Morgunblaðið - 19.02.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1969.
17
„Sáuð þið, hvernig ég tók hann?“
HÖFN í HORNAFIRÐl»-\
^KUREYRI lin \
ÓLAFSFjdRÐOR f
SAUÐARKRÓKUR 10
ISAFJÖROUR x"
Sunnlenzkir bændur i Mjólkursamsölunni berjast v/ð
sjálfa sig i Sláturfélagi Suburlands
Mér kom í hug hin fræga
setning Jóns sterka í Skugga-
Sveini Matthíasar, þegar ég
las athugasemdirnar við grein
mína frá 22. des. frá stjórn
Mjólkursamsölunnar hér í
blaðinu 11. jan. sl. Jón sterki
reynir að halda í orðstír sinn
eftir að hafa sýnt það svart
á hvítu að hann er til lítils
megnugur. Sama gerir raunar
stjórn Mjólkursamsölunnar
og getur því tekið undir með
Jóni: „Sáuð þið, hvernig ég
tók hann?“ En svo er eftir að
vita hvort samsölustjórnin
fær sama svarið frá sunn-
lenzkum bændum eins og Jón
fékk frá bóndanum og lög-
réttumanninum Sigurði í Dal.
Um það verða bændur um
Suður- og Vesturland að fjalla
áður langt líður.
Mér var ungum kennt að
„bóndi er bústólpi — bú er
landstólpi — því skal hann virð
ur vel.“ Bkiki hvað sízt af þess-
um sökum hef ég ávalt borið
virðingu fyrir bændum, og þó
sér í lagi þeim sem telja má bú-
stólpa. Ég hef haldið að bænd-
urnir í stjórn Mjólkursamsöl-
unnar væru allir, eða hefðu ver-
ið, bústólpar. Fyrir því tel ég
að stjórnin skyldi vir’ð vel. Það
er mér því ti'l efs að húin hafi í
öllum greinum ráðið þeirri fár-
ánlegu framkvæmd, sem Mjólk-
ursamsalan í Reykjavík hefur
haft í mörgum greirvum. Raunar
gefur bréfið frá stjórninni til
mín það til kynna, því fátæk-
leg eða engin svör eru við þeim
aðfinnslum, sem ég hef fram bor
ið í grein minni frá 22. des.
Bendir þetta til þess, eins og
getur um ýmsar stjórnir, að
þessi selstöðustjórn hirði ekki
of um daglegar framkvæmdir
fyrirtækisins, enda hefir hún að
eins tiltæka til andsvara 10 ára
garnla álitsgerð útlendings. Hún
telur áróðurinn gegn Mjó'lkur-
samsölunni ,,af annarlegum toga
spurminn“. í þessu sambandi er
fróðlegt að velta því fyxir sér
hvort ekki kunni að vera ein-
hverjir í stjórninni, sem þar
sitja fremur til að naga snarrót-
artoppana á óræktartúni fram-
sóknar, en af beinni hugsjón
fyrir velferðarmálum bænda.
Sfeulu þeir þó enn virðir vei.
Hinu velta menn fyrir sér, hvort
óbreytanleg viðskipti við er-
lend fyrirtæki þau, er Mjólk
ursamsalan á skipti við, kunni
að vera af „annarlegum toga
spunnin." En íátum hér með lok
ið skensi um ve'l virt öldunga-
ráð Mjólkursamsölunnar, sem ég
efast um að fari þar með meiri
völd en lávarðadeild eins virðu
legasta þings veraldar, brezka
þingsins. Er þá ekki leiðum að
líkjast.
Hitt vil ég lieitast við að færa
sönnur á, að meðan Mjólkursam
salan heldur uppi fyrri háttum,
og skeytir í engu óskum fólks
um siðménntaða þjónustu, þá
verður það fyrst og síðast til
þess að skaða íslenzka bændur.
Vera kann að ég sé með þessu
að vinna fólkinu sfeaða, ef það
reynist rétt, sem sérfræðingar
vegar rétt, að mjólkin sé okk-
ur holl og góð fæða, þá er fram-
kvæmd Mjólkursamsölunnar öll-
um til bölvunar. Hún skaðar
bændur, fyrirlítur íslenzkan iðn
að, gerir dreifendum, sem ættu
að vera almennar matvöruverzl-
anir, a'llt til bölvunar, og veld
ur slíkri úlfúð meðal almenn-
ings að hann kaupir eins litla
mjólk og hann mögulega kemst
af með.
En nú skulum við rekja ein-
stök atriði þessa máls nokkru
nánar.
Þá er fyrst til að taka það
beina fjárhagstjón, sem bænd-
ur verða fyrir vegna hins fár-
ánlega reksturs Mjólkursamsöl-
unnar. Sú stefna hennar, að
pota niður mjólkurbúðum út um
alla borg með ærnum tilkostnaði
á sama tíma og verið er að
byggja fu'llkomnustu matvöru-
verzlanir og jafnframt að óvar-
in mjólk eða mjólkurvörur eru
Mjólkurbúðin dýra við Háaleit isbraut.
eins og að bændur yrðu að
stunda gegningar í tveimur fjós-
um. Ég dreg fyllilega í efa að
Sigurgrími í Holti þætti það
í hinni glæsilegu verzlun Slátur félagsins við Háaleitisbraut, þar sem sunnlenzkir bændur máttu
ekki selja mjólk sína í eigin verzlun.
kenna, að hið mifela mjólkur- ekki lengur í verzlununum,
þamb okkar sé okkur lífshættu-
legt. Þá vinnur Mjólkursamsal-
an í þágu fólksins með sem verst
um þjónustuháttum. Sé það hins-
er að sjálfsögðu furðulegt
skipta afgreiðslu mjólkur
annara matvara milli tveggja
verzlana. Það er álíka gáfulegt
þá
að
og
Kort þetta sýnir staðina úti á landi þar sem mjókl er pökkuð í 10 lítra kassa.
hyggi'leg ráðstöfun ef hann væri
neyddur til að byggja annað
fjós skammt frá núverandi fjósi
sínu og flytja þangað hluta af
kúnum og gegna þeim þar.
Eitt hrapalegasta dæmið um
þessa fásinnu Mjólkursamsölunn
ar, er að finnia í hinni nýju og
glæsilegu verzlunarmiðstöð við
Háaleisbraut. Þar er einhver
glæsilegasta matvöruverzliun
landsins til húsa og hún er i
eigu sunnlenzkra bænda, eða
samtaka þeirra, Sláturfélags Suð
uriands. Fyrst eftir að þessi
glæsilega verzlun var opnuð var
þar seld mjólk og mjólkurvörur
og fékk verzlunin hæstu sölu-
lauin, sem samsalan greiðir fyrir
að annast þessa þjónustu eða 9
prs. Söilulaun til verzlunarinnar
námu um 40 þúsund krónum á
mánuði og afgreiðsla mjólkur-
innar ferafðist ekki aukins
mannahalds í verzluninnd, fyrst
og fremst vegna þess, að þarna
var að mestu sjá'lfsölufyrir-
komulag. En þetta mátti ekki
svo til ganga. Mjólkursamsalan
varð að setja upp eigin verzl-
un við hliðina á þessari. Sunn-
lenzkir bændur urðu þannig að
taka þessi mjólkursölulaun af
eigin verzlun. Nú var keypt hús
næði fyrir eina og hálfa miiljón
og innréttað fyrir ekki minna
verð, að jþví er fróðir menn telja.
Þá var búið að setja að minnsta
kosti þrjár milljónir í stofn-
kostnað algeriega óþarfrar
verzlunar, til þess siuntnlenzkir
bændur gætu hafið baráttuna af
fullum krafti við sjálfa sig. En
nú er eftir að athuga hvað kost-
ar að reka þessa nýju verzlun.
Það kostar í vinnulaun ein ekki
minna en 40—50 þúsund krón-
ur á mánuði, eða eins mikið, og
jafnvei meira, en sölulaununum
nam, sem þeirra eigin verzlun
hafði áður fengið. Þá er allur
stofnkostnaður farinn í súginn
og rekstur verzlunarinnar, ljós,
hiti, sími, ræsting oig viðhald. Nú
er ekki állt upp talið, því nýja
verzlunin selur um 20 grindum
minna af mjólk á dag, en
hin bændaverzlunin gerði. Það
semsagt dró úr verzluninni við
það að samsalan tók hana í eig-
in hendur. Og hver ætli sé á-
stæðan? Jú, viðskiptavinir slát-
urfélagsverzlunarinnar gátu
fengið mjólkina senda heim, um
leið og þeir keyptu aðrar vörur,
svo sem kjöt og nýlenduvörur.
Þessa þjónustu mátti ekki veita
neytendum!
Annað dæmi skal nefnt og er
þó vissulega af mörgu að taka.
Verzllunin Sild og fiskur hafði
sett upp kælibúnað, og haft um
það samráð við Mjólkursamsöl-
una, með það fyrir augum að
hefja mjólkursölu, ekki hvað
sízt samfara því að verzlunin
selur talsvert af heitum mat um
hádegið og hugðist geta boðiS
mjólk á smáhyrnum með matn-
um. Þegar til átti að taka fékkst
mjólkin ekki hjá samsölunni. í
staðinn verður fólk, sem kaupir
sér heitan bita í hádegisverð í
Síld og fisk að fá sér gos-
drykkjaflösku með bitanum.
Hins vegar má Síld og fiskuir
selja ískökur og ístoppa frá sam
sö'lunni!
Og hverjir háldið þið að beri
svo fyrst og fremst skaðann af
þessu ráðslagi? Auðvitað bænd-
ur. Þarna er sóað fjármunum
þeirra til þess eins að geta skert
þjónustuna við neytendur.
Næst er þá að taka fyrirlitn-
inguna á íslenzkum iðnaði, og
hin fáránlegu viðskipti við
sænska fyrirtækið Tetra Pak, á
sama tíma og samsölunni bjóð-
ast hér á landi ýmist betri um-
búðir eða jafngóðar, og þá um
leið mun ódýrari. Ég hef afflað
mér upplýsinga um þetta mál
bæði hjá opinberum aðilum, sem
hafa tölur undir höndum um
þessi mál, og hjá fyrirtæki því,
sem tilboðin hefir gert í umbúð-
irnar og jafnframt boðist til að
útvega samsölunni pökkunarvél-
ar til kaups. Stjórn samsölunni-
ar segir í athugasemdunum við
grein míma að nefnd sé starf-
andi, „sem vinnur að athugun
á því, hvort hægt sé, með við-
unandi árangri, að framleiða hér
lendis einhverja þá tegund um-
Framhald á bls. Zl