Morgunblaðið - 20.02.1969, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1069.
„Ég sleppi þér ekki, Daði, heldur skal ég brjóta alla glugga og
sprengja alla veggi“
— Þankar um menningarviðburð
Framhald af bls. 13
Selfossi og síðan hefur verið
sýnt þar og víðar á suðurlands-
undirlendinu og farið verður
með leiksýninguna til Stór-
Reykjavíkur, sem er blátt áfram
mauðsyn.
Það var margt um manninn á
Selfossi sunnudaginn 9. febrúar.
Vígslubiskupsfrúin frú Stefanía
Gizurardóttir, kona síra Sigurð
ar Pálssonar á Sélfossi (maður
hennar er raunar réttkennduí
við Skálholtsstól) átti sextugs-
afmseli og laðaði til sírn vini og
velunnara þann dag í veglega
veizlu í kaupfélagssaln/um, ung-
menmafélagasambandið Skarphéð
inn, sú rómaða hugsjónahreyfing
austanfjalls sat á fundum þessa
helgi. Leiðin lá ti'l Selfoss með
fólki, sem átti erindi þangað
eins og því vaeri stjórnað, fyrst
1 afmæli frúarinnar, sem á næst
um því heimsmet í vinsældum
ómissandi fyrir þjóðkirkjuna ís
lenzku, og þar ríkti stemning:
svo haldið á leiksýninguna í Sel
fossbíó . . . af hálfum huga skal
játað. En hvað gerðist?
Salarkynnin í Selfossbíó lofa
ekki góðu um ánægju af því
að njóta þar leiklistar, sennilega
ekki verið reiknað með því í
byrjun, er húsið var smíðað, að
þar mundi nokkru sinni fara
fram kúltúrstarfsemi af nokkru
tæi anmað em bíósýningar og
kennderísskröll í ágóðaskyni
og ekki sú virðing viðhöfð í
sæta og bekkjaskipan og sviðs-
smíði, að hægt væri yfirleitt að
setja þar upp verðugt leikrit af
verðugu fólki. Engu að síður
fór það þannig á þessari Skál-
holtssýningu, að maður gleymdi
óþægilegri aðstöðu sinni sem
áhorfanda. Manni var vísað á
slæman hliðarbekk og þaðan
sást upp á sviðið með því að
beita vissum líkamlegum tilburð-
um, há'lsteygingu og búksveig-
ingu, en þó varð það að gerast
af þeirri kúnst, að ekki byrgði
fyrir sýn þeirra, er aftar sátu.
YFIRNÁTTÚRULEG SVIÐ-
SETNING VIÐ ERFIÐAR
AÐSTÆÐUR
Og svo var það sviðið, sem
hvorki er of stórt né gefur nægi
lega möguleika til sviðsetningar
við fyrstu sýn, en einhvern veg-
inn hefur leiksviðsstjóra, ljósa-
meistara, leikmynda- og leik-
tjaldamálara og svo náttúrlega
leikstjóra sjálfum tekizt meist-
aralega, eiginlega yfirnáttúrlega,
að færa þetta erfiða leikrit á
svið við þær aðstæður, sem þar
eru, avo vel, að þetta ófullnægj-
andi samkomuhús spillti ekki
nautn áhorfandans að sýn-
ingunni. Leikritstúlkunin sjálf
kom með sigur af hólmi. Þar
hjálpaðist svo margt að, innlif-
un í verkið, innlifun með bók-
menntalegum skilningi og virð-
inig fyrir því, sem fyrir höfundi
leikverksins, Kamban, virðist
vaka. Frá Selfossi er tiltölulega
stutt til Ská'lholts og það var
eins og 17. aldar staðblærinn úr
forna biskupsstólnum og nærliggj
andi silóðum væri kominn í heim
sókn og opinberaðist.
EINLÆG ÓSNOBBKENND
LEIKHÚSSTEMMING
Frá upphafi til enda sýning-
arinnar ríkti þessi náttúrlega ó-
snobbkennda leikhússtemning
þar sem áhorfendur, fólk eins og
gengur og gerist eða upp og of-
an fólk, virðist áháðara mönnum
og málefnum í sínum andlegu
naUtnum en tíðkast á stærri stöð
um: áhorfendur, sem eru óspillt-
ari á vissan hátt en þeir áhorf-
endur leiklistar, sem hefur ver-
ið kennt að láta sér þykja sumt
fínt sem alls ekki er neins
menningarlegs virði — semsagt
venjulegt íslenzkt fólk, sem skoð
ar list af brjóstviti svipað og
bókglöggt eðlisgreint fólk á
landi hér las bækur sér til sálu-
bótar og af innri nautn áður á
timum, á meðan það var látið í
friði af snobbgagnrýnendum, sem
sumir hverjir eru hreim gervi-
menni úr snertingu við líf og
manneskjulegheit og hafa ekk-
ert upp á vasann annað en upp-
skafningshátt og meinfýsi og ást
á sjálfum sér og sínum líkum.
Greind þeirra aðeins annars og
þriðja flokks, ritfærni slök og
með sálfræði, sem á skylt við
starfsemi garnanna í mannskepn
unni, þetta, sem Frakkar nefna
í gamni og alvöru dulfræði
sorans. Þetta síðargreinda at-
riði er einungis áminning um
það, hvað snobblíma í gervi-
mnensku þeirri, sem farin er
að gefa ískyggilegan dauðan tón
í lista- og bókmenntalífi hér, er
af lágum hvötum sprottin.
VANDFÝSNI LEIKSTJÓRA OG
LISTRÆNN HEIÐARLEIKUR
Það er sannarlega kominn tími
til þess að andlega sinnað og
menningarleitandi fólk hvar sem
er sé ekki haldið vanmetakind
arafstöðu gagnvart „mafíunni"
í listalífi á ísilandi. Uppfærslan
á Skálholtssýningunni er með
þeim hætti, að það er álitamál,
hvort betur hefði til tekizt hjá
leikhúsum í Reykjavík með sín-
um „æfðu“ leikurum, hvort hið
manneskjulega inntak leikverks
ins hefði notið sín nokkuð betur
í höndunum á þeim með fullri
virðingu fyrir kunnáttu þeirra.
Vel á minnzt hefur leikfólkið af
Selfossi og úr Hveragerði hlotið
á sinn hátt harðan skóla hjá ein
um bezta leikstjóra sem völ er
á hér, Gísla Halldórssyni. Leik-
Nýft fyrir húsbyggjendur frd
«0280-32262
Þeir sem eru að byggja eða lagfæra eldri hús ættu
að kynna sér hina miklu kosti sem Somvyl-vegg-
klæðningin hefur. Kiæðir vel hrjúfa og holótta veggi.
Hentar vel á böð, e’dhús, ganga og stigahús. Á lager
í mörgum litum.
Hans herradómur Brynjólfur Sveinsson: „Heimilisböl er þyngra
en tárum taki.
stjórintn er það vandfýsinn og
heiðarlegur, að hann hefði ekki
sieppt stjórnartaumunum, unz
árangur að hans skapi hefði
náðst.
MANNESKJULEGUR SKILN-
INGUR LEIKARA Á RIS-
MIKLU LEIKVERKI
Sterkustu einkenni Skálholts-
sýningarinnar eru manneskjuleg
ur skilningur helztu leikendanna
sem fara með erfið h'lutverk. Um
einstök atriði í leik þeirra má
náttúrlega deila. Þessar hugleið-
ingair greinarhöfundar eiga held
ur ekki að þjóna sem leiklistar-
gagnrýni eða sparðatínslulega
nákvæm skilgreining á leikrænu
gildi leikritsins, bæði af
hálfu höfundar þess og eins það
er, leikrænt séð, túlkað af leik-
urunum. Eftir sýninguna var
hins vegar sannfæring manns
sterkari en áður um miki'lleik
Kambans sem leikritahöfundar.
Skálholt er innblásinn skáld-
skapur, sem spannar yfir vítt
svið í eðli manneskjunnar á öll-
um öldum, m.a. baráttu holds-
ins og andans, synd og hrein-
leika, eigingirni ellegar fórnfýsi
ástarinnar, ytri ellegar innri
virðingu, drottnunargirni elleg-
ar auðmýkt, andlega kúgun ell-
egar andlega upphafningu. Þann
ig má lengi telja, því að svo
margir eðlisþættir speglast í verk
inu.
Skálholt er rismikið listáverk
sett fram í samanþjöppuðu
formi. Fyrir bragðið orkar leik-
verkið samfelldara og sterkara.
— Skipulagsmál
Framhald af bls. 15
byggingaráætlunarinnar fjárhæð
sem nemiur á annað hundrað
millj. kr. — eða sem svarar til
3—400 lána til einstakldnga. Höf
uðókosturinn við byggingaráætl
unina er því sá, að eigið fram-
lagsfé íbúðarkaupendanna í upp
hafi er aðeins örlítið brot af
kostnaðarverðinu. Það er ef til
vill þetta, sem fremur öðru gerir
þessa áætlun meira en lítið
hæpna þegar í upphafi. Fram-
kvæmd þessarar áætlunar hlýt-
ur að leiða af sér meira en
litlar þrengingar á húsnæðislána
markaðinum — eins og reyndar
er komið í ljós.
Þegar venjulegur maður ræðst
í að kaupa sér íbúð eða byggja
á hann venjulega kost á láni
frá Húsnæðismálastjórn sem svar
ar til ca, 35—40% af kostn-
aðarverði meðalíbúðar. Ef hann
er meðlimur í lífeyrissjóði getur
hann fengið um 15—20% til
viðbótar. Hugsanílega getur selj-
andi íbúðarinnar lánað honum
5—10% til nokkurra ára, en
afganginn 30—50% eftir at-
vikum, verður kaupandinn að
leggja fram sjálfur.í Auðvitað
þýðir það ekki, að hann þurfi
að eiga allt það fé handbært
þegar í stað, flestir hafa einhver
ráð með að útvega sér nokkur
lán til skamms tíma. En fáir-
eða engiir venjulegir einstakling
ar, ætla sér þá dul að eignast
íbúð sem kostar ef ti'l vill milljón
og eiga aðeins 5% — 50 þúsund
kr., — og kannski ekki einu
sinni það — þegar kaupin eru
gerð. Það eru vægast sagt harla
litlar líkur á að slík fjárfesting
geti tekizt nema kaupandinn
hafi því meiri tekjur.
Af þessu ætti að vera Ijóst,
að miklu meira fæst fyrir fjár-
magn húsnæðismálastjórnar, ef
það er lánað til einstablinga,
sem leggja verulegt eigið fé á
móti, heldur en ef það er lánað
í byggingaráætlun fyrir lág-
launafólki.
FARA ÞARF AÐRAR LEIÐIR
— Með þessu er auðvitað ekki
sagt, að ekki eigi að greiða fyrir
'láglaunafólki til þess að hjálpa
því við að eignast íbúðir, sagði
Ottó. — Ég hygg að það hefði
verið raunhæft að bjóða þessu
fólki upp á að verja einhverjum
ákveðnum hluta tekna sinna, t.d.
10—15 % til kaupa á verð-
tryggðum spariskírteiruum, er eft
ir nokkur árabil, t.d. 5 ár ættu
þeir, sem hefðu tekið þátt í slík
um sparnaði forgangsrétt til að
kaupa íbúð á vegum byggingar-
áætlunarininar. Með þessu móti
mundi áreiðanlega myndast mik-
ið fjármagn, sem yrði til ráð-
stöfunar fyrir byggingaráætlun
ina og mundi létta þungri byrgði
af hinu almenna húsnæðislána-
kerfi.
SKYLDUSPARNAÐURINN
HEFUR EKKI REYNST SEM
SKYLDI
— En nú er hér fyrir hendi
skyldusparnaðarkerfi, í því skyni
að afla Byggingarsjóði tekna?
— Ég álít að það kerfi hafi
ekki reynzt svo vel sem ætlað
var, þegar ti'l þess var stofnað,
og að fjárvöntun Húsnæðismála-
stjórnar sé að sumu leyti hægt
að rekja tiL þess að skylduspam
aðurinn hefur brugðizt. í fyrstu
var ágætur árangur af kerfinu,
á meðan tiiltölulega fáir þeirra,
sem byrjuðu að spara, höfðu öðl
azt rétt til að taka féð út, en
nú er svo komið, að á hverju
ári fær tiltölulega stór hópur
rétt til að taka fé sitt út í
samanburði við þá, sem bætast
nýjir við og fyrir eru. Fjár-
magnsmyndun þessa kerfis er orð
in tiltölulega lítil.
A'llt öðru máli mundi gegna
um frjálsan sparnað, sem væri
eingöngu bundinn því markmiði
að eignast eigin íbúð. Slíkan
sparnað ætti ekki að tengja sér-
stökum skattaíviMnunum eins og
núverandi skyldusparnaður, en
spariskírteinin ættu að vera gef
in út án afn, og sá sem getur
lagt fram ákveðna upphæð í
slíkum spariskírteinum eftir á-
kveðinn árafjölda, á að fá for-
gangsrétt til kaupa á íbúð með
hagstæðum lánakjörum. í orði
kveðnu eiga nokkuð hliðstæðar
reglur að gilda um núverandi
skyldusparnað, en það mun al-
mennt viðurkennt, að nú orðið
eru þæir reglur aðeiins dauður
bókstafur.
ÆTTI AÐ LÁNA TIL FRAM-
KVÆMDA — EKKI EINTAKL
INGA
— Nú hafa verið gerðar breyt
ingax á lögunum um Húsnæðis-
málastjórn, þannig að fram-
kvæmdaaði'li getur fengið lán.
Remur þetta ekki til með að
hafa jákvæð áhrif?
— Þessi lagabreyting fól vissu
lega í sér mikilsverða stefnu-
breytingu og ætti að geta orðið
til þess að ýta undir þá skipu-
lagningu í byggingariðnaðinum,
sem nauðsynleg er. En sá galli
fylgir gjöf Njarðar, að vegna
fjárskorts Húsnæðismálastjórnar
eru þessi lagaákvæði ekki farin
að verka ennþá og árangurinn
því enn ekki farinn að koma í
ljós.
Ég tel, að húsnæðislánakerfið
ætti að vera þannig upp byggt
að lániað væri eingöngu til
kveðinna byggingaframkvæmda,
en ekki til ákveðinna einstakl-
inga. Þannig ætti byggingar-
meistari, sem er að hefja bygg-
ingu fjöl'býlishúss að eiga kost
á láni út á alllar íbúðirnar í
húsinu áður en þær eru seldar.
Til þess að koma í veg fyrir að
sömu einistakliingarnir geti feng-
ið húsnæðismálastjórnarlán oft,
svo og einstaklingar, sem ekki
fullnægja skilyrðum um fjöl-
skyldustærð o.þ.m. ætti Húsnæð
ismálastjórn að veita samþvkki
sitt til að kaupendur fengju að
yfirtaka lánin.
Núverandi skipulag húsnæðis
lénakerfisins stiuðlar beinilínis að
því að húsbyggingar eru reknar
sem heimilisiðnaður að meira eða
minna leyti, og er á engan hátt
til þess fallið að hvetja til auk-
innar framleiðni og hagkvæmni.
— Raunhæfasta endurbótin í
skipulagsmálum byggingarið að-
arins er sú, sem felur í sér
hvatningu fyrir byggingamei''+ar
ana til að leita sjálfir leiða ti'l
með því að taka upp nvjar nð-
ferðir og endurbæta eldri har
sem margir aðilar kenpa u’ að
selja fólki íbúðir á viðun ->di
verði, og einkum et mar’"' ' -'í-
standið er þannig, að framU -:ð
er svipað og eftirsp rnjr> H-
ur að nást mestur ov b°zt r-
angur í að lækka r-
kostnaðinn og útve"o a' n-
ingi húsnæði við "i,
sagði Ottó Sch pka a k m