Morgunblaðið - 17.02.1971, Síða 13

MORGUNBLAÐEÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. FEBRÚAR 1971
13
Úlfar Þórdarson;
TRIMM
— af sjónarhóli læknis
Margir munu hafa séð ísbjörn
í dýragarði og sennilega fund-
hvemig dýrið gengur fram og
aftur í búrinu somu förin æ of
an í æ og það svo klukkutím-
um skiptir. Mörgum hefur orðið
starsýnt á, að því er virðist,
þetta tilgangslausa ráp dýrsins
fram og aftur, veifandi höfðinu
í allar áttir og skimandi í kring-
um sig. Ýmsir álykta vafalaust
að dýrið sé að vonast eftir
freisinu sem fyrir utan búrið er.
Samt er það svo, að mörg þess-
ara dýra hafa aldrei út úr búri
komið og eru fædd í dýragarði,
og þekkja þvi ekki annað en
það sem þar er. Nei, það mun
vera staðreynd, að þessi dýr
ráfa ekki fram og aftur eirðar-
laust i sifellu eins og raun ber
vitni af því að þeim leiðist eða
að þau þrái lífið sem er fyrir
utan búrið. Það sem fær þau
til að hlaupa svona fram og
aftur er eðlisávisun. í frjálsu
lifi á norðurhjara heims, þar
sem þau lifa á ísbreiðunni,
verða þau að hlaupa marga
kílómetra á dag, oft svo tugum
skiptir, leitandi að bráð þar sem
hana er líklegast að finna, sér
til viðurværis og stofninum til
viðhalds. Þau eru m.ö.o. upp á
það komin að vera í stöðugri
þjálfun við það að veiða og
bjarga sér. Þess vegna er það að
dýrin i búrinu gera það nákvæm
lega sama, þó að þau hafi aldrei
kynnzt lífinu á norðurslóðum.
Hið sama má sjá, ef við lítum
t.d. á úlfana í úlfabúrinu, þar
sem þeir hlaupa fram og aftur,
snuðrandi, geltandi og horfandi
í a'llar áttir með mjög líkum
haetti og ísbjöminn, þó að
þeirra tilburðir séu með nokkuð
öðrum hætti, þvi að þeir eru
yfirleitt saman í smáhópum og
elta hver annan.
Ég nefni þessi tvö dýr hér af
því að þau búa í norðurhluta
heimsins, norður undir Ishaf-
inu, á svipuðum slóðum og við
íslendingar. Þau búa í svipuðu
loftslagi og við Iík skilyrði.
Þau eru ekki eins og mörg önn
ur rándýr, næturveiðidýr, held-
ur hafa þau orðið að venja sig
á það að veiða líka að deginum
til, vegna hins langa sumardags,
þegar sólin fer ekki niður fyrir
sjóndeildarhringinn og dagurinn
er sibjartur eins og við þekkj-
um svo mætavel í okkar eigin
föðurlandi. Þau eru þvi á ferð-
inni ekki siður að deginum en
á nóttunni og því sjáum við þau
hreyfa sig svo mikið í dýragörð
ixnum.
Manninum er sjálfsagt, ekki
Siður en dýrunum, eiginlegt að
hreyfa sig og líta kringum sig
éftir björg í bú, en vegna
menningarinnar, breyttra við
horfa, vegna húsanna, vegna
tækninnar og aflvélanna og alls
þess sem við köllum menningu
og tækni, þá er hann búinn að
missa sína eðlisávisun, sem is-
björninn hefur haldið. Maður-
inn sezt í stól þegar hann get-
ur og situr kannski í stól allan
daginn og hann finnur ekki á
sér að hann þurfi að hreyfa sig.
Hann heldur heim til sín, þar
sem hann heldur áfram að sitja,
horfa á sjónvarp eða þvi um
líkt og hann fer á mis við þá
hreyfingu sem náttúran hefur
gert ráð fyrir að hann hefði.
Það er talið að maðurinn hafi
upphaflega komið fram í út-
jöðrum hinna stóru skóga, í hin
um ýmsu álfum og yfirleitt ver-
ið ,,dýr“ eða vera, sem lifði á
mörkum skógar og merkur, þar
sem hann gat forðað sér inn í
myrkviðinn þegar þess þurfti,
en leitað út á opnu svæðin sér
til bjargar þess á milli. Honum
hefur þvi vafalaust verið full
þörf á þvi, að vera bæði fót-
hvatur, fimur og æfður til
handa og augna, ef hann átti
að bjarga sér og sínvm og halda
við stofninum og mannkyninu.
Hann átti sér enga fasta bú-
staði er hér var komið sögu,
heldur reikaði um svæð-
in frá einum stað á ann-
an. Smám saman lagði hann
þessa lifnaðarháttu sína niður,
fór að flytja sig saman í smá-
hópa og setja sig niður á fasta
dvalarstaði, í hellum og hreys-
um sem hann kom sér upp. Til
þess að fara fljótt yfir sögu, þá
hefur maðurinn fyrir löngu yf-
irgefið sína upprunalegu lifn-
aðarháttu, hann hefur lært að
koma í veg fyrir drepsóttir og
sj.úkdóma, sem áður geisuðu
alltaf þegar þéttbýlið óx.
Þá komu jafnan upp drepsóttir
sem splundruðu þvi aftur, en
smám saman náði maðurinn
valdi á þessum vágest-
um mannkynsins og honum tókst
að koma upp þéttbýli án þess
að eiga á hættu að hrynja nið-
ur úr skyndilegum drepsóttum.
Síðasta þeirra má nefna Svarta
dauða, sem einnig geisaði hér á
landi, hann var dæmigerður um
það, hvernig hann eyddi sér-
staklega borgunum í Evrópu.
Maðurinn heldur áfram sinni
þróun, bæimir stækka, borgim
ar vaxa, mennirnir verða fleiri
og fleiri saman, tæknin heldur
innreið sína, vélarnar verða upp
fundnar og maðurinn tekur fyrst
gufuvélina, síðan hreyfilinn og
síðast þotuna í sina þjónustu.
Afleiðingin af þessu öllu saman
verður sú, að maðurinn fær
hendur sem lyfta honum, og hjól
sem flytja hann, tæki, sem taka
af honum allt erfiði. Ef við lit-
um yfir það, hvernig skólabörn-
in eru nú á tímum flutt fram og
aftur frá skólanum, þó að hann
sé oft ekki langt í burtu, þá er
það ekki lagt á þau að fara
gangandi í skólann, þau eru
flutt í bíl og síðan sitja þau
mest allan dagirni, leika sér að-
eins í frímínútum, og sitja oft í
skólanum til að búa sig undir
næsta dag. Siðan eru þau flutt
heim aftur og fara oft ekki út
fyrir hxxsið nema að litlu leyti
allan skólatímann, sem í mörg-
um löndum er orðinn meginn
partur ársins. Svo það sem ung
ur nemur, sér gamall temur. Þeg
ar börnin vaxa upp, þá eru þau
orðin afvön þvi að hreyfa sig
sjálf og það þarf beinlinis skipu
lagða starfsemi til að koma þeim
í þá hreyfingu, sem ætti að vera
þeim eðlileg. Það eru haldin
námskeið fyrir þau, þeim er sýnt
Úlfar Þórðarson
hvernig þau eiga að hlaupa til
að ná sem beztum árangri og
ýmsar aðrar hreyfingar sem ætti
ekki að þurfa að kenna þeim.
Á þessu sviði eiga iþróttirnar
mjög miklu hlutverki að gegna
og gera það líka, þær vinna
ötullega að því að koma sem
flestum í íþróttahreyfinguna og
gera sitt bezta til þess að ná
sem beztum tökum á þjálfun og
auknum þroska þeirra, sem þang
að leita. En þegar út í lífið er
komið, þá verður það hlutverk
margra að sitja á skrifstofum,
hreyfingarlitlir allan daginn,
þeir eru oft, þegar þeir hafa
verið á skrifstofunni allan dag-
inn, ekki sérstaklega upplagðir
til að fara að fást við eitthvað
annað, það hefur kannski geng-
ið illa verkefnið sem verið var
að vinna, og þá jafnvel að þeir
hafi orðið að taka með sér heim
verkefni til að vinna, sem kall-
ar á 1—2 tíma vinnu og þar
fram eftir götunum.
Það miðar því allt að þvi að
skrifstofufólkið fer á mis við
líkamlega og eðlilega hreyfingu.
Um skólana höfum við þegar
rætt. Að vtsu hafa skólar á síð-
ustu árum reynt að koma sér
upp iþróttafélögum til að fá
unglinga til að hreyfa sig meira.
Sums staðar eriendis eru menn
beinlínis skyldaðir eða hvattir
til að leggja stund á íþróttir og
ef þeir ná árangri á íþróttasvið
inu er það látið gilda þeim til
gagns í sambandi við námið. Ég
get þessa aðeins til að sýna
fram á, hvaða framkróka menn
verða að leggja á sig til að fá
menn til að gera hluti sem í
sjálfu sér ættu að vera sjálfsagð
ir. Það eru helzt verkamenn og
sjómenn og náttúrulega bændur,
sem við getum sagt að hafi
nokkra hreyfingu og hafi skil-
yrði til að fá líkamlega
áreynsiu á sínum starfsdegi. En
þetta er óðum að minnka á öll
um sviðum.
Ef við tökum fyrst verka-
manninn, hvort sem það er við
höfn, byggingarvinnu eða önn-
ur þau verkamannastörf, sem
\dnna þarf í nútimaþjóðfélagi,
þá má segja að víðast hvar er
vélin komin til að taka lang-
mesta erfiðið af verkamannin-
um. Hann hefur ekki nærri því
þá líkamlegu áreynslu sem hann
hafði fyrir t.d. 30-40 árum, þeg-
ar dagur hans leið kannski við
að beita skóflu og haka eða
lyfta upp pokum og ýmsu öðru
sem til þurfti og hann var
kannski oft að vinna, þó hann
væri i raun og veru alveg út-
keyrður.
Sjómenn hafa enn töluvert
mikla líkamlega áreynslu enda
nær sú hugmynd að þeir fari í
þjálfun eða TRIMM, ekki til
þeirra nema að Iitlu leyti, það er
helzt til farmanna, sem þetta
mundi ná, þar sem á hinum
stærri skipum er hægt að koma
fyrir ýmiss konar TRIMM-að-
stöðu.
Bændur hafa einnig í vaxandi
mæli minni líkamlega áreynslu,
þeir hafa traktara, áburðar-
vélar, mjaltavéltar, fóðurvél-
ar, sjálfvirk brynningartæki
eru í gripahúsum og þar fram
eftir götunum.
Sama er að segja um hús-
mæður, þær hafa þvottavélarn-
ar og aðrar þær vélar sem taka
af þeim líkamlegt erfiði, þó að
þessu sé misjafnlega varið hjá
þeim, og húsmæður ganga
ábyggilega miklu meiri vega-
lengd en menn gera sér grein
fyrir. En það er ekki þar með
sagt, að þó menn hafi vissa lík-
amlega hreyfingu, að þeir hafi
ekki einnig þörf fyrir það sem
við köllum TRIMM'
HVAö ER TRIMM?
TRIMM er kerfisbundnar lík-
amsæfingar, sem iðkaðar eru í
sambandi við vanastörf hvers-
dagsins og við hæfi hvers og
eins. TRIM er ekki aðeins
þjálfun vöðvakerfisins heldur
og taugakerfisins, þvi að eitt
starfar ekki án hins. Og þegar
talað er um taugakerfið, er
einnig átt við yfirvitund og und-
irvitund. Og enn: Við get-
um ekki notað vöðvana án þess
að nota um leið öndunarfærin,
þ.e. lungun, brjósthol, þind, svo
ekki sé talað um æðakerfið,
hjartað, slagæðamar og líkams-
vessa. Einnig verðum við að
taka með hormónana og
efnaskiptin. í stuttu máli, við
getum ekki notað vöðvana án
þess að bæði likami og hugur
fylgist að, og þar með hinn svo-
kallaði persónuleiki okkar. Það
mun taka menn langan tíma að
gera sér grein fyrir þessu, og
því er TRIMM framtíðaráætlun.
Það er erfitt að spá hvað úr
TRIMM verður. Er skynsamleg-
ur grundvöllur fyrir að bæta
þessu ofan á dagleg störf og
gera það jafn hversdagslegt og
að þvo sér um hendumar og
bursta tennurnar? Við vitum
öll, að enda þótt slíkur grund-
völlur væri fyrir hendi, þ.e. að
við hefðum óhrekjandi rök fyrir
nauðsyn þessarar hreyfingar, er
alls ekki víst, að allir væru
sammála okkur: Það væri ekki i
fyrsta sinn í sögunni sem menn-
irnir höguðu sér þvert ofan i
alla skynsemi. En ef þessi grund
völlur er fyrir hendi, þá er að
minnsta kosti möguleiki fyrir
því, að hreyfingin geti dafnað.
Án þessa grundvallar mun
TRIMM vera dauðadæmt í nán-
ustu framtíð. Það gæti tór-
að smátíma af því það er nýj-
ung, fjölmiðlamir hafa áhuga á
æsifréttum og nýjungum án til-
hts til sannleiksgildis þeiira
eða nytsemi. Þeir láta sig litlu
skipta mikilvæg atriði ef þau,
eins og sagt hefur verið, em
ekki æsifréttir eða nýjung. At-
hugum þá aftur grundvöllinn
fyrir TRIMM. Enn sem komið
er getum við ekki bent á
óhrekjandi staðreyndir, byggð-
ar á vísindalegum rannsóknum,
sem byggja má á í framtíðinni
gmndvöll fyrir TRIMM, en við
höfum þó staðrevndir, sem gefa
okkur ástæðu til að trúa því,
að við berjumst fyrir góðu mál-
efni.
Minnumst nú aftur á börnin
og barnæskuna.
Skipulagssérfræðingar og
arkitektar vinna að því í bezta
tilgangi, að reyna að sameina
það tvennt, að skapa á sem
ódýrasta, og beztan hátt að-
stæður i nútímaborgum i þvi
skyni, að fólk geti lifað þar sem
eðlilegustu lífi. En þrátt fyrir
þessa viðleitni i borgum eins og
Tokyo, New York, London,
París o.s.frv. virðist það vera
ljóst, að útilokað er fyrir fólk,
sem þar býr að lifa í samræmi
við kröfur tímans um hreyfingu
í góðu andrúmslofti og
heilbrigðu umhverfi.
Það hlýtur að vera hlutverk
TRIMM-hreyfingarinnar að
koma í veg fyrir, að slík vanda-
mál komi til hér á landi, en þó
fyrst og fremst að vinna að því
að nýta þá möguleika, sem við
höfum hér á landi umfram það
fólk, sem í stórborgum býr.
Við skulum líta aðeins á
vandamál barnaxina. Fram að
skólaaldri er bamið frjálst
ferða sinna og sífellt á hreyf-
ingu. Allir, sem hafa reynt að
fylgja 5-6 ára bami eftir vita,
að það er enginn bamaleikur
sökum þess, að barnið er á lát-
lausri ferð. Jafnvel vanur og
þjálfaður íþróttamaður, sem lát-
inn var fara í spor 3 ára barns,
varð að gefast upp eftir 3-4
klst. Þessar niðuratöður eru
byggðar á tilraunum, sem voru
gerðar þótt þær væru erfiðar í
framkvæmd. En það markar
tímamót í lifi barnsins, þegar
það byrjar i skólanum. Fram til
þess tíma, hafa bæði telpur og
drengir haft mjög mikla líkam-
lega hreyfingu, en svo texur
skyndilega við gjörólxkur heim-
ur. Við getum kallað það heim,
þar sem skorður eru reistar. Á
morgnana, áður en bamið hefur
fengið nokkra hreyfingu, er
barninu ekið i skólabil, ef um
einhverjar fjarlægðir er að
ræða, eða þá að foreldrar eða
Framhald á bls. 16.
Frystihúsavinna
Okkur vantar fólk til starfa baeði kvenfólk og karlmenn.
Uppiýsingar i síma 93-6624 og 93-6663.
Hraðfrystíhús Hellissands h.f.
Atvinna
Heildsölufyrirtæki óskar eftir að ráða mann til almennra
afgreiðslu og lagerstarfa. Ökuréttindi nauðsynleg.
Umsóknir er greini aldur og fyrri störf óskast sendar afgr.
Morgunblaðsins fyrir 20. þ.m. merkt: ,,Góð atvinna — 6862".
Verzlunarmannofélag
Hafncrfjurðar
hefur opnað skrifstofu að Strandgötu 11,
3. hæð.
Skrifstofan vcrður fyrst um sinn opin á
mánudögum og fimmtudögum frá kl. 17.30
— 19.30 — Símanúmerið er 5 11 97.
Stjórnin.