjöl-
skyldan fil'uttist í bæinn um 1960
og hefir búið þar síðan.
Eiríikur var meðalmaður á
vöxt, hvatlegur í spori og jafn-
an snyrtilega til fara, að hverju
sem hann gekk. Hann var léttur
í máli og vék alltaf vinsiamlega
að öklkur unglingunum, Hann
var vinsæll nágranni. Hann tók
lengst af virkan þátt í fiélagsmál
um sveitarinnar. Sat í hreppis-
nefnd um sikeið og starfaði í
bindindiishreyfingunni. Ég man
bann í söngkórnum Bræður, im
starfaði um s’inn í sveitinni.
Eirfikur hafði ríkan vilja til að
vera sjálfistæður atvinnurekandi
og var það öll sín mannaómsár.
Þeim fætekar nú útvegsbænd .m-
um af Eyrunum. Þeir voru í senn
styrkar stoðir atvinnulrfs síns
tíma og frumherjar nýrrar tækni
í útgerð.
Með Eiriki í Sjávarborg er
genginn rammíslenzku’' útvegs-
bóndi. Dugandi imaður, sen •
landi sínu og þjóð af dugnrði
og atorku.
Bleissuð sé minning hans.
Ég sendi þeim mæðgunum og
öðruim vandamönnuim Eirílkis sam
úð'arkveðjur.
Tómas Árnason.
— Vísindamenn
Framhald af ’bls. 10.
Inn minzt. Reyndar eru í Land
tnámu taldir upp þrír landnámis
iþaeir í Hrunamannahreppi:
Berghylur og Hrepphólar, sem
'en er búið ó, en sá þriðji Más-
Istaðir, er týndur. Már sá, sem
'þar bjó var .sonur Naddoðar
Víkings. Það er ekki óihugsandi,
>að Hvítárholt sé 'hinn týndi
ilandnámsbær en taka verður
'til greina, að í Hrunamanna-
hreppi eru fleiri rústir, sem til
Rústir eins jarðhúsanna, Frumstæffur grjótofn sést til vinstri.
Slík jarffhús hafa ekki fyr r fundizt hér á landi.
(Ljósm.: Þór Magnússon).
greina gætu komið.
Árangur uppgraftarins að
Hvítárholti er sá, að þar höfum
við fengið allgóða mynd af
sögualdarbæ. Einhvers staðar
hefur líka verið smiðja, því við
fundum þarna mikið af járn-
gjalli. Járngjall verður til,
þegar mýrarrauði er bræddur
en á þann hátt unnu menn járn
með aðferð, sem enn er þekkt:
Grafin var gryfja í jörðina og
hún hlaðin innan með grjóti.
Síðan var kveiktur eldur á
botninum og stráð yfir lögum
af viðarkolum og mýrarauða á
'víxl. Blásið var að með físi-
belgjum. Þegar mýrarrauðinn
bráðnaði hripaði járngjallið
eða sorinn niður á botn en
eftir varð svolítil járnkaka,
sem síðan var hituð og lúð til
að f-á hana sem hreinasta.
Þessi aðferð var notuð fram
eftir öldum, því það er ekki
fyrr en á miðöldum, sem menn
fara að vinna járn úr járngrýti.
í sumar fór óg inn á Hruna-
mannaafrétt og skoðaði þar
rústir af smáhýsum við Hvítá
inn undir Bláfelli. Við þessar
rústir var geysimikið af járn-
gjalli. Heldur finnst mér ótrú-
legt, að þarna hafi staðið bær
heldur hafi þarna hafzt við
menn, sem stunduðu járngerð.
Þarna hefur verið mikið af
mýrarrauða og góðir skógar,
því enn er þarna nokkurt kjarr.
Mér fin-nst bezta skýringin
vera sú, að á þessum tíma hafi
menn verið gerðir út til járn-
gerðar eins og menn voru gerð-
ir út til kola, þar sem nóg var
um skóga.
Teskeið og tannbursti?
— Hvernig berið þið ykkur
nú að, þegar þið fáið tilkynn-
ingu um fornminjar?
— Við reynum að komast á
staðinn og gera okkar rann-
sókn á því, hvað þarna er á
ferðinni. Ef um kuml er að
æða, tekur sú rannsókn oftast
stuttan tíma, því kuml eu
venjulega lítil um sig. Öðru
miáli gegnir um bæjarrústir.
Ef niðurstöður þessara rann-
sókna okkar benda til, að hér
sé um forvitnilegan hlut að
ræða og aðstæður leyfa hefjum
við uppgröft.
— Hvernig fer sá uppgrötur
fram?
— Mestallri moldinni er
mokað upp með skóflum en
strax og kemur niður í mann-
vistarlög eða eitthvað, sem
girnilegt er til fróðleiks notum
við fínni tæki, svo sem smá-
spaða, múrskeiðar og bursta til
að hreinsa frá viðkvæmum
munum. Ég hef oft verið spurð-
ur að því, hvort fornleifafræð-
ingar noti ekki teskeiðar og
tannbursta við iðju sína en það
er mesti misskilningur. Starf
okkar felst í því að bjarga sem
mestu af þeim minjum, sem
jörðin geymir og til að svo
rnegi verða eru fínleg tæki
nauðsynleg.
— Þið ráðist sem sé ekki á
hólinn með jarðýtu?
— Víða eru fornleifafræðing-
ar farnir að taka tæknina í
sína þjónustu og nota þá gjarn-
an jarðýtur á efstu lögin. En
okkar tækni hér á landi er
mjög frumstæð miðað við það,
sem víðá er. Fjárveitingar eru
ekki miklar og framkvæmdir
dýrar. Fornleifagröftur er
þolinmæðisverk en ekki eitt-
hvað, sem unnið verður í ein-
um hvelli.
— Getur þú frætt okkur
eitthvað um hellisfundinn á
Reykjanesi í sumar?
Hellirinn á Reykjanesi
— Jú, ég fór ásamt Gísla
Gestssyni, safnverði, þarna
suður eftir og skoðaði hellinn,
sem er rétt við veginn til
Grindavíkur. Eins og mienn
muna fannst þarna ein beina-
grinid, mjög fúin, fataleifar,
hnífur og beltissproti. Líklega
er beinagrindin af karlmanni,
sem hefur skreiðzt inn í hell-
inn undan veðri og orðið úti,
því hellirinn er lágur og óvist-
legur til búsetu. Um aldurinn
er ekkert hægt að segja með
’vissu en samt má slá því föstu,
að beinagrindin sé eldri en
frá síðustu öld.
— íj-
— Fjöldahandtökur
Framhald af Ms. 1.
Fjórmenningarnir votu
handtóknir í jianúar fyrir
brot á 70. grein sovézkria laga
m<eð yfirskriftinni ,,,And-sov-
ézkur lundirróður og áróðuir“.
Þessi lagagrein gerir ráð fyr-
ir sjö ára fangelsi au’k fimm
ára útlegðar fyrir að „grafa
undan eða veikja sovézk yfir-
ráð“ með ólöglegum bók-
menntum.
Á fiorsendu þessarar liaga-
greinar voru sovézku höfund-
arnir Andrei Sinjiavsfcí og
Y.uli Danel sendir í þrælkun-
arbúðir á isíðasta ári, en fang-
elsun þeirra olli miifciUi óilgu
meðal menntamanna í So.vét-
rlkjunuim og öðrurn löndum.
Sköiminnu eftir að Doibrovol-
sky og félagar hans voru
handiteiknir í janúar fóru 50
rússnask ungmenni í mót-
mœlagöngu í miðborg
Moskvu og báru áler'tuð
spjöld, þar sem vieitzt var að
lagagrein nr. 70, og hún köll-
uð brot á s'tjórna-rsikránni. Ó-
einkenniisfclædidir lögreglu-
msnn sundruðu hópnum og
handtó.ku fiorsprakkana. Einn
þeirra, Viktor Khauistov, var
síðar, að ,sögn, sendur til
þriggjia ára vistar í þrælkun-
aribúðuim. Óstaðfas.tar fregnir
sögðu, að annar forsprakk-
anna heifði verið sendur í
igeiðveikrahæli.
Nafnið á hinni ó'löglegu
hreyfmgu sovézkra rnennta-
m'anna, SMOG, enu upphafs-
istaifir fj'ögurra rússneiskra
orða, sem þýffa: „Orð, hugs-
un, form og dýpt“. Sovézkiu
dagblöðin hafa í hæðnisskyni
nefnit samtökin: „Samfélag
snillinga á barnsaldri“.
Gunnar Moe saigði á blaðia-
mannafundi í Ó.sló, sem áður
var vitnað til, að meðan á
dvöl ’hans s tóð í Mosk vu hef ðu
öryggisverðir elt hann á
röndum í iheimsióknum hans
til rithöfunda og ættingja
þeirra. Hann sagði, að þrír
aðrir rdthöfundar hefðu verið
handteknir í j.anúar, þeir Al-
exand-er Ginzburg og Yuri
Galansfcov, sem hvorugir eru
í tengsluim við SMOG, og auk
þess Vladimir Bubovsky, einn
af leiðtogum þessara-r hreyf-
ingar.
Réttarhöldin, sem nú fana
fram í Moskv.u, er.u trúlega
fyrstu réttafhöldin yfir sov-
ézkum ri'thöifundum síðan
þeir D-aniel og Sinjavs'kí
voru dæmdir til þrælkunar-
vinnu í föbrúar á síðastliðnu
ári.
- BIAFRA
’ Framhaild af bls. 1.
þeirra hafa verið lesin upp í út-
varpi.
S'ambandsstjórnin hefur nti
styrkt verulega h'e'rnaðarað-
istöðu sína með kaupum á sov-
ézkum orrustuþotum.
Stjórnin hefur birlt opinber-
lega ræðu An-thony Enaharos,
verkamála- og upplýsingaþjón-
ustumálaráðlher.ria, en í henni set
ur hann fram friðarskihnála
sambandsstjórnarinnar, sem eru
í stuttu m,áli þessir: Bunddnn
verði endi á aðskilnað ríkjiannai;
Biafra-stjórnin viðurkenni óskor
að vald sambandsstjórn'arinnair;
Biafra-,stjórnin viðurkenni nýtt
skipulag, isem verður tl þess að
kljúfa Biafra í þrjú smáríki.
Herforingj ar s ambandsstjór n-
arinnar segja, að bairdagar séu
nú barðastir í Auchi, sem er 32
bm suður af norðurlandamær-
um Miðvesturríkisins. Segjast
þeir vera á hraðri leið til Benin
og muni innan skamms króa
inni hermenn frá Biafra. sem
hafa bækistöðvar í Ore.
— Skiptar skoðanir
F.raimhald af bls. 3
arinnar, að endurslkoðun þeirr-
ar skiptingar með stækkun
sveitarfélagan-na fyrix auigum,
sé brýnt verkefni. Ef vel tetest
til, ætti sú stækkun að geta
stuðlað mjög að því, að hag-
bvæmari skipan feæmist á op-
iniberar framkvæmdir og fyru-
komulag opiniberrar þjónustu ;
einnig að geta greitt fyrir la-usn
atvinnuleigra vandamála. Þar að
auki miundi slifik stækkun geta
gert sveitarfélögin færari
að sinna verkefnum, s-em þau
nú ekki geta sinnt, og taka
virka-n -þátt í samstarfi við önn
ur sveitarfélög og aðra opinbera
aðila, svo sem um áætlunargerð,
.sem þau nú hafa ekki boknagn
-til. Lokis má benda á, að sú
■efling sveifarfélaiganna, 'm af
istækkun le-iddi, mundi tvxmæla
laust stuðla að myndun þrótt-
mikilla foyggðakjarna, og þar
með að vexti og viðgangi byggð
a-r utan aðalþéttbýlissvæða
iandsins.
Helgi Elíasson segir m.a. .svo
í svari sínu: Það eru nálega 30
ár sðan fræðslumálastjórnin fór
að beita sér fyrir því, að hrepps
’félög í sveitum sameinuðust u-m
skóla. Með fræðslu og fortölum,
bæði á fundum og samtölum við
einstaklinga, hefu-r verið unnið
að þessu atriði, en ekki með
valdboði. Og árangurinn hefur
orðið allvierulegur, þótt seint
hafi gengið sum,s staðar. Og mitt
álit — að fenginni reynslu —
er það að ré-tt haifi v-erið að
gera það sem hægt var, til þess
að fá sa-mstöðu við forráðamenn
sveitarfélaga um sameiginl-e-ga
skóla, en þó tel ég, að ákvæði
hefðu þurf-t að vera í lögum,
sem hamlað gætu því, að ‘hrepp-
ur eða hreppisihlutar gætu fyrir-
byggt þátttöku í byggingu skóla,
sem að dómi hluaðeigandi
fræðs-luráðs og fræðslumála-
stjórnar ættu að sameinast öðr-
u-m hreppum um skóla, með því
einfalda móti, að nefita um að
veita fé úr hreppsjóði til bygg-
ingarinn-ar og reksturs skólans.
Þessi annmarki mundi vart eða
ek-ki verða fyrir hendi, ef við-
’komandi sýsla æt-ti að sjá um
ölil fjármál innan tabmarka
h-enn-ar. Ég hygg að, að hyggi-
legast v-erði að ganga ekki lengra
— í foili a.m.k. og í fliestu-m mál-
um — en h-ver sýsla eða e.t.v.
lögsagniaru'mdæmi réði sínum
innanhéraðsmálum.
Sigurður Siguirðsson, iandlækn
ir segir m.a. svo í svari sínu:
Mér þyiki-r ekki líkliegt að -sam-
eining sveitarfélaga -sikip’ti veru-
legu máli fyrir læknahéraðsskip
an í landinu. Hins vegar hef ég
ætíð talið, að nauðsyniegt væri
að fæ’kka mjög sjúkrasaimilögum
og stækka þau að sama skapi,
þar sem lítil samlög hafa mjög
takmarkað f járhagslegt bolmagn.
Ég tel hiklaust, að stækkun
sveitaifélaga geti stuðlað að
bættri heilbrigðisþjónusu í land-
inu á ýmsum sviðum.
Raforkumálastjóri Jakob Gisla
son segir í svari sínu, að ekki
sé á því vafi, að stækkun sveit-
arfélaga myndi leiða til hag-
kvæmari og styr-kari r-afveitu-
reksiturs, þar sem sameinuð yrðu
þéttbýli-ssveitarfélög, sem hafa
eigin rafveitu. Hins vegar væri
það til efs, að það yrði til fram-
dráttar í rafvæðingarmáium, að
sameina dreiflbýli og þéttbýli í
sama sveitarfélagi því þanfir
sveita og kauptúna væru mjög
ólíkar á rafveitusviðinu.
Þá er að lokum í skýrslu sam
einingarnefndar sveiitarfélaga get
ið um s-tarfsreglur nefndarinnar,
fundarhöld með sveitarstjórnum,
ályktanir frá almennum um-
ræðufundum um málið, gerð
uppdrátta, er sýna helztu um-
dæmaskiptingu, viðræður við
oddvita, erindaflutning í útvarpi,
samráð um breytta umdæma-
skiptingu og gagnasöfnun.
BiLAKAUR^
Vel meS farnir bílar til sölu
og sýnis t bflageymslu okkar
að Laugavegi 105. Tækifæri
til að gera góð bílakaup.. —
Hagstæð greiðslukjör. —
Bílaskipti koma til greina.
Fiat 1800 árg. 1969
Volvo Amazon 1966
Mercedes Benz 190, 62, 63
Skoda MB. 1000, 66
Tra-bant 17, 64
Opel Kapitan 62
Opel station 61
Volkswagen Fastback 66
Volkswagen, 10 manna, 65
Fairlaine 500. 66
Taunus 12 M sendibíll 66
Volkswagen 1500 S 64
Volkswagen 62, 64, 65
RamiMer Classic 65
Willy’s
Hraðbátur 13 feta með 4ra
hestafla mótor, skipti á
jeppa æskileg
Fiat 1500 station 66, 67
Saa-b 63, 65, og 66
Comet 62, 63. 65
Buick Special 55, 65
Moskwitch 64
| Taunus 17 M station 60 og
63
Bronco, vel klæddur 66
Taunus 12 M, árgerð 64
Tökum góða bíla í umboðssöiu
Höfum rúmgott sýningarsvæði
innanhúss.
UMBOÐIÐ
SVEINN EGILSSON H.F.
LAUGAVEG 105 SÍMI 22466