Morgunblaðið - 15.06.1969, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JÚNf 1969

UNDANFARIN 10 ár hafa veríð
mikið vaxtarskeið fyrir islenzku
flugféiögin. Á þessum árum hafa
þau endurnýjað flugvélakost sinn
með myndarlegum hætti og starf-
semi þeirra beggja hefur stór-
aukizt.
Loftleiðir hafa hazlað sér völl á
flugleiðinni yfir N-Atlantshafið
með eHirminnilegum hætti og eru
stórveldi á íslenzkan mæli-
kvarða og Flugfélag Islands hef-
ur gerbreytt flugsamgöngum inn-
anlands og milli landa með nýj-
um flugvélum. Þessi þróun hefur
gert það að verkum, að í hugum
landsmanna er framtjð flugfélaga
okkar næsta örugg og trygg.
En svo er ekki — því miður.
Þróunin í flugmálum er mjög ör og
nú er svo komið, að bæði is-
lenzku flugfélögin standa frammi
fyrir stórfelldum vandamálum,
sem gera það að verkum. að
framtíðaruppbygging þeirra og
starfsemi hlýtur að vera verulegt
áhyggjuefni.
LOFTLEIÐIR
Velgengni Loftleiða hefur
byggzt á lægri fargjöldum en
önnur flugfélög hafa boðið. Vegna
sérstakra samninga, sem við höf-
um við Bandaríkin, hafa Loftleiðir
getað selt flugferðir á lægra
verði en aðrir, með þeim árangri,
að þetta islenzka flugfélag hefur
náð 3,5% af farþegafjöldanum yf-
ir N-Atlantshafið milli Bandarikj-
anna og Evrópu. Tilvist Loftleiða
og velgengni hefur byggzt á þess-
um lágu fargjöldum og að flestra
dómi eru þau grundvöllurinn að
starfsemi félagsins.
Eins og fram kom í viðtali, sem
birtist við Hörð Sigurgestsson hér
í blaðinu í gær, hafa fargjöldin
yfir N-Atlantshafið stöðugt farið
lækkandi. Arið 1960 voru meðal-
talsfargjöld milli New York og
London 630 dollarar, en eru nú
488 dollarar. Til þess að haida
fargjaldamismuninum hafa Loft-
leiðir orðið að lækka sin fargjöld
hlutfallsiega jafn mikið. Jafn-
framt hefur sætanýting Loftleiða
farið lækkandi. Mest var hún
1964 eða tæplega 77%, en mun
hafa verið rúmlega 67% sl. ár.
Lækkandi fargjöld Loftleiða og
minnkandi sætanýting gerir það
að verkum, að bilið milii tekna og
gjalda minnkar stöðugt.
Samhliða þessari þróun hefur
verið vegið að Loftleiðum á
þremur vígstöðvum. Á Norður-
löndum, í Bretlandi og í Þýzka-
landi. Samningamir, sem gerðir
voru við Norðurlöndin í fyrra um
minni fargjaldamismun milli Loft-
leiða og SAS en áður var, jafn-
framt takmörkun á farþegafjölda
í hverri ferð og takmörkun á ferð-
um, hafa haft þær afleiðingar, að
farþegum Loftleiða milli Banda-
ríkjanna og Norðurlanda hefur
stórfækkað. I kjölfar samning-
anna við Norðurlöndin voru gerð-
ir svipaðir samningar við Bret-
land. Afleiðingin er sú, að Loft-
leiðir eru að missa fótfestu á
þessum mörkuðum. Enntremur
hefur um langt árabil verið i gildi
auglýsingabann á Loftleiðir i
Þýzkalandi, sem hefur takmarkað
mjög starfsemi fyrirtækisins þar.
Niðurstaðan er sú, að Loftleiðir
halda ekki lengur þvi hlutfalli af
farþegafjöldanum yfir N-Atlants-
hafið, sem fyrirtækið hefur haft.
Það hlutfall fór lækkandi í fyrra og
allt bendir til að það fari enn
lækkandi í ár.
Flug Loftleiða milli Bandaríkj-
anna og Evrópu byggist því nú
fyrst og fremst á lendingarrétt-
indum í Luxemburg og er mér
sagt, að um 80% af öllum farþeg-
um Loftleiða fari til eða frá Lux-
emburg. Grunur leikur á að þýzka
flugfélagið Lufthansa hafi í mörg
ár reynt að beita áhrifum sínum
til þess að takmarka starfsemi
Loftleiða í Luxemburg.Sú viðleitni
hefur engan árangur borið enn,
en rétt er að hafa í huga, að Lux-
embura er eitt af Efnahagsbanda-
lagsríkjunum og ef til þess kem-
ur, að þau ríki móti sameiginlega
stefnu í flugmálum kann að verða
þröngt fyrir dyrum Loftleiða í
Luxemburg. Ennfremur er á það
að benda, að loftferðasamningur
okkar við Bandaríkin er af sér-
stakri gerð.
Fyrir nokkrum árum reyndu
sjálfstæði
íslenzku
flugfélaganna
kJT síSr
í hættu?
viss öfi í Bandaríkjunum að fá
þessum samningum breytt og
takmarka með því starfsemi Loft-
leiða þar og er óhætt að fullyrða,
að Thor Jhors, þáverandi sendi-
herra okkar í Washington, átti
drýgstar. þátt í að sannfæra
bandarísk stjórnvöld um réttmæti
málstaðar okkar. Af þessu er Ijóst,
að starfsemi Loftleiða i dag bygg-
ist fyrst og fremst á velvild stjórn
valda i Bandarikjunum og Luxem-
burg.
En Loftleiðir standa frammi
fyrir fleiri og alvarlegri vanda-
málum en þessum. Á allra síð-
ustu árum hefur þróunin í gerð
nýrra farþegaflugvéla verið mjög
ör. Á næsta ári er gert ráð fyrir,
að hin nýja risaþota Boeing-747
verði tekin í notkun. Sú flugvól
getur flutt nær 500 farþega en
talið er, að í byrjun verði hún
einungis látin flytja um 350 far-
þega. Jafnframt er Ijóst, að með
þessari flugvélagerð er unnt að
lækka fargjöldin verulega, en hins
vegar mun engin ákvörðun hafa
verið tekin enn um það innan
IATA og raunar ólíklegt, að svo
verði í byrjun. Samt sem áður er
fyrirsjáanlegt, að til þess mun
koma. að fargjöldin lækka enn
frá þvi sem nú er vegna tilkomu
þessarar nýju flugvélar.
Loftleiðir hafa nú átt hinar stóru
RR-flugvélar sínar um fimm ára
skeið og Ijóst er, að félagið verð-
ur að hugsa til endumýjunar á
flugvélakosti sinum. Erfitt er að
sjá, hvernig Loftleiðir geta end-
umýjað vélakost sinn með öðr-
um hætti en þeim að festa kaup
á þotum. En um leið og Loft-
leiðir kaupa þotur er félagið kom-
ið með sambærilegar flugvélar og
þau flugfélög, sem nú fljúga á
þessari flugleið á hærri fargjöld-
um. Spumingin, sem Loftleiðir, og
raunar við islendingar, stöndum
þá frammi fyrir er sú, hvort það
er nægilega sterk röksemd fyrir
hinum lágu fargjöldum Loftleiða,
að félagið verður að lenda flug-
vélum sinum á islandi á leiðinni
yfir Atlantshafið. Og sú spurning
hlýtur einnig að vakna, hversu
lengi Loftleiðir geta haldið áfram
að lækka fargjöld sín, ef þróunin
verður sú, sem telja má liklegt,
að fargiöld lATA-félaganna haldi
áfram að lækka.
Loftleiðamenn hafa, svo sem
þeirra er von og vísa, leitað allra
ráða til þess að bregðast við
þeim vandamálum. sem að þeim
steðja. Nýlega hefur verið skýrt
frá þvi, að félagið hafi gert samn-
inga við dönsku rikisjárnbrautirn-
ar um flutninga á farþegum frá
Danmörku til Þýzkalands, en það-
an eru þeir fluttir áfram til Lux-
emburg með áætlunarbifreiðum
Loftleiða. Sú ferð tekur 14 tíma.
i viðtali Bjöms Bjarnasonar,
fréttamanns Mbl. í Briissel, við
forstöðumann Loftleiða í Luxem-
burg, sem birt var ■ Mbl. sl.
fimmtudag kom fram, að þetta
samkomulag hefur þegar borið já-
kvæðan árangur.
Loftleiðir hafa einnig brugðizt
við annarri hættu af þeirri dirfsku,
sem einkennt hefur alla uppbygg-
ingu félagsins. Þegar Air Bahama
hóf flugferðir milli Bahamaeyja og
Luxemburg á lágum fargjöldum,
töldu Loftleiðamenn, að það ætti
ekki langa lífdaga fyrir höndum,
þar sem reynslulitlir menn voru
þar við stjóm. Og raunar var það
svo, að þetta fyrirtæki var rekið
með tapi. Samt sem áður reynd-
ist Bahamaflugfélagið Loftleiðum
hættulegur keppinautur. þar sem
farþegar frá suðurhlutum Banda-
ríkjanna, Mexíkó og víðar á þeim
slóðum komust til Evrópu fyrir
minna fé en með því að taka
Loftleiðavél í New York. Loft-
leiðamenn tóku þá ákvörðun um
að reyna að komast yfir þetta
fyrirtæki og það tókst með
vissum hætti. Fréttatilkynning sú,
sem Loftleiðir sendu út um
málið var mjög óljós og
næsta dularfull. Astæðan mun
vera sú, að Loftleiðamenn töldu
hættu á, að þeir yrðu sakaðir um
að seilast til áhrifa á syðri hluta
Atlantshafsins með þessum kaup-
um og þess vegna var talið heppi
legra að láta líta svo út, sem fé-
lagið hefði einungis tekið að sér
sölustarfsemi fyrir Bahamafélagið.
Nú ei hins vegar kominn upp
ágreiningur um, hvort sá aðili.